Antyseptyka owrzodzeńżylnych z użyciem środkówzawierających dichlorowodorekoktenidynymgr farmacjiMarzena Korbecka-PaczkowskaSchülke Polska14Od W krajach wielu lat Europy wykonywane Zachodniej są żylaki w Polsce występują zabiegialloplastyki u 25-33% kobiet stawów i 10-20% kolanowego mężczyzn, i biodrowego. natomiastczynne owrzodzenia żylne <strong>goleni</strong> u 0,3% dorosłejpopulacji krajów Europy Zachodniej.Do czynników sprzyjających wystąpieniuowrzodzeń żylnych należą m.in. siedzącytryb życia, otyłość, niewłaściwa dieta,niewłaściwa pozycja ciała podczaspracy i uwarunkowania genetyczne.Ponieważ leczenie owrzodzeń należy rozpocząćod terapii uwzględniającej przyczynypowstania zmian, konieczne jestprzeprowadzenie działań regulującychnadciśnienie żylne oraz hemodynamikękrążenia. W większości przypadków uzyskujesię ten stan poprzez zastosowaniekompresjoterapii oraz środków farmakologicznych.Istotnym aspektem terapiijest także, obok interwencji o charakterzeogólnym, wielokierunkowe leczenie miejscowe.Postępowanie takie powinno byćprowadzone zgodnie z wytycznymi grupyekspertów Europejskiego TowarzystwaLeczenia Ran (EWMA) z zastosowaniemstrategii TIME (Tissue – opracowanie tkanek;Infection – kontrola infekcji; Moisture– utrzymanie wilgotnego środowiskarany; Epidermization stimulation – działaniapromujące/usprawniające procesnaskórkowania) [1].Antyseptyka, czyli miejscowe zastosowaniepreparatów o charakterzeprzeciwdrobnoustrojowym do celówprofilaktycznych lub terapeutycznych,odgrywa dużą rolę w realizacji każdegoz czterech komponentów strategiiTIME.T – opracowanie tkanek prowadzącedo usunięcia nekrozy orazwysięku może być uzyskane poprzezmetody enzymatyczne, autolityczneoraz mechaniczne. Do tych ostatnichzaliczana jest lawaseptyka, czyli zastosowaniepłynu zawierającego detergentoraz środek o charakterzeprzeciwdrobnoustrojowym. Celemlawaseptyki jest fizyczne oczyszczenierany z nekrozy, wysięku, skrzepów,a także ukrytych często pod warstwamimartwicy bakterii w formiebiofilmowej [2]. Przykładem skutecznegolawaseptyku jest zawierającydichlorowodorek oktenidyny płyn narany – Octenilin ® płyn do irygacji. Lawaseptykten, dzięki zredukowanemunapięciu powierzchniowemu jestw stanie dotrzeć, oczyścić i nawilżyćnawet najtrudniej dostępne miejsca(np. kieszonki rany) skuteczniej niżstandardowo stosowane w szpitalachśrodki irygujące ranę (roztwór Ringeraczy roztwór soli fizjologicznej).Octenilin ® płyn do irygacji może byćaplikowany bezpośrednio na owrzodzenie,a w przypadku koniecznościdelikatnego nawilgocenia rany możnanasączać nim także opatrunki i tampony.Jego użyciu nie towarzyszy ból,ponadto może być podgrzany dotemperatury 37,5°C (co jest istotne,jako że wśród wielu pacjentów cierpiącychz powodu ran przewlekłychdochodzi do temperaturowrażliwości).Preparat jest bezbarwny, dziękiczemu nie utrudnia oceny stopniausunięcia martwicy, a ponieważ nieposiada środków koloryzujących, jegostosowaniu nie towarzyszą reakcjealergiczne. Intensywne użycie środkaOctenilin ® płyn do irygacji zalecanejest na obszarach przylegających dorany – pozwala to na zmniejszenieBezpłatna linia informacyjna: 800 120 093ryzyka infekcji patogenami – oraz naopatrunkach trudnych do ściągnięcia(np. przyschniętych).I – kontrola infekcjiBadania mikrobiologiczne (wymazy,bioptaty) wykazują obecność różnychgatunków bakterii, zarówno beztlenowych,jak i tlenowych, w zdecydowanejwiększości owrzodzeń żylnych.Bezobjawowe występowanie w ranieprzewlekłej niewielkiej ilości bakteriinosi nazwę kolonizacji i nie prowadzido zahamowania procesu gojenia.Przeciwnie jest w przypadku infekcji,w której liczba bakterii przekracza 10 5komórek/gram tkanki i dochodzi dointensywnego wzbudzenia odpowiedziimmunologicznej pacjenta (z wyjątkiempacjentów z różnego rodzaju zaburzeniamiimmunologicznymi nabytymi lubwrodzonymi). Proces infekcyjny nie tylkozaburza proces gojenia, ale prowadzitakże do jego całkowitego zahamowaniai pogorszenia się stanu klinicznegorany. Ostatnio coraz częściej wykazywanyjest wpływ biofilmu bakteryjnegona utrzymywanie się chronicznegostanu rany, w tym owrzodzeń <strong>goleni</strong>.Określone gatunki bakterii zjadliwych(P. aeruginosa, S. aureus, Str. pyogenes)są w stanie wywołać infekcję oraz zahamowaćproces gojenia, występującw zagęszczeniu 1000 razy mniejszym niżdrobnoustroje niezjadliwe [3]. W celuuniknięcia rozwoju infekcji koniecznejest chirurgiczne opracowanie ranyoraz zastosowanie skutecznych mikrobiologiczniei bezpiecznych (o małymindeksie cytotoksyczności) dla rany preparatówantyseptycznych. Standardempostępowania jest Octenisept ® – lek(produkt leczniczy) o zdolnościach doeradykacji szerokiego spektrum bakteriiGram(-) oraz Gram(+) i drożdżaków(również wirusów). Wykazuje także działanieprzeciwzapalne i charakteryzujesię niską cytotoksycznością względemtkanek gospodarza. Należy zaznaczyć,
że każdy antyseptyk jest w pewnymstopniu cytotoksyczny, jednak Octenisept® cechuje się niezwykle korzystnymindeksem biozgodności (miarą określającązależność między siłą bójczą a cytotoksycznościąpreparatu). Octenisept ®może być stosowany profilaktycznie, ażdo całkowitego zagojenia się rany, tymbardziej że jego użyciu nie towarzyszyniebezpieczeństwo powstania opornościbakteryjnej. Dichlorowodorekoktenidyny, składnik aktywny produktu,posiada dodatkową cechę, dziękiktórej Octenisept ® jest antyseptykiemniezwykle chętnie stosowanym nie tylkow leczeniu ran, ale także podczasprocedur cewnikowania. Cechą tą jestpotwierdzona klinicznie zdolność antyseptykudo utrzymywania się w rejonieaplikacji w stężeniach bakteriobójczych,ale nie cytotoksycznych [4].M – wilgotność ranyObecność wysięku w ranie jest zjawiskiemkorzystnym, ponieważ umożliwia migracjęw ranie odpowiedzialnych za procesgojenia keratynocytów oraz fibroblastów,a także komponentów układu odpornościowego.Niekorzystny jest natomiast braklub nadmiar wysięku (kojarzony z nadmiernąilością enzymów degradującychtkanki). Stąd w owrzodzeniach żylnychkonieczne jest stosowanie opatrunkówzdolnych do regulacji poziomu wilgotnościwysięku w ranie, np. hydrokoloidówczy hydrożeli oraz żeli złożnych, w tymwypadku zawierających dodatkowooktenidynę. W przypadku koniecznościzastosowania opatrunków zawierającychsubstancję o charakterze przeciwdrobnoustrojowymniezwykle częstostosowane są opatrunki srebrowe. Antyseptykizawierające dichlorowodorekoktenidyny (Octenisept ® , Octenilin ® żel,Octenilin ® płyn) mogą być stosowanewraz z opatrunkami srebrowymi (wykazująz nimi zgodność). Jest to jednaz cech odróżniających je od antyseptykówjodowych (np. PVP-jodu), które reagującz jonami srebrowymi, prowadzą dowytrącania nieaktywnych kompleksówchemicznych. Co więcej, w szeregu pracwykazano występowanie reakcji uczuleniowychpo zastosowaniu PVP-jodu[5-8].E – epidermization. Działaniapromujące/usprawniające naskórkowaniePobudzenie prawidłowego naskórkowaniabrzeżnego wymaga usunięciastarych lub zmienionych komórek występującychna brzegach rany. Pobudzeniunaskórkowania brzeżnego służy zastosowaniecienkich warstw ochronnychhydrokoloidu lub błon poliuretanowychoraz utrzymanie wilgotnego środowiskarany ułatwiającego komórkom naskórkamigrację i podział.Antyseptyka jest jednym z głównychfilarów wszystkich nowoczesnych strategiileczenia ran przewlekłych – wyżejwzmiankowanej TIME, WAR (wounds atrisk – rany zagrożone ryzykiem infekcji)oraz BBWC (biofilm based woundcare – leczenie ran objętych proceseminfekcyjnym wywołanym przez bakteriew formie biofilmowej) [1, 10, 11].Według powyższych koncepcji, antyseptykprzeznaczony do stosowaniaw ranach przewlekłych powinien:• nie zakłócać procesu gojenia się rany,• nie powodować bólu,• nie zawierać substancji toksycznych,• wykazywać zgodność w stosunkudo materiałów składających się naopatrunki na ranę,• nie uszkadzać otoczenia rany,• nadawać się do stosowania przezdłuższy okres czasu bez ryzyka wystąpieniaefektów ubocznych orazutraty skuteczności,• nie prowadzić do pojawienia się zjawiskaoporności.Produkty zawierające oktenidynę służąceantyseptyce ran (Octenisept ® , Octenilin® żel , Octenilin ® płyn) spełniająwszystkie powyższe warunki, a ponadto:są bezbarwne, dzięki czemu stani rozmiar rany są dobrze widoczne,cechują się niską cytotoksycznością orazszerokim spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego.Dokonując wyboru antyseptyku, należyzwrócić uwagę na sposób jego rejestracji– według obowiązujących w naszymkraju kryteriów prawnych antyseptykmusi być zarejestrowany jako produktleczniczy (lek), a nie np. wyrób medyczny,czy nawet kosmetyk. Octenisept ®jest lekiem, a jedynie zastosowanieproduktu leczniczego w charakterzeantyseptyku daje gwarancję spełnianiaprzez produkt wszystkich wymaganychnorm badań klinicznych i przedklinicznych,zapewniających bezpieczeństwoi skuteczność jego użycia.Piśmiennictwo:1. Jawień A., Grzela T., Szewczyk M.,Kaszuba A., Gaciong Z., Krasiński Z.,Wroński J., Koblik T.: Wytyczne GrupyEkspertów w sprawie gojenia owrzodzeńżylnych <strong>goleni</strong>. <strong>Leczenie</strong> Ran2011; 8 (3): 59-80.2. Fleischer M., Rosołowska H., Rusiecka-ZiółkowskaJ.: Lavasepsis and itssignificance in wound-healing process.Zakażenia 6/2009 nr 6; s. 7-8,10, 12.3. Bartoszewicz M., Junka A.: Mikrobiologicznaopieka nad raną skolonizowanąi zagrożoną infekcją. Zakażenia 2011;t. 11, nr 2, s.100, 102, 104-106.4. Koburger T., Hübner N., Braun M.,Siebert J., Kramer A.: Standardizedcomparison of antiseptic efficacy oftriclosan, PVP-iodine, octenidine dihydrochloride,polyhexanide and chlorhexidinedigluconate. JAC, vol. 65,issue 8, pp. 1712-1719.5. Balin K. et al.: Dilluted PVP-iodine solutionsinhibit human skin fibroblastgrowth. Dermatol Surg 2002; 28:210-214.6. Murthy M.B., Krishnamurthy B.: Severeirritant contact dermatitis inducedby povidone iodine solution. Indian J.Pharmacol [serial online] 2009 [cited2011, Nov 23.7. Wong R. et al.: Povidone-iodine woundirrigation: A word of caution; SurgicalPractice 2008; 11/4, pp. 122-124.8. Lachappele J. et al.: Allergic contactdermatitis from povidone-iodine: a reevaluationstudy. Contact Dermatitis2005: 52: 9-10.9. Kramer A., Müller O., ReichwagenG., Widulle S., Heldt H., Nürnberg P.:Octenidine, Chlorhexidine, Iodine andIodophores: Stuttgart, New York: GeorgThieme, 2008.10. Dissemond J., Assadian O., GerberV., Kingsley A., Kramer A. et al.: Classificationof wounds at risk and theirantimicrobial treatment with polihexanide:A practice – oriented expert recommendation;Skin Pharmacol Physiol2011; 24: 245-255.11. Wolcott R., Dowd S. Kennedy J., JonesC.: Biofilm – Based Wound Care. Advancesin Wound Care 2010, vol.1, nr3, pp. 311-318.www. convatec.pl15