Kosovske nevećinske zajednice u sistemima osnovnog i ... - OSCE

malog broja kvalifikovanih autora i malog profita ili čak ekonomskog gubitkapovezanog sa objavljivanjem malog broja primeraka. Izdavačke kuće se izlažutroškovima kada izdaju manje od 1000 primeraka po knjizi, dok – na celom Kosovu –u nijednom razredu nema više od 20 bošnjačkih učenika. Stoga je neophodno daMinistarstvo obrazovanja dotira izdavanje. Isto važi i za knjige na turskom jeziku.U Prizrenu, Prishtinë/Prištini, Mamuşa/Mamushë/Mamuši i Gjilan/Gnjilanu, 26 učenicikosovski Turci imaju pristup osnovnom i srednješkolskom obrazovanju na svommaternjem jeziku. Kursevi turskog jezika su dostupni u Prizrenu (Učiteljski fakultet) iPrishtinë/Prištini (Filološki fakultet). Međutim, još nedostaje dosta udžbenika, štoturske učenike dovodi u nepovoljan položaj u odnosu na učenike kosovske Albance,posebno u pogledu prijemnih ispita za srednje i visoko obrazovanje. Učenici čestokoriste knjige uvezene iz Turske i, u nekim slučajevima, beleške nastavnika. Veći deonastave se koristi za predavanje i diktiranje, što često može biti pristrasno ili suprotnonastavnom planu i programu i ne omogućava zajednički rad ili postavljanje pitanja odstrane učenika.U opštini Pejë/Peć, bošnjački učenici, roditelji i nastavnici ukazuju na nedostatakudžbenika na bosanskom. Ove knjige ili još nisu pripremljene ili odštampane ili sekasni sa njihovom distribucijom. Nastavnici su primetili i razlike u raspodeli knjigaizmeđu regiona i škola i potvrđuju da nije materijalizovana opšta raspoloživostudžbenika na bosanskom. Pored toga, većina knjiga iz "nacionalnih" predmeta nijepripremljena prema nastavnom planu i programu, uvezena je iz Bosne i Hercegovine izastarela je ili pohabana od stalne upotrebe. Nedostatak knjiga utiče i na učenike usrednjoj stručnoj školi u Zllapek/Zlopeku (Pejë/Peć) i višoj školi u Pejë/Peći. Zbogtoga, učenici uglavnom prate nastavu u atmosferi slušaj-i-hvataj-beleške. Oni smatrajuda udžbenici iz građanskog obrazovanja, istorije i bosanskog jezika ne odražavaju naadekvatan način posebne karakteristike zajednice kosovskih Bošnjaka. Oko 70 postoovih učenika upisuje se na fakultete, iako je ograničen broj obrazovnih smerova nabosanskom jeziku koje omogućava Prištinski univerzitet. Najviše se vrši upis naFakultet za biznis i menadžment u Pejë/Peći, dok je upis i smeštaj sa hranom naUčiteljskom fakultetu u Prizrenu ili u Prishtinë/Prištini (gde je školovanje samo naalbanskom) često vrlo skupo.U regionu Gjilan/Gnjilana, deca iz male zajednice kosovskih Bošnjaka uče samo naalbanskom jer ne postoji kosovski nastavni plan i program na bosanskom. UčeniciGoranci školuju se po obrazovnom sistemu kosovskog nastavnog plana i programa naalbanskom u Ferizaj/Uroševcu a po obrazovnom sistemu srpskog nastavnog plana iprograma u Kamenicë/Kamenici. U Mitrovicë/Mitrovici i Vushtrri/Vučitrnu, kosovskiTurci prate kosovski nastavni plan i program na albanskom i ne zahtevaju osnovnapredavanja ili časove na svom maternjem jeziku. 27 Međutim, neki od njih nastavljajusrednje obrazovanje u školama na turskom jeziku u Prishtinë/Prištini. UJanjevë/Janjevu (Lipjan/Lipljan), učenici kosovski Turci prate nastavu po kosovskomnastavnom planu i programu na albanskom. Predstavnik ove zajednice ipak je izraziointeres za uvođenje predavanja na turskom jeziku.26 Tri škole imaju kosovski nastavni plan i program na turskom u Gjilan/Gnjilanu.27 Predškolska nastava na turskom jeziku prestala je da postoji u 2007/8 zbog nepostojanja zahteva.7