Древнерусская повесть о взятии Царьграда фрягами в 1204 году
Древнерусская повесть о взятии Царьграда фрягами в 1204 году
Древнерусская повесть о взятии Царьграда фрягами в 1204 году
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
122 H. A МЕЩЕРСКИЙсказа Д<strong>о</strong>брыни Ядрейк<strong>о</strong><strong>в</strong>ича, к<strong>о</strong>т<strong>о</strong>рый, <strong>в</strong><strong>о</strong>зм<strong>о</strong>жн<strong>о</strong>, задержался <strong>в</strong> Царьградеиз-за <strong>в</strong><strong>о</strong>енных дейст<strong>в</strong>ий". 1 А<strong>в</strong>т<strong>о</strong>р <strong>о</strong>черка при<strong>в</strong><strong>о</strong>дит д<strong>о</strong><strong>в</strong><strong>о</strong>ды<strong>в</strong> д<strong>о</strong>казательст<strong>в</strong><strong>о</strong> д<strong>о</strong>пустим<strong>о</strong>сти так<strong>о</strong>г<strong>о</strong> предп<strong>о</strong>л<strong>о</strong>жения, указы<strong>в</strong>ая, чт<strong>о</strong>с<strong>о</strong>ста<strong>в</strong>итель п<strong>о</strong><strong>в</strong>ести исп<strong>о</strong>льзует те же наз<strong>в</strong>ания д<strong>о</strong>ст<strong>о</strong>примечательн<strong>о</strong>стей<strong>Царьграда</strong>, чт<strong>о</strong> и Д<strong>о</strong>брыня Ядрейк<strong>о</strong><strong>в</strong>ич <strong>в</strong> с<strong>в</strong><strong>о</strong>ем „Путешест<strong>в</strong>ии": ипп<strong>о</strong>др<strong>о</strong>мназы<strong>в</strong>ается „п<strong>о</strong>друмье", Влахерна— „Лахерна", ф<strong>о</strong>рум К<strong>о</strong>нстантина—„К<strong>о</strong>нный т<strong>о</strong>рг". С друг<strong>о</strong>й ст<strong>о</strong>р<strong>о</strong>ны, <strong>в</strong> <strong>о</strong>черке п<strong>о</strong>дмечен<strong>о</strong>: „Вряд ли<strong>о</strong>днак<strong>о</strong> <strong>в</strong> Д<strong>о</strong>брыне—Ант<strong>о</strong>нии следует предп<strong>о</strong>лагать <strong>о</strong>че<strong>в</strong>идца <strong>о</strong>писанныхс<strong>о</strong>бытий; если бы <strong>о</strong>н сам был <strong>в</strong> Царьграде <strong>в</strong><strong>о</strong> <strong>в</strong>ремя п<strong>о</strong>гр<strong>о</strong>ма, т<strong>о</strong> <strong>в</strong> ег<strong>о</strong><strong>о</strong>писание <strong>в</strong><strong>о</strong>шли бы х<strong>о</strong>ть какие-нибудь <strong>о</strong>тг<strong>о</strong>л<strong>о</strong>ски нес<strong>о</strong>мненн<strong>о</strong> сильн<strong>о</strong>г<strong>о</strong><strong>в</strong>печатления <strong>о</strong>т разыгра<strong>в</strong>шихся <strong>в</strong> Царьграде с<strong>о</strong>бытий. Тщательн<strong>о</strong> <strong>о</strong>тмечаямест<strong>о</strong> нах<strong>о</strong>ждения кажд<strong>о</strong>й д<strong>о</strong>ст<strong>о</strong>примечательн<strong>о</strong>сти г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>да, Д<strong>о</strong>брыняне удержался бы <strong>о</strong>т т<strong>о</strong>г<strong>о</strong>, чт<strong>о</strong>бы с<strong>о</strong><strong>о</strong>бщить <strong>о</strong>б уничт<strong>о</strong>жении мн<strong>о</strong>гихиз них «<strong>фрягами</strong>» и <strong>о</strong>б у<strong>в</strong><strong>о</strong>зе их на Запад". П<strong>о</strong>эт<strong>о</strong>му <strong>в</strong>ы<strong>в</strong><strong>о</strong>д <strong>в</strong> <strong>о</strong>черке,<strong>в</strong> к<strong>о</strong>нечн<strong>о</strong>м счете, так<strong>о</strong><strong>в</strong>, чт<strong>о</strong> „Д<strong>о</strong>брыня—Ант<strong>о</strong>ний с<strong>о</strong> сл<strong>о</strong><strong>в</strong> <strong>о</strong>че<strong>в</strong>идца<strong>о</strong>писал <strong>о</strong>саду и п<strong>о</strong>гр<strong>о</strong>м с т<strong>о</strong>й же <strong>о</strong>бст<strong>о</strong>ятельн<strong>о</strong>стью, с как<strong>о</strong>й <strong>о</strong>н за неск<strong>о</strong>льк<strong>о</strong>лет д<strong>о</strong> эт<strong>о</strong>г<strong>о</strong> <strong>о</strong>писал <strong>в</strong>се б<strong>о</strong>гатст<strong>в</strong>а и <strong>в</strong>сю пышн<strong>о</strong>сть царьградскихцерк<strong>о</strong><strong>в</strong>ных с<strong>о</strong><strong>о</strong>ружений".-К<strong>о</strong>р<strong>о</strong>тк<strong>о</strong> г<strong>о</strong><strong>в</strong><strong>о</strong>рит <strong>о</strong> п<strong>о</strong><strong>в</strong>ести Д. С. Лихаче<strong>в</strong> <strong>в</strong> с<strong>в</strong><strong>о</strong>ем <strong>о</strong>черке дре<strong>в</strong>нерусск<strong>о</strong>йлитературы, <strong>в</strong>ключенн<strong>о</strong>м <strong>в</strong> „Ист<strong>о</strong>рию культуры дре<strong>в</strong>ней Руси".' !Этим <strong>в</strong> сущн<strong>о</strong>сти <strong>о</strong>граничи<strong>в</strong>ается, если не считать <strong>о</strong>тдельных пример<strong>о</strong><strong>в</strong>из текста п<strong>о</strong><strong>в</strong>ести <strong>в</strong> раб<strong>о</strong>тах <strong>о</strong> языке Н<strong>о</strong><strong>в</strong>г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>дск<strong>о</strong>й пер<strong>в</strong><strong>о</strong>й лет<strong>о</strong>писиП. А. Ла<strong>в</strong>р<strong>о</strong><strong>в</strong>ск<strong>о</strong>г<strong>о</strong>, Б. М. Ляпун<strong>о</strong><strong>в</strong>а и Е. С. Истрин<strong>о</strong>й, <strong>в</strong>сё, чт<strong>о</strong>сделан<strong>о</strong> д<strong>о</strong> сих п<strong>о</strong>р исслед<strong>о</strong><strong>в</strong>ателями п<strong>о</strong> п<strong>о</strong><strong>в</strong><strong>о</strong>ду интересующег<strong>о</strong> наспамятника. Был лишь намечен ряд пр<strong>о</strong>блем, с<strong>в</strong>язанных с изучениемп<strong>о</strong><strong>в</strong>ести, <strong>о</strong>днак<strong>о</strong> ни <strong>о</strong>дна из них не исслед<strong>о</strong><strong>в</strong>ана ск<strong>о</strong>льк<strong>о</strong>-нибудь <strong>о</strong>бст<strong>о</strong>ятельн<strong>о</strong>.Между тем, <strong>п<strong>о</strong><strong>в</strong>есть</strong> предста<strong>в</strong>ляет для нас нес<strong>о</strong>мненный и <strong>в</strong>сест<strong>о</strong>р<strong>о</strong>ннийинтерес как ист<strong>о</strong>чник п<strong>о</strong> ист<strong>о</strong>рии Византии, как сам<strong>о</strong>бытн<strong>о</strong>епр<strong>о</strong>из<strong>в</strong>едение дре<strong>в</strong>нерусск<strong>о</strong>й литературы и, нак<strong>о</strong>нец, как памятник дре<strong>в</strong>нерусск<strong>о</strong>г<strong>о</strong>литературн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> языка старшег<strong>о</strong> пери<strong>о</strong>да. Однак<strong>о</strong> <strong>о</strong>на <strong>о</strong>стаетсяеще наст<strong>о</strong>льк<strong>о</strong> неисслед<strong>о</strong><strong>в</strong>анн<strong>о</strong>й, чт<strong>о</strong> мы не имеем ее критическ<strong>о</strong>г<strong>о</strong> изданияи не м<strong>о</strong>жем п<strong>о</strong>ка пр<strong>о</strong>читать ее пра<strong>в</strong>ильный, пер<strong>в</strong><strong>о</strong>начальный текст.Решению нек<strong>о</strong>т<strong>о</strong>рых пр<strong>о</strong>блем, с<strong>в</strong>язанных с изучением п<strong>о</strong><strong>в</strong>ести, п<strong>о</strong>с<strong>в</strong>яіщена наст<strong>о</strong>ящая статья.IIТекст п<strong>о</strong><strong>в</strong>ести д<strong>о</strong>шел д<strong>о</strong> нас <strong>в</strong> ряде списк<strong>о</strong><strong>в</strong> XIII—XIV ст<strong>о</strong>летий,к<strong>о</strong>т<strong>о</strong>рые м<strong>о</strong>жн<strong>о</strong> п<strong>о</strong>дразделить <strong>в</strong> <strong>о</strong>сн<strong>о</strong><strong>в</strong>н<strong>о</strong>м на д<strong>в</strong>е группы. К пер<strong>в</strong><strong>о</strong>йгруппе списк<strong>о</strong><strong>в</strong> следует <strong>о</strong>тнести <strong>в</strong>се списки Н<strong>о</strong><strong>в</strong>г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>дск<strong>о</strong>й пер<strong>в</strong><strong>о</strong>й лет<strong>о</strong>писи,как старшег<strong>о</strong>, так и младшег<strong>о</strong> из<strong>в</strong><strong>о</strong>д<strong>о</strong><strong>в</strong>; к<strong>о</strong> <strong>в</strong>т<strong>о</strong>р<strong>о</strong>й группе — <strong>в</strong>сесписки Еллинск<strong>о</strong>г<strong>о</strong> лет<strong>о</strong>писца 2-й редакции и ст<strong>о</strong>ящие <strong>в</strong> тесн<strong>о</strong>й с<strong>в</strong>язис п<strong>о</strong>следними: С<strong>о</strong>фийскую пер<strong>в</strong>ую лет<strong>о</strong>пись (списки Карамзина и Об<strong>о</strong>ленск<strong>о</strong>г<strong>о</strong>,так назы<strong>в</strong>аем<strong>о</strong>й 1-й редакции) и за<strong>в</strong>исимые <strong>о</strong>т нее спискиМ<strong>о</strong>ск<strong>о</strong><strong>в</strong>ск<strong>о</strong>г<strong>о</strong> лет<strong>о</strong>писн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> с<strong>в</strong><strong>о</strong>да к<strong>о</strong>нца XV <strong>в</strong>ека и В<strong>о</strong>скресенск<strong>о</strong>й лет<strong>о</strong>писиXVI <strong>в</strong>ека.Пер<strong>в</strong>ая группа предста<strong>в</strong>лена следующими списками п<strong>о</strong><strong>в</strong>ести.1. Син<strong>о</strong>дальный спис<strong>о</strong>к Н<strong>о</strong><strong>в</strong>г<strong>о</strong>р<strong>о</strong>дск<strong>о</strong>й пер<strong>в</strong><strong>о</strong>й лет<strong>о</strong>писи, старшег<strong>о</strong>из<strong>в</strong><strong>о</strong>да, писанный уста<strong>в</strong><strong>о</strong>м на пергамене. П<strong>о</strong><strong>в</strong>есть занимает листы64—72 рук<strong>о</strong>писи, след<strong>о</strong><strong>в</strong>ательн<strong>о</strong>, <strong>о</strong>тн<strong>о</strong>сится к пер<strong>в</strong><strong>о</strong>й части списка, напи-1В дейст<strong>в</strong>ительн<strong>о</strong>сти у Карамзина при<strong>в</strong>еденн<strong>о</strong>г<strong>о</strong> ут<strong>в</strong>ерждения мы не нах<strong>о</strong>дим.Не <strong>о</strong>казал<strong>о</strong> ли <strong>в</strong>лияние на а<strong>в</strong>т<strong>о</strong>ра <strong>о</strong>черка <strong>в</strong>ышепри<strong>в</strong>еденн<strong>о</strong>е мест<strong>о</strong> из Са<strong>в</strong><strong>в</strong>аит<strong>о</strong><strong>в</strong>а(ук. с<strong>о</strong>ч., прим. 5)?2Ист<strong>о</strong>рия русск<strong>о</strong>й литературы, т. I, ч. 1, стр. 303.3 Ист<strong>о</strong>рия культуры дре<strong>в</strong>ней Руси, т. II, Изд. АН СССР, М.—Л., 1951, стр. 199.