İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE TÜRK DÜNYASI

More documents

Recommendations

Info

II. DÜNYA SAVAŞI’NDA KIRIM TÜRKLERİNİN SİYASÎ FAALİYETLERİ General Hüsnü Emir Erkilet ve Alman subayları Nuri Killigil Paşa’nın Almanya Dışişleri Bakanlığı’nı Ziyareti 1939 Ekim ayı sonlarında von Hentig, Türk politikacı Nuri Killigil Paşa 55 ile istişarede bulunmak üzere Berlin’e çağrıldı. Nuri Paşa, Osmanlı Devleti Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın kardeşi idi. Kendisi mülteci olmamakla beraber ağabeyinin siyasî mirasının yöneticisi olarak Pantürkizm’in tanınmış temsilcilerinden biriydi. Bu sebeple bazı Türk-Tatar mülteci teşkilâtları tarafından bir nevi sözcü olarak kabul ediliyordu. Berlin’e gidişi de muhtemelen bu teşkilâtların bilgisi dâhilinde ve tasvibi ile oldu. 56 Almanya Dışişleri Bakanlığı’nda Müsteşar Yardımcısı Ernst Woermann, Büyükelçi von Hentig ve Nuri Paşa’nın 55 Nuri Killigil (1889-1949): 1889’da İstanbul’da doğdu. Harp Okulu’nu, Harp Akademisi’ni (1911) bitirdi. 1912’de Trablusgarp Savaşı’na katıldı. Ağabeyi Enver Paşa’nın etkisi ile rütbesi yüzbaşılıktan yarbaylığa yükseltildi. I. Dünya Savaşı’nda çeşitli cephelerde savaştı. Savaşın sonuna doğru kıdem ve hizmeti yetmediğinden “itibari” olarak Ferik (Korgeneral) rütbesi verilip Enver Paşa’nın Kafkasya’da oluşturduğu “İslâm Ordusu” Komutanlığına getirildi. Kurtuluş Savaşından sonra İstanbul’da Sütlüce’de döküm fabrikası kurdu ve II. Dünya Savaşı sırasında ordu için mühimmat üretti. Fabrikadaki bir patlamada 1949 yılında öldü. 56 Patrik von zur Mühlen, a.g.e., s. 79. katıldığı toplantıdan Nuri Paşa’nın istekleri gerçek dışı bulunduğu için kesin sonuç alınamadı. Nuri Paşa önce müzakerede bulunduğu şahısların önüne Türk Hükümeti’nin toprak isteklerinin belirtildiği bir harita koydu. Ama bu istekleri Türk Hükümeti’nin temsilcisi olarak değil, bir özel şahıs olarak dile getiriyordu. Zaten seyahati de tamamen özeldi. Düşüncesine göre, Türkiye’ye katılması gereken toprakların yanı sıra Orta Asya’da yeni kurulacak bir sıra bağımsız Türk Devleti’nin de planlanması gerekiyordu. 57 Almanya Dışişleri Bakanlığı, Nuri Paşa’dan daha sonra yarar sağlanabileceği kanısına sahip olmakla beraber Pantürkizm fikirlerini gerçekçi bulmadığı için onun yardım ve işbirliği önerilerini reddetti. Bu sıralarda Almanya Büyükelçisi olarak, Ankara’da Franz von Papen bulunuyordu. Von Papen Pantürkizm’in ateşli bir taraftarı ve teşvikçisi idi. Savaşın ilk aylarında birçok kez meşhur mültecilerin özellikleri hakkında Almanya Dışişleri 57 Patrik von zur Mühlen a.g.e., s. 80. 39
İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE TÜRK DÜNYASI Dobruca’daki Mecidiye Caddesi Bakanlığı’na bilgiler yolladı ve kendilerinden faydalanılması için tavsiyelerde bulundu. Von Papen’in hedefi, Türkiye’de çok faal olan mülteci grupları ve meşhur Pantürkistler vasıtasıyla Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Almanya safında savaşa katılmasını sağlamaktı. General Erden ve General Erkilet’in Kırım ve Sovyetler Birliği’nin güneyinde, özellikle Türklerle meskûn bölgelerde yaptıkları gezi ve Nuri Killigil Paşa’nın istişarelerde bulunmak üzere Berlin’e gidişi, Büyükelçi von Papen’in davetiyle gerçekleşti. 58 Avukat Müstecip Ülküsal ve Dr. Edige Kırımal’ın Berlin’e Gönderilmesi Alman-Sovyet Savaşı’ndan önce Almanya’da, Kırım Türk-Tatarlarını temsil edecek mülteciler olmadığı gibi karşı istihbarat yönünden herhangi bir işbirliği de mevcut değildi. Kırım Millî Merkez Başkanı Cafer Seydahmet, Londra’da sürgünde bulunan Polonya Hükümeti ile sıkı münasebette bulundu ve Nazi rejimine karşı açıkça cephe aldı. Kırım Millî Merkez mensupları Kırım lehinde bir siyasî gelişme sağlayabilmek için Cafer Seydahmet’i ikna ederek, Berlin’de bir Kırım Türk Millî Merkezi oluştur- 58 Patrik von zur Mühlen, a.g.e., s. 66. mayı düşündüler. Bu niyet ve kararlarını General Erkilet’e bildirdiler. General Erkilet cephe gezisinde, Büyükelçi von Hentig’e bu konuyu duyurdu ve desteğini sağladı. Müteakiben bir Kırım heyetinin Berlin’e gönderilmesi için Türkiye Dışişleri Bakanı Şükrü Saraçoğlu ve Almanya Büyükelçisi Franz von Papen’e müracaat edildi. Bu heyeti teşkil eden iki kişiden biri Dobruca’dan yeni gelen Avukat Müstecip Ülküsal, diğeri Dr. Edige Kırımal idi. 59 Müstecip Ülküsal, bir taraftan adliyedeki işine devam ediyor, bir taraftan da Almanya’ya gitme hazırlığı yapıyordu. Ekim ayında, adliye kuraları çekildi, Müstecip Ülküsal’a Keşan Savcı Yardımcılığı çıktı ve oraya gitmek üzere harcırahını (yolluğunu) da aldı. Bu sıralarda, Berlin’e gitmesi kesinleşince adliyeden istifa etti. 26 Ekim’de Cafer Bey’den aldığı telgraf üzerine trenle İstanbul’a hareket etti. 60 Emekli General Hüseyin Hüsnü Emir Erkilet, Almanya Dışişleri Bakanlığı’nda görevli Werner Otto von Hentig’e ve Türkiye Büyükelçisi Hüsrev Gerede’ye takdim edilmek üzere kendilerine birer mektup verdi. 61 Bir ay sonra Al- 59 Giray Saynur Derman, a.g.e., s. 59. 60 Müstecip Ülküsal, II. Dünya Savaşında 1941-1942 Berlin Hâtıraları ve Kırım’ın Kurtuluş Dâvası, İstanbul 1976, s. 8. 61 Gizli belgeler, II. Dünya Savaşı’nda Türk-Alman İlişkileri ve Hitler’in Türk Dostları (Almanya Dışişleri Bakanlığı Arşivi’nden Almanya’nın Türkiye Politikası 1941-1943), 1941-1943 yıllarındaki Türkiye’deki Alman politikasına ait Nazi Almanyası’nın Dı- 40
Page 1 and 2: İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE TÜRK D
Page 5 and 6: TAKDİM Uygarlık tarihinin dönüm
Page 7 and 8: ÖNSÖZ II. Dünya Savaşı (1939-1
Page 39: İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE TÜRK D
Page 91 and 92:
İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE TÜRK D
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203 and 204:
Page 205 and 206:
Page 207 and 208:
Page 209 and 210:
Page 211 and 212:
Page 213 and 214:
Page 215 and 216:
Page 217 and 218:
Page 219 and 220:
Page 221 and 222:
Page 223 and 224:
Page 225 and 226:
Page 227 and 228:
Page 229 and 230:
Page 231 and 232:
Page 233 and 234:
Page 235 and 236:
Page 237 and 238:
Page 239 and 240:
Page 241 and 242:
Page 243 and 244:
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
Page 277 and 278:
Page 279 and 280:
Page 281 and 282:
Page 283 and 284:
Page 285 and 286:
Page 287 and 288:
Page 289 and 290:
Page 291 and 292:
Page 293 and 294:
Page 295 and 296:
Page 297 and 298:
Page 299 and 300:
Page 301 and 302:
Page 303 and 304:
Page 305 and 306:
Page 307 and 308:
Page 309 and 310:
Page 311 and 312:
Page 313 and 314:
Page 315 and 316:
Page 317 and 318:
Page 319 and 320:
Page 321 and 322:
Page 323 and 324:
Page 325 and 326:
Page 327 and 328:
Page 329 and 330:
Page 331 and 332:
Page 333 and 334:
Page 335 and 336:
Page 337 and 338:
Page 339 and 340:
Page 341 and 342:
Page 343 and 344:
Page 345 and 346:
Page 347 and 348:
Page 349 and 350:
Page 351 and 352:
Page 353 and 354:
Page 355 and 356:
Page 357 and 358:
Page 359 and 360:
Page 361 and 362:
Page 363 and 364:
Page 365 and 366:
Page 367 and 368:
Page 369 and 370:
Page 371 and 372:
Page 373 and 374:
Page 375 and 376:
Page 377 and 378:
Page 379 and 380:
Page 381 and 382:
Page 383 and 384:
Page 386:
Merkez Efendi Mah. Merkez Efendi Ko
show all

İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE TÜRK DÜNYASI

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?