Profilaktyka w środowisku lokalnym, pr. zb. (red.)

22Przegląd koncepcji i poglądów na temat profilaktykiW tak obrazowy sposób określa swoje stanowisko wobec odmiennych sposobówuprawiania profilaktyki autor i propagator koncepcji profilaktyki kreatywnejJerzy Kwaśniewski. Taką procedurę profilaktyki rozumie następująco: „Mówiąco kreatywnej profilaktyce, mamy na myśli określony system racjonalnych działańwzmacniających lub podtrzymujących rozmaite prospołeczne postawy, których zalążkipowinny być ukształtowane w okresie dorastania, a także system oddziaływańkształtujących takie postawy”. Zwolennicy profilaktyki kreatywnej preferują tzw.pozytywne sposoby i środki działania, za pomocą których chcą inicjować, kształtowaći wzmacniać właściwe postawy. Przedkładają je nad tzw. negatywne sposobyi środki działania, które charakteryzują profilaktykę defensywną, a ich zastosowaniesłuży piętnowaniu, blokowaniu i wygaszaniu postaw niewłaściwych. Profilaktykadefensywna to odwoływanie się do rozmaitych czynności destrukcyjnych wobecprzewidywanych zagrożeń, w celu ich likwidacji lub osłabienia.Natomiast profilaktyka kreatywna to wykorzystywanie czynnoúci o cha-rakterze konstrukcyjnym nakierowanych na wspomaganie i aktywizowanietych, ktÛrzy w efekcie takich dzia≥aÒ z powodzeniem radzπ sobie z rozma-itymi zagroøeniami, jakich nie uda≥o siÍ w ca≥oúci wyeliminowaÊ na drodzeprofilaktyki defensywnej.Można profilaktykę kreatywną i defensywną rozumieć jako opcje konkurencyjne.Tak też bywały w przeszłości i są obecnie czasami pojmowane. Wydaje się jednak,że więcej pożytku dla społeczności, na rzecz której profilaktyka jest realizowana,przyniesie traktowanie tych dwu wersji profilaktyki jako opcji uzupełniających sięwzajemnie. Ostateczna decyzja, który typ zabiegów profilaktycznych stosować,zależy od wielu czynników, wśród których wymienić można m.in. indywidualnepreferencje realizatorów, szczególny typ zagrożeń i ich „odporność” na zabiegieliminujące, czy też charakter wzajemnych relacji albo stopień zróżnicowaniawartości i postaw pomiędzy osobami decydującymi o kształcie profilaktyki oraztymi, na rzecz których profilaktyka jest rozwijana.2. Koncepcja profilaktyki w zakresie problemów związanychz używaniem substancji psychoaktywnychProblemy, o których będzie mowa, to wszelkie dolegliwości i komplikacje, jakichdoświadczają ludzie w związku z używaniem substancji psychoaktywnych przeznich samych lub przez inne osoby w różny sposób z nimi powiązane. Problemy te sązróżnicowane pod względem skali i znaczenia. Dotykają rozmaitych kategorii osób(dzieci, młodzieży, dorosłych, kobiet, mężczyzn, uczących się, pracujących, bezrobotnychitp.), używających w różny sposób (sporadyczny, chroniczny) różnego typusubstancji psychoaktywnych (alkoholu, nikotyny, środków odurzających, leków