imzot pashk trokshi, arqipeshkëv i shkupit (1850 ... - Famulliabinqes

etj. Ajo ishte në formë kolegji, i rangut të një instituti të lartë, ç`farë ishin zakonisht kolegjet fetare të asajkohe në Evropë, e ku,përveç teologjisë, mësohej filozofiadhe studioheshin klasikët. Kjo traditë e shkollësshqipe, e filluar pra që në vitin 1584, do të vazhdojë të përforcohet dhe të pasurohet veçanërisht nëperiudhën e Rilindjes Kombëtare Shqiptare, kur në disa qendra të njohura të Kosovës si në Prizren, Pejë,Gjakovë, Zym, Janjevëdhe Stubëll, pranë Kishave Katolike,do të hapen dhe rihapen shkolla shqipe duke u bërëkështu njëkohësisht edhe qendra jo vetëm të arsimimit dhe të edukimit, por edhe të lëvizjes sonë kombëtare.Në vitin 1905, Imzot Pashk Trokshi, ndërmori hapin e parë konkret dhe tërëndësishëm, themeloi famullinë eStubllës dhe emëroi famullitar në aty famullitarin e atëhershëm të Famullisë së Letnicës, don Dom MikelTarabulluzin (1868-1933), i cili hapi shkollën e parë legale shqipe duke qenë vetë ai mësues i saj, shkollë e cilau njoh dhe u pranua zyrtarisht nga Austro-Hungaria. Kjo pati efekt ndikues (domino) sepse ç`është e vërtetanë këtë kohë hapën edhe shkolla të tjera në gjuhën shqipe si në Gjakovë, Pejë, Ferizaj e Zllakuqan.Imzot Pashk Trokshi ka dhënë një kontribut të madh të tërthortë gjithashtu edhe në lëvizjenatdhetare shqiptare në prag të shpalljes së Pavarësisë. Personaliteti dhe figura e tij del më së miri në pahedhe nëpërmjet letërkëmbimit të tij me At Shtjefën Gjeçovin o.f.m. AtPal Dodajn o.f.m. At Gjergj Fishtëno.f.m., At Ernesto Cozzi-n, Ismail Qemalin, Bajram Currin, Preng Bib Dodën, Prend Doçin, Mit’hat Frashërin,Luigj Bumçin, Dom Nikollë Kaçorrin, Ahmet Daklin,Aleksandër Xhuvanin, Zef Skiroin,Faik Konicën etj. Gjatëperiudhës 1899-1900, (verë 1899-pranverë1900), Ipeshkvit Trokshi iu krijuan disa mosmarrëveshje meqeverinë austriake, gjë e cila u bë shkak që Kongregata e Propagandës ta largojë prej aty, në fillim në Vienëe më pas në Romë, ndërsa besimtarët refuzuan vajtjen në kishë për shkak të tij,derisa arqipeshkvi të kthehej.RevistaAlbania e Faik Konicës në Bruksel,në një shkrim të shkurtër në shqip dhe më të zgjeruar në frëngjisht,të shkruar me gjasë nga vetë Faik Konica në vitin 1898, e merr në mbrojtje Imzot Trokshin prej disa kritikaveqë i ishin bërë në gazetën italo-shqiptare të arbëreshëve La NazioneAlbanese (Viti II/1897, nr. 20, f.2-5),botuar në Napoli, lidhur me disa ngaterresa që arqipeshkvitTroksi i kishin dalë në Prizren. Ja si shkruan Konica:“Gazetat e vetequajtuara shqipetaret’Italise zune e po e shajne Imzotin Troksi, kryeipeshkovin e Prizdrenitduke thene sikur Madhesia e Tij eshte zihur me githe prifterin e vendit per ghepura; edhe ato gazeta elevdojne te per ImzotinTroksi per kete zihje. Po kush nuk e merr vesh se keto levdime armiqesh jane te shara?Qelhimi i gazetareve italiane eshte te prishin ne mes tone ate bashkimin e vogel qe kemi. Kemi shprese seMadhesia e tij Imzot Kryeipeshkovi u ka per te kelhatuar gojen italianeve se nuke ka nevoje temprohet prej franmasoneve italiane,meqe jane ne mije vendet e tjera ku munt te thote ne ka gehe e ç’ka perte thene.“ Shih: TE RA „ImzotTroksi e Franmasonetitaliane ne Shqiperi“. NërevistënAlbania, Vol. B, II/1898,Nr.9, (XXI), f. 138. Shihpoaty: „La rédaction de l‘“Albania“: Monsueigneur et les francmaçonsitaliens“.Bol. B, II/1898, Nr. 9 (XXI), f. 146-147). Edhe gjatë kryengritjes së Kurbinit (1903-1912), Arqipeshkvi i ShkupitImzot Pashk Trokshi protestoi pranë kosullatës austro-hungarezenë Prizren, përplaçkitjet dhe dëmet qëshkaktonte administrata dhe ushtria turke në vendlindjen e tij, sepse ai ishte nga Laçi. Nga qëndrimi i tij qëshpesh është quajtur kontradiktor, sidomos ndaj rastit të shenjtnores dhe ndaj etërve françeskanë nëGjakovë, prej të cilëve rrjedhin shumë trazira, si në popullsinë e krishterë, po ashtu edhe në atë të fesë islame,pati një jehonë jo fort të mirë politike në atë kohë të vështirë për popullin shqiptar, kur nevojitej më shumëse kurrë bashkimishpirtëror dhe fizik. Gjithçka erdhi si pasojë e një lajmi të rrejshëm se gjoja me nxitjen eArqipeshkvit Trokshi,të krishterët kishin tentuar të profanonin një xhami në Gjakovë, prejnga ku mori shkaknjë valë urrejtjesh prej muhamedanëve, e nxitur prej turqve, dhe në këto kushte si rrugëdalje për të sjellëqetësinë në bashkësi, ImzotTrokshi i kërkoi dorëheqjen Papa Piut X. Gjithsesi arqipeshkvi dha dorëheqjen më22 mars 1903. Më 29 prill të vitit 1908 emërohet Kryeipeshkëv i Dioqezës “Nicolea” (Patriarkana eKonstandinopojës,Turqi), deri sa kaloi nëjetën e amshuar në Romë më 2 8 . 0 7 . 1 9 1 7(Shih:HierarchiaCatholicae, Volumen octavum (1846-1903), f. 505. E sollëm këtë shkrim në këtë përvjetor të100-të të shtetit shqiptar,sepse kontributi i Imzot Trokshit është i padiskutueshëm në mbrojtjen e çështjesshqiptare,veçanërisht sa i takon pozicionit të tij fetar në raportet diplomatike mes autoriteteve austrohungarezedhePortës së Lartë.Nga Kastriot Markugazeta55