Magazyn Polski 6/2008 - Kresy24.pl

ŚWIEŻE SPOJRZENIE
Marnotrawne
dzieci Temidy
Ci, którzy wiedzą jak od podszewki wygląda
praca sędziego na Białorusi twierdzą, że jeśli
przestrzega on tzw. «prawa zgrai», to może
pozwolić sobie na bardzo wiele. Nawet na to,
żeby nie zawracać sobie głowy obowiązującym
prawem, a często po prostu łamać go brutalnie,
wręcz pokazowo.
Zwykły obywatel wie o systemie sądowniczym
tyle, ile zobaczy w telewizyjnym show czy w
amerykańskim filmie. Ale już o technologii przygotowania
orzeczenia obywatel nie wie nic, ponieważ
ten etap jest owiany wielką tajemnicą i o żadnej
przejrzystości tu nie ma mowy. Obywatel może
najwyżej poznać wyrok, ale już dociec, jak zapadała
decyzja nie jest w stanie. Pozostaje mu jedynie ufać
w niezawisłość oraz sprawiedliwość sędziów.
Niestety, jeśli bardziej dokładnie przyjrzeć się
obecnemu systemowi sądowniczemu na Białorusi,
okaże się, że wyrok zależy bynajmniej nie od szeregowych
sędziów, tylko od ich zwierzchników. Mimo
iż formalnie w trakcie procesu pełnia władzy należy
do sędziego prowadzącego, to jest to jedynie teoria.
W praktyce, jak na każdym przedsiębiorstwie
państwowym, w sądach relacje pomiędzy
przewodniczącym oraz zwykłymi sędziami są budowane
w oparciu o stary schemat pracownikprzełożony.
To pozwala kontrolować tok wszystkich
postępowań i uzyskiwać odpowiednie orzeczenia.
Jeśli w którymś miejscu schemat zawiedzie, to
sędziowie wyższej instancji naprawią błąd kolegów
niższego szczebla.
Po niezawisłości sędziów nie zostało nawet śladu.
System sądowniczy obecnie bardziej przypomina
wojsko, gdzie instrukcje oraz polecenia z góry są
traktowane jak rozkazy. Dlatego wszystkie działania
procesowe muszą być uprzednio konsultowane ze
zwierzchnikiem. Najmniejszy nawet przejaw niezgody
czy sprzeciwu może być przyczyną zwolnienia.
Zwolniony sędzia, na mocy dekretu Łukaszenki,
już nie ma żadnej szansy na to, żeby znaleźć pracę na
państwowej posadzie. Dlatego coraz mniej profesjonalistów
jest w sądach, a co za tym idzie – upada
cały system sądowniczy oraz prestiż tego zawodu.
Jak kiedyś w Europie wolnomularze, tak dziś
sędziowie na Białorusi tworzą klan, odcięty od
świata zewnętrznego, rządzący się własnymi
prawami i stanowczo, a czasem nawet histerycznie,
sprzeciwiający się każdej próbie społecznej
kontroli. Nic w tym dziwnego, przecież większość
obywateli jeszcze pamięta «stare dobre czasy»,
kiedy to życie całego społeczeństwa było w
całości podporządkowane interesom jednej jedynej
rządzącej partii. A partia ta, jak wiadomo, była nieomylna.
Teraz, co prawda, partii już nie ma, ale za to mamy
wodza, który również jest nieomylny. To prezydent
swoją decyzją powołuje i odwołuje sędziów. Dlatego
przedstawiciele klanu sędziowskiego czują się
całkiem dobrze w takim układzie. Społeczeństwo,
ogół obywateli nie stanowi dla nich żadnego
zagrożenia, bo kontrola społeczna oraz ocena pracy
sędziów jest minimalna. Sędziowie bardziej dbają
o to, żeby władze były zadowolone, dlatego każde
«zamówienie» jest realizowane szybko i sprawnie
– wystarczy popatrzeć na procesy stricte polityczne
w Mińsku, Grodnie czy innych miastach Białorusi.
Władzom są potrzebni milczący wykonawcy, a nie
fachowcy. Za wierność i oddanie władza potrafi się
odwdzięczyć.
System sądowniczy degraduje i zamiast sprawiedliwie
orzekać w procesach, sędziowie bardziej dbają
o to, żeby zapadające wyroki zadowalały władzę.
Bogini sprawiedliwości Temida musi dostawać
ataków wściekłości, patrząc jak jej marnotrawne
dzieci na Białorusi swobodnie interpretują termin
«Sprawiedliwość». Jednak postać z antycznej
mitologii jest jedynie legendą, która przegrywa
bezapelacyjnie z wąsatym bohaterem naszych
czasów, któremu dziś hołdują białoruscy sędziowie,
z przyzwyczajenia nazywani sługami Temidy.
JAN ROMAN
M A G A Z Y N 15