Odnawialne i alternatywne źródła energii w Małopolsce

Biogaz w Oczyszczalni Ścieków - Wielopole w Nowym SączuOdnawialne i alternatywne źródła energiiw Małopolscezbiór „dobrych praktyk”cz. IIIKraków, październik 2008

SPIS TREŚCIWSTĘP 3Finansowanie inwestycji z zakresu wykorzystania odnawialnych źródeł energii 4Instytucje i programy wspomagające rozwój odnawialnychi alternatywnych źródeł energii 5Węzeł cieplny z pompami ciepła i kolektorem gruntowymw Sanktuarium św. Józefa w Wadowicach 6 – 7Inteligentne sterowanie instalacją solarną wraz z wizualizacjąna komputerze domowym 8 – 9Elektrownia wiatrowa we wsi Rupniów 10 – 11Kolektory słoneczne w Komendzie Powiatowej Państwowej StrażyPożarnej w Chrzanowie 12 – 13Termomodernizacja i kolektory słoneczne SPZLO w Wieliczce 14 – 15Kotłownia z zastosowaniem pieca na paliwo odnawialnew obiekcie remizy OSP w Nowym Brzesku 16 – 17Kolektory słoneczne z osłoną w postaci rolety w Krasnych Lasocicach 18 – 19Mała Elektrownia Wodna na Polanie Chochołowskiej 20 – 21Baseny geotermalne w Bańskiej Niżnej 22 – 23Biomasa w Gruszowie Wielkim 24 – 25Pompa ciepła w Domu Pomocy Społecznej Sióstr Serafitekw Białce Tatrzańskiej 26 – 27Modernizacja instalacji ciepłej wody użytkowejw Domu Pomocy Społecznej w Pcimiu 28 – 29Kotłownia z zastosowaniem pieca naekogroszek – Kościół Parafialny p.w. św. Michała Archanioła 30 – 31Biogaz w Oczyszczalni Ścieków - Wielopole w Nowym Sączu 32 – 33Mała Elektrownia Wodna im. św. Judy Tadeusza Zakopane – Olcza 34 – 35Biomasa w Nieczajnej Górnej 36 – 37Instalacja solarna w 20 Wojskowym SzpitaluUzdrowiskowo – Rehabilitacyjnym w Krynicy – Zdroju 38 – 39Pompa ciepła w Limanowej 40 – 412Modernizacja instalacji c.w.u. wraz z montażem urządzeńukładu solarnego w Kasinie Wielkiej 42 – 43Pompa ciepła w Maltańskim Centrum Pomocy NiepełnosprawnymDzieciom i ich Rodzinom w Krakowie 44 – 45

WstępRacjonalne wykorzystanie odnawialnychźródeł energii jest jednym z istotnychkomponentów zrównoważonego rozwojuprzynoszącym wymierne efekty ekologicznei energetyczne. Wzrost udziałuodnawialnych źródeł energii w bilansieenergetycznym województwa, przyczyniasię do zwiększenia efektywnościwykorzystania i oszczędzenia zasobówsurowców energetycznych, poprawystanu środowiska oraz redukcji ilościwytwarzanych odpadów. Ponadto inwestowaniew odnawialne źródła energiiprzeciwdziała niekorzystnym zmianomklimatycznym.W związku z tym wspieranie rozwojuenergetyki opartej na tych źródłach jestwyzwaniem dla województwa małopolskiego.Obserwując zmiany zachodzące w świadomościspołeczeństwa w zakresieochrony środowiska i wykorzystaniaodnawialnych źródeł energii jestemdumny, iż realizowane przez SamorządWojewództwa Małopolskiego programyi projekty są ich pośrednią przyczyną.Składam na Państwa ręce niniejsząpublikację, będącą kontynuacją tworzonejod dwóch lat bazy dobrych praktykz zakresu wykorzystania odnawialnychźródeł energii. Przedstawiono w niejkolejne przykłady możliwości wykorzystaniaczystej energii w Małopolsce,rozwiązania techniczne infrastrukturysłużące do jej produkcji i przesyłua także możliwości finansowania tegotypu przedsięwzięć.Pragnę w ten sposób zachęcić do rozwojui propagowania lokalnych źródełenergii odnawialnej, co częściowo zatrzymalub spowolni zanieczyszczenieśrodowiska naturalnego oraz stworzyszansę na utrzymanie niezależnościenergetycznej, rozwój regionalnyi nowe miejsca pracy w naszym województwie.Żywię głęboką nadzieję, że wydawnictwoto wzbudzi zainteresowanie instytucjipublicznych, podmiotów gospodarczychoraz odbiorców indywidualnychtematyką odnawialnych źródeł energii,a w efekcie spowoduje wzrost liczbypodejmowanych inicjatyw na rzecz ichwykorzystania.Marek NawaraMarszałek WojewództwaMałopolskiego3

Finansowanie inwestycji z zakresu wykorzystaniaodnawialnych źródeł energii4Środki na dofinansowanie największychinwestycji z zakresu wykorzystania odnawialnychźródeł energii zapewniaProgram Operacyjny Infrastrukturai Środowisko 2007-2013. Możliwe dosfinansowania w ramach programudziałania to m.in.: wytwarzanie energiize źródeł odnawialnych, wytwarzaniebiopaliw ze źródeł odnawialnych, rozwójprzemysłu dla OŹE, sieci ułatwiająceodbiór energii ze źródeł odnawialnych.Beneficjentami starającymi się o pomocfinansową mogą być przedsiębiorstwa,jednostki samorządu terytorialnego ichzwiązki, jednostki administracji rządowej,oraz inne instytucje publiczne.Informacje na stronie www.mrr.gov.pl.Dofinansowanie przedsięwzięć z zakresuwykorzystania energii odnawialnej jestrównież możliwe w ramach MałopolskiegoRegionalnego Programu Operacyjnego2007 – 2013. Środki finansowezagwarantowane w ramach tego programuzostaną rozdysponowane również nainwestycje realizowane w obszarzeochrony środowiska. Oś priorytetowaVII Infrastruktura ochrony środowiska,uwzględnia poprawę jakości powietrzai zwiększenie wykorzystania odnawialnychźródeł energii. Potencjalnymibeneficjentami uprawnionymi do wnioskowaniao wsparcie ze środków MRPOmogą być jednostki samorządu terytorialnego,ich związki i stowarzyszenia,administracja rządowa, parki narodowei krajobrazowe, zakłady opieki zdrowotnej,jednostki naukowe, organizacjepozarządowe, kościoły i związki wyznaniowea także przedsiębiorcy. Informacjena stronie www.malopolskie.pl/RozwojRegionalny/RPOperacyjny/.Istnieje również możliwość pozyskaniapomocy finansowej z Programu RozwojuObszarów Wiejskich na lata 2007 –2013. Środki finansowe w ramach tegoprogramu zostały rozdysponowane nadziałania w ramach czterech osi. Kwestieodnawialnych źródeł energii zawartesą w trzeciej osi: Jakość życia na obszarachwiejskich i różnicowanie gospodarkiwiejskiej, Działanie pn. Podstawoweusługi dla gospodarki i ludności wiejskiej.Refundacji podlegają kosztykwalifikowalne, poniesione przez beneficjentów,którymi mogą być gminy,jednoosobowe spółki gminy orazgminne zakłady budżetowe. Szczegółoweinformacje na stronie internetowej:www.wrotamalopolski.pl/root_PROW/Wydarzenia/Aktualnosci/default.htmŚrodki krajowe przeznaczone na inwestycjez zakresu wykorzystania OŹE sąmożliwe do pozyskania z NFOŚiGW orazWFOŚiGW w Krakowie. Ze środkówfunduszy dotacja może być przyznanaprzede wszystkim dla gmin i powiatów,państwowych i samorządowych jednostekadministracji publicznej na poziomiewojewództwa oraz instytucji działającychstatutowo na rzecz ochronyśrodowiska, jednostek naukowobadawczych,organizacji społecznychoraz fundacji. Informacje na stronachwww.nfosigw.gov.pl/site/www.wfos.krakow.pl/.orazRealizacja inwestycji wykorzystującychodnawialne źródła energii jest równieżmożliwa poprzez współpracę z BOŚ S.A.,którego misją jest świadczenie kompleksowychusług finansowych dla podmiotówrealizujących projekty ekologiczne.Kredyty na przedsięwzięcia z zakresuochrony powietrza i termomodernizacji,udzielane są na korzystnych warunkach.Szczegółowe informacje o kredytach,i ich warunkach znajdują się na stroniewww.bosbank.pl/.

Instytucje wspomagające rozwój odnawialnychi alternatywnych źródeł energiiAgencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR)al. Jana Pawła II 70, 00-175 Warszawatel. 0800 38 00 84info@arimr.gov.pl, www.arimr.gov.pl—————————————————————————————–————————Bank Gospodarstwa Krajowegoal. Jerozolimskie 7, 00-955 Warszawatel. 0-801 66 76 55bgk@bgk.com.pl, www.bgk.com.pl—————————————————————————————–————————Bank Ochrony Środowiska S.A. (BOŚ)al. Jana Pawła II 12, 00-950 Warszawatel. 022 85 08 720bos@bosbank.pl, www.bosbank.pl—————————————————————————————–————————Fundacja EkoFunduszul. Bracka 4, 00-502 Warszawatel. 022 62 12 704info@ekofundusz.org.pl, www.ekofundusz.org.pl—————————————————————————————–————————Fundacja Wspomagania Wsiul. Belottiego1, 01-022 Warszawatel. 022 63 62 571-75fww@fww.org.pl, www.fww.org.pl—————————————————————————————–————————Fundusz na rzecz Globalnego Środowiska UNDP w Polsce(Global Environment Facility – GEF)al. Niepodległości 186, 00-608 Warszawatel. 022 82 54 597przemek.czajkowski@undp.org, www.undp.org.pl—————————————————————————————–————————Ministerstwo Rozwoju Regionalnegoul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawatel. 022 46 13 000www.mrr.gov.pl—————————————————————————————–————————Ministerstwo Środowiskaul. Wawelska 52/54, 00-922 Warszawatel. 022 57 92 900info@mos.gov.pl, www.mos.gov.pl—————————————————————————————–————————Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)ul. Konstruktorska 3a, 02-673 Warszawatel. 022 45 90 100fundusz@nfosigw.gov.pl, www.nfosigw.gov.pl—————————————————————————————–————————Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm FinansowyEuropejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG)Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Departament Programów Pomocowychi Pomocy Technicznejul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawatel. 022 46 13 918eog@mrr.gov.pl, www.eog.gov.pl—————————————————————————————–————————Urząd Marszałkowski Województwa MałopolskiegoDepartament Środowiska i Rozwoju Obszarów Wiejskichul. Racławicka 56, 30-017 Krakówtel. 012 63 03 140Sekretariat.SW@umwm.pl, www.malopolskie.pl—————————————————————————————–————————Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnejw Krakowie (WFOŚiGW)ul. Kanonicza 12, 31-002 Krakówtel. 012 42 29 490biuro@wfos.krakow.pl, www.wfos.krakow.pl5

Węzeł cieplny z pompami ciepła i kolektoremgruntowym w Sanktuarium św. Józefa w Wadowicach6POMPA CIEPŁAMiejscowość: WadowiceGmina: WadowicePowiat: wadowickiKontaktSanktuarium św. Józefa,Karmelici Bosiul. Karmelicka 22,34-100 Wadowicetel. (033) 873-21-87fax (033) 873-23-78Wadowice – miasto położone napołudniu Małopolski nad rzeką Skawą.Jego dzieje sięgają XIII wieku. Obecnieczęsto odwiedzane przez turystówi pielgrzymów, których przyciągająmiejsca związane z życiem KarolaWojtyły. Jednym z nich jest Sanktuariumśw. Józefa prowadzone przezOjców Karmelitów Bosych. Znajdujesię ono w bezpośrednim sąsiedztwiedomu rekolekcyjnego działającegow ramach Karmelitańskiego CentrumRekolekcyjno — Pielgrzymkowego “NaGórce” im. Jana Pawła II w Wadowicach.W południowym skrzydle klasztoruzlokalizowano pokoje mieszkalnezakonników, natomiast w skrzydlezachodnim znajdują się: kuchnia,refektarz, sala zebrań wspólnoty orazbiblioteka licząca ok. 20 tys. pozycji,w tym kilkaset starodruków. Otoczeniebudynku to przyklasztorny park,a w nim figura św. Józefa.

GMINA WADOWICE, POWIAT WADOWICKIDom Pielgrzyma działający w ramachKarmelitańskiego Centrum Rekolekcyjno— Pielgrzymkowego "Na Górce"im. Jana Pawła II w Wadowicachpowstał w budynku dawnego NiższegoSeminarium Duchownego OO. KarmelitówBosych. Może on pomieścić ponad100 osób, znajdują się tutaj również:kaplica, sala konferencyjna, salamedytacyjna.Zespół klasztorny OO. KarmelitówBosych w Wadowicach jest przykłademobiektu, w którym zmodernizowanosystem grzewczy poprzez zastosowaniepomp ciepła.Rozwiązania techniczneW omawianym obiekcie wykorzystano4 pompy ciepła o łącznej mocy instalowanej500,8 kW. Na potrzeby układuwykonano 160 odwiertów o głębokości47 m. Aby zapewnić niezawodnośćsystemu, połączono je w grupypo 10 sztuk.Parametry zainstalowanej pojedynczejpompy ciepła AIT typ SWP 1250-1:- moc grzewcza: 125,2 kW,- moc chłodnicza: 85,3 kW,- maksymalny pobór prądu: 2x48 A.W skład układu pomp ciepła wchodzątakże dwa zbiorniki ciśnienioweo pojemności 2521 dm 3 . Posiada równieżdodatkowe zasilanie z kotłownigazowej.Budynki należące do Sanktuariumśw. Józefa nie są ocieplone, jednakgrube mury utrzymują ciepło wewnątrzbez powodowania większychstrat. Układ ogrzewania został podzielonyw zależności od potrzeb, ogrzewakościół albo dom pielgrzyma. Mocukładu jest wykorzystywana stosowniedo aktualnego zapotrzebowania.Dodatkowo na obiekcie zainstalowano6 kolektorów słonecznych.Źródła finansowaniaCałkowity koszt instalacji wyniósł1 701 360 zł, z czego 253 000 złstanowiło wsparcie z WFOŚiGWw Krakowie.7

Inteligentne sterowanie instalacją solarną wrazz wizualizacją na komputerze domowymSOLARYMiejscowość: KrakówMiasto: KrakówPowiat Grodzki: KrakówKontaktKontakt: wajss@suntime.pltel. 0-600-388-727Inwestycja realizowana jest na terenieKrakowa przez osobę prywatną.Innowacyjne rozwiązanie w zakresieprezentowanego układu solarnegostanowi wykorzystanie sterownikazintegrowanego z komputerem domowym.Rozwiązania techniczneW układzie zastosowano sterownikzintegrowany z komputerem domowymfirmy SUNTIME. Ustawianie,kontrola i zmiana parametrów instalacjisolarnej odbywają się na monitorzekomputera. Rozwiązanie to pozwalana wizualizację o wysokiej rozdzielczościstanu pracy instalacji. Ze względuna użycie dużych, czytelnych ikon,8przycisków wraz z opisami oraz możliwośćinteraktywnej pomocy wydajniezwiększono ergonomię obsługi instalacji.Uniwersalność systemu pozwala nawspółpracę z instalacjami solarnymiróżnych producentów. Sterownik firmySUNTIME eliminuje potrzebę zakupudodatkowych wyświetlaczy/ekranów.Ponadto, standardowy sterownik znajdujesię najczęściej w kotłowni – miej-

MIASTO KRAKÓW, POWIAT GRODZKIscu odizolowanym od części mieszkalnej,co sprawia, że stosunkowo rzadkosprawdzany jest stan pracy instalacji.Często w takim wypadku niezauważonazostaje awaria systemu solarnego,gdyż całkowite zapotrzebowanie naenergię cieplną zostaje pokryte przezkocioł grzewczy (gazowy, węglowyitp.).Zintegrowanie systemu sterowaniaz komputerem pozwala na pokazanie,w czasie rzeczywistym oraz poprzezczytelne i estetyczne schematy:− temperatury kolektora słonecznego,temperatury wody w zasobniku,− temperatury c.w.u.,− ciśnienia czynnika w instalacji,− uzysku cieplnego ze słońca,− stopnia pokrycia,− sprawności układu,− ilości „niewyemitowangeo” CO 2 doatmosfery,− zaoszczędzonych ilości gazu/prądulub innego surowca energii pierwotnej.Źródła finansowaniaPrzedsięwzięcie sfinansowane w całościprzez inwestora prywatnego.9

Elektrownia wiatrowa we wsi Rupniów10WIATRMiejscowość: RupniówGmina: LimanowaPowiat: limanowskiKontakttel. 0-887-750-774Prezentowana elektrownia wiatrowaznajduje się w miejscowości Rupniówleżącej na terenie gminy Limanowa.Przeważający obszar Małopolski torejony mało korzystne pod względemmożliwości wykorzystania siły energetycznejwiatru. Według opracowaniaOśrodka Meteorologii IMiGW jest tostrefa IV, w której prędkość wiatruszacuje się na 3-4 m/s, podczas gdynp. najkorzystniejsza strefa I charakteryzujesię prędkościami z zakresu6-7 m/s. Jednak lokalnie, główniew południowej części województwa,w pobliżu wzniesień i przełęczy siławiatru jest większa, co stwarza możliwośćinwestowania w ten rodzaj energetyki.Na terenie korzystnym podwzględem zasobów energetycznychwiatru, w strefie III, z prędkościami4-5 m/s usytuowano elektrownięw Rupniowie.

GMINA LIMANOWA, POWIAT LIMANOWSKIJej główne zalety to prosta konstrukcja,niezawodność i odporność nahuragany.Rozwiązania techniczneObiekt powstał w latach 90-tychXX wieku jako konstrukcja amatorska.Nowatorski, jak na ówczesne czasy,w toku eksploatacji podlegał pewnymzmianom.Obecnie elektrownia uzyskuje moc7 kW przy wadze wirnika 500 kg. Dlaporównania, dwie inne elektrowniewiatrowe działające w południowejMałopolsce osiągają moc: Rytro –150 kW (moc nominalna), Zawoja –160 kW (moc nominalna). Wytworzonaprzez elektrownię w Rupniowieenergia służy do częściowego ogrzewaniaparterowego domu jednorodzinnegoz poddaszem mieszaklanymoraz przygotowania ciepłej wody użytkowej.Część energii jest ponadtogromadzona w baterii 24V/180 Ah.Urządzenia pracują przede wszystkimw okresie jesiennym, ale właścicielplanuje zmniejszenie mocy elektrownido 2 kW, co umożliwi częstsze wykorzystywanieobiektu.Źródła finansowaniaCałe przedsięwzięcie zostało sfinansowaneze środków własnych inwestora.11

Kolektory słoneczne w Komendzie PowiatowejPaństwowej Straży Pożarnej w ChrzanowieSOLARYMiejscowość: ChrzanówGmina: ChrzanówPowiat: chrzanowskiKontaktKomenda Powiatowa PaństwowejStraży Pożarnejul. Ks. Skorupki 3,32-500 Chrzanów,tel. (032) 625-89-07(032) 625-89-08Gmina Chrzanów leży w zachodniejczęści Małopolski, w powiecie chrzanowskim,na pograniczu Wyżyny Śląskieji Krakowsko-Częstochowskiej, namałym grzbiecie jurajskim u wylotuRowu Krzeszowickiego. Zajmuje onapowierzchnię 79,3 km 2 , z czego namiasto Chrzanów przypada 38,3 km 2 .W pobliżu autostrady A4 w Chrzanowieznajduje się Jednostka Ratowniczo-GaśniczaPSP, w której wykorzystywanesą odnawialne i alternatywneźródła energii. Strażacy pełniący służbęw tej jednostce (57 osób) podzielenisą na 3 zmiany i pracują w systemie24h/48h. Oprócz swojej podstawowejdziałalności sprawują oni równieżnadzór nad 35-kilometrowymodcinkiem autostrady A4. W budynkujednostki swoją siedzibę ma takżeCentrum Zarządzania Kryzysowego12

GMINA CHRZANÓW, POWIAT CHRZANOWSKIPowiatu Chrzanowskiego, powołanedzięki wspólnej inicjatywie powiatuoraz gmin znajdujących się w jegoobrębie.Rozwiązania techniczneNa dachu budynku PSP zainstalowanopięć płaskich kolektorów słonecznychtypu G4+ TiNOX firmy Geres Ascosłużących do podgrzewania wodyużytkowej. Urządzenia powstały nabazie absorbera tytanowego firmyTiNOX. Obudowa kolektora wykonanajest z aluminium, natomiast szyba zespecjalnego hartowanego szkła solarnego(odpornego na gradobicie)o gładkiej strukturze, dzięki czemuwspółczynnik odbicia został znaczącoobniżony, a współczynnik przepuszczaniapromieni słonecznych jest bardzowysoki. Do podstawowych zaletprezentowanych kolektorów należą:− wysoka sprawność dzięki tytanowejpowłoce TiNOX,− duża wydajność energetyczna,− długa żywotność – zbudowanyjest z materiałów odpornych nakorozję (aluminium, miedź),− prosty i oszczędny montaż dziękisprawdzonemu systemowi montażuoraz niskiej wadze kolektora,− niski współczynnik odbicia dziękihartowanej szybie solarnej,− estetyczny wygląd dzięki anodowanejna brązowo obudowie aluminiowej,− niskie opory wewnętrzne - możliwapraca w polach kolektorowych.Podstawowe dane techniczne dotyczącepojedynczego kolektora:− waga: 46 kg,− sprawność kolektora: 85,7 %,− moc kolektora przy G=1000 W/m 2– 1654 W,− maksymalne ciśnienie robocze:0,6 MPa,− zalecany przepływ: 2 l/min,Źródła finansowaniaCałość inwestycji w kwocie 19 500 złzostała sfinansowana z PowiatowegoFunduszu Ochrony Środowiska. Przedsięwzięciezrealizowano w październiku2007 r.13

Termomodernizacja i kolektory słonecznew SPZLO w Wieliczce14SOLARYMiejscowość: WieliczkaGmina: WieliczkaPowiat: wielickiKontaktSamodzielny Publiczny ZakładLecznictwa Otwartego (SPZLO)w Wieliczceul. Szpunara 2032-020 Wieliczkatel. (012) 278-28-24Wieliczka leży na południowy -wschód od Krakowa, zajmując obszar13,4 km 2 . Liczy prawie 20 tys. mieszkańców.Obszar gminy Wieliczka położonyjest w dorzeczu rzeki Raby, Wilgii Serafy, które to rzeki wpływają doWisły, stanowiącej północną granicęgminy. Ukształtowanie terenu gminyjest urozmaicone. Część południowama bardzo zróżnicowaną rzeźbę terenu,natomiast północna, położonaw pradolinie Wisły, jest raczej nizinna.Samodzielny Publiczny Zespół LecznictwaOtwartego w Wieliczce zostałwybudowany w latach osiemdziesiątych.Obiekt składa się z części stareji nowej. Obie części posiadają trzykondygnacje naziemne i ogrzewanepiwnice. Rozpoczęcie prac termomodernizacyjnychpoprzedzone zostałoaudytem energetycznym mającym nacelu ustalenie jaki zakres prac termomodernizacyjnychjest możliwy dorealizacji w obiekcie w formule „ESCO”tj. prac po zrealizowaniu, którychgenerowane oszczędności, obliczoneod kwoty bazowej pozwalają na spłatę

GMINA WIELICZKA, POWIAT WIELICKIponiesionych nakładów w okresie10 lat. Bazą odniesienia do wyliczeniaoszczędności kosztów energii dla practermomodernizacyjnych będzie obliczeniesezonowego zapotrzebowaniaciepła budynku przed modernizacją.Rozwiązania techniczneW budynku w latach 2007 - 2008wykonane zostały następujące prace:− ocieplenie ścian zewnętrznych,piwnic oraz stropodachu,− wymiana stolarki okiennej drewnianejna PCV,− wymiana drzwi zewnętrznych,− modernizacja instalacji c.o. wrazz wymianą i dobudową niektórychelementów, w tym kotłownię gazowąz automatyką pogodową,(sterującą pracą instalacji c.o.pozwalającą na programowanieobniżeń temperatur w godzinachi dniach wolnych od przyjęć pacjentów)wymiana instalacji rozprowadzającejw starej części budynkuwraz z grzejnikami, płukanieinstalacji i wymiana grzejnikóww nowej części budynku, montażzaworów termostatycznych przygrzejnikach oraz odpowietrznikówna pionach,− modernizacja instalacji c.w.u.z zastosowaniem kolektorów słonecznychi montażem zasobnikac.w.u.Efektem przeprowadzonych prac będzieplanowane zmniejszenie zużyciaenergii cieplnej o ok. 21% w okresiezarządzania energią przez Wykonawcęw latach 2008 -2018.Źródła finansowaniaCałkowita wartość przedsięwzięcia1 114 756 zł. Środki własne stanowiły75 %, z których ok. 25%, pochodzącychz dotacji Miasta i Gminy Wieliczka,wypłacono po odbiorze prac. Pozostałe50% spłacane jest w formierat miesięcznych, przy czym jedynymźródłem spłaty są środki uzyskanew wyniku oszczędności energii. Resztaśrodków to kwoty bezzwrotnych zewnętrznychśrodków pomocowychpozyskanych przez Wykonawcęw wysokości 25%.15

Kotłownia z zastosowaniem pieca na paliwo odnawialnew obiekcie remizy OSP w Nowym Brzesku16BIOMASAMiejscowość: Nowe BrzeskoGmina: Nowe BrzeskoPowiat: proszowickiKontaktUrząd Gminy Nowe Brzesko32-120 Nowe Brzeskotel. (012) 385-21-43Nowe Brzesko - sołectwo leżące 36km na wschód od Krakowa. Liczyokoło 1750 mieszkańców, w większościutrzymujących się z uprawy roli lubz dochodów uzyskanych z drobnychprzedsiębiorstw usługowo handlowych.Nowe Brzesko jest siedzibąwładz samorządowych, spełnia takżefunkcję centrum kulturalnego. Gminama doświadczenie w zakresie wykorzystaniaodnawialnych źródeł energii.Od 2003 r. przy pomocy pompy ciepłaodzyskującej energię z wód podziemnychogrzewana jest sala gimnastycznaw Sierosławicach. Do przygotowaniaciepłej wody użytkowej w tymobiekcie znalazły również zastosowaniekolektory słoneczne. W roku 2008zostanie oddany do użytku budynekszkoły podstawowej i gimnazjumw Sierosławicach. Obiekt ten równieżbędzie ogrzewany przy użyciu pompyciepła wykorzystującej ciepło gruntuna głębokości do 2,7 – 3 m. Zastosowaniekotła na paliwo odnawialne tokolejna inicjatywa gminy na rzeczochrony atmosfery. Kocioł, w którymspalany jest owies bądź kukurydza,ogrzewa dwa budynki użytecznościpublicznej zlokalizowane obok siebie,a są to: Gminne Centrum Kulturyi Promocji w Nowym Brzesku orazRemiza OSP wraz z Gminną BibliotekąPubliczną.System funkcjonuje już przez dwasezony grzewcze. W przypadku GCKiPnie ma zastrzeżeń co do utrzymaniaodpowiedniej temperatury. Budynekjest bowiem ocieplony, ma nową stolarkęokienną i drzwiową. Ogrzewanieremizy natomiast jest bardzo trudneze względu na to, że obiekt nie przeszedłjeszcze termomodernizacji aniwymiany stolarki okiennej i drzwiowej.Termomodernizacja planowana jestna rok 2009. Fakt ten z pewnością

GMINA NOWE BRZESKO, POWIAT PROSZOWICKIznacznie wpłynie na zmianę warunkówogrzewania budynku.Rozwiązania techniczneRealizacja zadania polegała na wykonaniunastępujących prac:− zakup i montaż kotła na paliwoodnawialne o mocy 60 kW wrazz elementami towarzyszącymitj. podajnikiem, wymiennikiem,−−roboty budowlano – montażowew kotłowni,zakup i montaż aparatury kontrolno– pomiarowej.W wymienionym wyżej obiekcie zainstalowanokocioł firmy Thermostahlz automatycznym podajnikiem ślimakowym.Urządzenie tego typujest niskotemperaturowym, stalowymkotłem wodnym o swobodnym przepływiespalin w komorze spalania,z komorą nawrotną i płomiennikamiumieszczonymi nad komorą spalania.Kocioł może być przystosowany dospalania paliwa stałego (pelet, ekogroszek,suche ziarno owsa bądź kukurydzy)lub paliwa zastępczego(zrębki drewna, trociny, wióry, suchepestki owoców). W omawianym przypadkustosowany jest jeden rodzajpaliwa w postaci suchego zboża owsalub kukurydzy.Miarodajne korzyści wynikającez zastosowania kotła to:−−możliwość spalania zarówno owsajak i kukurydzy – są to zbożauprawiane na szeroką skalę naterenie gminy Nowe Brzesko,stabilność energetyczna paliwa,−−−minimalne ilości popiołu, którymożna wstępnie wykorzystać jakonawóz,brak emisji szkodliwych gazów doatmosfery,minimalne wymagania dotycząceobsługi urządzenia.Źródła finansowaniaInwestycja została zrealizowanaw okresie 24.10.2006 – 12.12.2006 r.Wartość robót w wyniku postępowaniaprzetargowego ustalono na kwotę67 882 zł. W celu realizacji zadaniawykorzystano pożyczkę z WFOŚiGWw Krakowie w kwocie ok. 47 000 zł,której część (ok. 30 %) może zostaćumorzona.17

Kolektory słoneczne z osłoną w postaci roletyw Krasnych Lasocicach18SOLARYMiejscowość: Krasne LasociceGmina: JodłownikPowiat: limanowskiKontaktKontakt: wajss@suntime.pltel.0-600-388-727Krasne Lasocice leżą w liczącej ok.8 tysięcy mieszkańców gminie Jodłownikw powiecie limanowskim. Miejscowośćusytuowana jest w północno -wschodniej części Beskidu Wyspowego,wśród łagodnych, zalesionych górmalowniczo wznoszących się naddolinami rzek. Niezbyt urodzajne glebytych terenów nie sprzyjają uprawiezbóż, roślin okopowych czy warzyw.Podstawą dochodów ludności jestw tych warunkach przede wszystkimprodukcja owoców, a także szybkorozwijająca się agroturystyka.Jeden z mieszkańców gminy KrasneLasocice zdecydował się na wykorzystaniew swoim gospodarstwie domowymenergii słonecznej. W tym celuna budynku jednorodzinnym zainstalowałsystem solarny, którego zadaniemjest podgrzewanie ciepłej wody użytkowej.Rozwiązania techniczneMontaż instalacji solarnej wraz z osłonąw postaci rolety tkaninowej(produkcji firmy SELT) wykonanyzostał przez firmę SUNTIME. Wedługwykonawcy to innowacyjne rozwiązaniepozwala na:− awaryjne zasłonięcie kolektora i tymsamym jego ochronę przed działaniempromieniowania słonecznegow razie usterki np. rozszczelnieniainstalacji,− ochronę kolektora słonecznegona wypadek skrajnych warunkówatmosferycznych (np. gradu o dużejśrednicy),− serwisowanie instalacji w słonecznedni (brak konieczności wchodzeniana dach — minimalizacja prawdopodobieństwauszkodzenia połaci

GMINA JODŁOWNIK, POWIAT LIMANOWSKIdachowej np. blachodachówki),− zasłonięcie kolektora w przypadkudłuższego wyjazdu (urlopu). Odbywasię on najczęściej w sezonieletnim, co pokrywa się z największymnasłonecznieniem. Instalacjapozostawiona bez odbioru ciepła(ciepłej wody użytkowej) pracuje domomentu uzyskania w zasobnikutemperatury krytycznej (~90 o C).Przy tej temperaturze następujesamoistne wyłączenie pompy, abynie został uszkodzony zasobnik.Wyłączenie pompy obiegowej jestrównoznaczne z przegrzaniem czynnikaw instalacji. Ponadto w takwysokiej temperaturze w zasobnikudochodzi do intensywnego wytrącaniasię kamienia, który, osadzającsię na wężownicach, powodujeznaczne obniżenie ich sprawności,− usunięcie pokrywy śnieżnej z powierzchnikolektora – funkcja ta jestw trakcie wdrażania. Omawianaczynność stanowi duży problem dlakolektorów rurowo — próżniowych,gdyż charakteryzują się one bardzodobrą izolacją oraz absorpcją ciepła,dlatego ich płaszczyzna nienagrzewa się pozostawiając zalegającyśnieg.W przypadku instalacji w KrasnychLasocicach zastosowano zasilanieawaryjne z akumulatora. Jest to ważneo tyle, że w gminach wiejskich orazmałych miejscowościach zdarzają sięprzerwy w dostawie prądu. Energiaelektryczna zgromadzona w akumulatorachpozwala na zasłonięcie kolektoraprzed promieniowaniem słonecznym,dzięki czemu nie dochodzi doprzegrzania czynnika obiegowego(roztworu glikolu polipropylenowego)w instalacji. Warto zwrócić uwagę, iżnie jest to sytuacja groźna dla instalacjizaprojektowanej na parametryskrajne i posiadającej zawór bezpieczeństwa.Powoduje to natomiastpogorszenie właściwości czynnikaobiegowego (podnosi wartość temperaturyzamarzania). Z tego powoduniezbędna jest częsta jego wymiana,a to zwiększa koszty eksploatacjii szkodzi środowisku naturalnemu.Zastosowanie rolety ma na celu stworzenieudogodnień dla użytkownika,zmniejszenie kosztów eksploatacjioraz zagwarantowanie prawidłowegoi efektywnego funkcjonowania instalacjisolarnej. Roleta stwarza możliwośćodizolowania źródła energii (słońce)od instalacji (tj. zawór dla instalacjigazowej bądź podajnik w kotle napaliwo stałe).Źródła finansowaniaPrzedsięwzięcie w całości zostałosfinansowane przez inwestora prywatnego.19

Mała Elektrownia Wodna na Polanie Chochołowskiej20WODAMiejscowość: ZakopaneGmina: ZakopanePowiat: tatrzańskiKontaktSchronisko GórskiePolskiego Towarzystwa TurystycznoKrajoznawczego na Polanie ChochołowskiejSkrytka pocztowa 195,34-500 Zakopane,tel. (018) 207-05-10Dolina Chochołowska to największapolska dolina tatrzańska. Malowniczepołożenie na skraju Tatr Zachodnich,a także atrakcyjne szlaki górskie powodują,że miejsce to jest chętnieodwiedzane przez turystów. Samadolina to obszar gęsto zalesiony,a uroki tatrzańskiego krajobrazu możnapodziwiać z leżącej na wysokości1090-1150 m n.p.m. Polany Chochołowskiej.Znajdują się na niej zabytkoweszałasy pasterskie, a w okresie odmaja do września odbywa się tutajkulturowy wypas owiec. Na skrajupolany zlokalizowane jest schronisko,do którego dnem doliny prowadzigłówny szlak turystyczny.Obecne schronisko oddano do użytkuw roku 1953. Obiekt dysponuje121 miejscami noclegowymi. W schroniskumieści się duża jadalnia, bar,świetlica, kuchnia turystyczna, bilardi czytelnia. W łazienkach są ogólnodostępneprysznice z ciepłą wodądostępną przez całą dobę. Istniejetu również możliwość organizowania

GMINA ZAKOPANE, POWIAT TATRZAŃSKIimprez okolicznościowych lub konferencji.W okresie zimowym dodatkowąatrakcję stanowi znajdujący się obokschroniska wyciąg narciarski.W 1955 roku w Dolinie Chochołowskiejwybudowano pierwszą w Tatrachelektrownię wodną.Rozwiązania techniczneProjekt elektrowni oraz urządzeniastanowiące jej wyposażenie wykonanow Austrii. W latach 1996 - 1997 obiektprzeszedł modernizację, w toku którejwymieniony został wirnik. Ujęcie wodyznajduje się na wysokości ok. 100 mnad miejscem połączenia potoku Jarzębczegoz wodami z Wyżniego ChochołowskiegoPotoku, w odległości1,5 km od budynku małej elektrowniwodnej. Jest to betonowo-kamiennazapora o wysokości ok. 5 m, z przelewemgórnym oraz spustem dolnym.Obiekt wyposażony jest w turbinęPeltona stosowaną w elektrowniachwodnych o dużym spadzie. Moc uzyskiwanaz tego urządzenia wynosi50 kW przy spadzie 70 m.Otrzymana energia wykorzystywanajest do ogrzewania wody użytkowejw schronisku oraz do jego oświetlenia.W okresach małego natężenia ruchuturystycznego sprzedawana jest dosieci energetycznej.Źródła finansowaniaPrace modernizacyjne małej elektrowniwodnej oraz ujęcia zrealizowanezostały ze środków PTTK.21

Baseny geotermalne w Bańskiej Niżnej22GEOTERMIAMiejscowość: Bańska NiżnaGmina: SzaflaryPowiat: nowotarskiKontaktTermy PodhalańskieKURORT Sp. z o.o.ul. Osiedle Nowe nr 2034 – 424 Szaflarye-mail: biuro@termypodhalanskie.pltel. (018) 200-15-00(018) 207-37-58Szaflary to atrakcyjna miejscowośćpodgórska, leżąca w południowejczęści Kotliny Nowotarskiej. Krzyżująsię tutaj szlaki turystyczne z Zakopanegodo Niedzicy i Czorsztyna orazz Gubałówki w Pieniny przez Ząb,Bańską Wyżną, Skrzypne, Szaflary,Leśnicę.W gminie Szaflary, na terenie miejscowościBańska Niżna znajduje się kąpieliskopołożone na wysokości 700 mn. p. m., w odległości 11 km od Zakopanegoi 8 km od Nowego Targu.W skład tego kompleksu rekreacyjnegowchodzą całoroczne baseny zasilanewodą geotermalną, a wśród nich:− basen wewnętrzny z trzytorowązjeżdżalnią rodzinną,− basen wewnętrzny wielofunkcyjnyz urządzeniami do hydromasażu,− basen zewnętrzny „wypływowy”z urządzeniami do hydromasażu,− basen zewnętrzny rekreacyjnyz urządzeniami do hydromasażu,− zewnętrzny brodzik z fontanną dladzieci.Baseny termalne wyposażone sąw różnorodne urządzenia, takie jakbicze wodne, ławki do masażu wodnego,leżanki i ławki do masażu powietrznego,jeżyki i gejzery wodneoraz urządzenia do masażu karkuwąskim i szerokim strumieniem wody.Rozwiązania technicznePrezentowany kompleks, korzystaz sieci ciepłowniczej PEC GeotermiaPodhalańska i pochodzi z odwiertuIG-1 znajdującego się obok obiektu.Wykorzystanie energii geotermalnej

GMINA SZAFLARY, POWIAT NOWOTARSKIzwiązane jest z wykonaniem głębokichotworów (od kilkuset do kilku tysięcymetrów). W ten sposób można pozyskaćwody podziemne o wysokiejtemperaturze (od 40 do niekiedy200°C; w przypadku otworu w BańskiejNiżnej temperatura wody przekracza90 o C). Wody te są następniekierowane do wymienników ciepła,które wykorzystuje się do podgrzewaniainstalacji grzewczych. Kąpieliskozasilane jest wodą termalną z odwiertugłębinowego na poziomie 3040 m,temperatura w basenach wynosi30-38°C. Ogólna powierzchnia basenówto 970 m², a uzyskiwana moccieplna wynosi 2,1 MW.Woda termalna, która wypełnia nieckibasenowe, jest wodą zmineralizowaną,więc z powodzeniem może zostaćwykorzystana w balneologii. Działakojąco m. in. na układ mięśniowo –stawowy, nerwice, łagodzi objawychorób skórnych oraz poprawia samopoczucie.Źródła finansowaniaObiekt został sfinansowany ze środkówwłasnych inwestora z wykorzystaniemkredytu komercyjnego.23

Biomasa w Gruszowie WielkimBIOMASAMiejscowość: Gruszów WielkiGmina: Dąbrowa TarnowskaPowiat: dąbrowskiKontaktFHU DrewkoGruszów Wielki 120;33-200 Dąbrowa Tarnowskatel. (014) 642-14-51Gruszów Wielki to miejscowość leżącaw powiecie dąbrowskim. Obszarten ma charakter typowo rolniczy,a jednocześnie rekreacyjny, ze względuna duże możliwości rozwoju agroturystyki.Jego główną atrakcją sąmalownicze krajobrazy: lasy mieszane,liczne rzeki, potoki, rozległe łąki.24Rozwiązania techniczneJeden z mieszkańców wsi GruszówWielki w Gminie Dąbrowa Tarnowskaw swoim zakładzie stolarskim i tartakuwykorzystuje powstałe odpady - trocinydo ogrzewania pomieszczenia komorowejsuszarni drewna. Processpalania stanowi zautomatyzowanycykl, określony w zależności od aktualnejpotrzeby grzewczej. Jeden cykltrwa od 3 do 4 tygodnie i wymagazastosowania ok. 6,5 m 3 trocin.Główną zaletą omawianego systemujest wykorzystanie poprodukcyjnychresztek drewna, zarówno kawałkowegojak i rozdrobnionego (trociny).Układ ten może spalać paliwo o wilgotnościod ok. 20% do 50%, a więcpraktycznie pozwala zagospodarowaćwszystkie rodzaje resztek poprodukcyjnych.Podczas procesu zachodzipełne spalanie i emisja gazów odpo-

GMINA DĄBROWA TARNOWSKA, POWIAT DĄBROWSKIwiadająca normom ochrony środowiska.Paliwo ze zbiornika przykotłowego jestdostarczane podajnikiem ślimakowymdo retorty wyłożonej ceramiczną wymurówką,w której następuje jegospalanie. Aby proces przebiegał prawidłowo,do komory podawane jestpowietrze. Gorące spaliny przedostająsię do wymiennika, gdzie oddają ciepło.Układ składa się z następującychelementów:− automatyka sterująca,− zbiornik przykotłowy z podajnikiemślimakowym,− komora spalania, piec, który pełnifunkcję wmiennika ciepła. Jest toenergooszczędny wielopaliwowykocioł wodny c.o. typu „IX Borex”.Urządzenie posiada powierzchnięgrzewczą 2,5 m 2 oraz moc cieplnąw wysokości 29 kW.Wykorzystanie instalacji na potrzebysuszarni do drewna oraz sprzedażsuchej tarcicy umożliwiają rozwójzakładu i uzyskanie lepszych efektówekonomicznych.Zaletą omawianego systemu jest równieżredukcja emisji zanieczyszczeń doatmosfery oraz eliminacja wydzielaniagazu cieplarnianego CO 2 .Im więcej wody zawiera drewno, tymmniejsza jest jego wartość opałowa.Spowodowane jest to tym, iż przedprocesem spalania woda musi zostaćodparowana i część energii zawartejw drewnie zużywana jest właśnie naten cel.Źródła finansowaniaPrzedsięwzięcie zostało zrealizowaneze środków własnych inwestora.Stan drewnaWilgotnośćwzględna (w)Wartość opałowa (Hu)Świeżo ścięte 50 – 60 % 2,0 kWh/kg = 7,2 MJ/kgSkładowane przez 1 lato 25 – 35 % 3,4 kWh/kg = 12,2 MJ/kgSkładowane kilka lat 15 – 25 % 4,0 kWh/kg = 14,4 MJ/kg25

Pompa ciepła w Domu Pomocy SpołecznejSióstr Serafitek w Białce Tatrzańskiej26POMPA CIEPŁAMiejscowość: Białka TatrzańskaGmina: Bukowina TatrzańskaPowiat: tatrzańskiKontaktDom Pomocy Społecznej dla dziecii młodzieży niepełnosprawnych intelektualnieul. Środkowa 186,34-405 Białka Tatrzańskatel./fax: (018) 265-41-24Białka Tatrzańska to wieś podhalańskazałożona w XVII w. Administracyjnienależy do gminy Bukowina Tatrzańskaw powiecie tatrzańskim.Gmina ta jest gminą wiejską, łączydwa regiony etnograficzne: Podhalei Spisz. Ze względu na bliskość Tatroraz dobrze przygotowaną infrastrukturęturystyczną Białka Tatrzańskajest obecnie jedną z najatrakcyjniejszychmiejscowości górskich.Ważną rolę w lokalnej społecznościodgrywa Zgromadzenie Córek MatkiBożej Bolesnej (Siostry Serafitki).Zgromadzenie założone zostałow Zakroczymiu k. Warszawy w 1881 r.przez bł. Honorata Koźmińskiegokapucyna i Służebnicę Bożą MatkęMałgorzatę Łucję Szewczyk. Ich głównymzadaniem i charyzmatem jest„służba najbardziej potrzebującym”.Siostry realizują go poprzez pracęwśród ubogich, chorych, osób w podeszłymwieku oraz dzieci.Od 1990 r. Siostry Serafitki prowadząw Białce Tatrzańskiej Dom PomocySpołecznej dla Dzieci i Młodzieży NiepełnosprawnychIntelektualnie. Początkidziałalności placówki sięgająroku 1954. Dom Pomocy Społecznejspełnia wszelkie wymogi związanez prowadzoną działalnością, posiadazezwolenie wojewody małopolskiego.Placówka dysponuje 60 miejscami,przebywają w niej chłopcy z upośledzeniemumysłowym. W obiekcieznajdują się: basen rehabilitacyjny,pralnia, sala gimnastyczna, kaplica,ogród. Pokoje wyposażone są w łazienki.Dom Pomocy Społecznej w Białce

Tatrzańskiej jest przykładem zastosowaniado celów grzewczych pompciepła.GMINA BUKOWINA TATRZAŃSKA,POWIAT TATRZAŃSKIa w okresie letnim do produkcji wodylodowej wykorzystywanej do klimatyzowaniapomieszczeń. Jedna z pompwykorzystywana jest do ogrzewaniapodłogowego w korytarzach i łazienkach.W prezentowanym układzie zastosowanokolektor poziomy o łącznej długości12 km, ułożony na głębokościok. 1,5 m pod powierzchnią ziemi.Nośnikiem ciepła jest glikol. Łącznamoc instalowana zestawu 5 pompciepła wyniosła 413,2 kW.Rozwiązania techniczneW obiekcie zainstalowano 6 pompciepła firmy VATRA typu 70B2, o następującychparametrach:− moc grzewcza: 423 kW,− moc chłodnicza: 274,2 kW,− moc elektryczna: 184,9 kW,− temperatura medium górnegoźródła ciepła 50 o C,− długość kolektora poziomego:14333 m,− pojemność instalacji dolnego źródłaciepła: 38500 dm 3,− głębokość umieszczenia rur kolektora:1,5m,− nośnik ciepła dolnego źródła: 30%roztwór wodny glikolu.Energia cieplna pozyskana z ziemiprzy pomocy kolektora gruntowegojest wykorzystywana przez pompyciepła do centralnego ogrzewaniaobiektu, produkcji ciepłej wody użytkoweji wentylacji pomieszczeń,Źródła finansowaniaCałkowity koszt brutto inwestycji:1 335 166 zł, w tym:− NFOŚiGW 394 000 zł,− WFOŚiGW w Krakowie 230 000 zł,− Ekofundusz 380 480 zł,− Zgromadzenie Sióstr Serafitek330 686 zł.27

Modernizacja instalacji ciepłej wody użytkowejw Domu Pomocy Społecznej w PcimiuSOLARYMiejscowość: PcimGmina: PcimPowiat: myślenickiKontaktDom Pomocy Społecznej w Pcimiu32-432 Pcim 638,tel. (012) 274-80-18Gmina Pcim obejmująca trzy miejscowości:Pcim, Stróżę i Trzebunię, leżyw powiecie myślenickim, w południowo-wschodniejczęści Beskidu Średniegona atrakcyjnym pod względemturystycznym i krajobrazowym obszarze(46 km od Krakowa, 61 km odZakopanego). Rzeźba terenu charakteryzujesię rozległymi, zaokrąglonymiwierzchowinami, które niżej przechodząw wypukło – wklęsłe strome stoki.W 1972 roku na miejscu ośrodkawczasowego kopalni „Siersza” w Pcimiupowstał Dom Pomocy Społecznejdla osób w podeszłym wieku orazprzewlekle chorych. Aktualnie przebywaw nim 35 pensjonariuszy w zaawansowanymwieku oraz 41 osóbwymagających stałej opieki ze względuna przewlekłe dolegliwości.W 2005 r. placówkę zmodernizowano;spełnia ona wszelkie wymagane normyi posiada zezwolenie wojewodymałopolskiego na prowadzenie działalności.System solarny, który zainstalowanow toku modernizacji służy doprzygotowania c.w.u. w łazienkach,kuchni, pralni oraz budynku administracyjnym.28

GMINA PCIM, POWIAT MYŚLENICKIRozwiązania techniczneZastosowany w omawianym obiekciesystem solarny jest zasilany przezbaterię 48 kolektorów słonecznych.Urządzenia zostały umieszczone nakonstrukcji wspornej wolnostojącej,obok budynku głównego. Uzyskanamoc instalowana to 81,60 kW.Zamontowany układ solarny składasię z dwóch odrębnych obiegów.Pierwszy z nich – solarny – łączy kolektorysłoneczne z wężownicamitrzech podgrzewaczy pojemnościowych.Pojemność podgrzewaczy wynosi2940 m 3 . Główne elementy instalacjito zespół kolektorów słonecznych,pompy obiegowe układu solarnegooraz pojemnościowe wymiennikiciepła. Natomiast drugi obieg – wodny– zasila system przygotowania ciepłejwody użytkowej w budynku.Instalacja solarna została wykonanaz zaizolowanych cieplnie rur miedzianych.Medium transferowym obiegu:kolektory słoneczne – wężownicew podgrzewaczach jest wodny roztwórglikolu propylenowego z dodatkami.Instalację wykonano jako ciśnieniową,w której obieg nośnikaciepła jest wymuszony przez pompyobiegowe.Wykaz zastosowanych elementów:− kolektor słoneczny ciśnieniowy typuSCHSol K (Solarpol) – 48 sztuk,− pompa obiegu solarnego typu UPS32-120 (Grundfos) – 1 sztuka,− podgrzewacz pojemnościowy typuVT-N 1000 FRMR (Austria Email) –3 sztuki.Źródła finansowaniaCałkowity koszt inwestycji wyniósł269 313 zł. Przedsięwzięcie finansowanebyło ze środków Ekofunduszu,WFOŚiGW w Krakowie (wsparciew kwocie: 92 319 zł) oraz ze środkówpowiatu myślenickiego.29

Kotłownia z zastosowaniem pieca na ekogroszek –Kościół Parafialny p.w. św. Michała Archanioła30BIOMASAMiejscowość: Mszana DolnaMiasto: Mszana DolnaPowiat: limanowskiKontaktParafia rzymskokatolicka św. MichałaArchanioła,ul. Jana Pawła II 3,34-730 Mszana Dolnatel. (018) 331-00-87Parafia rzymskokatolicka pod wezwaniemśw. Michała Archanioła znajdujesię w Mszanie Dolnej, miasteczkuusytuowanym wśród Beskidów i Gorców.Otoczenie gór, położenie w dolinierzeki Mszanki, a także oznakowaneszlaki przyczyniają się do zwiększeniaatrakcyjności terenu oraz rozwojuturystyki pieszej, rowerowej i sportówzimowych. Neogotycki kościół parafialnywzniesiony został w latach 1891 –1901. W tym właśnie obiekcie znajdujesię kotłownia, w której zastosowanopiec na ekogroszek.Rozwiązania techniczneEkogroszek to paliwo stałe wyprodukowanez węgla kamiennego i przeznaczonedo produkcji energii cieplnejw niskoemisyjnych kotłach retortowych.Uzyskana moc instalowana to150 kW. Kotły retortowe, inaczej“bezrusztowe”, są ekologicznymii ekonomicznymi urządzeniami grzewczymi; do ich głównych zalet należą:− wysoka sprawność (od 80 do 85%)gwarantująca najniższe koszty wytwarzaniaciepła, średnio 2 razyniższe niż przy ogrzewaniu gazem,a czterokrotnie niższe niż przy ko-

MIASTO MSZANA DOLNA, POWIAT LIMANOWSKIrzystaniu z oleju opałowego,− zautomatyzowana praca - obsługaogranicza się jedynie do zasypuekogroszku i usunięcia popiołu razna 3-5 dni. Całością pracy kotła(podawanie węgla, nadmuch) sterujemikroprocesorowy regulatorpozwalający na utrzymywanie zadanejtemperatury wewnątrz obiektów(kościół, plebania), dodatkowozamieszczone czujniki zewnętrznekorygują temperaturę.− redukcja emisji w stosunku dotradycyjnych kotłów węglowych:dwutlenku węgla CO 2 o 25%, COo 97%, pyłów o 92%.gwarantuje:− bezawaryjną pracę kotła (brakzanieczyszczeń mechanicznych,odpowiednia granulacja, niskaspiekalność, wysokie temperaturyspiekania i mięknienia popiołu),− spełnienie norm emisji (wysokawartość opałowa, niska zawartośćsiarki do 0,6%, niska zawartośćpopiołu - poniżej 10%).Źródła finansowaniaWartość całego przedsięwzięciawyniosła 112 129 zł, w tym dotacjiz WFOŚiGW w Krakowie 40 000 zł.Paliwo dostarczane jest poprzez podajnikślimakowy. Palnik pobiera węgielw sposób ciągły i równomierny.W konstrukcji urządzenia zastosowanonowoczesne rozwiązania elektroniczne(sterowanie), które kontrolują pracępieca. Urządzenie, przy wykorzystaniuopału o właściwych parametrach,wymaga jedynie, oprócz uzupełnianiazbiornika węgla i wyjmowania popiołu,czyszczenia kanałów powietrznych codwa tygodnie.Parametry ekogroszku:− granulacja (uziarnienie); 5-25 mm,− węgiel kamienny energetyczny;typ 31.2,− wartość opałowa (kaloryczność)> 26 MJ/kg,− zawartość popiołu (części niepalnych)do 10%,− zawartość siarki < 0,6%,− wilgotność do 10%.Paliwo o odpowiednich parametrach31

Biogaz w Oczyszczalni Ścieków - Wielopolew Nowym Sączu32BIOGAZMiejscowość: Nowy SączMiasto: Nowy SączPowiat Grodzki: Nowy SączKontaktOczyszczalnia Ścieków Wielopole„Sądeckie Wodociągi“ Sp. z o.o.ul. Wincentego Pola 22,33-300 Nowy Sączwielopole@swns.plNowy Sącz - miasto zamieszkałeprzez prawie sto tysięcy ludzi, funkcjonującena prawach powiatu grodzkiego– leży na południu Polski, w centrumKotliny Sądeckiej, w łańcuchugór Beskidu Sądeckiego. Atrakcyjnapod względem krajobrazowym okolicaprzyciąga wielu turystów, którzy znajdujątutaj doskonałe warunki zarównodo pieszych wycieczek, jak i innychform wypoczynku. Instytucją odpowiedzialnąza oczyszczanie ścieków m.in. z miasta obejmującego obszar 57km 2 jest spółka „Sądeckie WodociągiSp. z o. o.”. Odprowadzane z NowegoSącza i okolicznych miejscowości ściekisą kontrolowane i oczyszczanew Oczyszczalni Ścieków – Wielopole.Została ona wyposażona w komoręfermentacyjną, w której powstajebiogaz.Rozwiązania techniczneW oczyszczalni Wielopole zmodernizowanoukład przeróbki osadów ściekowychw taki sposób, aby osady podlegałyprocesowi fermentacji. W jegowyniku całość osadów (wstępnyi nadmierny) zostaje ustabilizowana.Podstawowe założenie przedsięwzięciato uzyskanie dobrze przefermentowa-

MIASTO NOWY SĄCZ, POWIAT GRODZKInego, łatwo odwadniającego się, ustabilizowanegoi nieuciążliwego dlaotoczenia osadu. W procesie fermentacjiuzyskuje się ponadto duże ilościbiogazu, który służy jako paliwo.Części składowe inwestycji to:− zamknięta, wydzielona komorafermentacji o pojemności 3000 m 3 .Po przefermentowaniu w komorzeosady trafiają do stacji odwadnianiaosadów pracującej przy pomocywirówek NOXON,− dwupłaszczyznowy zbiornik o pojemności800 m 3 , w którym magazynowanyjest biogaz,− odsiarczalnia biogazu w celu zabezpieczeniaprzed korozją kogeneratoraoraz pieców. Ujmowanyw komorze fermentacji biogazzawiera duże ilości związków siarki,które w połączeniu z zawartąw nim wilgocią tworzą mieszaninęo charakterze silnie korozyjnym,− kogenerator o mocy elektrycznej345 kW i mocy cieplnej 540 kW.Czas pracy urządzenia uzależnionyjest od ilości biogazu i waha się od15 do 24 godzin na dobę. Obsługaoczyszczalni steruje pracą kogeneratoratak, aby działał w szczytachenergetycznych (kiedy energiaelektryczna jest najdroższa),− nowa kotłownia z piecem, którysłuży do ogrzewania komory fermentacjioraz zaplecza oczyszczalni.W sytuacjach, kiedy kogeneratornie pracuje przeprowadzane sąprzeglądy okresowe, naprawyawarii oraz napełnianie zbiornikabiogazu,− wymiennikownia.Korzyści wynikające z zastosowanychrozwiązań:− produkcja i sprzedaż energii elektrycznej,− sprzedaż świadectw pochodzeniaenergii,− produkcja ciepła do ogrzewaniakomór fermentacji oraz wszystkichbudynków oczyszczalni. Biogaz jestjedynym środkiem służącym doogrzewania obiektu,− zmniejszona emisja związków siarkido atmosfery,− zmniejszenie ilości osadów ściekowych.Źródła finansowaniaŁączny koszt inwestycji wyniósł7 800 333 zł. Część środków w kwocie5 508 755 zł, pozyskano z ProgramuPhare, natomiast pozostała kwota2 291 577 zł to środki własne MiastaNowy Sącz.33

Mała Elektrownia Wodna im. św. Judy TadeuszaZakopane – OlczaWODAMiejscowość: Zakopane-OlczaGmina: ZakopanePowiat: tatrzańskiKontaktos. Piszczory 13,34-502 Zakopane-Olczatel/fax. (018) 201-19-05(018) 201-17-71Olcza to jedna z dzielnic Zakopanego,położona we wschodniej częścimiasta. Liczy ona ok. 1800 mieszkańców,z czego zdecydowana większośćto rdzenni górale. Od strony południowejOlcza graniczy z zakopiańskądzielnicą Bystre oraz Tatrami, z którymiłączy ją Potok Olczyski. Wypływaon z Wywierzyska Olczyskiego naPolanie Olczyskiej, a uchodzi do potokuZakopianka na Ustupie. W latach1992-1993 na Potoku Olczyskim wybudowanoelektrownię wodną zaprojektowanąprzez Biuro Inżynierii Wod-34

GMINA ZAKOPANE, POWIAT TATRZAŃSKInej i Ochrony Środowiska z Gdańska.Mała elektrownia wodna w Zakopanem-Olczypowstała dla potrzeb tamtejszejspołeczności z inicjatywy ZgromadzeniaKsięży Misjonarzy św. Wincentegoa Paulo.Rozwiązania techniczneElektrownia wodna to obiekt przetwarzającyenergię kinetyczną wody naenergię elektryczną, która następniesprzedawana jest do zakładu energetycznego.W małej elektrowni wodnejw Zakopanem-Olczy zainstalowanodwie turbiny spiralne Francisa o łącznejmocy 137 kW (35kW + 102 kW).Pracują one w zależności od stanuwody znajdującej się w potokuOlczyskim. Dla niskich stanów wody(niskich przepływów) uruchamianajest tylko turbina o mocy 35 kW,w przypadku wystąpienia przepływówwiększych - turbina o mocy 102 kW,a gdy stan wody w korycie potokutego wymaga, uruchamiane są obieturbiny. Zadaniem turbiny jest przetwarzaniemechanicznej energii przepływającejwody na użyteczną pracęmechaniczną. Następnie generator(prądnica) z energii mechanicznejwytwarza energię elektryczną.Ujęcie wody wraz z osadnikiem znajdujesię w odległości około 1,5 kmw górę potoku od budynku elektrowni.Woda z ujęcia prowadzona jest rurociągiemo średnicy 1000 mm i długości990 m. Różnica poziomów wodygórnej (na ujęciu) i wody dolnej wynosi20,4 m.Źródła finansowaniaInwestycja została sfinansowana przywspółudziale środków NFOŚiGW. 35

Biomasa w Nieczajnej GórnejBIOMASAMiejscowość: Nieczajna GórnaGmina: Dąbrowa TarnowskaPowiat: dąbrowskiKontaktZakład Stolarski,Nieczajna Górna 196;33-205 Nieczajna Górnatel. (014) 642-83-18Gmina Dąbrowa Tarnowska leży napograniczu Pogórza Karpackiegoi Kotliny Sandomierskiej. Pod względemadministracyjnym obejmuje północno-wschodniączęść województwamałopolskiego. Jej łączny obszar to11 589 ha, z czego 2 307 ha przypadana miasto będące siedzibą powiatudąbrowskiego, w którego południowejczęści usytuowana jest gmina.Mieszkańcy powiatu dąbrowskiegooraz sąsiadującego z nim tarnowskiegocoraz częściej wykorzystują biomasęjako paliwo w swoich kotłowniach.Niejednokrotnie proces spalania trocini odpadów z obróbki drewna zachodziw odznaczających się niską sprawnościąkotłach na węgiel i miał węglowy.Najlepsze rezultaty osiąga się jednakspalając biomasę w urządzeniachposiadających specjalnie do tego celuprzystosowane palniki. Spalana w tensposób biomasa może stać się jednymz najtańszych źródeł energii cieplnej wgospodarstwach domowych. Pieceumożliwiające spalanie odpadówz produkcji drzewnej powinny stanowićobowiązkowe wyposażenie zakładówstolarskich działających w całejMałopolsce. Bardzo ważnym czynnikiemwpływającym na wartość opałowądrzewa jest zawartość wilgoci.PaliwoWartośćenergetyczna[MJ/kg]ZawartośćWilgoci[%]Drewno kawałkowe 11,0 – 12,0 20 - 30Zrębki 6,0 – 16,0 20 - 60Rośliny energetyczne 13,0 – 21,5 -Słoma 14,4 – 15,8 10 - 2036Osad ściekowy 11,0 -Węgiel 29,8 – 32,7 5 - 20

GMINA DĄBROWA TARNOWSKA, POWIAT DĄBROWSKIPrzykładowo drewno o wilgotności15% (czyli suche) ma wartość opałowąokoło 4,4 kWh/kg, natomiast przywilgotności rzędu 50% (drewno świeżościęte) wskaźnik ten wynosi2,0 kWh/kg. Zależność wartości opałowejod zawartości wilgoci w drewniezaprezentowano na wykresie.Przykładem zastosowania biomasyjako paliwa jest zakład stolarski MirosławaKawy w Nieczajnej Górnej naterenie gminy Dąbrowa Tarnowska.Rozwiązania techniczneOdpad drzewny, który powstajew stolarni jest wykorzystywany doogrzewania zakładu stolarskiego orazsuszarni, w której można suszyć podnawiewem kilka m 3 drewna. Masatrocinowa jest spalana w specjalnympiecu. Istotnymi jego elementami jestskrzynia zasypowa oraz układ ślimakowy,który dostarcza biomasę do urządzenia,gdzie następuje proces spalania.W piecu stosowany jest zasyptrocinowy o granulacji do 30 mm.Inwestor wskazuje następujące zaletyomawianego kotła:− długopalność – do 12 godz. przyjednym zasypie bez obsługi,− możliwość utrzymania stałej temperatury,− nieskomplikowana obsługa,− uniwersalność,− spalanie trocin o wilgotności30–50%.Źródła finansowaniaPrzedsięwzięcie zostało zrealizowaneze środków własnych inwestora.37

Instalacja solarna w 20 Wojskowym SzpitaluUzdrowiskowo - Rehabilitacyjnym w Krynicy - ZdrojuSOLARYMiejscowość: Krynica ZdrójGmina: Krynica - ZdrójPowiat: nowosądeckiKontakt20 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo -RehabilitacyjnySamodzielny Publiczny Zakład OpiekiZdrowotnejul. Świdzińskiego 4,33 - 380 Krynica Zdrójsłonecznych w roku oraz znacznymiwahaniami temperatury i ciśnieniaatmosferycznego w ciągu doby.Jednym z wielu obiektów pełniącychw tym mieście funkcję leczniczą jest20 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo –Rehabilitacyjny zlokalizowany w samymcentrum miasta. Omawianaplacówka dysponuje 300 miejscamidla pacjentów. Kuracjusze przebywają38Krynica to miejscowość uzdrowiskowapołożona w Beskidzie Sądeckim,na wysokości 569-720 m n.p.m.,w malowniczych dolinach górskichpotoków. Z trzech stron otaczająją zalesione wzgórza. Miejscowy klimatwykazuje cechy klimatu podalpejskiego,wyróżnia się dużą liczbą dni

GMINA KRYNICA-ZDRÓJ, POWIAT NOWOSĄDECKIw 1-, 2-, 3- lub 4-osobowych pokojach,w przeważającej większościwyposażonych w wc, brodzik i umywalkę.Mogą oni również korzystaćz basenu. Ponadto w szpitalu jest6 apartamentów, istnieje także możliwośćorganizowania konferencji, seminariówczy szkoleń.Rozwiązania techniczneNa potrzeby szpitala (łazienki, natryski,woda użytkowa, basen) zainstalowanołącznie 50 paneli rurowych kolektorówsłonecznych (jeden panelskłada się z 30–tu pojedynczych rurpróżniowych). Rura próżniowa to dwiezespolone ze sobą szklane rury, międzyktórymi znajduje się próżnia –izolacja cieplna. Próżnia zapewniadoskonałą przenikalność promieniowaniasłonecznego do absorbera i minimalnąemisję promieniowania cieplnegoz nagrzanego absorbera do otoczenia.Wewnątrz rury próżniowej znajdujesię aluminiowy radiator i miedzianarurka cieplna zakończona kondensatorem,które odbierają ciepłoz absorbera.W skład systemu wchodzi także zespółpompowo-sterowniczy służący dowymuszenia i regulacji przepływunośnika ciepła w obiegu kolektorówi podgrzewacza. Układ posiada sterownikelektroniczny z czujnikamipomiaru temperatury umożliwiającyjego właściwe funkcjonowanie i kontrolę.Kolektory są zamontowane podkątem 35 o na konstrukcji metalowejprzeznaczonej do montażu na dachupłaskim. Dzięki zastosowanej konstrukcjiznajdują się na wysokościokoło 40 cm nad powierzchnią dachu,co przeciwdziała szybkiemu pokryciuśniegiem kolektorów. Moc instalowanaukładu to 117,19 kW. Efektem działaniaistniejącego systemu solarnegojest zredukowanie zużycia gazu (naogrzewanie wody) co najmniej napoziomie 50%.Źródła finansowaniaInwestycja uzyskała dofinansowanieze środków WFOŚiGW w Krakowiew wysokości 272 309 zł.39

Pompa ciepła w Limanowej40POMPA CIEPŁAMiejscowość: LimanowaGmina: LimanowaPowiat: limanowskiKontaktF.H. Wolimexul. Tarnowska 33,34-600 Limanowatel. (018) 337-61-00Limanowa położona jest na terenieBeskidu Wyspowego, w niewielkiejkotlinie otoczonej malowniczymiwzgórzami. Pejzaż tej części KarpatZewnętrznych urozmaicają górskiepotoki i rzeki. U zbiegu rzek Sowlinai Łososina znajduje się siedziba firmyWolimex. Przedsiębiorstwo to zajmujesię budownictwem hydrotechnicznym,wodno-kanalizacyjnym, ogólnym orazwydobyciem i produkcją kruszywa.W budynku biura, w którym pracujeok. 30 osób, zainstalowana zostałapompa ciepła. Jest to pompa firmyHibernatus o mocy 46 kW.Rozwiązania technicznePompa ciepła to urządzenie odbierająceciepło z tzw. dolnego źródła ciepłao niskiej temperaturze (w prezentowanymobiekcie jest to grunt) i przekazująceje do górnego źródła ciepłao wysokiej temperaturze (instalacjec.o., c.w.u.). Odbywa się to kosztemenergii elektrycznej użytej do napędusprężarki. Zgodnie z informacjamipodawanymi przez producenta z 1 kWenergii elektrycznej uzyskujemy od

GMINA LIMANOWA, POWIAT LIMANOWSKI2,5 do 6 kW energii cieplnej w górnymźródle ciepła.Podczas prac wykonawczych, którefirma Wolimex przeprowadziła wewłasnym zakresie, wykorzystano ruryo średnicy 50 mm i łącznej długości1,5 km. Nośnikiem ciepła jest roztwórglikolu.Parametry zainstalowanej pompyciepła:− Silnik: energooszczedna sprężarkaspiralna typu Copeland-Scroll,− Maksymalna temperatura wodyzasilającej c.o. i c.w.u: +55°C,− Maksymalny współczynnik wydajnościcieplnej COP : 3,1 - 5,1,− Czynnik chłodniczy ekologicznyi niewybuchowy, czynnik ziębniczy:R407C,− Zasilanie elektryczne 400V.Układ posiada także dodatkowe zasilaniez kotłowni gazowej. Budynek jestocieplony. Inwestor szacuje oszczędnośćw porównaniu z ogrzewaniemgazowym na poziomie 35%.Źródła finansowaniaNa realizację przedsięwzięcia uzyskanopożyczkę z Wojewódzkiego FunduszuOchrony Środowiska i GospodarkiWodnej w Krakowie w wysokości430 000 zł, z czego 25% zostało umorzone.41

Modernizacja instalacji c.w.u. wraz z montażemurządzeń układu solarnego w Kasinie Wielkiej42SOLARYMiejscowość: Kasina WielkaGmina: Mszana DolnaPowiat: limanowskiKontaktZespół Placówek Oświatowych34-741 Kasina Wielkaspkawie@poczta.onet.pltel. (018) 331-40-94Kasina Wielka leży na terenie gminyMszana Dolna w powiecie limanowskim,na pograniczu Gorców i BeskiduWyspowego. Władze gminy, propagującidee energii odnawialnej i alternatywnej,zmodernizowały obiekty użytecznościpublicznej w miejscowościachRaba Niżna, Kasinka Mała,Kasina Wielka, Mszana Górna, Olszówka,Łostówka, Łętowe, Lubomierzi Mszana Dolna. Przykładem tego typumodernizacji jest inwestycja zrealizowanaw Zespole Placówek Oświatowychw Kasinie Wielkiej. Szkoła podstawowai gimnazjum w Kasinie Wielkiejliczą łącznie 296 uczniów. Latemw budynku organizowane są kolonie.Ciepła woda wykorzystywana jestwięc na bieżąco w ciągu całego roku,zarówno przez młodzież szkolną jaki tę, która przebywa tu podczas wakacji.Używana jest także do prac porządkowychna terenie obiektu. Przydużym zużyciu ciepłej wody montażkolektorów słonecznych jest uzasadnionyekonomicznie. Inwestycjaw Zespole Placówek Oświatowychw Kasinie Wielkiej objęła modernizacjęinstalacji c.u.w. oraz montaż urządzeńukładu solarnego.

GMINA MSZANA DOLNA, POWIAT LIMANOWSKIRozwiązania techniczneW ramach modernizacji systemu przygotowaniaciepłej wody użytkowejzainstalowano w obiekcie szkolnymukłady solarne z wbudowanymi wymiennikamiciepła. Na dachu budynkuznajduje się obecnie 16 kolektorówsłonecznych o łącznej powierzchni32 m 2 . Jest to typ kolektorów płaskich.Ich moc cieplna wynosi 24 kW.System solarny zapewnia ciepłą wodęużytkową dla całego budynku. Kolektorysłoneczne służą do podgrzewaniawody użytkowej do temperatury około60 o C. Ich podstawowe zalety toprzede wszystkim wysoka sprawnośći wydajność energetyczna, a takżedługa żywotność (zbudowane sąz materiałów odpornych na korozję).Prace modernizacyjne przeprowadzonew terminie od 01.10.2003 do23.09.2004 r., a zwłaszcza zainstalowanieukładu solarnego spowodowałyznaczną oszczędność energii elektrycznejoraz zmniejszenie emisji szkodliwychzwiązków przedostających siędo atmosfery.Źródła finansowaniaKoszt modernizacji systemów przygotowaniaciepłej wody użytkowej wyniósł565 935 zł.Suma ta obejmowała środki NarodowegoFunduszu Ochrony Środowiskai Gospodarki Wodnej:− pożyczka 396 700 zł,− dotacja 152 100 zł.43

Pompa ciepła w Maltańskim Centrum PomocyNiepełnosprawnym Dzieciom i ich Rodzinom44POMPA CIEPŁAMiejscowość: KrakówMiasto: KrakówPowiat Grodzki: KrakówKontaktul. Kasztanowa 4a30-227 Krakówtel. (012) 424-14-52Maltańskie Centrum Pomocy NiepełnosprawnymDzieciom i ich Rodzinomznajduje się na Woli Justowskiej,która wchodzi w skład Dzielnicy VII -Zwierzyniec Miasta Krakowa. Obiektwybudowany w latach 2004 – 2006,znajduje się w bliskim sąsiedztwieParku Decjusza. Maltańskie CentrumPomocy Dzieciom jest dziełem PolskiegoZwiązku Kawalerów Maltańskich.Centrum prowadzi opiekę terapeutycznąnad małymi niepełnosprawnymidziećmi i ich rodzinami. W skład MaltańskiegoCentrum wchodzą:− Maltański Ośrodek Wczesnej Interwencji,− Niepubliczne Przedszkole Specjalne.Maltański Ośrodek Wczesnej Interwencjima pod opieką około 250 rodzin.Wczesna interwencja oznaczawczesne oddziaływanie medyczne,rehabilitacyjne, psychopedagogicznena rozwój dziecka, u którego stwierdzonozagrożenie niepełnosprawnością.Celem tych oddziaływań jest jaknajwcześniejsze wykrycie i zlikwidowaniebądź korygowanie zaobserwowanychnieprawidłowości w rozwoju.Ośrodek Wczesnej Interwencji mazakontraktowane usługi z NarodowymFunduszem Zdrowia na prowadzenieOddziału Rehabilitacji Dziennej dla 50dzieci. Dzieci są pod opieką psychologa,fizjoterapeuty, logopedy, terapeutówSI, terapeutów rodzinnych.Niepubliczne Przedszkole Specjalnedziała od 1 lutego 2007 roku. Uczęszczado niego około 35 dzieci. Przedszkoleoferuje kompleksową opiekęi terapię dzieciom o specjalnych potrzebachedukacyjnych w wieku od3 do 7 lat.Rozwiązania techniczneW obiekcie zainstalowano pompę

MIASTO KRAKÓW, POWIAT GRODZKIciepła firmy HOVAL Thermalia 45. Jestto urządzenie przygotowujące wodęgrzewczą dla instalacji centralnegoogrzewania z wykorzystaniem ciepłaodzyskanego z natury. Przedmiotowąpompę o mocy 45 kW zaprojektowanojako gruntową solanka – woda, wykorzystującąciepło z ziemi poprzez odwiertyz sondami głębinowymi. Pompazabezpiecza do 60 % całkowitegozapotrzebowania grzewczego budynku.Dlatego też pompę włączonow obieg kotłowy. Pompa pracowaćbędzie na parametrach wody grzewczej50/42ºC. Pracą pompy ciepłasteruje regulator pogodowy TopTronic,zapewniając prawidłową pracęsamego urządzenia oraz pomp obiegowychdolnego i górnego zasilania.W celu efektywniejszego wykorzystaniapompy ciepła pomiędzy pompąa kotłem zastosowano zasobnik buforowyo pojemności 500 dm 3 . W obiekciezastosowano także układ kolektorówsłonecznych, który wykorzystywanyjest do wstępnego podgrzewuciepłej wody użytkowej. W układziekolektorów słonecznych wyodrębnićmożna dwa obiegi:− glikolowy, w skład którego wchodzą:4 baterie kolektorów słonecznychfirmy WATT (4 baterie po4 sztuki), razem 16 kolektorówo łącznej powierzchni brutto 32 m 2 .Zasilanie układu odbywa się poprzezzestaw pompowy Grundfos,stabilizację układu zapewnia przeponowenaczynie wzbiorcze Elbi,− wodny, dwa pionowe podgrzewaczeciepłej wody o pojemności 800 dm 3 ,każdy z układem zabezpieczającymi stabilizującym ciśnienie. Sterowaniecałością układu zapewnia regulatorSUNERGY (wizualizacja pracyprocesu). W przypadku przerwyw dostawie prądu automatyczniezałączy się mikroprocesorowy systemawaryjnego zasilania.Do wspomagania podgrzewu c.w.u.i c.o. w prezentowanym obiekcie służąniekonwencjonalne źródła energii,stanowiące jednocześnie rezerwoweźródło zasilania:− wspomaganie podgrzewu c.w.u.stanowią kolektory słoneczne płaskieWatt 3000S (16 szt.) z podgrzewaczamiwężownicowymiVTN-800.− wspomaganie podgrzewu c.o.stanowi pompa ciepła Hoval Thermalia45 z odwiertami pionowymi.Źródła finansowaniaInwestycja uzyskała wsparcie w wysokości134 400 zł z WFOŚiGW w Krakowie.45

Termomodernizacja w Samodzielnym Publicznym Zespole Lecznictwa Otwartego w WieliczceURZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGODepartament Środowiska i Rozwoju Obszarów Wiejskich31-156 Kraków, ul. Basztowa 22Adres do korespondencji:30-017 Kraków, ul. Racławicka 56tel.: (012) 63 03 140, fax: (012) 63 03 141www.malopolskie.plISBN: 987-83-61355-24-3Zdjęcia: MAEŚ Sp. z o.o. oraz Paweł KaprońPublikacja dofinansowana ze środków Wojewódzkiego FunduszuOchrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie