12.07.2015 Views

Древнерусская повесть о взятии Царьграда фрягами в 1204 году

Древнерусская повесть о взятии Царьграда фрягами в 1204 году

Древнерусская повесть о взятии Царьграда фрягами в 1204 году

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ДРЕВНЕРУССКАЯ ПОВЕСТЬ О ВЗЯТИИ ЦАРЬГРАДА ФРЯГАМИ 135Нак<strong>о</strong>нец, ближайшую лексическую параллель к интересующему насместу м<strong>о</strong>жн<strong>о</strong> найти <strong>в</strong> т<strong>о</strong>й же „Ист<strong>о</strong>рии" И<strong>о</strong>сифа Фла<strong>в</strong>ия. Там рассказы<strong>в</strong>ается<strong>о</strong> стен<strong>о</strong>битн<strong>о</strong>м <strong>о</strong>рудии-таране: „И п<strong>о</strong>ста<strong>в</strong>иша <strong>о</strong><strong>в</strong>енъ, еж естьдре<strong>в</strong><strong>о</strong> <strong>в</strong>елик<strong>о</strong> и т<strong>о</strong>лъст<strong>о</strong>, п<strong>о</strong>д<strong>о</strong>бн<strong>о</strong> шеглѣ к<strong>о</strong>рабльн<strong>о</strong>и, а <strong>в</strong> к<strong>о</strong>нець ж ег<strong>о</strong><strong>в</strong>сажен<strong>о</strong> желез<strong>о</strong> <strong>в</strong>елик<strong>о</strong>, р<strong>о</strong>гат<strong>о</strong>, имь ж и <strong>о</strong><strong>в</strong>енъ наречется".Таким <strong>о</strong>браз<strong>о</strong>м, бессп<strong>о</strong>рн<strong>о</strong>, чт<strong>о</strong> характерная лексика, исп<strong>о</strong>льз<strong>о</strong><strong>в</strong>анная<strong>в</strong> п<strong>о</strong><strong>в</strong>ести, не с<strong>о</strong>держит <strong>в</strong> себе ничег<strong>о</strong> специфически н<strong>о</strong><strong>в</strong>г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>дск<strong>о</strong>г<strong>о</strong>и ск<strong>о</strong>рее <strong>в</strong>едет нас к сл<strong>о</strong><strong>в</strong><strong>о</strong>уп<strong>о</strong>треблению, с<strong>в</strong><strong>о</strong>йст<strong>в</strong>енн<strong>о</strong>му южн<strong>о</strong>йРуси т<strong>о</strong>г<strong>о</strong> <strong>в</strong>ремени. К эт<strong>о</strong>му же <strong>в</strong>ы<strong>в</strong><strong>о</strong>ду при<strong>в</strong><strong>о</strong>дят и нек<strong>о</strong>т<strong>о</strong>рые наблюдениянад грамматическими <strong>о</strong>с<strong>о</strong>бенн<strong>о</strong>стями языка п<strong>о</strong><strong>в</strong>ести.Так, <strong>о</strong>бращает на себя <strong>в</strong>нимание б<strong>о</strong>льш<strong>о</strong>е к<strong>о</strong>личест<strong>в</strong><strong>о</strong> глаг<strong>о</strong>льныхф<strong>о</strong>рм имперфекта 3-г<strong>о</strong> лица единст<strong>в</strong>енн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> и мн<strong>о</strong>жест<strong>в</strong>енн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> числас флексией „ть": х<strong>о</strong>жашеть, учашеть, мышляшеть, бьяхуть и т. п.Из <strong>о</strong>бщег<strong>о</strong> к<strong>о</strong>личест<strong>в</strong>а 30 имперфектных ф<strong>о</strong>рм 3-г<strong>о</strong> лица <strong>в</strong> текстеп<strong>о</strong><strong>в</strong>ести такую флексию имеют 15. В т<strong>о</strong> же <strong>в</strong>ремя <strong>в</strong> Н<strong>о</strong><strong>в</strong>г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>дск<strong>о</strong>йлет<strong>о</strong>писи <strong>в</strong><strong>о</strong><strong>о</strong>бще п<strong>о</strong>д<strong>о</strong>бные ф<strong>о</strong>рмы <strong>о</strong>чень редки. Эт<strong>о</strong> п<strong>о</strong>дт<strong>в</strong>ерждаетп<strong>о</strong>л<strong>о</strong>жение, <strong>в</strong>ысказанн<strong>о</strong>е еще <strong>в</strong> 1852 г<strong>о</strong>ду П. А. Ла<strong>в</strong>р<strong>о</strong><strong>в</strong>ским и <strong>в</strong> п<strong>о</strong>следнее<strong>в</strong>ремя п<strong>о</strong>ддержанн<strong>о</strong>е Л. А. Булах<strong>о</strong><strong>в</strong>ским 1 и П. Я. Черных, 2 чт<strong>о</strong>флексия „ть" для ф<strong>о</strong>рмы 3-г<strong>о</strong> лица имперфекта не характерна для н<strong>о</strong><strong>в</strong>г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>дскихи <strong>в</strong><strong>о</strong><strong>о</strong>бще для се<strong>в</strong>ерных письменных памятник<strong>о</strong><strong>в</strong> и я<strong>в</strong>ляетсяпризнак<strong>о</strong>м южн<strong>о</strong>русск<strong>о</strong>г<strong>о</strong> пр<strong>о</strong>исх<strong>о</strong>ждения т<strong>о</strong>г<strong>о</strong> текста, <strong>в</strong> к<strong>о</strong>т<strong>о</strong>р<strong>о</strong>м <strong>о</strong>на<strong>в</strong>стречается и пре<strong>о</strong>бладает. П<strong>о</strong>д<strong>о</strong>бн<strong>о</strong>е же наблюдение, м<strong>о</strong>жет быть,следует сделать и <strong>о</strong>тн<strong>о</strong>сительн<strong>о</strong> ф<strong>о</strong>рмы р<strong>о</strong>дительн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> падежа мн<strong>о</strong>жест<strong>в</strong>енн<strong>о</strong>г<strong>о</strong>числа сущест<strong>в</strong>ительн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> с <strong>о</strong>сн<strong>о</strong><strong>в</strong><strong>о</strong>й на „і<strong>о</strong>": к<strong>о</strong>рабле<strong>в</strong>ь,цесаре<strong>в</strong>ь. В Н<strong>о</strong><strong>в</strong>г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>дск<strong>о</strong>й лет<strong>о</strong>писи п<strong>о</strong> списку С п<strong>о</strong>д<strong>о</strong>бная ф<strong>о</strong>рмане <strong>о</strong>бнаружена. В Н<strong>о</strong><strong>в</strong>г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>дских грам<strong>о</strong>тах п<strong>о</strong>падаются лишь д<strong>в</strong>а случаяс флексией „е<strong>в</strong>ь": „купче<strong>в</strong>", „купце<strong>в</strong>"; <strong>в</strong>се <strong>о</strong>стальные ф<strong>о</strong>рмы безфлексии „е<strong>в</strong>ь". Между тем, <strong>в</strong> „Ист<strong>о</strong>рии" И<strong>о</strong>сифа Фла<strong>в</strong>ия эт<strong>о</strong> наиб<strong>о</strong>леечастая ф<strong>о</strong>рма: царе<strong>в</strong>ь, <strong>в</strong>ластеле<strong>в</strong>ь, дне<strong>в</strong>ь и т. п.Таким <strong>о</strong>браз<strong>о</strong>м, и п<strong>о</strong> язык<strong>о</strong><strong>в</strong>ым <strong>о</strong>с<strong>о</strong>бенн<strong>о</strong>стям памятник не следуетсчитать специфически н<strong>о</strong><strong>в</strong>г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>дским. Отпадает также, как п<strong>о</strong>казал<strong>о</strong>исслед<strong>о</strong><strong>в</strong>ание, не<strong>о</strong>бх<strong>о</strong>дим<strong>о</strong>сть предп<strong>о</strong>лагать заимст<strong>в</strong><strong>о</strong><strong>в</strong>ание п<strong>о</strong><strong>в</strong>ести<strong>в</strong> Еллинский лет<strong>о</strong>писец из Н<strong>о</strong><strong>в</strong>г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>дск<strong>о</strong>й лет<strong>о</strong>писи. Лучшая п<strong>о</strong>р<strong>о</strong>юс<strong>о</strong>хранн<strong>о</strong>сть текста п<strong>о</strong><strong>в</strong>ести <strong>в</strong> списках Еллинск<strong>о</strong>г<strong>о</strong> лет<strong>о</strong>писца, чем <strong>в</strong> С,эт<strong>о</strong> п<strong>о</strong>дт<strong>в</strong>ерждает. Если мы учтем, чт<strong>о</strong>, п<strong>о</strong> указаниям ß. M. Истринаи А. А. Шахмат<strong>о</strong><strong>в</strong>а, Еллинский лет<strong>о</strong>писец уже сущест<strong>в</strong><strong>о</strong><strong>в</strong>ал <strong>в</strong> 30-х г<strong>о</strong>дахXIII <strong>в</strong>ека (<strong>в</strong> д<strong>о</strong>ба<strong>в</strong>ление к чему следует указать на с<strong>в</strong>язь с Еллинскимлет<strong>о</strong>писцем ряда лет<strong>о</strong>писных из<strong>в</strong>естий, <strong>в</strong><strong>о</strong>сх<strong>о</strong>дящих, <strong>в</strong>ер<strong>о</strong>ятн<strong>о</strong>, к Р<strong>о</strong>ст<strong>о</strong><strong>в</strong>ск<strong>о</strong>мус<strong>в</strong><strong>о</strong>ду, как, например, рассказ <strong>о</strong> Липицк<strong>о</strong>й бит<strong>в</strong>е п<strong>о</strong>д 1216 г<strong>о</strong>д<strong>о</strong>м<strong>в</strong> С<strong>о</strong>фийск<strong>о</strong>й лет<strong>о</strong>писи и др.), т<strong>о</strong> предп<strong>о</strong>л<strong>о</strong>жение <strong>о</strong> путешест<strong>в</strong>ии п<strong>о</strong><strong>в</strong>естииз <strong>Царьграда</strong> <strong>в</strong> Н<strong>о</strong><strong>в</strong>г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>д, а <strong>о</strong>ттуда уже на <strong>в</strong><strong>о</strong>ст<strong>о</strong>к Руси, где, <strong>в</strong>идим<strong>о</strong>,сл<strong>о</strong>жился Еллинский лет<strong>о</strong>писец, следует признать не<strong>в</strong>ер<strong>о</strong>ятным.Нужн<strong>о</strong> еще указать, чт<strong>о</strong> как <strong>в</strong> рук<strong>о</strong>писях Н<strong>о</strong><strong>в</strong>г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>дск<strong>о</strong>й лет<strong>о</strong>писи{списки К, А, Т), так и <strong>в</strong><strong>о</strong> <strong>в</strong>сех списках Еллинск<strong>о</strong>г<strong>о</strong> лет<strong>о</strong>писца рассказп<strong>о</strong><strong>в</strong>ести дублируется краткими с<strong>о</strong><strong>о</strong>бщениями <strong>о</strong> тех же с<strong>о</strong>бытиях; эт<strong>о</strong>м<strong>о</strong>жет указы<strong>в</strong>ать на п<strong>о</strong>зднейшую <strong>в</strong>ста<strong>в</strong>ку п<strong>о</strong><strong>в</strong>ести и <strong>в</strong> Н<strong>о</strong><strong>в</strong>г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>дскуюлет<strong>о</strong>пись и <strong>в</strong> Еллинский лет<strong>о</strong>писец из как<strong>о</strong>г<strong>о</strong>-либ<strong>о</strong> <strong>о</strong>бщег<strong>о</strong>, <strong>в</strong>ер<strong>о</strong>ятн<strong>о</strong>,южн<strong>о</strong>русск<strong>о</strong>г<strong>о</strong> п<strong>о</strong> пр<strong>о</strong>исх<strong>о</strong>ждению и быт<strong>о</strong><strong>в</strong>анию памятника.1 Л. А. Булах<strong>о</strong><strong>в</strong>ский. „Сл<strong>о</strong><strong>в</strong><strong>о</strong> <strong>о</strong> п<strong>о</strong>лку Иг<strong>о</strong>ре<strong>в</strong>е", как памятник дре<strong>в</strong>нерусск<strong>о</strong>г<strong>о</strong>языка. Сб<strong>о</strong>рник статей „Сл<strong>о</strong><strong>в</strong><strong>о</strong> <strong>о</strong> п<strong>о</strong>лку Иг<strong>о</strong>ре<strong>в</strong>е", изд. АН СССР, 1950, стр. 136.'- Ист<strong>о</strong>рия культуры дре<strong>в</strong>ней Руси, т. II, стр. 119.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!