full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Wiek morfologiczny a wybrane komponenty sprawności fizycznej chłopców w ujęciu zdrowia (H-RF)wanych rocznikach i grupach powiązać wieku morfologicznegoz długością życia badanych uczniów. Fakt tenpozwala przyjąć za pewnik, że wiek kalendarzowy manajmniejszy wpływ na wielkość WM.Zauważone wyżej zależności nie w każdym przypadkusą zgodne z logiką rozumowania i z uzasadnieniamibiologicznymi. Dotyczy to afiliacji wieku chronologicznegoz rozwojem, który wchodzi przecież w składWM. Można zatem sądzić, iż związki proste (r xy) nieoddają prawdziwych powiązań składowych ocenianejzmiennej niezależnej (WM). Potwierdzają to w całejrozciągłości obliczone wartości współczynników korelacjicząstkowej (r xy – z), które zamieszczono w tabeli 5.Na podstawie tych danych można przyjąć, że wiekmorfologiczny (WM) faktycznie wiąże się z wiekiemmasy ciała (Wmas) oraz z wiekiem wysokości ciała(Wwys) bez względu na kalendarzowy wiek badanychoraz wyłonione grupy chłopców RM i RS w analizowanychtrzech etapach biologicznego rozwoju (np. w dziewiątym,czternastym i siedmenastym roku życia). Siławspółczynników korelacji WM z Wmas jest w każdymprzypadku wyższa od powiązań WM z Wwys. Należyponadto zaznaczyć, że proste zależności wysokościi masy ciała z Wwys i Wmas są bardzo wysokie(r xy=0,99) dla wszystkich chłopców z zespołów RMi RS, a także dla rozwojowo „starszych” – RS w wieku9 i 10 lat. Wielkości te obniżają się natomiast (jużod trzynastego roku życia aż do 18 lat) w grupach RSodpowiednio dla powiązań wysokości ciała z Wwys od0,97 do 0,74, a także dla masy ciała z Wmas od 0,96 do0,67. Będzie to miało wpływ na zanikanie relacji wiekuchronologicznego z Wwys i Wmas przy wyrugowaniuwieku morfologicznego (WM) w siedemnastym roku życiaw obydwu obserwowanych zespołach – RM i RS.W młodszych okresach rozwojowych (9 i 14 lat) wiekkalendarzowy (Wkal) wykazuje znaczące statystyczniedodatnie korelacje z WM po wytrąceniu np. Wmas(r xy–z= 0,580 i 0,985 w grupach RM oraz 0,860 i 0,525w zespołach RS), a także na poziomie 0,500 w grupiesiedemnastolatków rozwojowo „młodszych”– RM.Powiązanie Wkal z Wmas po wyeliminowaniu WMpodnosi natomiast znacznie siłę tych afiliacji (przyujemnym znaku) z r xy= –0,19 do r xy–z= –0,634 i odpowiednioz –0,36 do –0,973 w wieku 9 lat oraz od–0,04 do –0,900 i od –0,27 do –0,621 w czternastymroku życia. W okresie młodzieńczym podobne związki(ujemne) zanikają. Tak znaczący wzrost siły zależnościjest oczekiwany, logiczny i uzasadniony biologicznie,dotyczy bowiem interkorelacji wieku morfologicznegoz jego składowymi.Opierając się na powyższych porównaniach należysądzić, że zauważony wcześniej (tab. 4) brak statystycznieistotnych korelacji prostych wieku metrykalnegoz rozwojem biologicznym (WM) trzeba tłumaczyćprzeciwstawnymi kierunkami (dodatnimi i ujemnymi)afiliacji, które ujawniono dopiero w analizie korelacjicząstkowych. Można zatem stwierdzić, że także wiekchronologiczny wywiera znaczący statystycznie wpływna kształtowanie się wielkości liczbowych wieku morfologicznego.DyskusjaPodjęta w badaniach własnych problematyka badawczanie jest nowa. Na konieczność relatywizacji sprawnościmotorycznej ze względu na czynnik rozwojowyzwracano w Polsce uwagę już wtedy, kiedy zaczęto jątestować za pomocą dostępnych nauczycielom narzędzipomiarowych 3 . Z założeń teoretycznych oraz przesłanekpraktycznych wynika, że nawet obecnie trudnopominąć taki sposób ewaluacji sprawności motorycznej,przekazując polskim nauczycielom dyrektywydotyczące pomiarów i oceny uczniów z fizycznej edukacji,chociaż wraz z postępem w naszym kraju nauko wychowaniu fizycznym cele wspomnianego procesuuległy przewartościowaniu „od kształtowania ciała dowychowania w trosce o ciało” [41]. W efekcie tego dominującado niedawna w praktyce szkolnego wychowaniafizycznego ocena poziomu rozwoju sprawności motorycznejzostała w Polsce sprowadzona tylko do jednegoz elementów szerokiego ujęcia czynności i decyzjizwiązanych z racjonalną kontrolą rozwoju dyspozycjiinstrumentalnych ucznia, a w Stanach Zjednoczonych –do komponentu sprawności fizycznej ujętej w koncepcjizdrowia „Health-Related Fitness” [5]. To są fakty. W tejsytuacji trudno zapomnieć o konieczności doskonalenianarzędzi pomiarowych i drogi dochodzenia do prawdyw ocenie postępów nauczania w praktyce szkolnej.W świetle powyższych rozważań warto zauważyć,że w naszym kraju w zaleceniach pedagogicznychduże znaczenie przypisuje się relatywnej oceniesprawności motorycznej, która uwzględnia stopieńzaawansowania rozwojowego wychowanka. W praktyceszkolnej do rozwiązywania zasygnalizowanegoproblemu zalecano i zaleca się nadal wykorzystaniemorfologicznych metod określania wieku rozwojowego.Pomijając zastrzeżenia dotyczące wartości naukowej3Porównaj dyskusję z 1929 roku między Stojanowskim i Schiőtzem [1]i w latach późniejszych stanowisko w tej sprawie Tannera [21], Milicerowej[25], Haleczki [1, 13], Żaka [2].– 29 –