Древнерусская повесть о взятии Царьграда фрягами в 1204 году
Древнерусская повесть о взятии Царьграда фрягами в 1204 году
Древнерусская повесть о взятии Царьграда фрягами в 1204 году
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ДРЕВНЕРУССКАЯ ПОВЕСТЬ О ВЗЯТИИ ЦАРЬГРАДА ФРЯГАМИ 125<strong>в</strong>ынимаша". Раньше шла речь лишь <strong>о</strong>б <strong>о</strong>дн<strong>о</strong>й б<strong>о</strong>чке, <strong>в</strong> к<strong>о</strong>т<strong>о</strong>р<strong>о</strong>й пряталсяИсак<strong>о</strong><strong>в</strong>ич. След<strong>о</strong><strong>в</strong>ательн<strong>о</strong>, лучшее чтение предста<strong>в</strong>ляет с<strong>о</strong>б<strong>о</strong>ю „бъчькы"(р<strong>о</strong>д. п., ед. ч.) и „г<strong>в</strong><strong>о</strong>здь" (<strong>в</strong>ин. п., ед. ч.), как читаем <strong>в</strong> рук<strong>о</strong>писяхЕллинск<strong>о</strong>г<strong>о</strong> лет<strong>о</strong>писца (Б, Ч, Кир).2. Далее, перед рассказ<strong>о</strong>м <strong>о</strong>б <strong>о</strong>тречении <strong>о</strong>т прест<strong>о</strong>ла Исаака <strong>в</strong> Считаем:„Исакъ цесарь, мн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> съжали<strong>в</strong>ъси <strong>о</strong> градѣ и <strong>о</strong> царст<strong>в</strong>ѣ с<strong>в</strong><strong>о</strong>емь и <strong>о</strong> грабленииманастырьскыхъ,еже даяста фряг<strong>о</strong>мь злата и срѣбр<strong>о</strong>, п<strong>о</strong>сулен<strong>о</strong>е имъ".В эт<strong>о</strong>м чтении с<strong>о</strong>мнительны д<strong>в</strong>а места: <strong>в</strong><strong>о</strong>-пер<strong>в</strong>ых, с<strong>о</strong>четание „<strong>о</strong> грабленииманастырьскыхъ". В так<strong>о</strong>м случае следует считать п<strong>о</strong>следнее сл<strong>о</strong><strong>в</strong><strong>о</strong>субстанти<strong>в</strong>ир<strong>о</strong><strong>в</strong>анным прилагательным <strong>в</strong> р<strong>о</strong>ли д<strong>о</strong>п<strong>о</strong>лнения <strong>в</strong> р<strong>о</strong>дительн<strong>о</strong>мпадеже мн<strong>о</strong>жест<strong>в</strong>енн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> числа к <strong>о</strong>тглаг<strong>о</strong>льн<strong>о</strong>му сущест<strong>в</strong>ительн<strong>о</strong>му.П<strong>о</strong>д<strong>о</strong>бную синтаксическую к<strong>о</strong>нструкцию нельзя считать типичн<strong>о</strong>й длядре<strong>в</strong>нерусск<strong>о</strong>г<strong>о</strong> языка XIII <strong>в</strong>ека.В К <strong>в</strong>мест<strong>о</strong> эт<strong>о</strong>г<strong>о</strong> читаем: „<strong>о</strong> граблении м<strong>о</strong>настырск<strong>о</strong>м", т. е. уп<strong>о</strong>требляетсяс<strong>о</strong>глас<strong>о</strong><strong>в</strong>анн<strong>о</strong>е <strong>о</strong>пределение, <strong>в</strong>ыраженн<strong>о</strong>е <strong>о</strong>тн<strong>о</strong>сительным прилагательным,с<strong>о</strong><strong>о</strong>т<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ующим р<strong>о</strong>дительн<strong>о</strong>му падежу <strong>о</strong>бъекта; <strong>в</strong><strong>о</strong> <strong>в</strong>сехдругих списках: „<strong>о</strong>грабление м<strong>о</strong>настырск<strong>о</strong>е". Вер<strong>о</strong>ятн<strong>о</strong>, наиб<strong>о</strong>лее пра<strong>в</strong>ильнымследует признать чтение, имеющееся <strong>в</strong> Еллинск<strong>о</strong>м лет<strong>о</strong>писце(Ч, Кир), где мы <strong>в</strong>стречаем: „<strong>о</strong> граблениих м<strong>о</strong>настырскых", т. е. уп<strong>о</strong>треблен<strong>о</strong>так<strong>о</strong>е же с<strong>о</strong>глас<strong>о</strong><strong>в</strong>анн<strong>о</strong>е <strong>о</strong>пределение <strong>в</strong><strong>о</strong> мн<strong>о</strong>жест<strong>в</strong>енн<strong>о</strong>м числе.В <strong>о</strong>б<strong>о</strong>их случаях уп<strong>о</strong>требление <strong>о</strong>пределения, <strong>в</strong>ыражаем<strong>о</strong>г<strong>о</strong> <strong>о</strong>тн<strong>о</strong>сительнымприлагательным, <strong>в</strong> с<strong>о</strong><strong>о</strong>т<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ии с р<strong>о</strong>дительным падеж<strong>о</strong>м<strong>о</strong>бъекта при <strong>о</strong>тглаг<strong>о</strong>льных сущест<strong>в</strong>ительных — я<strong>в</strong>ление <strong>о</strong>чень <strong>о</strong>бычн<strong>о</strong>е<strong>в</strong> дре<strong>в</strong>нерусских памятниках XI—ХШ <strong>в</strong>ек<strong>о</strong><strong>в</strong>, например, <strong>в</strong> нашем жетексте ниже <strong>в</strong>стречается ф<strong>о</strong>рма: „пр<strong>о</strong> зажжение градн<strong>о</strong>е" (п<strong>о</strong>жар г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>да).Вт<strong>о</strong>р<strong>о</strong>е замечание <strong>о</strong>тн<strong>о</strong>сительн<strong>о</strong> при<strong>в</strong>еденн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> <strong>в</strong>ыше к<strong>о</strong>нтекстакасается ф<strong>о</strong>рмы р<strong>о</strong>дительн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> падежа единст<strong>в</strong>енн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> числа (или <strong>в</strong>инительн<strong>о</strong>г<strong>о</strong>падежа мн<strong>о</strong>жест<strong>в</strong>енн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> числа) „злата". Эт<strong>о</strong>, нес<strong>о</strong>мненн<strong>о</strong>, следуетсчитать <strong>о</strong>шибк<strong>о</strong>й, так как <strong>в</strong><strong>о</strong> <strong>в</strong>сех списках, кр<strong>о</strong>ме С, ѳт<strong>о</strong> сл<strong>о</strong><strong>в</strong><strong>о</strong>ст<strong>о</strong>ит <strong>в</strong> <strong>в</strong>инительн<strong>о</strong>м падеже единст<strong>в</strong>енн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> числа— „злат<strong>о</strong>", как и следующееза ним сл<strong>о</strong><strong>в</strong><strong>о</strong> „срѣбр<strong>о</strong>".3. Далее, <strong>в</strong> рассказе <strong>о</strong>б избрании императ<strong>о</strong>р<strong>о</strong>м Ник<strong>о</strong>лая Кана<strong>в</strong>аспис<strong>о</strong>к С дает чтение: „и ту быша с нимь <strong>в</strong>ъ с<strong>в</strong>ятѣи С<strong>о</strong>фии 6 дниии 6 н<strong>о</strong>чии". Т<strong>о</strong> же чтение при<strong>в</strong><strong>о</strong>дится и <strong>в</strong><strong>о</strong> <strong>в</strong>сех списках Еллинск<strong>о</strong>г<strong>о</strong> лет<strong>о</strong>писца(Б, Ч, Кир). Однак<strong>о</strong> <strong>о</strong>дин спис<strong>о</strong>к К дает друг<strong>о</strong>е чтение, к<strong>о</strong>т<strong>о</strong>р<strong>о</strong>езначительн<strong>о</strong> б<strong>о</strong>лее с<strong>о</strong><strong>о</strong>т<strong>в</strong>етст<strong>в</strong>ует смыслу к<strong>о</strong>нтекста и п<strong>о</strong>т<strong>о</strong>мум<strong>о</strong>жет быть принят<strong>о</strong> за пер<strong>в</strong><strong>о</strong>начальн<strong>о</strong>е: „и ту бысть снемъ", т. е. „пр<strong>о</strong>исх<strong>о</strong>дил<strong>о</strong>с<strong>о</strong>брание". Ошибка переписчика С <strong>в</strong> эт<strong>о</strong>м случае с<strong>о</strong>ст<strong>о</strong>яла,<strong>в</strong>ер<strong>о</strong>ятн<strong>о</strong>, <strong>в</strong> т<strong>о</strong>м, чт<strong>о</strong> <strong>о</strong>н принял незнак<strong>о</strong>м<strong>о</strong>е ему сущест<strong>в</strong>ительн<strong>о</strong>е „снемъ"за диалектную разн<strong>о</strong><strong>в</strong>идн<strong>о</strong>сть ф<strong>о</strong>рмы мест<strong>о</strong>имения „и" <strong>в</strong> т<strong>в</strong><strong>о</strong>рительн<strong>о</strong>мпадеже единст<strong>в</strong>енн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> числа мужск<strong>о</strong>г<strong>о</strong> р<strong>о</strong>да и испра<strong>в</strong>ил эту ф<strong>о</strong>рму на<strong>о</strong>бщепринятую литературную.4. Треб<strong>о</strong><strong>в</strong>ание „фряг<strong>о</strong><strong>в</strong>", предъя<strong>в</strong>ляем<strong>о</strong>е ими к императ<strong>о</strong>ру Мурцуфлу,<strong>в</strong> С передан<strong>о</strong> следующим <strong>о</strong>браз<strong>о</strong>м: „Дай намь Исак<strong>о</strong><strong>в</strong>иця, <strong>о</strong>т<strong>о</strong> [бук<strong>в</strong>а w]п<strong>о</strong>идемъ къ нѣмечьскуму цесарю, <strong>о</strong>тнеле же есме п<strong>о</strong>слани". При чтенииС р<strong>о</strong>ль п<strong>о</strong>дчинительн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> с<strong>о</strong>юза цели <strong>в</strong>ып<strong>о</strong>лняется предл<strong>о</strong>г<strong>о</strong>м „<strong>о</strong>т".Спис<strong>о</strong>к К <strong>в</strong>замен эт<strong>о</strong>г<strong>о</strong> с<strong>о</strong>держит сл<strong>о</strong><strong>в</strong><strong>о</strong> „даждь". В А читаем: „и так<strong>о</strong>";<strong>в</strong><strong>о</strong> <strong>в</strong>сех списках Еллинск<strong>о</strong>г<strong>о</strong> лет<strong>о</strong>писца имеем: „и абие"; <strong>в</strong> M—с<strong>о</strong>юз „да".Оче<strong>в</strong>идн<strong>о</strong>, <strong>в</strong> пер<strong>в</strong><strong>о</strong>списке имелся старый русский п<strong>о</strong>дчинительный с<strong>о</strong>юзцели „ать", „<strong>о</strong>ть", 1 к<strong>о</strong>т<strong>о</strong>рый <strong>в</strong> качест<strong>в</strong>е устарел<strong>о</strong>г<strong>о</strong> и специфически рус-1 Ср. <strong>в</strong> „П<strong>о</strong>учении" Ильи Н<strong>о</strong><strong>в</strong>г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>дск<strong>о</strong>г<strong>о</strong>: „<strong>в</strong>зб<strong>о</strong>рани<strong>в</strong>ати женам, <strong>о</strong>ть не х<strong>о</strong>дятьк <strong>в</strong>ълх<strong>в</strong>ам" (Ист<strong>о</strong>рия культуры дре<strong>в</strong>ней Руси, т. II, стр. 116).