<strong>metody</strong>, <strong>formy</strong> i <strong>programy</strong> kształceniaRysunek 2. System zarządzania kompetencjami pracownikówStrategia rozwoju organizacjiWiązka celów organizacji:– cele ekonomiczne,– cele rynkowe,– cele społeczne.Podstawowe założenia kulturowe,rzeczywiste normy i wzorce zachowańmenedżerów najwyższego szczeblaStrategia zarządzania kapitałem ludzkim– system zarządzania opartyna kompetencjach– Decyzje o zatrudnieniu menedżerówi pracowników są podejmowane na podstawieoceny posiadanych przez nich kompetencji,– Wynagradzanie menedżerów i pracownikówjest oparte na ocenie wyników i rezultatówpracy, tzn. jest uzależnione od wymiernychefektów osiąganych przez daną organizację,– O awansie na stanowiska kierowniczeprzesądzają wiedza i posiadane kompetencje,a nie inne pozamerytoryczne czynniki(układy, znajomości, powiązania itp.),– Ludzi się szanuje oraz docenia zawykorzystywaną wiedzę i kompetencje,identyfikowanie się z celami organizacji,przejawiane zaangażowanie, trud i wysiłek,przyjmowane postawy, stwarza się warunkiumożliwiające rozwój zawodowy.Procesy rekrutacji pracownikówSystem oceniania i wynagradzaniaZasady awansowaniaSystem motywacyjnySystem szkoleńŚcieżki kariery zawodowejŹródło: opracowanie własnew założeniach kulturowych, źródłach władzy, normachi wzorcach zachowań. Jest to kluczowy proces, któryw zasadniczej mierze rzutuje na wszystkie pozostałepodejmowane działania – styl kierowania pracownikami,sposób odnoszenia się do ludzi, poszanowaniedla ich pracy.Zarządzanie kompetencjami pracowników ma swójpoczątek już na etapie rekrutacji – jego przejawemsą kryteria i czynniki przesądzające o tym, że możnauzyskać szansę zostania pracownikiem danej organizacji.Kolejnym, niezwykle istotnym elementem jestsystem oceniania i wynagradzania, który uzmysławiaczłonkom danej organizacji, jakie przesłanki sąpodstawą do ewaluacji i wartościowania ich pracy.Trzeba pamiętać, że opisane zjawiska i procesy mająścisły związek z przyjmowanymi przez pracownikówpostawami i wzorcami zachowań organizacyjnych,a także mają fundamentalne znaczenie dla poziomumotywacji do wykorzystywania wiedzy i dzielenia sięnią z innymi.Kwestie związane z zasadami awansowania nastanowiska kierownicze stanowią podstawę ocenyprzez pracowników tego, w jakim stopniu szczytnehasła i propagowane w oficjalnych dokumentachslogany są przestrzegane w codziennej praktyce zarządzania.Jest to kolejny niezwykle ważny element,będący spoiwem i zarazem wyznacznikiem paradygmatówzarządzania kompetencjami w organizacji. Niemożna bowiem oczekiwać od pracowników, że będąszanowali i cenili swoich szefów, widząc, że zostali onipowołani na stanowisko dzięki pozamerytorycznymczynnikom. Niestety nadal wielu menedżerów uważa,że ludźmi łatwiej się rządzi, kiedy odczuwają strachprzed swoim szefem – budują zatem swój „autorytet”i poczucie wartości na wzmacnianiu bezwarunkowegoposłuszeństwa, uznawania jedynie słusznych racji,bezrefleksyjnej służalczości. Bez trudu można wskazaćwiele takich osób, kreowanych w szczególności przezmedia na tzw. charyzmatycznych liderów, którzy swojąpozycję i autorytet zawdzięczają rzekomo ponadprzeciętnymzdolnościom, wyróżniającym kompetencjom,rozległej wiedzy. Prawda jest jednak zupełnie inna– ponieważ zajmowaną pozycję zawdzięczają onitemu, że mogą zapewnić innym osobom wymiernekorzyści finansowe, mają swoje grono poplecznikówi wyznawców. Tego typu zjawiska występują w wieluorganizacjach, także w organizacjach administracjirządowej i samorządowej, spółkach z udziałem SkarbuPaństwa, spółkach z udziałem kapitałowym jednosteksamorządu terytorialnego.System motywacyjny, szkolenia i ścieżki kariery sąostatnimi ogniwami, które tworzą system zarządzaniakompetencjami, co oznacza, że deprecjonowanie bądźpopełnienie błędów na wcześniejszych etapach będzienegatywnie oddziaływać na sprawne funkcjonowaniecałego systemu zarządzania organizacją. Należyw tym miejscu wyraźnie zaznaczyć, że zarządzaniekompetencjami pracowników nie jest zbiorem przypadkowychi oderwanych od siebie działań, lecz musistanowić kompleksowe rozwiązanie, zestaw celowychi przemyślanych procesów, zintegrowanych ze strategiąrozwoju organizacji.26 e-<strong>mentor</strong> nr 1 (38)
Przywództwo i motywowanie w procesach zarządzania...Zdaniem Witolda Kieżuna systemowy model sprawnegozarządzania musi uwzględniać nie tylko relacjei uwarunkowania ekonomiczne, ale również istotne,może nawet w większym stopniu – znaczenie czynnikaludzkiego. Przedsiębiorstwo (organizacja) jestzespołem ludzkim, podlegającym uwarunkowaniompsychologicznym, takim jak: dynamizm postaw, chęćdo pracy czy frustracja i bierność. Podstawowymźródłem żywotności przedsiębiorstwa są właśnieintencje, postawy i decyzje zespołu ludzkiego, któryje tworzy. Kadra kierownicza jest stymulatoremdynamizmu przedsiębiorstwa, podejmując decyzjeadaptacyjne zmierzające do utrzymania stanu równowagiw przedsiębiorstwie i do przeprowadzenianiezbędnych zmian (wprowadzenia innowacji) 13 . Jakwynika z przytoczonych stwierdzeń, umiejętnośćzarządzania zmianami powinna stanowić jedną z podstawowychkompetencji współczesnego menedżera.Ten pogląd podziela Z. Mikołajczyk, która uważa,że zagadnienia związane z <strong>metody</strong>ką zarządzaniazmianami zasługują na poczesne miejsce, jakie zajęływ procesach edukacyjnych 14 .Wdrażanie zmian organizacyjnych jest procesem,który pozostaje w ścisłym związku z procesami zarządzaniakompetencjami pracowników, ponieważadaptowanie się do wyzwań współczesnego otoczeniai rynku wymaga zdobywania nowej wiedzy,nowych kompetencji, przyjmowania odmiennychpostaw i zachowań. Należy zatem zgodzić się z opiniamiJ. Penca, że im bardziej przedsiębiorstwo stajesię organizacją opartą na wiedzy, tym większą rolęw kreowaniu jego sukcesów i wizerunku w otoczeniuodgrywają czynniki społeczne, a przede wszystkimwspółdziałanie z ludźmi i dbałość o interes publiczny.Zmieniające się przedsiębiorstwo musi dzisiaj stawaćsię organizacją świadomą swoich zadań społecznych,a zarazem działającą etycznie. Musi, na miarę swoichmożliwości, odpowiadać pozytywnie na ważne społecznewymagania naszych czasów, takie jak: stałepodnoszenie jakości pracy i życia w pracy, zatrudnieniedługookresowe (zapewnienie długotrwałegozwiązku pracownika z firmą), decentralizacja władzy(poszerzanie procesów partycypacji w zarządzaniu),wzbogacanie motywacji oraz kształtowanie zdrowegośrodowiska życia i jego ochronę. Autor dodaje, żesukcesu organizacji nie można zapewnić bez troskio ludzi, bez właściwej polityki kadrowej, doskonaleniawarunków pracy, motywacji i komunikacji, a takżebudowania korzystnego wizerunku w otoczeniu.Menedżerowie muszą zapewnić nie tylko wysokąjakość swoich produktów i atrakcyjną cenę, utrzymaćklientów i ich lojalność, aby zapewnić swoim firmomzysk i rozwój, ale także czynić je atrakcyjnymi miejscamipracy i organizacjami przyjaznymi otoczeniu.Powinni przede wszystkim inwestować w kapitałludzki, zwiększać potencjał intelektualny swoichfirm, bowiem to będzie warunkować zasadniczo ichzdolności przedsiębiorcze i umożliwi tworzenie organizacjina miarę społecznych wymagań jutra, z którychwynika wyraźnie integracja ekonomicznej sprawnościz humanistycznymi regułami zarządzania 15 .Urszula Ornarowicz podkreśla znaczenie kompetencjiosób zajmujących stanowiska menedżerskie,które muszą m.in. godzić sprzeczne interesy różnychgrup interesariuszy z celami organizacji. Menedżerowie,wykorzystując swoją wiedzę i umiejętności,wywierają bezpośredni wpływ na wszystkie obszaryfunkcjonalne organizacji, a także ponoszą odpowiedzialnośćza efekty pracy swoich podwładnych 16 .W świetle zaprezentowanych poglądów wydajesię w pełni uzasadnione, aby procesy zarządzaniakompetencjami postrzegać w ujęciu systemowym,dostrzegając zachodzące pomiędzy nimi interakcjei współzależności. Kompetencje pracowników są najcenniejszymkapitałem, jakim dysponuje organizacja,dlatego też tak ważne znaczenie ma umiejętność ichwłaściwego rozwijania i wykorzystywania dla skutecznejrealizacji wytyczonych celów.Przywództwo w procesie kierowaniakompetencjami pracownikówW literaturze przedmiotu upowszechniła się koncepcjasytuacyjnego przywództwa w zarządzaniu(Situational Leadership II), jaką stworzył i rozpropagowałKen Blanchard 17 . Jej najważniejszą zaletą jestpostulat umiejętnego, elastycznego dostosowaniastylu kierowania do poziomu wiedzy i kompetencjipracowników. Działania podejmowane przez liderakierującego zespołem muszą być odpowiedniodostosowane do poziomu dojrzałości zespołu. Zanajważniejszą korzyść, jaka wynika z umiejętnegozastosowania w praktyce omawianej koncepcji, należyuznać fakt, że rezultaty i efekty odnoszą się do rozwijaniai doskonalenia kompetencji oraz zwiększaniasamodzielności decyzyjnej pracowników poprzezpartycypację w zarządzaniu.Można powiedzieć, że model ten jest genialnyw swojej prostocie, a zarazem wypada żałować,że nie wszyscy menedżerowie w swojej pracy chcąwykorzystywać te rozwiązania. Dla wielu z nichpracownik, który podwyższa swoje kompetencjei zaczyna samodzielnie myśleć, jest postrzegany jakorealne zagrożenie dla wykreowanych partykularnych13W. Kieżun, Sprawne zarządzanie organizacją, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 1997, s. 34–36.14Z. Mikołajczyk, Zarządzanie zmianami – istotny obszar dydaktyki akademickiej na kierunku Zarządzanie, [w:] B. Nogalski, S. Lachiewicz(red.), Osiągnięcia i perspektywy nauk o zarządzaniu, Wolters Kluwer, Warszawa 2010. s. 274–291.15Zob. szerzej: J. Penc, Humanistyczne wartości zarządzania…, dz.cyt.16U. Ornarowicz, Menedżer XXI wieku. Definicja, identyfikacja, edukacja, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2008,s. 75–76.17K. Blanchard, Leading at a higher level. Blanchard on leadership and creating high performing organizations, FT Press, New Jersey2010, s. 75–90.luty 2011 27