Produkty tradycyjne ŚlÄ ska Opolskiego - KSOW

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskiePublikacja opracowana przez Urząd Marszałkowski Województwa OpolskiegoPublikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy TechnicznejProgramu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

GOTOWE DANIA I POTRAWYGOTOWE DANIA I POTRAWYGERMUSZKA, ZWANA TEŻ WARMUSZKĄ,BIERMUSZKĄZupa o nazwie germuszka, zwana też warmuszką,biermuszką lub po prostu zupą z chleba, zupąchlebową, jest delikatna, pożywna i tania. Znanesą też inne chlebowe zupy, lecz inaczej przyrządzane– wodzionka i sznelka (snelka). Germuszkanależy do zup bardziej dietetycznych, lekkostrawnychi niedrażniących żołądka, podawanychdzieciom, kobietom w połogu, osobom starszymi chorym. Sporządza się ją na maśle, chleb rozgotowuje,czasami przeciera przez sito, zaciąga rozmąconymjajkiem lub żółtkiem, doprawia kminkiemi solą. Można ją przyrządzać z dodatkiem suszonychlub świeżych jabłek, śliwek i gruszek, a takżegotować na mleku. Gdy doda się śmietany, zupajest jeszcze delikatniejsza i bardziej kremowa.Zarówno biermuszka, germuszka jak i warmuszkaoznaczają‚ polewkę z rozgotowanego chlebaz dodatkiem masła, kminku lub suszonych owoców.Kontakt: GOSPODARSTWO AGROTURYSTYCZNE „RANCZOW DOLINIE ODRY”KRYSTYNA HENZELul. Krótka 2, Przewóz, 47-253 Cisektel.: +48 (0) 77 487 56 17KARTOFFELSALATSałatka ziemniaczana nazywana też szałotemśląskim lub szałotem kartoflanym z boczkiemwędzonym, przygotowywana była na wszystkieuroczystości rodzinne: chrzciny, komunie,wesela, pogrzeby, kiermasze i odpusty, a takżena Wielkanoc i Boże Narodzenie (np. tradycyjniepodawano go na śniadanie wielkanocne,a w Wigilię zamiast boczku dodawano do niegodrobno pokrojone śledzie w oleju). Jest to tradycyjnapotrawa znana od pokoleń na Śląskui w Niemczech. Oprócz ziemniaków w skład sałatkiwchodziły: marchewka, cebula, kiszone ogórki i podsmażonyboczek. Dziś często modyfikuje się sałatkędodając zamiast boczku jajko i majonez.GOŁĄBKI Z KASZY GRYCZANEJ I ZIEMNIAKÓWTradycyjne dania województwa opolskiego wywodząsię z dwóch tradycji kulinarnych – śląskieji kresowej. Gospodynie śląskie chętnie korzystająz tradycyjnych przepisów, przygotowując m.in.gołąbki z kaszy gryczanej i ziemniaków. Tradycjaprzygotowywania gołąbków pochodzi z kresówwschodnich z rejonu Tarnopola. Ich historia sięgaXIX wieku. Gołąbki w starej tradycji stanowiły daniewigilijne, obecnie stały się jednak daniem codziennym,wytwarzane z ugotowanych liści kapusty faszerowanychmasą przygotowaną z ugotowanej kaszygryczanej, cebuli i surowych startych ziemniaków.Całość zawija się ciasno w rulonik i po ugotowaniuokrasza świeżo stopioną słoniną.Kontakt: MARIA ROGUCKAWilanowice Nyskie 40, 48-340 Nowy Świętówtel.: +48 (0) 77 439 70 93KLUSKI ŚLĄSKIE (TZW. BIOŁE KLUSKI)Wykonywane są z przegotowanych i przetartychziemniaków, mąki kartoflanej i pszennej oraz jajek.Są świetnym dodatkiem do mięs pieczonych,zwłaszcza rolad i kapusty pod różną postacią.Przepis na kluski śląskie jest pielęgnowany i przekazywanyw rodzinach śląskich z pokolenia napokolenie. Według niego wiele gospodyń przygotowujetę potrawę po dziś dzień – gości ona nietylko na niedzielnym stole, ale także na wszystkichważniejszych uroczystościach rodzinnychi podczas świąt.Kontakt: RESTAURACJA „STARKA”IWONA CEBULAul. Ostrówek 19, 45-082 Opoletel.: +48 (0) 77 453 12 14Kontakt: GOSPODARSTWO AGROTURYSTYCZNEMARIA SOBOTAul. Dworcowa 53, 46-090 Popielów4 5

GOTOWE DANIA I POTRAWYGOTOWE DANIA I POTRAWYMOŁCKA – POTRAWA WIGILIJNAJest to tradycyjne śląskie danie wigilijne, które kończywieczerzę. Do jej przygotowania gospodynieszykowały się już z nastaniem adwentu. Na Św.Mikołaja piekło się pierniki, które jadło się od BożegoNarodzenia przez cały karnawał. Mołockę, zwaną teżbryją, zupą-przysmak, sporządzano z piernika, piwaoraz bakalii i suszonych owoców. Występują różnewersje mołcki w zależności od tradycji rodzinnejoraz różne jej nazwy, zależnie od regionu Śląska –moucka, mołcka, moczka. Mołcka ma swoje różneodmiany: wg jednych przepisów nie używa się dojej przygotowania warzyw, tylko same owoce suszone,piernik i inne dodatki, wg innych dodaje się domołcki pokrojone warzywa, takie jak: marchewka,pietruszka, seler oraz ziele angielskie i liść laurowy.W zależności od upodobania podaje się na ciepłolub zimno.Kontakt: GABRIELA TARARAul. Średnia 15a46-023 Węgrytel.: +48 (0) 77 421 75 10PLACKI KARTOFLANE Z BLACHYW XIX wieku Polska przeszła do grupy państw ziemniaczanych.Okazało się, że nowe warzywo jestłatwe i tanie w uprawie. Wówczas na Śląsku ziemniakicieszyły się dużym uznaniem, gdyż stanowiły obokmącznych placków i chleba podstawę pożywienia.Placki ziemniaczane pieczone są bezpośrednio nablasze pieca kaflowego według rodzinnej receptury.Piecze się je na złotobrązowy kolor. Gotowe podajesię z musem jabłkowym domowego wyrobu lub masłemi cukrem. Placki takie wykonywało się od zawsze,a ich sposób pieczenia przekazywano z pokolenia napokolenie. Powszechnie robiono je w ciągu tygodniaw okresie jesiennym i zimowym, kiedy było poddostatkiem kartofli.PIERÓG POSTNY ZE STARYCH KOLNIPieróg postny był i jest serwowany przede wszystkimjako potrawa postna w okresie WielkiegoPostu: pieczono go w Wielki Czwartek, a spożywanojako danie główne w Wielki Piątek i Wielką Sobotę.W Wielkanoc często zastępował pieczywo na stolewielkanocnym i był doskonałym dodatkiem dowędlin i sałatek. W innych porach roku był też traktowanyjako jednodaniowy obiad. Jest to potrawapochodząca z kresów wschodnich, znana takżew kuchni rosyjskiej. Pieróg postny uważany był za„strawę dla biedaków”. Pieróg przypomina średniejwielkości okrągły torcik i ma kształt spłaszczonegowalca. Wzór na wierzchu zależy od dna foremki,w której go upieczono (rozeta lub motyw kwiatowy).Na zewnątrz jasnobrązowy, dobrze wypieczony,a w środku jasnozłocisty z ciemniejszymi ziarenkamikaszy gryczanej. Miękki z lekko chrupiącą skórką.Zapach delikatny, chlebowy z lekko wyczuwalnymzapachem kapusty i ziemniaków.Kontakt: GOSPODARSTWO AGROTURYSTYCZNE „LEWANDÓWKA”IRENA GOREKul. Zawadzkiego 1, Stare Kolnie, 46-090 POPIELÓWtel.: +48 (0) 77 469 25 98, tel. kom. +48 0 606 151 256e-mail: rgorek@interia.plnawet w domu specjalny garnek, zwany żurokiem,w którym zawsze kisił się żur.Żur symbolizował post, a jego koniec miało oznaczać„palenie żuru” (zwyczaj ten w okresie międzywojennymzmienił nazwę na „palenie Judasza”).W latach 30. XX w. żur jadano na śniadania, uważającgo za pożywne „mocne” danie, dające siłę takpotrzebną w pracy – „Bo od żuru, to chłop z muru” –mówi przysłowie. Obecnie często tę zupę spożywasię na obiad, jako pierwsze danie. Jest to zupao konsystencji półpłynnej, raczej gęsta, z drobnymikawałkami grzybków oraz ziemniakami.Kontakt: GOSPODARSTWO AGROTURYSTYCZNE –GABRIELA KANIAul. Zagwiździańska 29, Stare Budkowicetel.: +48 (0) 77 421 00 80Kontakt: LIDIA FRONIAul. Średnia 946-023 Węgrytel.: +48 (0) 77 421 23 01ŚLĄSKI ŻUR NA MAŚLANCENazwa „żur” pochodzi od niemieckiego przymiotnikasauer, co znaczy kwaśny, ukiszony, zakwaszony.Określenie to przyjęło się na całych ziemiach polskichok. XV wieku. Słowem żur określano wtedy potrawyz zakwaszonej mąki. W okresach niedostatkuna Śląsku jadło się żur dwa lub trzy razy dziennie. Był6 7

GOTOWE DANIA I POTRAWYGOTOWE DANIA I POTRAWYSIEMIENIOTKADo dzisiaj w śląskich domach siemieniotka jestpodawana podczas wieczerzy wigilijnej, a przepisna tę potrawę jest przekazywany z pokoleniana pokolenie. Jedna z opowieści, którą czytamyw książce „Śląska kucharka doskonała” tak opisujepochodzenie tej potrawy: „Było to tak, że jak się PanJezus urodził, to w Betlejem razem się spotkali Żydzii poganie, co tam mieszkali. Spotkali się i trzeba byłopotem coś zjeść, bo już zgłodnieli, jak mówili o tymnarodzeniu (...). To wtedy ugotowali „siemieniotkę” poraz pierwszy. Konopie, co były potrzebne przynieśliŻydzi. No a krupy, to przynieśli ci poganie, i to przezto nazywają się „pogańskie”. To przy siemieniotce byłata ich wieczerza. To na pamiątkę tego, że była w dniuBożego Narodzenia, teraz się jom też je na wilija”.Do wyrobu „siemieniotki” używa się wysuszonychnasion konopi, mleka – najlepiej pełnotłustego orazsłodkiej śmietanki, do smaku dodaje się cukru oraz soli.Zagęszcza się zawiesiną wody i mąki krupczatki, jakododatek używa się zmielone ziarna prosa. Za omastęsłuży masło oraz zagęstnik w postaci gotowanej kaszyjęczmiennej.Kontakt: GOSPODARSTWO AGROTURYSTYCZNE –GABRIELA KANIAul. Zagwiździańska 29, Stare Budkowicetel.: +48 (0) 77 421 00 80ŚLĄSKIE NIEBOSląskie niebo, inaczej śląski raj, śląski przysmak(niem. Schlesisches Himmelreich), to potrawa bardzopopularna na Śląsku. Składa się z gotowanego,uprzednio uwędzonego mięsa, które polewa sięsosem z suszonych śliwek robionym na wywarzez wędzonki. Danie podawane jest z buchtami śląskimi(drożdżowe parowane kluski). Jest to potrawa, którapowstała w wyniku konieczności wędzenia mięsa, bymóc je przechować przez zimę. Dawniej mięso w kawałkach1–2 kg wędzono w ciągu 2–3 dni. Do wędzeniaużywano drewna olchowego, gdyż iglaste nadawałowyrobom gorzki smak. Potrawa ta była prezentowanaw 2000 roku w programie telewizyjnym RobertaMakłowicza pt. „Podróże kulinarne”.Kontakt: ZWIĄZEK ŚLĄSKICH KOBIET WIEJSKICHURSZULA TRINCZEKWierzch 13, 48-250 Głogówektel.: +48 (0) 77 437 39 29ŚCIERKA OPOLSKANazwa „ścierka” pochodzi od wyrazu ścierać – trzeć,pocierać’, tj. od czynności „ścierania” rękami jajkaz mąką do uzyskania ciasta zbliżonego konsystencją dosproszkowanych posypek lub – jeżeli ciasto jest twarde– ścierania go na tarce. Zupa ta szczególnie byłalubiana przez dzieci, ludzi starszych, chorych i matkipo porodzie. W biedniejszych rodzinach gotowano jąnawet na wodzie. Często podawano ją jako drugie danie,gdy nie było czasu na przygotowywanie bardziejpracochłonnych potraw. Ścierka należy do potraw typowychdla przełomu XIX/XX oraz początku XX wieku.Potrawa ta nie zawsze zaspakajała apetyt mężczyzn,słynne było nawet na Śląsku powiedzenie: „ze żuruchłop z muru, ze ścierki chłop cienki”. Zupa ścierkajest gęsta, zawiesista, z widocznymi żółtymi drobnymigrudkami mączno-jajecznymi, nazywana też przezniektórych zacierką, zaścierką, ścieranką, sulą.Kontakt: GOSPODARSTWO AGROTURYSTYCZNE „RANCZO W DOLI-NIE ODRY”KRYSTYNA HENZELul. Krótka 2, PRZEWÓZ, 47-253 CISEKtel.: +48 (0) 77 487 56 17WODZIONKABardzo smaczna zupa z czerstwego chleba, tłuszczui wody (nazywana też w niektórych częściach tegoregionu szelką, sznelką, tj. szybką zupą – z niem.schnell – szybko, prędko, albo po prostu zupą z chleba.W XIX i na początku XX wieku była wręcz synonimemśląskiej biedy, bo nieraz bywała jedynym daniem śniadaniowym,a czasem i całodziennym. Istnieją też przekazy,że dawniej matka nowo narodzonego dzieckaw ciągu sześciu tygodni po jego urodzeniu musiałaspożyć 99 wodzionek. Takie było wówczas zaleceniedoświadczonych matek, wywodzące się z ich wierzeń.Wodzionkę zwykle jadało się na śniadanie (zwłaszczapóźną jesienią i zimą). Kiedy któreś z dzieci chorowałona anginę, dodawano do zupy zamiast chleba bułkę,dzięki czemu była ona delikatniejsza i łatwiejszaw przełykaniu. Zupy z chleba były bardzo popularnena Śląsku, zwłaszcza dawniej, kiedy ludzie byli bardzobiedni i wykorzystywali wszystkie resztki starego chleba.Wodzionkę gotowano w okresie później jesienii zimy, kiedy krowy dawały mniej mleka. Jako tłuszczudo jej okraszenia używano łoju wołowego lub sadła,masła, świeżo stopionej słoniny. Niektórzy dodawalido niej jeszcze śmietany.Kontakt: GOSPODARSTWO AGROTURYSTYCZNE „U SYLWII”SYLWIA SZYSZKOul. Nowa 85, 47-253 Cisektel.: +48 (0) 77 48712 31 lub +48 0 501 210 328e-mail: eugeniusz.szyszko@neostrada.pl8 9

SERY I INNE PRODUKTY MLECZNEWYROBY PIEKARNICZE I CUKIERNICZESER DOMOWY SMAŻONY Z KMINKIEM, Z CZOSN-KIEM, BEZ PRZYPRAWSer produkowany z sera twarogowego, poddanegodziałaniu kwaśnego węglanu sodu, pasteryzowany,z dodatkiem soli kuchennej i dodatków smakowych(kminku, czosnku). Do produkcji sera nie używa siężadnych konserwantów.Przekazy ustne i przepisy z początków XX wieku pozostawioneprzez babcie, prababcie i wcześniejszepokolenia śląskich gospodyń mówią o tym, że częstotwaróg mieszano z solą kuchenną oraz sodą oczyszczonąi poddawano procesowi gliwienia (dojrzewania)na dużej misce przykrytej płótnem, w ciepłympomieszczeniu, zazwyczaj w kuchni blisko pieca. Po7–8 dniach charakterystyczny zapach zgliwiałegosera rozchodził się po domu. Dla gospodyni był tosygnał do przesmażenia sera. W zależności od jegodalszego przeznaczenia (czy miał być bardziej zwięzły– do krojenia, czy przeznaczony do smarowania)dodawano do niego jajka, masło i różne przyprawyz przydomowego ogródka (szczypiorek, cebulę,kminek, czosnek).Kontakt: „FAN AGRI” S. C.MAŁGORZATA ANDERWALD I ELŻBIETA PUZIKul. Chrobrego 50, 47-175 Spóroktel.: +48 (0) 77 463 67 84 lub +48 (0) 77 462 04 05DOMOWY SER PARZONY Z KMINKIEMDo śląskiej kuchni i gwary niemieckiej słowo „kyjza”weszło dopiero pod wpływem zadomowionychna Śląsku Niemców i Austriaków, a stało sięto prawdopodobnie dopiero pod koniec XIX wieku.Wówczas powstała na Śląsku sieć sklepów,w których „Ślązoki” mogły po raz pierwszy zetknąćsię z serem topionym, serem żółtym do krojenia czyserem smażonym z kminkiem. Produkcję kminkowegosera parzonego na Śląsku rozpoczęto w połowielat 60. Ser ma lekki posmak kminku. Surowcem jestchudy, biały twaróg, kwaśny węglan sodowy, sóli kminek. Do produkcji sera nie używa się żadnychkonserwantów. Homogenizowaną masę serowąz wszystkimi dodatkami parzy się gorącą wodąi intensywnie miesza. Następnie ser wlewa się donaczynia bądź pakuje się w pudełka.Kontakt: ZAKŁAD PRZETWÓRSTWA SPOŻYWCZEGO„MILKA”BREITSCHEIDEL PIOTRul. Strzelecka 3, 47-133 Łaziskatel.: +48 (0) 77 463 24 73 lub tel. kom. +48 0 501 401 179OPOLSKIE CIASTECZKA ZE SKWAREK (SZPYREK)Szpyrka w gwarze śląskiej to skwarka – kawałeksmażonej słoniny. Jak piszą badacze i etnografowie,ludność śląska żyła bardzo ubogo na przełomie XVIIIi XIX wieku. Dopiero w XIX wieku kuchnia śląska uległaprzeobrażeniom – starano się, by potrawy byłyurozmaicone. Z tego okresu pochodzi umiejętnośćwypiekania ciastek ze skwarek (szpyrek), które sądoskonałym przykładem takiego wykorzystaniaproduktów, aby nic się nie zmarnowało.Po przetopieniu słoniny pozostawały skwarki, którezazwyczaj odcedzano od smalcu, by dłużej zachowałon świeżość. Ze skwarek pieczono ciasteczka.Są to ciasteczka kruche, upieczone na kolor złocisty.Smak lekko słodki z wyczuwalnym zapachemskwarków.Kontakt: CELINA GRZESIKul. Kwiatowa 2a, 47-244 Dziergowicetel.: +48 (0) 77 483 05 85BUCHTY ŚLĄSKIE, CZYLI KLUSKI DROŻDŻOWEGOTOWANE NA PARZESłowo „buchta” pochodzi z gwary śląskiej i jestbardzo rzadko spotykane w literaturze pisanej.Jest to odpowiednik kluski gotowanej na parze,co wynika z identycznych składników i sposobuwykonania: z mąki, drożdży, mleka, cukru, jaji szczypty soli sporządza się ciasto, pozostawia dowyrośnięcia, formuje okrągłe buchty, układa na czystejściereczce i gotuje na parze. Buchty są znane wregionie Śląska od bardzo dawna. Była to potrawapostna, czyli przygotowywana w dzień, w którymwedług zwyczaju nie spożywa się mięsa.Na słodko podawane są razem z kompotem z owoców,najczęściej są to czarne jagody. Na słono sąpodawane z wieprzowiną lub wołowiną w sosiewłasnym.Kontakt: ZWIĄZEK ŚLĄSKICH KOBIET WIEJSKICH W ŻUŻELIGERTRUDA DROSTul. Kozielska 12, 47-341 Żużelatel.: +48 (0) 77 466 10 86e-mail: htdrost@op.pl10 11

WYROBY PIEKARNICZE I CUKIERNICZEWYROBY PIEKARNICZE I CUKIERNICZECHLEB GOGOLIŃSKIChleb wymieniany jest wśród elementarnych posiłkówczłowieka w najstarszych źródłach historii kultury materialnejEuropy i Bliskiego Wschodu, znany jest od conajmniej 10–11 tysięcy lat; stanowi jeden z podstawowychskładników codziennej diety człowieka. Chlebpełni również istotną rolę kultową – wzmianki o tymznajdują się na przykład w Starym Testamencie – i kulturowo-symboliczną.Chleb gogoliński wypieka się w tradycyjnym piecu ceramicznymwykonanym z cegły. Dolna skórka chlebajest ciemna i ma ponadto lekko gorzkawy smak, ponieważchleb gogoliński jest pieczony bezpośredniona rozgrzanej cegle. Bochenki chleba są kopulaste,a na ich powierzchni widać odciśnięte w mące gałązkiwiklinowego kosza. Chleb zachowuje świeżość do5 dni. W miękiszu widoczne są pęcherzyki powietrzaoraz ziarna: żyto, pszenica, jęczmień, soja cięta, siemięlniane, słonecznik, sezam. Ma aromatyczny, swoisty zapachcharakterystyczny dla chleba mieszanego, którywytwarzany jest na naturalnym zakwasie.Kontakt: PIEKARNIA DROST – DROST KRZYSZTOFul. Strzelecka 102, 47-320 Gogolintel.: +48 (0) 77 466 62 44JEŻ – CIASTO TORTOWE Z MASĄ KREMOWĄ Z CZAR-NEJ PORZECZKIJeż pochodzi ze wsi Kazimierz, położonej w powiecieprudnickim. Jego związek z tym regionem rozpoczął sięw 1960 roku, kiedy to założono w Kazimierzu Koło GospodyńWiejskich i zorganizowano w nim kurs gotowaniai pieczenia. Na kurs uczęszczało wówczas 35 kobiet, z którychjedna wytwarza „jeża” do dzisiaj. Ciasto jest przygotowywanewedług oryginalnego przepisu w warunkachdomowych, w małych ilościach. Najczęściej daje się jew prezencie podczas uroczystości rodzinnych, świąt,pokazów i wystaw. Ze względu na swój nietypowywygląd – kształt i wielkość przypomina żywego jeża– ciasto cieszy się dużym zainteresowaniem na przyjęciachi wystawach.W przekroju ciasto biszkoptowe jasnożółte, masa kremowakoloru różowego. Smak właściwy dla tortu, słodki,masa kremowa lekko kwaskowata o specyficznymsmaku czarnej porzeczki, lekki zapach rumowy, wyczuwalne– użyte do dekoracji – migdały.Kontakt: KOŁO GOSPODYŃ WIEJSKICH w KAZIMIERZUIRENA LESIAKKazimierz 30, 48-250 Głogówektel.: +48 (0) 77 437 16 07KRETOWINA – CIASTO BISZKOPTOWE O SMAKUCZEKOLADOWYMKretowina to odmiana biszkoptowego ciasta czekoladowegoz nadzieniem. Jego odmienność polega na zastosowaniumiski w celu uzyskania kształtu półkuli wzorowanej nafrancuskiej Charlotte. Ponieważ kształtem ciasto przypominakopczyk, nazwano je kretowiną. W gwarach śląskichwyraz „kretowina” jest powszechnie znany i używany. Występujena terenie całego Górnego Śląska na oznaczeniekretowiska – kopca usypanego przez kreta.Jest to ciasto typu tortowego, różni się jednak od tradycyjnychtortów nie tylko kształtem, lecz także nadzieniem.Wypełnione jest masą kakaowo-czekoladową, oblanepolewą czekoladową i posypane siekanymi migdałami.Przepis ten przywędrował na Śląsk Opolski najprawdopodobniejz Niemiec (w latach 60. XX w.) poprzez kontaktyrodzinne. Nowości kulinarne, zwłaszcza wypieki i wyrobycukiernicze są tu chętnie testowane, gdyż każda gospodynichce przyjąć gości, podając do „kafeju” oryginalnei nieznane „miejskie” ciasto.Kontakt: NATALIA GRÜNERul. Główna 86, Radoszowy47-280 Pawłowiczkitel.: +48 (0) 77 487 47 76KOŁOCZ ŚLĄSKICiasto drożdżowe o różnych smakach w zależności odużytego nadzienia (jabłko, mak, ser). Najstarszą tradycjęposiadają kołocze z makiem, serem oraz posypką.Pierwotnie pieczony w kształcie koła, stąd też pochodzijego nazwa. Dziś kołocz pieczony jest w prostokątnychblachach.Jest to ciasto obrzędowe. Stanowi ważny element podczasuroczystości weselnych. Młoda para piecze go zawszeprzed weselem i obdarowuje nim sąsiadów, gościweselnych, księdza i inne osoby nie zaproszone na wesele,które młoda para szanuje. Kołocz weselny powinienbyć starannie zapakowany w biały pergaminowy papier,owinięty wstążką i przystrojony kawałkiem mirtu.Kołocz pieczono i nadal piecze się dla gości i uczestnikówdożynek, w okresie świąt Bożego Narodzenia, Wielkanocy,Pierwszej Komunii Świętej, czasem także podczasodpustu, czy stypy. Obecnie kołocze piecze się z różnychinnych okazji rodzinnych i towarzyskich, zastępując nadzienietradycyjne – owocowym, szczególnie jabłkiem.„Kołocz śląski” jest pierwszym produktem pochodzącymz regionu, który ubiega się o europejski certyfikat (ChronioneOznaczenie Geograficzne) i może być uznany zaregionalną specjalność. Jego obecność na unijnej liścieda gwarancję wysokiej i wyjątkowej jakości, która możepomóc w promocji dziedzictwa kulinarnego regionu orazułatwi marketing produktu poza granicami Polski.Kontakt: CUKIERNIA „PAWEŁ”, PAWEŁ SCHLENSAGul. Nowa Kolonia 77, 47-133 Jemielnicatel./fax.: +48 (0) 77 463 20 8212 13

WYROBY PIEKARNICZE I CUKIERNICZENAPOJE ALKOHOLOWE I BEZALKOHOLOWEŚLISZKI – POTRAWA WIGILIJNATen rodzaj deseru jest tradycyjnie podawany na kolacjęwigilijną na Śląsku Opolskim, szczególnie w okolicachKoźla. Śliszki, które podawano także w Sylwestrai na Nowy Rok, są pozostałością starej tradycji, w którejBoże Narodzenie i Nowy Rok zlewały się w jednopasmo świąt zwane „Godami” – gody nowego rokuze starym, święto najdłuższej nocy w roku. Upieczonena Święta Bożego Narodzenia zawijańce z makiemlub bułeczki z nadzieniem makowym na Sylwestrabyły czerstwe i często już suche, dlatego moczyłosię je w mleku i podawało jako śliszki. Obecnie śliszkito potrawa przyrządzana rzadko, właściwie tylkow miejscowościach na pograniczu kozielsko-raciborskim.Dziś zostały wyparte przez wyroby łatwiejszei mniej pracochłonne, a jednocześnie dawniej bar-dziej rozpowszechnione makówki, przygotowywanez bułki pszennej lub strucli (plecionki bez nadzienia),masy makowej i bakalii.Kontakt: JOLANTA SIWOŃul. Główna 26, Radoszowy47-280 Pawłowiczkitel.: +48 (0) 77 487 47 65e-mail: hsiwon@wp.plCHAŁWY SEZAMOWE (WANILIOWA, FANTAZYJ-NA, MLECZNA I Z ORZECHAMI ORAZ WANILIOWAW CZEKOLADZIE)Produkcję chałwy sezamowej rozpoczęto w 1951roku. Najważniejszym składnikiem chałwy jest miazgasezamowa. Wytwarza się ją metodą tradycyjnąz zastosowaniem ręcznego wyrabiania i masowaniaskładników. Ręczne wyrabianie masy sezamowejwpływa na wyśmienity smak chałwy. Jest to proces,w którym następuje połączenie miazgi sezamoweji masy karmelowej w taki sposób, by między cienkimiwłóknami masy karmelowej znalazła się równomiernierozprowadzona miazga sezamowa. Osiągniętaw ten sposób struktura chałwy sprawia, że tak wytwarzanyprodukt nie ma sobie równych. Ręcznapraca ludzi jest w tym procesie nie do zastąpienia.Zastosowanie maszyn nie pozwoliłoby na uzyskanietakiej struktury wyrobu.Kontakt: PRZEDSIĘBIORSTWO WYROBÓW CUKIERNICZYCH„ODRA” S.A.ul. Starobrzeska 7, 49-305 Brzegtel.: +48 (0) 77 444 60 00, +48 (0) 77 444 63 02e-mail: odra@odra.com.plNALEWKA ORZECHOWATo płyn o barwie ciemnozielonej lub brązowej, wyróżniasię niepowtarzalnym gorzkawo-korzennymsmakiem niedojrzałych orzechów, ma specyficznyzapach i smak z cierpkawą nutą. Zielone orzechy sąnajbogatszym naturalnym źródłem witaminy C, coświetnie wyczuwa się podczas degustacji nalewki.Dobrze przygotowana nalewka odznacza się zawszedoskonałym smakiem, wyraźnym aromatem i mocąnie przekraczającą 40% oraz niewielką ilością zużytegocukru. Nalewka produkowana jest na bazieowoców orzechów włoskich, które zbiera się dwatygodnie po świętym Janie. Poddaje się je maceracjiz najlepszymi rodzajami spirytusu, klaruje się conajmniej kilka miesięcy w szklanych gąsiorach lubdębowych beczkach w głębokich piwnicach bezdostępu światła. Po upływie pełnego okresu klarowanianalewka poddawana jest filtracji i rozlewanado butelek. Dojrzewa od 6 do 18 miesięcy. Nalewkawytwarzana jest zgodnie z wieloletnią recepturąprzekazywaną z pokolenia na pokolenie.PIWO MIODOWEPiwo jest napojem znanym od co najmniej 7 tysięcylat, a jego produkcja została prawnie usankcjonowanajuż w Kodeksie Hammurabiego. Dawniej, kiedybrowary nie były tak powszechne, piwa sporządzanodomowym sposobem. Od wieków tradycje pszczelarskiena naszym terenie były bardzo rozwinięte.W większości gospodarstw były pasieki, gdzie pozyskiwanomiód dla celów domowych. Popłuczynyuzyskiwane z mycia urządzeń pszczelarskich i resztekwosku, zawierające spore ilości miodu, wykorzystywanodo produkcji piw miodowych. Recepturaoparta jest na doświadczeniach śląskich pszczelarzy.Produkt wytwarzany jest jedynie z naturalnych składników,bez środków konserwujących. Stwierdzono, żeprzez cały rok przechowywania piwo nie traci swoichwłasności. Obecnie zaniechano wykorzystywaniapopłuczyn z oczyszczania sprzętu pszczelarskiegoi wosku do produkcji piwa, wykorzystuje się jedynieczysty miód. Dawniej stosowano szyszki chmielowe –obecnie stosowany jest granulat chmielowy – poprawiłoto smak piwa – jest ono bardziej goryczkowe.Kontakt: ZYGMUNT I GIZELA KUBINALubieszów, ul. Odrzańska 2a; 47-244 Dziergowicee-mail: pasieka.pszczolka@neostrada.pl14 15

ORZECHY, NASIONA, ZBOŻA, WARZYWA I OWOCEORZECHY, NASIONA, ZBOŻA, WARZYWA I OWOCEJABŁKA BERLEPSCHJabłka o owocu małym, kulistym, intensywnie czerwonym.Bardzo soczyste i aromatyczne o winnymsmaku. Miąższ biały, chrupiący, pod skórką zabarwionyna różowo. Dojrzałość konsumpcyjną owoceosiągają w połowie października. Zawierają dużowitaminy C. Doskonałe do bezpośredniego spożyciaoraz do gotowania (kompoty). Nadaje się także jakododatek do pieczenia ciast, gdyż zachowuje kształti przybiera ładny kolor. Odmiana jabłoni – średniorosnąca.Odporna na parch, wrażliwa na drobnąplamistość liści. Jest to stara odmiana pochodzenianiemieckiego uzyskana w 1880 r. ze skrzyżowaniaodmian Pepina Ripstona z Ananasrenette. Początkowonazywano tę odmianę Goldrenette Freiherr vonBerlepsch (pod taką nazwą występuje też obecniew niektórych publikacjach niemieckich, też Berlepschrouge, Roter Berlepsch).Kontakt: GOSPODARSTWO AGROTURYSTYCZNE „JABŁONIOWYSAD” IWONA I JENS FRASEKul. Powstańców Śląskich 15, 46-042 Szczedrzyktel.: +48 (0) 77 420 23 00e-mail: jfrasek@poczta.onet.plJABŁKA GRAFSZTYNEK PRAWDZIWYOwoc średni i duży, kulisty, wyraźnie żebrowany.Skórka pokryta lekkim nalotem woskowym, jasnożółtaz paskowanym i prążkowanym czerwonym rumieńcem.Bardzo soczysty i aromatyczny o winnymsmaku. Miąższ biały, chrupiący. Dojrzałość konsumpcyjnąowoce osiągają we wrześniu. Jabłko deserowe,też doskonale nadaje się na sok. Odmiana jabłonisilnie rosnąca, o rozgałęzionej kulistej koronie. Odpornana parch, wrażliwa na mróz. Stara odmianaspotykana w Polsce, głównie na Pomorzu, występujetakże na Śląsku. Odmiana przypadkowo odkrytaw północnym Holsztynie (Dania) około 1669. Grafsztynekprawdziwy, zwany też Grafsztynek z Grafsztynu(nazwa niemiecka Gravensteiner, Haferapfel).Kontakt: GOSPODARSTWO AGROTURYSTYCZNE „JABŁONIOWYSAD” IWONA I JENS FRASEKul. Powstańców Śląskich 15, 46-042 Szczedrzyktel.: +48 (0) 77 420 23 00e-mail: jfrasek@poczta.onet.plJABŁKA ODMIANY WEALTHY, TEŻ ŁELSYJabłko deserowe średniej wielkości, kuliste, lekkospłaszczone, zielonkawożółte z prążkowanymrumieńcem prawie na całej powierzchni owocu.Miąższ luźny, kruchy, biały, pod skórką lekko różowy.Owoc bardzo soczysty, lekko kwaskowaty, aromatycznyo lekko korzennym zapachu. Doskonały naprzetwory i soki. Sok słodki o kolorze miodowym.Odmiana późnojesienna, dojrzewająca na przełomiewrześnia i października, dobrze przechowuje się dokońca grudnia. Ze względu na niezbyt duże owocei ładne czerwone wybarwienie dawniej używanado przystrajania drzewka bożonarodzeniowego.Odmiana dość odporna na parch i całkowicie namączniaka. Odmiana amerykańska wyhodowanaz siewek około 1860 r. w Minnesocie przez PeteraM. Gideona. W Polsce znana od 1925 r.Kontakt: GOSPODARSTWO AGROTURYSTYCZNE „JABŁONIOWYSAD” IWONA I JENS FRASEKul. Powstańców Śląskich 15, 46-042 Szczedrzyktel.: +48 (0) 77 420 23 00JABŁKA ODMIANY KÖNIGIN (NAZWA ANGIELSKA„THE QUEEN”)Jabłko duże, kuliste, nieco spłaszczone. Skórka gładka,z woskowym nalotem, zielonkawa, w miarędojrzewania żółknąca. Jasnoczerwony rumieniecw ciemniejsze prążki na połowie owocu. Jabłko winneo świeżym zapachu. Odmiana jesienna, bardzorzadka. Zbiór we wrześniu, dobrze się przechowuje,nawet do stycznia. Doskonała na przetwory. Owocujenieregularnie, ale obficie. Drzewo o silnymwzroście, odporne na parch. Odmiana pochodzeniaangielskiego, znana od 1858 r. Rozpowszechnionagłównie w Niemczech, Anglii, Austrii i Szwajcarii.W Polsce występuje bardzo rzadko.Kontakt: GOSPODARSTWO AGROTURYSTYCZNE „JABŁONIOWYSAD” IWONA I JENS FRASEKul. Powstańców Śląskich 15, 46-042 Szczedrzyktel.: +48 (0) 77 420 23 00e-mail: jfrasek@poczta.onet.pl16 17

ORZECHY, NASIONA, ZBOŻA, WARZYWA I OWOCEORZECHY, NASIONA, ZBOŻA, WARZYWA I OWOCEJABŁKA KSIĄŻĘ ALBRECHT PRUSKI (NAZWANIEMIECKA „PRINZ ALBRECHT VON PREUSSEN,ALBRECHTSAPFEL”)Jabłka Książę Albrecht Pruski (nazwa niemiecka PrinzAlbrecht von Preußen, Albrechtsapfel).Jabłko średniej wielkości, kuliste, spłaszczone, skórkagładka, mocna, zielonożółta z intensywnie czerwonymprążkowanym rumieńcem na połowie owocu.Jabłko o kwaskowatym smaku i niezbyt silnym aromacie.Odmiana późnojesienna. Zbiór w połowiewrześnia, dojrzałość konsumpcyjną owoce osiągająw połowie października. Owoc deserowy, dobryteż na przetwory. Ceniona ze względu na obfiteowocowanie. Drzewo średnio rosnące, doskonałeudaje się na terenach podgórskich. Odmianaśląska wyhodowana w 1865 r. przez królewskie-go ogrodnika C. Brauna zatrudnionego w pałacuw Kamieńcu Ząbkowickim, dlatego była bardzopopularna na Śląsku.Kontakt: GOSPODARSTWO AGROTURYSTYCZNE „JABŁONIOWYSAD” IWONA I JENS FRASEKul. Powstańców Śląskich 15, 46-042 Szczedrzyktel.: +48 (0) 77 420 23 00e-mail: jfrasek@poczta.onet.plMODRO KAPUSTA (TJ. KAPUSTA CZERWONA)Modro kapusta (tak określa się w naszych stronachkapustę czerwoną: od gwarowego wyrazu modra– niebieska, wpadająca nawet w kolor fioletowoczerwony)podawana jest do wielu dań mięsnych,ale najczęściej do rolad wołowych i klusek śląskich.Modrą kapustę można przyrządzać na różne sposoby:z dodatkiem boczku lub słoniny, z dodatkiemgoździków lub bez nich, z jabłkiem, octem winnymlub konfiturą z czarnych porzeczek, z dodatkiemczerwonego wina i różnych przypraw. Dziś trudnosobie wyobrazić śląski niedzielny obiad bez sałatkiz czerwonej kapusty, czyli szałotu z modrej kapusty.Kontakt: RESTAURACJA „STARKA”IWONA CEBULAul. Ostrówek 19, 45-082 Opoletel.: +48 (0) 77 453 12 14KAPUSTA KISZONA Z BOBROWY „GŁADYSZÓWKA”Kiszona kapusta była i jest podstawowym składnikiemw przyrządzaniu tradycyjnych potraw, takich jak bigosczy kapuśniak. Do wytwarzania kapusty kiszonejz Bobrowy używa się wyłącznie surowców (kapustabiała i marchew) wyprodukowanych w gospodarstwiewiejskim we wsi Bobrowa (dawnego regionuwieluńskiego słynącego z uprawy i kiszenia kapusty),nie skażonym przemysłem i położonym z dalaod wielkomiejskiego zgiełku. Niepowtarzalny smakkapusty kiszonej zawdzięcza się stosowaniu wieloletnieji nie zmienionej receptury, przekazywanejz pokolenia na pokolenie. Gwarancją powodzeniajest przede wszystkim zachowanie odpowiednichproporcji przy doborze składników oraz zastosowanieodpowiedniej odmiany kapusty białej. Dziękispecjalnej recepturze oraz naturalnym procesomprodukcji kapusta kiszona ma wyjątkowy smak,kruchość i trwałość. Dawniej do kiszenia kapustyużywano ogromnych drewnianych beczek i kamionkowychgarnków. Obecnie – choć niejednokrotniesą jeszcze używane – zastępowane są beczkamiplastikowymi oraz szklanymi słojami. Zmianie uległtakże sposób szatkowania kapusty. Metoda krojeniabiałej kapusty nożem na drewnianej desce zastąpionazostała szatkownicą (ręczną lub coraz częściejelektryczną). Powoli zanika także tradycja ubijania(tłoczenia) kapusty w beczkach bosymi nogami narzecz ubijania ręcznego lub drewnianym ubijakiem.Powyższe zmiany nie mają żadnego wpływu na jakośćproduktu.Kontakt: EDWARD GŁADYSZBobrowa 43, 46-325 Rudniki18tel. +48 (0) 34 359 37 06, +48 (0) 34 315 53 81www.gladyszagro.pl19

MIĘSO ŚWIEŻE ORAZ PRODUKTY MIĘSNEMIĘSO ŚWIEŻE ORAZ PRODUKTY MIĘSNEKRUPNIOKI Z GÓREKWyroby wykonane w jelitach długości 20 cm, wiązanena końcu sznurkami, w przekroju okrągłe. Smakcharakterystyczny dla tego typu wyrobów – ostry,czosnkowy. Surowcem do krupnioków jest gorszyrodzaj mięsa uzyskanego podczas świniobicia, czyligłowa, podgardle, pachwiny, podroby: serca, ozory;upuszczona świeża krew oraz bardzo dokładnieoczyszczone jelita. Ponadto dodatki, jak: kaszagryczana, jęczmienna oraz przyprawy: czosnek,pieprz i sól. Wyroby te są tradycyjnie wykonywaneod pokoleń na Śląsku po świniobiciu, przed wyrobemkiełbas i szynek. Wellwuszt, wellflaisch (niem.Werwurst, Werfleisch), czyli wyroby po świniobiciu.Do nich należy krupniok, którego nazwa pochodziod śląskiej nazwy krupy, czyli kaszy, używanej donadzienia.Kontakt: UBÓJ, PRZETWÓRSTWO I SPRZEDAŻ WYROBÓW WŁA-SNYCH , MIĘSO-WĘDLINY RÓŻA BLACH, NORBERT BLACH, ROBERTBLACH, SPÓŁKA CYWILNAul. Opolska 25, 46-017 Górkitel./fax: +48 (0) 77 474 84 01LEBERWURST DROBNO MIELONY Z GÓREK – WĄ-TROBIANKA Z GÓREKWyroby wykonane w jelitach o długości ok. 20 cm,wiązane na końcu sznurkami, w przekroju okrągłe.Smak aromatyczny, wędzony, wyczuwalny zapachczosnku i pieprzu. Surowcem jest gorszy rodzajmięsa uzyskanego podczas świniobicia, czyli tłusteczęści z głowy, podgardle, pachwiny, podroby:wątroba wieprzowa oraz bardzo dokładnie oczyszczonejelita. Ponadto przyprawy: zmielona cebula,zmielony czosnek, pieprz i sól. Leberwurst drobnomielony zwany jest też pasztetem lub po polskuwątrobianką. Wyroby te są tradycyjnie wykonywaneod pokoleń na Śląsku po świniobiciu, przedwyrobem kiełbas i szynek. Leberwurst nie był wykonywanyw domach samodzielnie – wykonywalije z reguły rzeźnicy prowadzący indywidualny ubójalbo firmy i zakłady trudniące się rzeźnictwem i wyrobemwędlin.LEBERWURST GRUBO MIELONY Z GÓREK, PASZTE-TOWA Z GÓREKWyroby są wykonane w grubszych jelitach o długości20 cm, wiązane na końcu sznurkami, w przekrojuokrągłe. Ten pasztet ma bardziej zwartą konsystencjęi lepiej się kroi niż smaruje. Widać w nim wyraźniekawałeczki mięsa, wątróbki i dodany w tym przypadkudodatkowo majeranek. Smak charakterystycznydla tego typu wyrobów, łagodny, ale wyczuwalnyzapach majeranku. Surowcem jest gorszy rodzajmięsa uzyskanego podczas świniobicia, czyli głowy,podgardle, pachwiny, podroby: wątroba wieprzowa,serca, ozory oraz bardzo dokładnie oczyszczonegrubsze jelita. Ponadto przyprawy: majeranekw większej ilości, zmielona cebula, pieprz i sól.Kontakt: UBÓJ, PRZETWÓRSTWO I SPRZEDAŻ WYROBÓW WŁA-SNYCH , MIĘSO-WĘDLINY RÓŻA BLACH, NORBERT BLACH, ROBERTBLACH, SPÓŁKA CYWILNAul. Opolska 25, 46-017 Górkitel./fax: +48 (0) 77 474 84 01OPOLSKA ROLADA WOŁOWADanie mięsne wytwarzane od wielu lat przez opolskiegospodynie metodą tradycyjną z płatu mięsazwiniętego w roladę i upieczonego na jasnobrązowykolor. Rolada nadziewana jest ogórkami kiszonymi,cebulą i boczkiem wędzonym. Na Śląsku rolady podanez kluskami śląskimi i modrą kapustą kojarzą sięprzede wszystkim z niedzielnym obiadem. Bardzoczęsto przygotowywane na uroczystości rodzinne:wesela, komunie, chrzciny oraz w święta.Kontakt: RESTAURACJA „STARKA”IWONA CEBULAul. Ostrówek 19, 45-082 Opoletel.: +48 (0) 77 453 12 14Kontakt: UBÓJ, PRZETWÓRSTWO I SPRZEDAŻ WYROBÓW WŁA-SNYCH , MIĘSO-WĘDLINY RÓŻA BLACH, NORBERT BLACH, ROBERTBLACH, SPÓŁKA CYWILNAul. Opolska 25, 46-017 Górkitel./fax: +48 (0) 77 474 84 0120 21

MIĘSO ŚWIEŻE ORAZ PRODUKTY MIĘSNEMIĘSO ŚWIEŻE ORAZ PRODUKTY MIĘSNEZYMLOK Z GÓREKZymlok, inaczej bułczanka, to wyrób po świniobiciu,wykonany w jelitach o długości 20 cm, wiązanyna końcu sznurkami, w przekroju okrągły o konsystencjiskupionej, ale miękkiej. Surowcem jestgorszy rodzaj mięsa uzyskanego podczas świniobicia,czyli głowy, podgardle, pachwiny, podroby:serca, ozory oraz bardzo dokładnie oczyszczonejelita. Ponadto czerstwa bułka oraz przyprawy:ziele angielskie, czosnek, pieprz i sól. Wyroby tesą tradycyjnie wykonywane od pokoleń na Śląsku,przed wyrobem kiełbas i szynek. Nazwa pochodziod jednego ze składników, czyli od bułki: zymlok –inaczej: zemlouk, zemlok, żymlok, bułczanka, semelwurst.Zymlok z niemieckiego – semmel, po śląsku –żymła, po polsku – bułka. Receptury z Górek pochodząod pierwszego właściciela masarni (ok.1930 r.),a wyroby wykonywane są zgodnie z wypracowanymiprzez niego proporcjami i metodami.Kontakt: UBÓJ, PRZETWÓRSTWO I SPRZEDAŻ WYROBÓW WŁA-SNYCH , MIĘSO-WĘDLINY RÓŻA BLACH, NORBERT BLACH, ROBERTBLACH, SPÓŁKA CYWILNAul. Opolska 25, 46-017 Górkitel./fax: +48 (0) 77 474 84 01PRESSWURST BIAŁY Z GÓREK, SALCESON BIAŁYZ GÓREKWyroby wykonane w jelitach i żołądkach o długości20 cm, wiązane na końcu sznurkami; salcesonw przekroju spłaszczony. Przekrój daje mozaikękolorów – od białego do brązu. Smak czosnkowy,ostry, bardzo aromatyczny. Surowcem jest gorszyrodzaj mięsa uzyskanego podczas świniobicia, mięsochude z głowy, podroby: wątroba wieprzowa, serca,ozory; bardzo dokładnie oczyszczone grube jelitai żołądek. Ponadto przyprawy: dużo czosnku, grubozmielony pieprz i sól. Produkcja białego salcesonuzrodziła się z potrzeb klientów, (najprawdopodobniejbyło to związane z religią), którzy nie chcieli kupowaćsalcesonu ciemnego (z krwią), dlatego pod ichkątem rozpoczęto produkcję presswurstu białego,który obecnie cieszy się dużym popytem.ŻYMLOK OPOLSKI BIAŁYNazwa „żymlok opolski biały” pochodzi od słoważymła, używanego w gwarze śląskiej, czyli bułka,która stanowi jeden ze składników używanych dojego produkcji. Stosowany w nazwie produktu przymiotnik„biały” wynika ze składu surowcowego produktu,do którego nie dodaje się krwi zwierzęcej,nadającej żymlokom ciemną barwę. Kolor żymlokaopolskiego jest jasny – „biały”. Produkt ma kształtwalcowaty, wygięty na końcach, gdzie jest wiązanynitką bawełnianą. Surowcami do wyrobu żymlokówsą: podroby wieprzowe – podgardle, mięsoz głowy wieprzowej, serce, nerki – czerstwa bułkapszenna, cebula, czosnek, sól, pieprz, ziele angielskie,gałka muszkatołowa, wyczyszczone wieprzowejelito cienkie.„Żymlok opolski biały” jako tradycyjny produktŚląska Opolskiego został nominowany do PERŁYKULINARNEJ, którą otrzymał podczas finału krajowegona Targach Polagra Farm w Poznaniu.Kontakt: ZWIĄZEK ŚLĄSKICH KOBIET WIEJSKICH, KOŁO DOBIE-SZOWICEKRYSTYNA LINEKul. Kozielska 36, Dobieszowice47-344 Walcetel.: +48 (0) 77 466 01 40Salceson w przekroju spłaszczony. Smak charakterystycznydla tego typu wyrobów: ostry, czosnkowy;ozorkowy. Surowcem jest gorszy rodzaj mięsauzyskanego podczas świniobicia – podroby: serca,ozory; upuszczona świeża krew oraz bardzo dokładnieoczyszczone grube jelita, pęcherz i żołądek. Ponadtoprzyprawy: czosnek, grubo zmielony pieprzi sól. Nazwa Presswurst pochodzi od niem. Pressem– cisnąć, dociskać. Używa się też nazwy preszwuszt,po polsku salceson. Presswurst ozorkowy albo ciemny(z krwią), podrobowy, typowo śląski.Kontakt: UBÓJ, PRZETWÓRSTWO I SPRZEDAŻ WYROBÓW WŁA-SNYCH , MIĘSO-WĘDLINY RÓŻA BLACH, NORBERT BLACH, ROBERTBLACH, SPÓŁKA CYWILNAul. Opolska 25, 46-017 Górkitel./fax: +48 (0) 77 474 84 01Kontakt: UBÓJ, PRZETWÓRSTWO I SPRZEDAŻ WYROBÓW WŁA-SNYCH , MIĘSO-WĘDLINY RÓŻA BLACH, NORBERT BLACH, ROBERTBLACH, SPÓŁKA CYWILNAul. Opolska 25, 46-017 Górkitel./fax: +48 (0) 77 474 84 01PRESSWURST OZORKOWY Z GÓREK, SALCESONOZORKOWY Z GÓREKWyroby wykonane są w jelitach, pęcherzach i żołądkacho długości 20 cm, wiązane na końcu sznurkami.22 23

PRODUKTY RYBOŁÓWSTWA/MIODYINNE PRODUKTYHARYNKI W CEBULOWEJ ZOŁZIENazwa produktu wskazuje na jego dawne pochodzenie.Obecnie wyraz „harynek”, czyli śledź, niejest już powszechnie używany w gwarze śląskiej,w przeciwieństwie do słowa „zołza”, oznaczającegosos, popularnego do dzisiaj. Harynki w cebulowejzołzie są według tradycji daniem postnymi bardzo tanim. Podaje się je bardzo często na obiaddo ziemniaków ze skórką, nazywanych potocznieziemniakami w mundurkach, a w gwarze śląskiej –pelkartoflami.Kontakt: ZWIĄZEK ŚLĄSKICH KOBIET WIEJSKICH W KÓRNICYKRYSTYNA LARISCHKórnica, ul. Szkolna 247-300 Krapkowicee-mail: korniczanki@wp.plMIODY POPIELOWSKIE Z BORÓW STOBRAWSKICHBogactwo miodu w Popielowie zawdzięczamy lasomi uprawom polowym, które są nadal rozdrobnionei nie stanowią wielkich monokultur. W okolicachrosną aleje lipowe, skupiska akacji, leśne malinyi jeżyny, na polach siany jest rzepak, koniczynaczerwona, powraca się do gryki, która udaje się natutejszych ziemiach piaszczystych. Miód kwiatowyw większości wypadków jest jasny, a tylko nielicznejego rodzaje mają zabarwienie w odcieniu odciemnożółtego do brązowego. Na ogół miody nektaroweodznaczają się wyraźnym aromatem. Licznedrzewostany dębowe bardzo często spadziują, cow połączeniu z nektarem kwiatowym pozwala uzyskaćwspaniały miód.Kontakt: PIOTR SZAFRAŃSKI46-090 Popielów, ul. Brzeska 32tel.: +48 (0) 77 469 22 25e-mail: piotrszafranski@op.plKROSZONKA OPOLSKAJaja gotowane, zabarwione i zdobione metodą rytowniczą– drapane, ozdobione tradycyjnymi wzoramiśląskimi (jak ornamenty roślinne, kwiaty, liście,palmy) spotykanymi w śląskich haftach, na porcelaniei w malarstwie ludowym. Obok motywów roślinnych,wielkanocnych i biblijnych wydrapywanesą również życzenia i wierszyki. Kroszonki barwionesą na różne kolory, głównie: brązowy, czarny, zielony,czerwony, niebieski i fioletowy. Najczęściej kroszonkajest wykonywana z jaja kurzego. Kroszonkato produkt tradycyjny, którym obdarowuje się naOpolszczyźnie szczególnie chłopców w śmigus-dyngus.Jest ona również ozdobą świątecznego stołu.Do wytwarzania kroszonek używa się współcześniecoraz częściej wydmuszek.Kontakt: ZWIĄZEK ŚLĄSKICH KOBIET WIEJSKICH – KOŁO WALCEMARIA ŻMIJA-GLOMBIKul. Opolska 6, 47-344 Walcetel.: +48 (0) 77 466 01 21e-mail: gokwalce@neostrada.plNazwa „tej” oznacza na Śląsku herbatę. Wiedzęo ziołach przekazywano w rodzinach wielopokoleniowychmetodą przekazu ustnego: babcie uczyływnuczki zabierając je z sobą na łąki, do lasu.Z ziół robiono herbatę do picia zarówno na gorąco(w okresie zimowym), jak i na zimno (w okresie letnim).Suszenie ziół i przygotowywanie z nich tejubyło na Śląsku powszechne; robiono to niemal wewszystkich domach.TEJ ZIOŁOWYNapój herbaciany z mieszanki suszonych ziół, którychzbiór zaczyna się wczesną wiosną, a kończyjesienią. Nazbierane zioła często stosuje się w celachleczniczych. Szczyptę mieszanych ziół wkładasię do garnka i zalewa wrzątkiem, po zaparzeniunalewa się do szklanek i słodzi miodem lub cukrem.24 25

SPIS TREŚCINAPOJE ALKOHOLOWE I BEZALKOHOLOWENalewka orzechowaPiwo miodoweORZECHY, NASIONA, ZBOŻA, WARZYWA I OWOCEJabłka odmiany BerlepschJabłka odmiany Grafsztynek PrawdziwyJabłka odmiany WealthyStara odmiana jabłoni KöniginStara odmiana jabłoni Książę Albrecht PruskiModro kapusta (tj. kapusta czerwona)Kapusta kiszona z BobrowyMIĘSO ŚWIEŻE ORAZ PRODUKTY MIĘSNEKrupnioki z GórekLeberwurst drobno mielony z Górek, wątrobianka z GórekLeberwurst grubo mielony z Górek, pasztetowa z GórekOpolska rolada wołowaZymloki z Górek, bułczanka z GórekSalceson Biały z Górek, presswurst biały z GórekŻymlok opolski białySalceson ozorkowy z Górek, presswurst ozorkowy z GórekPRODUKTY RYBOŁÓWSTWA/MIODYHarynki w cebulowej zołzieMiody popielowskie z Borów StobrawskichINNE PRODUKTYKroszonka opolskaTej ziołowyMakaron domowy z Makowic15151616171718181920202121222223232424252526WYDAWCA:Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiegoul. Piastowska 14, 45-082 Opolewww.opolskie.plDepartament Rolnictwa i Rozwoju Wsiul. Piastowska 14, 45-082 Opolewww.odnowawsi.euwww.ksow.plZdjęcia: Jan PydychStudio Reklamy Agenda28