full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Wiek morfologiczny a wybrane komponenty sprawności fizycznej chłopców w ujęciu zdrowia (H-RF)zgodnie z zabawą biegową, np. „punktualny pociąg”,bieg 10 razy po obwodzie kwadratu o boku25 m [39],• VO 2max – maksymalna minutowa konsumpcja tlenu/ Maximal oxygen consumption; zastosowanozmodyfikowany przez Januszewskiego [38] testMargarii i wsp. [39],• VO 2max · kg – globalny maksymalny pobór tlenuna minutę / Global Maximal oxygen consumption;zmienną tę otrzymano mnożąc wielkość VO 2maxprzez masę ciała osobnika,• MPA – maksymalna praca anaerobowa / Maximalanaerobic work [40], wyrażająca bezmleczanowązdolność wysiłkową w dżulach; obliczono ją mnożącrezultat skoku w dal z miejsca (w m) przezmasę ciała (w kg) i wartość przyspieszenia ziemskiego(9,89),• TAPP – częstotliwość ruchów kończyny górnej /Plate tapping test; czas 15 cykli w zmodyfikowanymprzez Szopę i wsp. [3] teście Eurofitu [36],• KRZYŻ – orientacja przestrzenna / Space orientation;czas wykonania 49 zadań w serii „free” naaparacie krzyżowym AKN-102.Dla wymienionych powyżej zmiennych morfofunkcjonalnychi zdolności motorycznych badanych chłopców– w wieku 9 i 10, 13 i 14 oraz 17 i 18 lat – obliczonopodstawowe charakterystyki statystyczne, czyli średniearytmetyczne (x – ), odchylenie standardowe (SD) orazwskaźniki zmienności (V).Przed dalszymi zabiegami statystycznymi zlogarytmowano(z poprawką na grubość skóry) dwa fałdyskórno-tłuszczowe – osobno na ramieniu i pod łopatką[21] oraz bez tej poprawki wartości zmiennych, którychwielkość wskaźnika zmienności (V) przekraczała 20%.Zaliczono do nich zmienne: ∑ R+Ł, PF, FM, RZUT,SIŁA oraz VO 2max · kg.Powyższe dane zestawiono w tabeli 1.Następnie zbiorowości te (każda po 150 uczniów)podzielono na trzy zespoły (po 50 chłopców) wewszystkich grupach wiekowych. Kryterium podziałustanowił wiek morfologiczny (WM), w tym przypadkubędący miarą rozwoju biologicznego.Przykładowo z grona dziewięciolatków wybrano 50osobników o najniższym WM (tzw. grupę rozwojowo„młodszych” – RM) oraz 50 osobników o najwyższymwieku morfologicznym, czyli tzw. zespół rozwojowo„starszych” – RS. Należy zaznaczyć, że użyte tutajterminy oznaczają jedynie wartości niższe i wyższe odmediany.Postępując w ten sam sposób z wszystkimi zbiorowościamiwyłoniono 6 par osobniczych o skrajnym rozwoju.Pozostałych pięćdziesiątek o przeciętnym WMnie włączono do dalszych analiz statystycznych.Dla wyłonionych frakcji ponownie obliczono wartościx – i SD – co umożliwiło znormalizowanie na 0 i 1otrzymanych zmiennych w zbiorowościach różniącychsię wiekiem morfologicznym. Wyniki tych analiz zawierajątabele 2 i 3 oraz rycina 1. W dalszej kolejnościwyliczono dla wszystkich porównywanych ze sobą zespołówwspółczynniki powiązań prostych (tab. 4) orazcząstkowych (tab. 5).Różnice średnich arytmetycznych oraz wartościwspółczynników korelacji prostej i cząstkowej uznanozgodnie z testem t-Studenta za znamienne statystycznieprzy poziomie istotności co najmniej 5% (p < 0,05).Wyniki badań własnychZgodnie z oczekiwaniami, z analizy materiałów przedstawionychw tabeli 1 wynika, że w 6 grupach osobniczychzmienność z wiekiem branych pod uwagęcech morfofunkcjonalnych wskazuje na stały, charakterystycznywzrost wartości średnich arytmetycznych.Jest on zgodny z ogólną tendencją rozwojową, którawystępuje przeważnie w populacjach wielkomiejskich.To spostrzeżenie odnosi się również do rezultatów uzyskanychw kolejnych próbach sprawnościowych.Wzorem znanych trendów zróżnicowania zmiennychwraz z wiekiem należy przypisać znaczenie porównaniuśrednich arytmetycznych w ostatniej fazieprogresywnego rozwoju, czyli w okresie młodzieńczym.U siedemnasto- i osiemnastolatków wszystkie –z wyjątkiem wieku kalendarzowego – zmienne (łączniez wiekiem morfologicznym) nie wykazują zasadniczychróżnic. Dzięki temu wyraźnie widoczne staje się zahamowanieprzyrostów między obydwoma wymienionymirocznikami, a także zanik możliwości oceny rozwojubiologicznego w tych latach za pomocą różnicowaniasię podstawowych cech somatycznych. We wcześniejszychokresach rozwojowych, czyli w młodszym wiekuszkolnym (9 i 10 lat) oraz dojrzewania płciowego (13i 14 lat) przeciętne różnice międzyrocznikowe są natomiastwyraźnie zaznaczone.Powyższe uwagi dotyczą również grup: rozwojowo„młodszych” – RM oraz „starszych” – RS, które wyodrębnionona podstawie wcześniej obliczonego wiekumorfologicznego. Porównując zaś rozproszenie danychw tak wyłonionych zespołach można zauważyć,że w grupach chłopców rozwojowo „starszych” odchy-– 21 –