• Nr 43-44 BELGRAD 2010 • - Polonia-serbia.org

KĄCIK KULINARNY PANI HANIKiedy w kuchni panuje porządek...(Wystawa haftowanych makatek kuchennych)Muzeum Wojewodiny wystawiło w salach MuzeumEtnograficznego w Belgradzie kolekcję makatek ściennych,zwanych „dozidnice” lub „kuvarice”. To są dzieła rąkna ogół młodych kobiet z okresu ostatnich siedemdziesięciulat. „Kącik kulinarny” wywęszył dla siebie ciekawy temati z dużym zainteresowaniem obejrzał tę wystawę podtytułem: Kad u kujni vlada red - „Добар ручак мужу дај,па ће кући бити рај”.26Jak zwykle mała dygresja: dawno, bo pewnie 65 lattemu, w czasie już powojennej tułaczki, jeszcze bez rodzinnegodomu, odwiedzałam z Matką jej przyjaciółki.Z tego okresu zapamiętałam, że w wielu domach wisiałypięknie haftowane i z napisem takie właśnie płóciennemakatki. Stanowiły one o zamożności i gospodarnościdanego domu. We mnie budziły podziw, a może i zazdrość. Trzydzieścilat później mój mąż z badań we wsiach dzierdapskichprzywiózł dużo zapisanych tekstów z makatek, z których jedenpolecił mi do zapamiętania:„Мој муж је такав, не похађа бирт никакавновце зарађује, женицу задовољује” 1A po tylu latach nadarzyła mi się okazja zobaczenia kilkudziesięciumakatek na jednym miejscu. Najpierw radość,uśmiech... no i te wspomnienia. Do tego traf chciał, że w wielkanocnymnumerze polskiej „Polityki” Tym pisze: „Zawsze lubiłemmakatki kuchenne, gęsto w czasach mojego dzieciństwa wiszącewe wszystkich prawie kuchniach. Ich grafika, wyszywananiebieską muliną, te kwiaty i winogrona tworzące ramę obrazu– wszystko ciepłe, znajome, uspokajające. Żona stała przy kuchniuśmiechnięta, mąż też uśmiechnięty, właśnie otwierał drzwiwracając z pracy, a nad tym wszystkim dwa gołąbki trzymaływstęgę z napisem: „Dobra żona tym się chlubi, że gotuje co mążlubi” 2 .***Te pięknie wykrochmalone, bielusieńkie kawałkipłótna, pokryte haftem najczęściej niebieską lub czerwonąnitką, miały na celu nie tylko udekorować kuchnię, alei zabezpieczyć ścianę przed zabrudzeniem. Najczęściejwieszano je nad kuchenką, stołem lub umywalką. Pomieszczeniudodawały ciepła, wykazywały kreatywnośćgospodyni, ale, co najważniejsze, przez często naiwne,wielojęzyczne teksty (serbskie, słowackie, węgierskie,niemieckie - bo przedmioty muzealne pochodzą z wielonarodowościowegoregionu) przekazywały rymowanewskazówki, morały, uczucia mężowi, dzieciom, a częstoi gościom.Zależnie od zastosowania te wojewodińskie haftowanemakatki – dozidnice, kuvarice można podzielić na kil-1 Д. Дрљача, Сип у Кључу и Голубиње у Поречу, Зборник радоваЕтнографског института САНУ, Београд 1976, с. 34 и 862 Tym, Ciut, ciut, Polityka nr 14 (2750), 3 kwietnia 2010, 123ka tematycznych grup:- kuchenne, z wyhaftowanymi sielankowymi scenami zkuchni wskazującymi na doskonałość gospodyni, jej miłości domęża i dzieci, o właściwościach szykowanych potraw:„Мудра жена мора знат мужа волет и кухат”„Добра деца, добра храна, то вам кува вредна мама”„Кад је жена од реда и јело јој је као од меда”„Ватра гори, купус крчка, у рерни се пече гуска”„Ћути Миле и Милице, пече мати кобасице”- na miłosne, które wyrażają uczucia do męża lub do tegoukochanego, przyszłego:„Добром Богу ја се молим да ми даде мужа кога волим”„Oџачар нам срећу носи, особито кад девојку проси”„Како голуб голубици гуче, тако ја љубим моје милолуче”- na te makatki ukazujące na higienę, zawieszane nad umywalką,z wyhaftowanymi naczęściej dzbanem na wodę i miednicą.Wszystko w kwietnym ornamencie:„Рука руку мије, образ обадвије”„Уми се дрaги мој и убриши образ твој”„Ко се мије динар да, само свекар не. Јер се свекар потрошиодок је мене испросио”