03. Izvori,-klasifikacija-i-katastar-zagadjivaca - Raka Web

UNIVERZITET U NIŠUPRIRODNO-MATEMATIČKI FAKULTETODSEK ZA BIOLOGIJU I EKOLOGIJUEKOTOKSIKOLOGIJA:izvori, klasifikacija i katastar zagađivačaMilica Stojković

Izvori zagađenja životne sredine• Zagađivačima životne sredine se smatraju sve onesupstance koje štetno deluju na ekosisteme, narušavajućiprirodnu ravnotežu koja postoji u vazduhu, vodi ili uzemljištu• Pod prirodnim uzronicima podrazumevaju se : klimatskiuslovi, potresi, vulkanske erupcije, poplave, požari,uragani, tajfuni, erozije tla itd.• Pod antropogenim uzročnicima podrazumevaju se : poraststanovništva, urbanizacija, trošenje prirodnih resursa,industrija, energetika, saobraćaj i poljoprivrednaproizvodnja• Posledica sve veće zagađenosti prirode je ugrožavanježivotne sredine, odnosno flore i faune• Naselja i gradovi čine poseban izvor zagađujućih supstanci,zbog raznih delatnosti vezanih za život

Izvori zagađenja životne sredine• Izvori zagađivača mogu biti:1. energetski izvori2. saobraćaj3. industrija4. domaćinstva• S obzirom na mesto nastanka, otpadni materijalse može podeliti na:1. otpadni materijal naseljenih mesta2. industrijski otpad3. poljoprivredni otpad4. specijalni otpadni materijal

Izvori zagađenja životne sredine• Ekološki uticaj otpadnih materija dolazi do izražaja u svimprirodnim sredinama, pošto se oni i njihovi produktirazgradnje nalaze u stalnom kružnom ciklusu• Naročito veliki uticaj ima i jedinjenja rastvorljiva u vodi iaero-zagađivači koji se prenose u zemljište, vodene tokovei u atmosferu

Klasifikacija zagađivačaživotnePREMA POREKLUprirodnoantropogenoPREMA FIZIČKO-HEMIJSKOJPRIRODIa) fizičko stanjegasni polutantitečni polutantičvrsti polutantib) hemijska prirodaneorganskiorganskiPREMA SVOJSTVIMArastvorljivi u vodi, ulju, mastimastepen disperzije i dilucije (razblaženja)postojanostreaktivnost prema drugim supstancamasredinePREMA SEKTORIMA SREDINEpolutanti vazduhapolutanti vodepolutanti zemljištaPREMA IZVORUprodukti sagorevanja gorivapolutanti industrijskog poreklakomunalni otpaciotpaci poljoprivrednog poreklaprodukti mikrobijalne aktivnostiPREMA EFEKTIMAdirektni i indirektnitoksikanti akutnog i i hroničnog delovanjakorozivni agensitoksikanti sa efektima na ciljne organe(blokatori nervnog sistema, inhibitorienzima, mutageni, teratogeni, kancerogeni,itd)

Izvori zagađenja vazduha• Zagađivačima vazduha, u širem smislu, smatrajuse sve one supstance koje se nalaze u vazduhu ukoncentraciju u kojoj imaju štetno dejstvo naživa bića• Klasifikacija se može izvršiti sa različitih aspekata(na osnovu nastanka, nalaženja izvora, klasejedinjenja, efekta na zdravlje)• Glavne grupe polutanata:• NOx: NO, NO 2 , N 2 O• COx:CO,CO 2• SOx: SO 2 , SO 3• Ugljovodonici• Suspendovane čestice: teški metali, pesticidi, čađ

Klasifikacija zagađivača vazduha:Podela na osnovu nastanka• Primarni zagađivači –dospevaju u atmosferudirektnim direktnimemitovanjem iz različitihizvora• Sekundarni zagađivači –formiraju se u atmosferi izprimarnih polutanatafotohemijskim reakcijama

Klasifikacija zagađivača vazduha• Podela na osnovuizvora:• Procesi u prirodi i biološkiprocesi (vulkanskeerupcije, prirodno izazvanišumski požari, razgradnjaorganskih materija)• Antropogeni izvori(industrija, industrijskiotpad i deponije,saobraćaj, poljoprivreda,domaćinstva)• Podela na osnovunalaženja:• Zagađivači otvorenogprostora – “outdoor airpollutants”• Zagađivači zatvorenogprostora – “indoor airpollutants”

Klasifikacija zagađivača vazduha:Podela na osnovu nalaženja

Izvori zagađenja vode• Zagađena voda je voda koja kvalitativno ikvantitativno odstupa od prirodnih fizičkih,hemijskih i bioloških osobina, što ograničavamogućnost njene upotrebe i izaziva nepoželjneposledice u vodenim ekosistemima nanosećištete ljudskom zdravlju i ekonomiji• Bilo koja materija u velikim i opasnim količinamamože biti zagađujuća materija• Izvori zagađenja voda svrstavaju se u dvekategorije:1. Tačkasti (koncentrisani)2. Difuzni (rasuti)

Klasifikacija zagađivača voda1. Otpadne vode kojima se povećava potrošnja kiseonika2. Izazivači infekcija3. Materije koje biljke koriste kao hranu4. Organske kiseline5. Mineralne i neorganske soli i kiseline6. Tvrdi otpad7. Radioaktivno zagađenje8. Termalno zagađenje• Zagađujuće materije mogu da potiću iz različitih izvora i da budu različiteprirode:1. Neorganska jedinjenja2. Neorganski nutrijenti3. Organska jedinjenja4. Agensi koji izazivaju bolesti5. Sedimenti6. Radioaktivne supstance7. Topla voda

Zagađenje vodeC e =[C c (Q s +Q e )-C s Q s ]/Qe

Izvori i klasifikacija zagađivačazemljišta• Zagađenje zemljišta dovodi dopromene fizičkih, hemijskih ibioloških osobina zemljišta, štouzrokuje odstupanje vrednostipojedinih parametara, smanjenjeplodnosti i kvaliteta zemljišta,otežava snabdevanje neophodnimmineralnim materijama u i uopštefunkcionisanje korenovog sistema

Izvori i klasifikacija zagađivačazemljišta• Kada govorimo o potencijalnim izvorima i o načinuzagađenja zemljišta onda to zagađenje može dospjetiputem :1. Zagađenja iz vazduha, atmosfere – emisije iz tehnološkihprocesa, emisije usled sagorevanja fosilnih goriva,stambenih zgrada, emisije usled izduvnih gasovaautomobila, emisije usled sagorevanja biomase, šuma i td.Zagađivači u obliku gasova, para, aerosola, prašinedospevaju na površinu zemlje spiranjem sa padavinama, aaerosoli i čestice direktno sedimentacijom2. Zagađenja iz otpadnih voda - otpadne vode iz tehnološkihprocesa, otpadne vode iz domaćinstva, vode zagađeneusled poljoprivredne delatnosti i td. Zagađivači prisutni utekućoj i podzemnoj vodi zagađuju zemljišta sa kojima je tavoda u dodiru3. Zagađenja čvrstim otpadom iz privrede, domaćinstava ipoljoprivrede što predstavlja jedan od najznačajnijih načinazagađenja

Katastar zagađivača• Integralni katastarzagađivača (IKZ) jeregistar informacija ipodataka ozagađivačima životnesredine i predstavljapolaznu osnovu zaidentifikaciju imonitoring izvorazagađivanja životnesredine• Integralni katastarzagađivača sadržisledeće podatke ozagađivačima životnesredine:1. Njihovoj lokaciji2. Proizvodnim procesima3. Karakteristikama4. Postrojenjima zaprečišćavanje5. Tokovima otpada izagađujućih materija imestu njihovogispuštanja, tretmana iodlaganja

Katastar zagađivača• Ciljevi uspostavljanja IKZ proizilaze iz potrebe zakvalitetnim informacijama o zagađivanju životne sredine izpreduzeća koja emituju zagađujuće materije u životnusredinu kao neophodnom preduslovu za uspostavljanjeefikasnog sistema zaštite životne sredine• Neki od njih su:1. Identifikacija izvora pojedinih zagađujućih materija2. Smanjivanje zagađenja iz industrijskih postrojenja i drugihizvora na najmanju moguću meru3. Postizanje visokog nivoa zaštite vazduha voda i zemljišta,odnosno životne sredine u celini4. Utvrđivanje količina i praćenje trendova emisija specifičnihzagađujućih materija radi sniženja nivoa rizika od njihovognegativnog dejstva

katastar zagađivačavodaIntegralni katastar zagađivačaživotne sredinekatastar zagađivačavazduhakatastar zagađivačazemljišta

Katastar zagađivača• Katastar obuhvatapet delova premavrstama podataka:1. Opšti podaci2. Podaci o pogonu3. Podaci o emisijama uvazduh4. Podaci o emisijama uvode5. Podaci o otpadu1. Opšti podaci o zagađivaču2. Podaci o odgovornom licu1. Opšti podaci o pogonu2. Podaci o odgovornom licu,zaposlenima, proizvodima izpogona, korišćenim gorivimau pogonu1. Emisije u vazduh izprocesa sagorevanja2. Emisije u vazduh izindustrijskih procesa1. Emisije u vode izindustrijskih izvora2. Komunalne otpadnevode1. Upravljanje otpadom iz industrije 2.Medicinski iveterinarski otpad 3.Komunalni otpad 4.Prikupljanjei transport otpada 5.Obrada otpada

Katastar zagađivača• Zagađivač dostavlja Katastru šemu svih mestaispuštanja zagađujućih materija u vazduh• Zagađivač dostavlja i metodologiju po kojoj jeizvršio izračunavanje / procenu emisija• Zagađivač dostavlja šeme sa ucrtanimprivremenim deponijama otpada na svojimlokalitetima• Podaci se dostavljaju u papironoj formi (ukoričendokument, propisno potpisan i overen) i uelektronskoj formi na e-mail Agencije

Katastar zagađivača• Kao rezultat prikupljanja podataka oemisijama, započeta su istraživanja u ciljunalaženja rešenja kako doći do značajnogsniženja uticaja na životnu sredinu:Mogućnosti za smanjenje svih vrstaemisija na izvoru,Primena alternativnih goriva,Primena manje opasnih mineralnihsirovina i hemikalija,Poboljšavanje kontrole procesaproizvodnje,Povećanje efikasnosti opreme,Poboljšavanja u industrijskom procesui dizajnu proizvoda i ambalažePrimena najboljih dostupnihtehnologija