DoiNhok Phayao Perspectives

2 วารสารพะเยาปริทัศน์ ปีที่ 1 ฉบับที่ 1 

วารสารพะเยาปริทัศน์ ปีที่ 1 ฉบับที่ 1 กันยายน 2559 

ดอยหนอก : 

ตํานาน ประวัติศาสตร์ ธรรมชาติ การท่องเที่ยว ความเชื่อ ศาสนา และความขัดแย้ง 

บรรณาธิการ 

ปกและศิลปกรรม 

สุนทร สุขสราญจิต 

กฤษณพงษ์ บุญจันทร์ 


นักเขียน นาระดา สนามทอง, จารุมน งิ้วทั่ง, ณัฐพล ปีอาทิตย์, ชัยวัฒน์ วงศ์นภาไพศาล, 

บุญวิภา สินธุชัย, ณรงค์ฤทธิ์ จิตรบรรจง, อํานาจ ศรสุกอง, สุขสอน อักษร, 

นนทฤทธิ์ มูลศรี, อภิชัจ สุดเฉลียว, กมลชนก ด้วงคํา, แพรวพรรณ ทองแจ่ม, 

กฤษณพงศ์ บุญจันทร์, ณัฐพล องการ 

ที่ปรึกษา รองศาสตรจารย์พรรณยุพา นพรัก, รศ.ดร.ไชยันต์ รัชชกูล, ผศ.มนตรา พงษ์นิล, 

รศ.ดร.พระครูโสภณปริยติสุธี, อาจารย์วิมล ปิงเมืองเหล็ก, อาจารย์แคะเว่น 

ศรีสมบัติ, อาจารย์ถิรายุส์ บําบัด, อาจารย์วัชรินทร์ แก่นจันทร์ 

สนับสนุนโครงการ 

สาขาวิชารัฐศาสตร์ คณะรัฐศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะยา

ดอยหนอก : ตํานาน ประวัติศาสตร์ ธรรมชาติ การท่องเที่ยว ความเชื่อ ศาสนา และความขัดแย้ง 

3 


ตํานาน ประวัติศาสตร์ ธรรมชาติ การท่องเที่ยว ความเชื่อ ศาสนา และความขัดแย้ง


แด่ 

ทุก ๆ รอยเท้าที่ค่อย ๆ บรรจงบดเบียดผงดิน 

จนกลายเป็นเส้นทางบุญ


5 

บทบรรณาธิการ 


ผู้เขียนขึ้นดอยหนอกครั้งแรกในเดือน 

กุมภาพันธ์ 2540 ตอนนั้นเพิ่งสอบปลายภาคชั้น 

มัธยมศึกษาปีที่ 4 โรงเรียนพะเยาพิทยาคม เสร็จไป 

หมาด ๆ 

จําได้ว่า ขึ้นดอยหนอกไป 3 วัน แต่กลับมานอน 

นิ่ง ๆ เพราะร่างร้าวไป 3 คืน ถึงจะเดินเหินเป็นปกติได้ 

กระนั้น ความหลาบจําก็เป็นเสียงเพียงแผ่วใน 

หัวใจ เมื่อเทียบกับเสียงดอยหนอกที่ร้องเรียกให้ไปเยี่ยม 

หา ยิ่งในยามเดินทางผ่านกว๊านพะเยา แล้วแหงนมอง 

จากวันนั้นถึงวันนี้ ผู้เขียนขึ้นดอยหนอกทั้งหมด 

6 ครั้ง ใน 4 ครั้งแรกมุทะลุขึ้นไปในช่วงเวลาเพียง 2 ปี 

ดีกรี 

เคยไปทั้งยามหน้าแล้งร้อนเหม็นไฟปุา 

ทั้งในยามหนาวเหน็บเข้ากระดูกจนต้องซด 28 

ทั้งในยามฝนกระหน่ําซัดทําเต็นท์และผ้าห่ม 

เปียก จนต้องลุกออกมาจุดไฟผิงกายตลอดทั้งคืน อีกทั้ง 

เมื่อกลับมายังบ้าน ก็ยังพบว่ามีของฝาก เป็นซากทากตาย 

ในร่มผ้ามาอีกด้วย 

ผู้เขียนเคยไปทั้งในฐานะผู้ตาม เดินต้อย ๆ ในใจ 

พร่ําคิดว่าเมื่อไหร่จะถึง และเคยไปทั้งในฐานะผู้นําทาง 

จนตนเองและเพื่อน ๆ หลงอยู่กลางปุาในค่ําคืนที่มอง 

แม้กระทั่งมือตัวเองไม่เห็น นอกจากนั้น ยังเคยใช้เส้นทาง 

ที่ยาวไกล สูงชัน และแสนลําบากนี้ ให้ผู้นํานิสิตจิต 

สาธารณะ ผู้ขัดแย้งกันทางความคิด ได้เรียนรู้ตัวตนของ 

กันและกันโดยไม่ต้องใช้คําพูดใดอีกด้วย 

และไม่ว่าจะเป็นเช่นใด ทุกครั้งเที่ยวของการ 

เดินทาง ผู้เขียนก็จะรู้สึกถึงบางสิ่งบางอย่าง ที่คอย 

ช่วยเหลือระหว่างทางอยู่เสมอ... 

ทั้งช่วยไม่ให้หลงไปไกลเกิน ไม่ให้เดินพลัดไปใน 

หุบเหว หรือถึงที่หมายก่อนพายุใหญ่เข้าซัดอย่างหวุดหวิด 

ฯลฯ 

ดังนั้น แม้นคนนอกจะมองว่าการขึ้นดอยหนอก 

คือการพิชิต แต่นักเดินทางทุกท่านย่อมจะรู้ดีว่า สิ่งที่เรา 

ขึ้นไปพิชิต มิใช่ดอยหนอก แต่คือข้อจํากัดของตัวเราเอง 

โดยเราใช้หยาดเหงื่อ พลีมันเพื่อสักการธรรมชาติและสิ่ง 

ศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย


จากเด็กมัธยมปลายจนกลายมาเป็นอาจารย์ 

จากครั้งแรกเมื่อปี 2540 กระทั่งครั้งล่าสุดในปี 2557 จาก 

เพียงการเดินปุาในครั้งนั้น สู่การเดินทางรวบรวมองค์ 

ความรู้ในครั้งนี้ มิอาจเรียกเป็นอย่างอื่นได้ นอกเสียจาก 

โชคชะตา 

ในฐานะบรรณาธิการและอาจารย์ ผู้เขียน 

ขอขอบคุณคณะทํางานทุกคน เพราะมิใช่เพียงแรงกาย 

เท่านั้น เรี่ยวแรงทางปัญญาก็ต้องถูกขับออกมาผลิต 

วารสารฉบับนี้อยู่มากเช่นกัน และก็มิใช่เพียงแรงปัญญา 

เท่านั้น หากต้องมีแรงศรัทธาเสริมต่อด้วยถึงจะสามารถ 

ผลิตงานชิ้นนี้ออกมาได้ในระยะเวลาเพียง 5-6 เดือน 

ท่ามกลางภาระที่ต่างคนต่างมี 

แน่นอน ถึงที่สุด ย่อมต้องมีข้อผิดพลาดไม่มากก็ 

น้อย ในฐานะบรรณาธิการ ผู้เขียนเห็นว่าก็คงเฉกเช่นการ 

เดินปุา การกลัวหลง กลัวเดินผิดเส้นทาง ด้วยการไม่ยกขา 

ก้าว ก็คงมิสามารถเรียกได้ว่าเป็นการเดินทางแต่อย่างใด 

และในทางหนึ่ง การหลงทาง การนําเสนอข้อมูลผิดพลาด 

ก็อาจเป็นหนทางหนึ่งในการพบทางและข้อมูลที่ถูกต้องได้ 

หวังว่าผู้อ่านจะกรุณาชี้ทางให้เมื่อพบ และให้ 

อภัยความพลาดพลั้งทั้งหมดที่มี 

สําหรับวารสารพะเยาปริทัศน์นี้ เกิดขึ้นเพื่อสาน 

ต่อเจตนารมณ์ของรายวิชาพะเยาศึกษา ที่ต้องการ 

รวบรวม บันทึก ตลอดจนเผยแพร่องค์ความรู้ต่าง ๆ ว่า 

ด้วยพะเยา 

น่าเสียดายที่วิชานี้กําลังจะหมดลมหายใจไปแล้ว 

วารสารพะเยาปริทัศน์ มุ่งหวังจะเป็นพื้นที่ใน 

การตีพิมพ์เรื่องราว แง่มุม และมุมมองต่าง ๆ เกี่ยวกับ 

พะเยา จะเพียงบอกเล่าในชั้นพื้นผิว เพื่อบันทึกเป็นความ 

ทรงจํา หรือจะลงลึกถึงชั้นหิน เพื่อเจาะใจความสําคัญ ก็ 

ย่อมได้ แต่ทั้งหมดก็จะกลายเป็นข้อถกเถียงและสนทนา 

ต่อ และไม่ว่าข้อมูลจะ “สาน” หรือ “สาง” กัน เหล่านี้ก็ 

คือการ “ปริทัศน์” พะเยา เข้าแล้ว 

วารสารพะเยาปริทัศน์ ฉบับแรก ๆ ไม่ว่าจะเล่ม 

ดอยหนอก ที่ถืออยู่นี้ หรือเล่ม ร้านอาหารเก่าแก่ ภูลังกา 

แม่ญิงพะเยา สุราพะเยา นางสาวพะเยา กว๊านพะเยา 

และงานศพคนพะเยา ทั้งหมดเกิดขึ้นในรายวิชาสัมมนา 

ของนิสิตรัฐศาสตร์ ชั้นปีที่ 4 รหัส 56 โดยมีวิชาพะเยา 

ศึกษา เป็นผู้สนับสนุนการนําเสนอผลงาน เพื่อให้อาจารย์ 

ปราชญ์ และผู้รู้เรื่องเมืองพะเยาอย่าง รศ.ดร.ไชยันต์ 

รัชชกูล, ผศ.มนตรา พงษ์นิล, รศ.ดร.พระครูโสภณปริยัติ- 

สุธี, อาจารย์วิมล ปิงเมืองเหล็ก, อาจารย์แคะเว่น 

ศรีสมบัติ, อาจารย์ถิรายุส์ บําบัด, อาจารย์วัชรินทร์ 

แก่นจันทร์, และคุณอัฒฑชัย เอื้อหยิ่งศักดิ์ ได้ให้ 

ข้อแนะนํา ผู้เขียนจึงขอขอบคุณผู้มีส่วนเกี่ยวข้องมาใน 

โอกาสนี้ และหวังว่าวารสารพะเยาปริทัศน์จะเป็นที่พบปะ 

กันทางความคิดเรื่องพะเยากันต่อไป 

ZEN Home Resort and Garden Phayao 

2 สิงหาคม 2559


7 

สารบัญ 

เรื่อง หน้า 

1. บทบรรณาธิการ.......................................................................................................................................สุนทร สุขสราญจิต 5 

2. บทนํา...........................................................................................................................ณัฐพล ปีอาทิตย์ สุนทร สุขสราญจิต 9 

3. ดอยหนอก : ธรรมชาติ สภาพแวดล้อม และอุทยานแห่งชาติดอยหลวง.......สุนทร สุขสราญจิต 10 

4. ดอยหนอก : เรื่องเล่าและประวัติศาสตร์การสร้างพระธาตุ......................................นาระดา สนามทอง 11 

5. ตํานานดอยหนอก...............................................................................................................................................จารุมน งิ้วทั่ง 16 

6. มีอะไรบนดอยหนอกและระหว่างทาง...................................................................................กฤษณพงษ์ บุญจันทร์ 17 

7. เก่ากว่าพระธาตุดอยหนอก และอื่นใดในพะเยา คือ เจดีย์ดอยหลวงโดยชาวลัวะ (?) 

...........................................................ชัยวัฒน์ วงศ์นภาไพศาล 25 

8. ดอยหนอก : มากกว่าแรงกายคือแรงศรัทธา.............................................................................บุญวิภา สินธุชัย 28 

9. สิ่งลี้ลับบนดอยหนอก......................................................................................................................ณรงค์ฤทธิ์ จิตรบรรจง 30 

10. อุทยาน ฯ กับชาวบ้าน.............................................................................................................................อํานาจ ศรสุกอง 32 

11. แร่ธาตุบนดอยหนอก........................................................................................................................................สุขสอน อักษร 33 

12. ลูกหาบบนดอยหนอก.................................................................................................................................นนทฤทธิ์ มูลศรี 34 

13. กลยุทธ์การอนุรักษ์ธรรมชาติบนดอยหนอก..............................................................................อภิชัจ สุดเฉลียว 36 

14. กระเช้าขึ้นดอยหนอก : ความเห็นกระแสลัก............................................................................กมลชนก ด้วงคํา 37 

15. กระเช้าขึ้นดอยหนอก : กระแสความเห็นต่างและวิวาทะ.....................................แพรวพรรณ ทองแจ่ม 39 

16. ดอยหนอกและบทบาทของผู้นํา..............................................................................................................ณัฐพล องการ 42 

17. ดอยหนอก : บันทึกการเดินทางขึ้นและเขียน................................................................กฤษณพงษ์ บุญจันทร์ 44 

18. เพลงดอยหนอก พะเยาปริทัศน์......................นาระดา สนามทอง กฤษณพงษ์ บุญจันทร์ จารุมน งิ้วทั่ง 49 

19. บรรณานุกรม.................................................................................................................................................................................... 50


เส้นทางหลัก 3 สายสู่ดอยหนอก 

(ปรับปรุงจาก google map)


9 

บทนํา 

ณัฐพล ปีอาทิตย์ 


ด้วยความที่เป็นภูเขาแสนประหลาด รูปร่าง 

คล้ายหนอกวัว โด่เด่บนแนวเทือกเขาผีปันน้ําที่สูงที่สุด 

ดอยหนอกจึงเป็นที่สะดุดตาเรื่อยมา 

เมื่อสะดุดตา รูปธรรมของดอยหนอก จึง 

กลายเป็นพื้นที่ว่าง เติมเต็มด้วยนามธรรมมากมาย 

ไม่ว่าจะในนามความเชื่อ ศรัทธา และศาสนา 

ผ่านการค้นพบรอยพระพุทธบาทบนโขดหิน การสร้าง 

สถูปเจดีย์ และพระพุทธรูปน้อยใหญ่ ตลอดจนการ 

เชื่อมโยงกับพญานาค และพระเจ้าตนหลวง 

หรือจะในนามการเดินปุา ไต่หน้าผา และการ 

พิชิต ซึ่งเป็นกิจกรรมของชนชั้นกลาง ในนามเวลาว่างและ 

การท่องเที่ยว นับตั้งแต่ทศวรรษ 2530 เรื่อยมา 

หรือจะในนามการอนุรักษ์ ซึ่งดอยหนอกตั้งอยู่ 

กลางปุาที่ถูกยกเป็นอุทยานแห่งชาติ 

นับรวมถึงการเป็นแหล่งแร่ ไม้ปุา และ 

สิงสาราสัตว์ ซึ่งสามารถถูกมองในนามการพาณิชย์ หรือ 

ปากท้องได้ 

หรือหากเราจะมองย้อนถอยเวลาไปหน่อย เมื่อ 

ปุายังถูกให้คํานิยามว่าเป็นพื้นที่ไกลปืนเที่ยง อุดมด้วย 

สิงสาราสัตว์ร้าย เส้นทางค้าและถ่ายเทยาเสพติดก็แทรก 

ผสานบนเส้นทางนี้อย่างปลอดภัย 

ยิ่งเราถอยเวลาห่างไปไกล เจดีย์ร้างบนยอดดอย 

หลวง แนวกําแพงธรรมชาติกั้นระหว่างชุมชน ก็อาจเป็น 

บันทึกถึงความเชื่อต่อเจ้าที่เจ้าทางที่สถิตเชื่อมกลาง 

ระหว่างพื้นที่ก็ย่อมได้ เช่นกัน 

วารสารพะเยาปริทัศน์ ฉบับดอยหนอก นี้ เป็น 

การพยายามรวบรวมแง่มุมต่าง ๆ ที่ผู้คนมีต่อดอยหนอก 

ดังข้างต้น ซึ่งพวกเราพบว่า ผู้คนมีแง่มุมที่ใช้มองดอย 

หนอกแตกต่างกันไป บ้างก็เป็นมุมมองเชิงเดี่ยว เช่น ไม่ 

เน้นการท่องเที่ยวและเศรษฐกิจสุดขีด ก็เน้นในเชิงอนุรักษ์ 

อย่างสุดโต่ง แต่โดยมากกลุ่มผู้คนก็ใช้แง่มุมต่าง ๆ 

ผสมผสานกัน เช่น เน้นเศรษฐกิจแต่พ่วงเอาการอนุรักษ์ 

เข้าไปด้วย เน้นการรักษาปุา โดยผสานความเชื่อและ 

ศาสนาเข้าเสริม หรือบางส่วนก็มองว่าปุากับคน เขต 

อนุรักษ์กับชาวบ้านก็ไม่ควรแยกออกจากกัน เป็นต้น 

และกระทั่งล่าสุด การมองในมุมท่องเที่ยวและ 

รายได้ ผสานกับมุมอื่น ๆ ดอยหนอกก็ยังเป็นพื้นที่ที่ถูก 

นําเสนอให้มีการสร้างกระเช้าไฟฟูา


ดอยหนอก : ธรรมชาติ สภาพแวดล้อม 

และอุทยานแห่งชาติดอยหลวง 

ดอยหนอก เป็นเขาหินปูนคล้ายหนอกของวัว 

ตั้งตระหง่านอยู่บนความสูง 1,077 เมตรจาก 

ระดับน้ําทะเลปานกลาง เป็นส่วนหนึ่งในเขตอุทยาน 

แห่งชาติดอยหลวง ซึ่งมียอดดอยหลวงเป็นจุดสูงสุด 

ของสันเขาที่ความสูง 1,694 เมตรจากระดับน้ําทะเล 

ปานกลาง 1 อุทยานแห่งชาติดอยหลวงมีอา ณาเขต 

ครอบคลุมพื้นที่ 3 จังหวัด คือ พะเยา ลําปาง และ 

เชียงราย มีเนื้อที่ทั้งหมด 731,250 ไร่ หรือ 1,170 ตาราง 

กิโลเมตร เป็นอุทยานแห่งชาติลําดับที่ 61 ของประเทศ 

ตามประกาศในราชกิจจานุเบกษา ลงวันที่ 16 เมษายน 

2533 โดยยกฐานะมาจากวนอุทยานแห่งชาติ 4 แห่ง คือ 

วนอุทยานน้ําตกจําปาทอง (พะเยา) วนอุทยานน้ําตกผา 

เกล็ดนาค (พะเยา) วนอุทยานน้ําตกปูแกง (เชียงราย) 

และวนอุทยานน้ําตกวังแก้ว (ลําปาง) 

อุทยานแห่งชาติดอยหลวงตั้งอยู่ในเขตเทือกเขา 

ผีปันน้ํา สภาพภูมิประเทศเป็นภูเขาสลับซับซ้อนทอดตัว 

ตามแนวยาวจากเหนือลงมาใต้ สภาพดินเป็นดินลูกรังผสม 

หินโดยเฉพาะบนยอดเขา ส่วนบริเวณหุบเขา ดินจะมีสีดํา 

อุดมด้วยแร่ธาตุ สภาพปุาประกอบด้วยปุาไม้ 5 ประเภท 

คือ ปุาเบญจพรรณ ปุาเต็งรัง ปุาดิบชื้น ปุาดิบแล้ง และปุา 

สนเขา มีบางส่วนเป็นพื้นที่ลุ่มน้ําชั้นที่ 1A หรือพื้นที่ต้นน้ํา 

ลําธารที่ยังมีสภาพปุาสมบูรณ์ ซึ่งไหลลงสู่แม่น้ําวัง ทางฝั่ง 

ลําปาง ไหลลงสู่แม่น้ําลาว ทางฝั่งเชียงราย 2 ส่วนทางฝั่ง 

พะเยาจะกลายเป็นแม่น้ําตุ่น แม่น้ําต๊ํา แม่น้ําต๋อม 

1 สํานักอุทยานแห่งชาติ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ปุา และพันธุ์พืช, ดอย 

ห ล ว ง -ด อ ย ห น อ ก , จ า ก 

http://park.dnp.go.th/visitor/scenicshow.php?id=215, (สืบค้นเมื่อ 

วันที่ 2 กรกฎาคม 2559) 

2 

อุทยานแห่งชาติดอยหลวง, อุทยานแห่งชาติดอยหลวง, จาก 

http://www.dnp.go.th/parkreserve/asp/style1/default.asp?npid 

=143&lg=1, (สืบค้นเมื่อวันที่ 2 กรกฎาคม 2559) 

แม่น้ําต๋ํา แม่น้ําแม่ใส และแม่น้ําร่องคํา ซึ่งทั้งหมดไหลลงสู่ 

กว๊านพะเยา 3 

เส้นทางขึ้นดอยหนอกและดอยหลวงจะมีอยู่ 5 

เส้นทาง จาก 4 จุดเริ่มต้น คือ 

1. เส้นทางจากบ้านต๋อมใน ตําบลบ้านต๋อม 

อําเภอเมืองพะเยา หรือบ้านห้วยหม้อ 

ตําบลบ้านตุ่น อําเภอเมืองพะเยา รวม 

ระยะทางประมาณ 8-10 กิโลเมตร 

2. เส้นทางจากบ้านปงถ้ํา อําเภอวังเหนือ 

จังหวัดลําปาง รวมระยะทางประมาณ 4-8 

กิโลเมตร (ขึ้นอยู่กับจะเดินด้วยเท้าจากตัว 

หมู่บ้านหรือเริ่มในจุดที่รถไปไม่ถึง) 

3. เส้นทางจากบ้านปากบอก อําเภองาว 

จังหวัดลําปาง (ถนนพะเยา-เชียงใหม่) รวม 

ระยะทางประมาณ 12 กิโลเมตร 

4. เส้นทางจากอ่างเก็บน้ําแม่ตุ่น ซึ่งเดินทาง 

ไปได้ 2 เส้นทาง 

การเดินทางขึ้นดอยหนอกไม่ว่าจะเส้นทางไหน 

จําเป็นที่จะต้องมีผู้นําทาง เนื่องจากเป็นเส้นทางเดินปุา 

แคบ ๆ ทั้งสิ้น นอกจากนั้นนักเดินทางต้องตระเตรียม 

ร่างกายให้พร้อม เนื่องจากเรียกได้ว่าเป็นเส้นทางที่แสน 

ทรหด มีทั้งการเดินในปุาโปร่ง ปุาดิบชื้น ทุ่งหญ้า ไต่หิน 

เดินเลียบหน้าผาสูง ฯลฯ นอกจากนั้น หากไม่จ้างลูกหาบ 

นักเดินทางก็ต้องแบกข้าวของเครื่องใช้ขึ้นไปเอง เพราะไม่ 

มีร้านขายของอยู่บนนั้น ไม่มีทั้งไฟฟูา ประปา หรือ 

แม้กระทั่งห้องน้ํา (แต่ปัจจุบันมีสัญญาณโทรศัพท์มือถือ 

เกือบทุกค่าย) สิ่งอํานวยความสะดวกที่มี ได้แก่ ศาลาพัก 

ด้านบน ซึ่งมีเครื่องครัว หม้อ ไห จาน ชาม ช้อน ถังน้ํา 

และผ้าปู ผ้าห่ม (ตามสภาพ) ให้หยิบยืม ส่วนน้ําใช้และน้ํา 

กิน นักเดินทางต้องเดินลงไปกรอกน้ําจากตาน้ํา ซึ่งห่าง 

จากจุดกางเต็นท์ไปประมาณ 1 กิโลเมตร 

3 สัมภาษณ์ อ.วิมลปิง เมืองเหล็ก ต.เวียง อ.เมือง จ.พะเยา, วันที่ 

สัมภาษณ์ 12 กุมภาพันธ์ 2559


11 


เรื่องเล่าและประวัติศาสตร์การสร้างพระธาตุ 

นาระดา สนามทอง 

การพบรอยพระพุทธบาทและการเริ่มต้น 

สร้างพระธาตุดอยหนอก เท่าที่ค้นพบ มีคําบอกเล่า 

แบ่งออกเป็น 4 ทาง 

ในทางแรก เชื่อกันว่าครูบาศรีวิชัย นักบุญแห่ง 

ล้านนา เป็นผู้ค้นพบรอยพระพุทธบาทบนดอยหนอกจาก 

การเดินธุดงค์จากจังหวัดพะเยาไปจังหวัดลําพูนและ 

เชียงใหม่ แต่ก็ยังไม่มีการสร้างพระธาตุดอยหนอกใน 

ช่วงเวลานั้นแต่อย่างใดกระทั่งในปี พ.ศ. 2482 หนึ่งปี 

หลังจากที่ครูบาศรีวิชัยมรณภาพ ก็จึงมีการสร้างพระธาตุ 

บนดอยหนอกขึ้น 4 แต่ก็ไม่พบว่าใครเป็นผู้สร้างและไม่มี 

บันทึกถึงรูปร่าง ขนาด สัณฐานของพระธาตุแต่อย่างใด 

ผู้คนจะได้รู้ว่า พระพุทธเจ้าเคยมาเหยียบเมืองไทยมา 

ก่อน 6 ในทางที่สี่ ผนวกเอาคําบอกเล่าที่สองและสาม 

เข้าด้วยกัน กล่าวคือ ผู้ค้นพบรอยพระพุทธบาท ก็คือ ครู 

บานันตา นันโท พระลูกศิษย์ของครูบาศรีวิชัย (การเป็น 

ลูกศิษย์นี้ อาจเป็นเหตุผลของความเข้าใจที่คลาดเคลื่อน 

ของชาวบ้านบางคนที่ว่าครูบาศรีวิชัยมาสร้างด้วยตนเอง) 

ผู้นําปูนมาปิดทับรอยพระพุทธบาทบนหิน หลังจากนั้น 

พระขาวแก้วก็ได้สร้างพระธาตุ 3 ชั้นครอบพระพุทธบาท 

ไว้ 

7 

สําหรับ พระขาวแก้วนั้น แม้ว่าจะได้รับสมญา 

นามว่า “พระ” แต่ก็มิได้บวชเป็นพระภิกษุแต่อย่างใด 

ท่านเป็นผู้ถือศีล 5 อย่างเคร่งครัด นุ่งขาวห่มขาวตลอด 

อีกทั้งมีคาถาอาคม จึงได้รับการเรียกดังนั้น 

ในทางที่สอง สันนิษฐานว่าครูบานันตา นันโท 

แห่งวัดทุ่งม่านใต้ อําเภอเมือง จังหวัดลําปาง เป็นผู้ค้นพบ 

รอยพระพุทธบาท และได้นําปูนเททับปิดไว้ เพื่อปูองกัน 

การถูกทําลาย เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2468 5 

ในทางที่สาม มีคําบอกเล่าไว้ว่า ในปี พ.ศ. 2497 

นายแก้ว รักบุตร หรือที่รู้จักกันในนาม “พระขาวแก้ว” ผู้ 

เป็นเสมือนนักบุญในแถบพื้นที่ อําเภอแม่เจดีย์ จังหวัด 

เชียงราย อําเภอวังเหนือ จังหวัดลําปาง และอําเภอเมือง 

จังหวัดพะเยา ได้ขึ้นไปสร้างพระธาตุครอบรอยพระพุทธ 

บาทไว้ โดยรอยพระพุทธบาท มีขนาดกว้าง 2 ฝุามือ และ 

ยาว 1 ศอก จุดประสงค์ที่สร้างก็เพื่อให้คนรู้ว่ามีรอย 

พระพุทธบาทอยู่ที่นั่น และให้คนได้ไปสักการบูชา หรือ 

4 ช้อมูลจากการสัมภาษณ์ นายเสน่ห์ ซองดี (ผู้ใหญ่บ้านปงถ้ํา จ.ลําปาง), 

อาจารย์สุวัตร์ เลิศชยันตรี (บ้านแสงธรรมชาติ จ.พะเยา), นายอนุชา รัศมี 

(เจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติดอยหลวง จ.พะเยา), และนายสุพล ศรีชัย 

(รองนายกองค์การบริหารส่วนตําบลบ้านตุ่น จ.พะเยา) 

5 

จาก facebook ประเพณีทรงน้ํารอยพระพุทธบาทดอยหนอก, 

https://www.facebook.com/DoiNhokPhayao/ วันที่ 1 มิถุนายน 

2559, สืบค้นเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2559 

นายแก้ว รักบุตร หรือ พระขาวแก้ว 

อนุเคราะห์ภาพโดย นางแก้วไหลมา รักบุตร 

6 สัมภาษณ์ นางแก้วไหลมา รักบุตร (ภรรยาพระขาวแก้ว) อายุ 83 ปี , 

บ้านแม่เลี้ยบ ต.ทุ่งฮั้ว อ.วังเหนือ จ.ลําปาง, วันที่สัมภาษณ์ 19 พฤษภาคม 

2559 

7 สัมภาษณ์ อาจารย์สุวัตร์ เลิศชยันตรี (บ้านแสงธรรมชาติ จ.พะเยา)


นางแก้วไหลมา รักบุตร ผู้เป็นภรรยาของพระ 

ขาวแก้วได้บอกเล่าไว้ว่า ก่อนที่จะไปสร้างพระธาตุดอย 

หนอก พระขาวแก้วได้นั่งสมาธิและภาวนาจิต จึงรู้ว่ามี 

รอยพระพุทธบาทอยู่บนยอดดอยหนอก 

คําบอกเล่าเรื่องเวลาการสร้างพระธาตุของนาง 

แก้วไหลมา สอดคล้องกับคําบอกเล่าของหนานอ้าย หรือ 

นายอ้าย ทองชัย อายุ 80 ปี ปราชญ์ชาวบ้านประจําศูนย์ 

เรียนรู้ชุมชน หมู่ 5 บ้านห้วยหม้อ จังหวัดพะเยา ซึ่งได้ให้ 

ข้อมูลว่า มีการสร้างพระธาตุดอยหนอกขึ้นในขณะที่ 

ตนเองมีอายุได้ประมาณ 30 ปี เพราะก่อนหน้านั้นได้เข้า 

ไปหาของปุาตลอด แต่ไม่มีพระธาตุแต่อย่างใด ตลอดจน 

นางแก้ว หาดไร่ (อายุ 73 ปี) ชาวพะเยาเชื้อสายลัวะ 

บ้านต๊ํากลาง ซึ่งได้เล่าว่าเคยเห็นพระขาวแก้วตอนอายุราว 

10 ขวบ พระขาวแก้วได้ลงมาจากการสร้างพระธาตุบน 

ดอยหนอกแล้วเดินทางมาที่หมู่บ้านของตน 8 

จากคําบอกเล่าของทั้งสองจึงประมาณการได้ว่า 

พระธาตุดอยหนอกถูกสร้างครั้งแรกเมื่อ 50-63 ปีที่แล้ว 

หรือก็คือปี พ.ศ. 2497 ตามคําบอกเล่าของนางแก้วไหล 

มา นั่นเอง 

อย่างไรก็ตาม ประวัติการสร้างพระธาตุดอย 

หนอกนี้ โดยมากผู้คนสองฟากฝั่งพะเยาและลําปาง จะ 

เชื่อว่า ผู้ที่มาค้นพบคือครูบาศรีวิชัยมากกว่า และเรื่องการ 

สร้างโดยพระขาวแก้ว จะมีเพียงไม่กี่คนเท่านั้นที่ยืนยัน 

เรื่องนี้ 

ชั้น หรือในทางภาคเหนือเรียกว่า แท่นแก้วหรือรัตน 

บัลลังก์สามชั้น ก็ได้สร้างยอดเจดีย์ทรงระฆังคว่ําเพิ่มต่อ 

จากฐานบัลลังก์ขึ้นไป ทําให้ลักษณะดังกล่าวคล้ายกับพระ 

ธาตุของพุกาม พร้อมกับนํารอยพระพุทธบาทจําลอง ทํา 

ด้วยโลหะทองเหลืองขนาดกว้าง 0.75 เมตร ยาว 1.5 

เมตร ไปประดิษฐานในตัวพระธาตุอีกด้วย 

ทั้งนี้ ภายใต้การนําของอาจารย์สุวัตร์ยังมีการนํา 

กระจกขึ้นไปติดบริเวณรอบฐานพระธาตุ เพื่อให้คนที่อยู่ 

ในพื้นด้านล่างหรือแม้กระทั่งในตัวเมืองพะเยา ได้ 

สังเกตเห็นพระธาตุจากแสงอาทิตย์ที่เข้ามากระทบกระจก 

หลังจากการบูรณะพระธาตุดอยหนอกครั้งใหญ่ 

ในปี พ.ศ. 2530-2532 ก็มีการสร้างวัตถุมงคล การบูรณะ 

และการสักการะพระธาตุเรื่อยมาทุกปี โดยมีเส้นทางบุญ 

อยู่ 2 เส้นทางที่สําคัญ คือจากฝั่งพะเยา นําโดยอาจารย์ 

สุวัตร์ เลิศชยันตี ทางบ้านต๋อมใน และจากฝั่งลําปาง 

นําโดยผู้ใหญ่บ้านเสน่ห์ ซองดี ทางบ้านปงถ้ํา อําเภอ 

วังเหนือ ซึ่งผู้ใหญ่บ้านเสน่ห์ ซองดีนั้นถืออาจารย์สุวัตร์ 

เลิศชยันตี เป็นพ่อบุญธรรมของตนเอง 

ล่าสุด ในวันที่ 15 เมษายน พ.ศ. 2559 ก็ได้มี 

การนํากระจกขึ้นไปเปลี่ยน และในวันที่ 23 เมษายน พ.ศ. 

2559 ก็ได้มีการจัดงานสรงน้ําพระธาตุดอยหนอกอีกด้วย 

การสร้างและบูรณะพระธาตุดอยหนอกอย่างมี 

หลักฐานปรากฏชัดเจน เริ่มในปี พ.ศ. 2530 – 2532 นํา 

โดยอาจารย์สุวัตร์ เลิศชยันตรี จากบ้านแสงธรรมชาติ9 ซึ่งได้ 

ขึ้นไปบูรณะพระธาตุดอยหนอก จากแต่เดิมพระธาตุมี 3 

8 

สัมภาษณ์ นายเสน่ห์ ซองดี ผู้ใหญ่บ้านปงถ้ํา ต.วังทอง อ.วังเหนือ 

จ. ลําปาง วันที่ 18 กุมภาพันธ์ 2559, นายสุวัตร์ เลิศชยันตรี บ้านแสง 

ธรรมชาติ จ.พะเยา วันที่ 28 กุมภาพันธ์ 2559 , นายอ้าย ทองชัย บ้าน 

ห้วยหม้อ ต.บ้านสาง จ.พะเยา วันที่สัมภาษณ์ 17 กุมพาพันธ์ 2559, และ 

นางแก้ว หาดไร่ บ้านต๊ํากลาง อ.เมือง จ.พะเยา วันที่สัมภาษณ์ 20 

เมษายน 2559. 

9 สถานที่ปฏิบัติธรรมบ้านแสงธรรมชาติ หมู่บ้านต๋อม ตําบลต๋อม อําเภอ 

เมือง จังหวัดพะเยา


13


พระธาตุดอยหนอก 

เมื่อบูรณะแล้วเสร็จ 

ปี พ.ศ. 2532 

ภาพโดยอาจารย์สุวัตร์ เลิชยันตรี


15 

2559 

การรื้อและติดกระจกบนตัวพระธาตุ 

การสรงน้ําพระธาตุดอยหนอก 

ภาพประเพณีสรงน้ําจาก 

facebook ประเพณีสรงน้ําพระธาตุดอยหนอก


ตํานานดอยหนอก 10 จารุมน งิ้วทั่ง 

ตํานานดอยหนอกได้มีการเล่าขานสืบต่อกัน 

มาแบบมุขปาฐะ (ปากต่อปาก) ผ่านผู้คนที่มีความเชื่อ 

ความศรัทธา ไปในทางเดียวกัน ตํานานถูกสร้างขึ้น 

และเล่าต่อ เพื่อตอบข้อสงสัยในสิ่งที่ผู้คนได้ไปพบเห็น 

เช่น รอยพระพุทธบาท 

บางครั้ง ตํานานก็คือเรื่องเล่าที่พยายามโยง 

ตัวตนและสถานที่ให้เชื่อมกับศาสนาที่ตนนับถือผ่านห้วง 

กาลเวลา อดีตสู่ปัจจุบัน 

ตํานานดอยหนอก เล่ากันปากต่อปาก ความว่า 

ในครั้นพุทธกาล พระพุทธเจ้าได้เสด็จธุดงค์ 

มายังบริเวณยอดดอยหนอก พระองค์ได้เหยียบพระพุทธ 

บาทลงบนยอดดอย โดยหัวแม่เท้าหันไปทางหนองเอี้ยง 

หรือกว๊านพะเยาในปัจจุบัน 11 

ตํานานเล่าว่า หลังจากพระพุทธเจ้าประทับรอย 

พระพุทธบาทที่ยอดดอยหนอกแล้ว จึงได้ตรัสให้พระ 

อานนท์ไปตักน้ําที่หนองเอี้ยง แต่บริเวณนั้นมีพญานาคตน 

หนึ่งเฝูาอยู่ และไม่ยอมให้พระอานนท์ตักน้ําไปถวาย 

พระพุทธเจ้า เพราะพญานาคอยากเห็นพระพุทธเจ้าตัว 

จริง พระอานนท์จึงนําความมากราบทูล เมื่อพระพุทธเจ้า 

ทราบ จึงเสด็จลงจากยอดดอยหนอกไปยังหนองเอี้ยง เมื่อ 

พญานาคเห็นก็กล่าวขึ้นมาว่า 

“ทําไมพระพุทธเจ้าตัวเล็ก” 

ด้วยความทะนงตน พญานาคได้เสกตัวเองให้ตัว 

ใหญ่ขึ้น และคิดว่าหากพระพุทธเจ้าที่อยู่ตรงหน้านี้เป็น 

พระพุทธเจ้าจริง ก็ขอให้พระพุทธเจ้าแปลงกายให้รูปร่าง 

สูงใหญ่กว่าตนเอง มิเช่นนั้นจะไม่ให้น้ํา 

พระพุทธเจ้าทราบโดยจิตเช่นนั้นจึงแสดง 

อิทธิฤทธิ์โดยการแปลงกายจนขนาดเท่ากับพระเจ้า 

ตนหลวง ที่อยู่ ณ วัดศรีโคมคําในปัจจุบัน 12 

เรื่องเล่าที่กล่าวมานี้ หากเป็นชาวพะเยาจะคุ้นหู 

มาก เนื่องจากคล้ายคลึงกับตํานานพระธาตุจอมทอง พระ 

ธาตุริมฝั่งหนองเอี้ยง กว๊านพะเยา จะแตกต่างก็ตรงเรื่อง 

พระพุทธเจ้าเหยียบพระพุทธบาทเป็นรอยจารึกบนหิน ซึ่ง 

ไม่มีในตํานานพระธาตุจอมทอง และรายละเอียดปลีกย่อย 

อาทิเช่น ตัวบุคคลในตํานาน ซึ่งในตํานานพระธาตุ 

จอมทองจะมีมากกว่า 

๕๕๕๕๕๕๕๕๕๕๕๕๕๕๕๕๕๕ 

10 ภาพพื้นหลังเป็นภาพเขียนสีน้ํามันว่าด้วยตํานานการสร้างพระเจ้าตน 

หลวง จาก สุจิตต์ วงษ์เทศ, เมืองพะเยา : ประวัติศาสตร์ สังคมและ 

วัฒนธรรม, (กรุงเทพฯ : มติชน, 2538), หน้า 414. 

11 กว๊านพะเยาเกิดจากการสร้างของมนุษย์โดยการสร้างผนังกั้นน้ําในปี 

พ.ศ. 2482-2484 ก่อนหน้านั้นมีสภาพเป็นที่ลุ่มแม่น้ําอิง เป็นบวก หนอง 

มีน้ําท่วมในฤดูฝน 

12 สัมภาษณ์ นายเสน่ห์ ซองดี ผู้ใหญ่บ้านปงถ้ํา ต.วังทอง อ.วังเหนือ จ. 

ลําปาง วันที่สัมภาษณ์ 18 กุมภาพันธ์ 2559


17 

มีอะไรบนดอยหนอกและระหว่างทาง 

กฤษณพงษ์ บุญจันทร์ 

“ดอยหนอก” สร้างขึ้นจากธรรมชาติ ก่อร่าง 

ด้วยความเชื่อและความศรัทธา 

ภูมิศาสตร์อันประกอบด้วยขุนเขา ปุาเต็งรัง ปุา 

ดิบชื้น ลําธาร น้ําตก หุบเหว ถ้ํา และทุ่งหญ้า ระหว่างทาง 

อันยาวไกลและอันตรายนี้ กลายเป็นบทพิสูจน์ และ 

ท้าทายในศรัทธาต่อศาสนา 

รอยเท้ามนุษย์ที่ค่อย ๆ สร้างเส้นทางขึ้นมา 

บดเบียดผงดินจนกลายเป็นเส้นทางบุญ 

บนดอยหนอก นอกจากพระธาตุ และหยาด 

เหงื่อแล้ว ไม่ว่าท่านจะไปในนามเป็นนักเดินปุา นักไต่เขา 

หรือพุทธศาสนิกชน ท่านยังจะได้พบกับสถานที่และสิ่ง 

ต่าง ๆ ดังต่อไปนี้ 

พระพุทธบาทบนดอยหนอกมีอยู่ด้วยกัน 3 ชั้น 

ชั้นแรกประทับบนหินบนยอดดอยหนอก ซึ่ง 

ครูบานันตา นันโท ได้นําปูนปิดทับไว้ 

ชั้นที่สองมีธรรมจักรวงใหญ่ที่ฝุาพระบาท ชั้นที่ 

สองนี้ยึดติดกับพื้นของพระธาตุ 

ส่วนชั้นที่สาม เป็นพระพุทธบาทที่นําขึ้นไปวาง 

ทับบนชั้นที่ 2 ในปี พ.ศ. 2530 เมื่อมีการบูรณะพระธาตุ 

ครั้งใหญ่ 

1. พระพุทธบาทด้านขวา 3 ชั้น 

ภาพพระพุทธบาทจําลองชั้นที่ 2 

จาก Facebook ประเพณีสรงน้ําพระพุทธบาทพระธาตุ 

ดอยหนอก 

ภาพพระพุทธบาทจําลองชั้นที่ 3 

ถ่ายในปี พ.ศ. 2559


2. พระพุทธรูปรูปแรก ที่นําขึ้นมาบนดอย 

หนอก 

บนดอยหนอกมีพระพุทธรูปมากมาย มีทั้งที่ปั้น 

ขึ้นบนภูเขาแห่งนี้ และที่แบกขึ้นมาด้วยแรงคน หากใคร 

เคยเดินทางขึ้นมาบนยอดดอยแห่งนี้ ย่อมต้องตระหนักดี 

ว่า 

แล้ว...” 

“แค่ลําพังพยุงร่างกายตนเองขึ้นมาก็แทบไม่รอด 

“...แล้วพระพุทธรูปน้ําหนักกว่า 20-30 กิโลกรัม 

คนที่มีหัวใจขนาดเท่าไหร่กันถึงจะแบกขึ้นมาได้” 

อย่างไรก็ตาม จํานวนพระพุทธรูปบนดอยหนอก 

ในปัจจุบัน คงบอกได้เป็นอย่างดีว่าไม่ใช่เรื่องผิดปกติแต่ 

อย่างใด ดังนั้นพระพุทธรูปองค์ไหนเล่าที่เป็นองค์แรก ที่ 

ถูกแบกขึ้นมาด้วยความศรัทธาอันเปี่ยมล้น 

การอัญเชิญพระพุทธรูปรูปแรกขึ้นดอยหนอก 

ภาพโดยสุวัตร์ เลิศชยันตรี 

คําตอบก็คือ พระพุทธรูป พระประธานในเจดีย์ 

ดอยหนอกนั่นเอง


19 

3. รูปจ าลองพระวิสุทธิเทพ 13 

สร้างในปี พ.ศ. 2530 พระวิสุทธิเทพ 

หมายถึง พระที่หมดซึ่งจากกิเลส เป็นพระที่อยู่บนพระ 

นิพพาน ซึ่งหลวงพ่อฤๅษีลิงดําได้ถอดจิตและไปพบ 

พระพุทธเจ้าที่นิพพานไปแล้ว เป็นองค์ที่สวมชุดในแบบ 

ลักษณะเช่นนี้ ท่านจึงได้จําลองภาพมาให้ลูกศิษย์เห็นว่า 

เป็นลักษณะเช่นนี้ 

พระวิสุทธิเทพบนดอยหนอก แต่เดิมใช้ 

กระจกตัดเป็นโมเสสประดับเข้าไป ทําให้มีลักษณะเป็นสี 

ขาว ดั่งดินแดนในพระนิพพาน ที่เต็มไปด้วยแก้วสีขาว 

นั่นเอง 14 

13 ภาพปี 2532 โดยอาจารย์สุวัตร์ เลิศชยันตรี 

ภาพปี 2540 โดยนายสุนทร สุขสราญจิต 

ภาพปี 2559 ที่ 1 โดยคณะทํางาน 

ภาพปี 2559 ที่ 2 โดย facebook ประเพณีสรงน้ํารอยพระบาทพระธาตุ 

ดอยหนอก จาก https://www.facebook.com/DoiNhokPhayao/ 

14 สัมภาษณ์อาจารย์สุวัตร์ เลิศชยันตรี บ้านแสงธรรมชาติ จ.พะเยา วันที่ 

28 กุมภาพันธ์ 2559


4. พระสังกัจจายน์ 

จุดประสงค์ของการสร้าง ก็เพราะบริเวณ 

ด้านข้างพระธาตุทางฝั่งพะเยาเป็นหินว่าง มีรูปทรง 

เหมาะสมที่จะสร้างเป็นพระสังกัจจายน์ นอกจากนั้น 

พระสังกัจจายน์ยังถือเป็นพระมหาลาภ ผู้คอยให้พรและ 

ปกปักรักษาผู้คนอีกด้วย 

5. มังกร 

ประติมากรรมซึ่งกลายเป็นที่จุดธูป เทียน เนื่องจาก 

เป็นที่บังลมได้เป็นอย่างดี 

2559 

พระสังกัจจายน์ 

ภาพโดยสุนทร สุขสราญจิต 

2540 

ประติมากรรม 

มังกร 

ภาพโดยสุนทร สุขสราญจิต


21 

6. ประติมากรรมบนโขดหินรูปพระพุทธเจ้า 

บรรทม 

เป็นรูปพระพุทธเจ้าบรรทมบนตัวพญานาคและ 

มีเทวดากางร่ม แนวคิดในการสร้างก็คือ ในสมัยนั้น มี 

ปัญหาเรื่องนารายณ์บรรทมสินธุ์ ที่เขาพนมรุ้ง ซึ่งได้ไปพบ 

ที่ประเทศอเมริกา จึงมีการทวงคืน และแอ๊ด คาราบาว ได้ 

แต่งเพลง นารายณ์บรรทมสินธุ์ขึ้น โดยมีประโยคเด็ดที่ว่า 

“เอาไมค์เคิลแจ็คสันคืนไป เอาพระนารายณ์คืนมา” จึงมี 

การนํามาปั้นที่ดอยหนอก เพื่อล้อการเมืองไปในตัว โดย 

เอาแบบอย่างการทํามาจากพุทธมณฑล นครปฐม 

2530-2532 

ภาพโดยอาจารย์สุวัตร์ เลิศชยันตรี 

2540 

ภาพโดยสุนทร สุขสราญจิต


7. สมเด็จองค์ปฐมบรมศาสดา พระพุทธรูป 

หน้าตัก 4 ศอก 

สร้างแล้วเสร็จในปี พ.ศ. 2552 บริเวณจุด 

กางเต็นท์ ภายใต้การนําของผู้ใหญ่บ้านนายเสน่ห์ ซองดี 

ฝั่งบ้านปงถ้ํา อําเภอวังเหนือ จังหวัดลําปาง โดยสีของ 

พระพุทธรูปแรกเริ่มนั้นเป็นสีแดง เนื่องจากเป็นสีรองพื้น 

กันเชื้อรา และเพื่อให้สีทอง ซึ่งเป็นสีที่ตั้งใจว่าจะทายึด 

เกาะดี 

หลังจากทาด้วยสีแดงแล้ว ปรากฏว่ามีแม่ 

ชีท่านหนึ่งได้ขึ้นไปสักการะและบําเพ็ญภาวนาอยู่บนดอย 

หนอก และระหว่างการปฏิบัติธรรมนั้น ก็ได้ทาสีขาวทับ 

พระพุทธรูป อย่างไรก็ตาม หลังจากที่แม่ชีได้ลงมาจาก 

ดอยหนอกแล้ว ผู้ใหญ่บ้านเสน่ห์จึงได้นําชาวบ้านขึ้นไป 

ทาสีทองทับตามเดิม 15 

2551 


2552 

ภาพโดยน้าวิทย์005 

จาก ThaiTripDD.com 

2557 


15 สัมภาษณ์ นายเสน่ห์ ซองดี ผู้ใหญ่บ้านปงถ้ํา ต.วังทอง อ.วังเหนือ จ. 

ลําปาง วันที่สัมภาษณ์ 18 กุมภาพันธ์ 2559


23 

8. ศาลาพักค้างแรมและพักผ่อน 

สร้างในปี พ.ศ. 2532 เพื่อเป็นที่พักของผู้ที่มีจิต 

ศรัทธา ผู้ขึ้นไปสร้างและบูรณะพระธาตุดอยหนอก โดยมี 

การบูรณะศาลาแห่งนี้เรื่อยมา คือในปี พ.ศ. 2538 พ.ศ. 

2540 และ พ.ศ. 2542 กระทั่งปัจจุบัน 

ว่ากันว่าถูกค้นพบในยุคพระขาวแก้ว ถ้ํา 

หมีกลายเป็นที่เก็บพระพุทธรูปต่าง ๆ ที่ผู้มีจิตศรัทธานํา 

ขึ้นมา ซึ่งทํากันจนกลายเป็นประเพณี 

ศาลาแห่งนี้ ถือได้ว่าเป็นที่พักผ่อนค้างแรมอย่าง 

ดี เนื่องจากปลอดจากลมแรง ไม่เหมือนจุดกางเต็นท์บน 

ยอดเขา อีกทั้งมีข้าวของเครื่องใช้ให้หยิบยืมโดยไม่ต้อง 

เตรียมมาเอง ไม่ว่าจะเป็นถ้วย ชาม ช้อน หม้อ กระทะ 

ตลอดจนเครื่องนอนต่าง ๆ นอกจากนั้น นักเดินทางที่มา 

ก่อนหน้า ก็มักจะมอบสิ่งของที่เหลือใช้หรือบริจาคให้ผู้ 

ที่มาภายหลัง เช่น เทียน กาแฟ น้ําตาล ปลากระป๋อง ไฟ 

แช็ค ตลอดจนเต็นท์นอน เป็นต้น 

ทั้งนี้ ภายในศาลาก็ยังมีพระพุทธรูป ชื่อว่า พระ 

พุทธวิโมกข์ ประดิษฐานเป็นศิริมงคลกับผู้ที่มาพักแรมอีก 

2559 

ด้วย 16 9. ถ้ าหมี 

2532 

2541 


ภาพโดยอาจารย์สุวัตร์ เลิศชยันตรี 

16 สัมภาษณ์อาจารย์สุวัตร์ เลิศชยันตรี บ้านแสงธรรมชาติ จ.พะเยา วันที่ 



10. ตาน้ า 

ตาน้ํามีด้วยกัน 2 จุด เรียกได้ว่าเป็นแหล่งน้ํา 

ของดอยหนอกและดอยหลวงอย่างละดอยเลยก็ว่าได้ 

เนื่องจากอยู่ไม่ห่างจากทั้งสองดอยมากเท่าไหร่ 

สําหรับตาน้ําของดอยหนอก อยู่ห่างจากจุดกาง 

เต็นท์ไม่เกิน 1 กิโลเมตร โดยเป็นเส้นทางแยกลงทางขวา 

แทนที่จะเดินขึ้นดอยหนอกทางด้านซ้าย หากมาจากจุด 

กางเต็นท์ 

น้ําที่ไหลออกมาจากหน้าผา มีผู้ใจบุญนํา 

กระบอกไม้ไผ่มาทําเป็นทางเพื่อให้ผู้กระหายดื่มและเติม 

น้ําลงกระป๋องได้สะดวก 

ปัจจุบันบริเวณนี้มีการสร้างเพิงพักด้วยสังกะสี 

มีหม้อ ชาม ช้อน ไว้ให้หยิบยืมทําอาหารได้ 

11. สถานที่และสิ่งสําคัญอื่น ๆ 

ยังมีสถานที่และสิ่งสําคัญอื่นอีกมากมายบนดอย 

หนอกที่ไม่สามารถบรรยายได้ทั้งหมดในที่นี้ เช่น น้ําตกผา 

เกล็ดนาค น้ําตกที่มองเห็นได้แต่ไกลจากในตัวเมืองพะเยา 

หากแสงอาทิตย์สาดส่องเข้ามาจับมุมพอดี 

หรือจะเป็นดอกกุหลาบพันปี ที่บานในบางช่วง 

หรือจะเป็นเนินยอดเขาที่มองเห็นครบ 360 

องศา ทั้งแนวระนาบ และในแนวดิ่ง 

หรือจะเป็นสมุนไพรให้กระชุ่มกระชวย หมอก 

เม็ดใหญ่ที่ช่วยดับกระหาย และอื่น ๆ อีกมากมาย ที่ไกล 

กว่าสองเท้าจะก้าวถึง


25 

เก่ากว่าพระธาตุดอยหนอก และอื่นใดในพะเยา คือ เจดีย์ดอยหลวงโดยชาวลัวะ (?) 

ชัยวัฒน์ วงศ์นภาไพศาล


ธงชาติไทยที่โบกสะบัดพลิ้วไหวอย่างสวยงาม 

เหนือเศษซากก้อนอิฐดินเผานับร้อยนับพันก้อนที่กองเป็น 

ฐาน กองอิฐที่ผุกร่อนตามกาลเวลา ผ่านแดด ผ่านฝน ร้อน 

ลม หนาว มานับร้อย ๆ ปี ตั้งอยู่ท่ามกลางยอดดอยหลวง 

ดอยที่สูงที่สุดของแนวเขา ซึ่งแบ่งกั้นพะเยาและลําปางไว้ 

ดอยหลวง เป็นดอยที่มีสันเขาทอดยาว บริเวณ 

ยอดดอยกว้างประมาณ 20 ตารางเมตร ฝั่งซ้ายและขวา 

เป็นเหวลึก โดยฝั่งซ้าย เขตลําปาง จะแต่มีพืชตระกูลหญ้า 

ต่าง ๆ ขึ้นเพียงอย่างเดียว ไม่มีต้นไม้ใหญ่ แตกต่างกับฝั่ง 

พะเยา 

บนเนื้อที่ 20 ตารางเมตรนี้ มีโบราณสถาน 

สําคัญ เป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส พื้นที่ประมาณ 4 ตาราง 

เมตร มีลักษณะเป็นฐานเจดีย์เก่า สร้างด้วยก้อนอิฐดินเผา 

กระจัดกระจายเต็มพื้นที่ บ้างฝังในดินแน่น และบ้างวาง 

บนพื้นดิน และแม้ว่าจะหมดสภาพดั้งเดิมไปแล้ว แต่ก็ทํา 

ให้เกิดความฉงนระคนทึ่งว่า 

“ใครกันที่มาสร้างพุทธสถานที่ไกลและสูงถึง 

เพียงนี้ ???” 

พระครูธีระ เจ้าอาวาสวัดสันกําแพง บ้านปงถ้ํา 

ตําบลวังทอง อําเภอวังเหนือ จังหวัดลําปางได้สันนิษฐาน 

ว่า ผู้ที่สร้างเจดีย์บนยอดดอยคือชาวลัวะ ในยุคสมัยของ 

พระนางจามเทวีหรือหลังจากนั้น เนื่องจากพระนางจาม 

เทวีมีบริวารเป็นชาวลัวะ และเมื่อเสด็จไปยังที่ใด ก็มักจะ 

สร้างวัด สร้างเจดีย์ไว้เป็นที่สักการะของชุมชนเสมอ 17 

ส่วนชาวลัวะเองก็เป็นชาติพันธุ์บนขุนเขาเพียงชาติพันธุ์ 

เดียวในครั้งโบราณกาลที่นับถือพระพุทธศาสนา และ 

มักจะสร้างเจดีย์ไว้บนภูเขา โดยในเวลาต่อมา อาจจะเนื่อง 

ด้วยสงคราม โรคระบาด หรือภัยธรรมชาติ จึงทําให้ 

ชาวลัวะต้องย้ายถิ่นที่อยู่ ทิ้งซากเจดีย์ไว้เป็นหลักฐานการ 

ตั้งถิ่นฐานในที่นั้น ๆ 18 ดังปรากฏอยู่หลายแห่งในพื้นที่ 

อําเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่ 

อีกหนึ่งหลักฐาน ที่ถือเป็นข้อสันนิษฐานได้ว่า 

ชาวลัวะน่าจะเป็นผู้สร้างเจดีย์บนดอยหลวงก็คือ เจดีย์ 

ของวัดสันกําแพง ณ บ้านปงถ้ํา หมู่บ้านที่อยู่ด้านล่างของ 

ดอยหนอก ซึ่งสร้างโดยบุตรของพระนางจามเทวี และ 

บริวารที่เป็นชาวลัวะ 19 นอกจากนั้นแล้ว อาจารย์วิมล 

ปิงเมืองเหล็ก ปราชญ์แห่งเมืองพะเยา ก็ยังสันนิษฐานไป 

ในทางเดียวกันว่า แต่เดิมชาวลัวะน่าจะอาศัยอยู่บริเวณ 

ดอยอนาลโย โดยถูกเรียกว่า “ชาวแจ๊ะ” จนดอยลูกนั้นถูก 

เรียกว่า “ม่อนแจ๊ะ” กระทั่งปัจจุบัน 20 

ส่วนคําถามที่ว่า แล้วปัจจุบันชาวลัวะหายไป 

ไหน นอกจากข้อสันนิษฐานว่า ชาวลัวะอพยพไปยังที่อื่น 

แล้ว ยังมีข้อสันนิษฐานว่า ชาวลัวะอาจไม่ได้ไปไหนเลยก็ 

ได้ เพียงแต่กลืนกลายกลายเป็นคนเมืองไป ไม่ว่าจะที่บ้าน 

ผาแดง ตําบลบ้านร้อง อําเภองาว จังหวัดลําปาง บ้าน 

ผาดิน ตําบลบ้านฮั้ว อําเภอวังเหนือ จังหวัดลําปาง และ 

บ้านต๊ํากลาง ตําบลบ้านต๊ํา อําเภอเมือง จังหวัดพะเยา ซึ่ง 

21 

มีคนเชื้อสายลัวะอาศัยอยู่ 

สําหรับบ้านต๊ํากลาง เป็นหมู่บ้านที่ชาวลัวะ 

อพยพเข้ามาอยู่อาศัยในช่วงพุทธศักราช 2470 โดย 

เดินทางมาจากบ้านกล้วย ในเขตจังหวัดลําปาง เดินเท้า 

เข้ามากว่า 1 เดือน เข้ามาอยู่ร่วมกันไม่ถึง 7-8 หลังคา 

เรือน ในอดีต ลักษณะบ้านจะมุงด้วยหลังคาใบตองตึง 

ผนังบ้านเป็นไผ่สาน ประกอบอาชีพทํานา ปลูกพืชผัก 

ผลไม้เป็นอาชีพหลัก ไม่มีการค้าขาย โดยในปัจจุบัน 

นามสกุลที่เป็นคนเชื้อสายลัวะ ได้แก่ นามสกุลหาดไร่และ 

หางกะพุง 

17 

สัมภาษณ์ พระโพธิญาณรังสี (พิศิษฐ์ เมตฺตจิตโต) วัดอนาลโย 

ต.สันปุาม่วง อ.เมือง จ. พะเยา, สัมภาษณ์วันที่ 9 มีนาคม 2559. 

18 

สัมภาษณ์ พระครูธีระ เจ้าอาวาสวัดสันกําแพง บ้านปงถ้ํา ต.วังทอง 

อ.วังเหนือ จ. ลําปาง, สัมภาษณ์วันที่ 9 มีนาคม 2559. 

19 

สัมภาษณ์ พระครูธีระ เจ้าอาวาสวัดสันกําแพง บ้านปงถ้ํา ต.วังทอง 

อ.วังเหนือ จ. ลําปาง, สัมภาษณ์วันที่ 18 กุมพาพันธ์ 2559. 

20 สัมภาษณ์อาจารย์วิมล ปิงเมืองเหล็ก, ปี พ.ศ. 2554. 

21 

สัมภาษณ์ พระโพธิญาณรังสี (พิศิษฐ์ เมตฺตจิตโต) วัดอนาลโย 

ต.สันปุาม่วง อ.เมือง จ. พะเยา, สัมภาษณ์วันที่ 9 มีนาคม 2559.


27 

คนเชื้อสายลัวะจะพูดด้วยสําเนียงที่แตกต่างไป 

จากภาษาเหนือเล็กน้อย เช่นประโยคที่ว่า 

“จาไปแยะเด้อ ของอันนั่นมันบ่ดี จาไปแยะแห่ม 

ซ่ํา แต่นีไปูหนา อันนีบ่ดี อันนั่นบ่ดี จาไปจกของเปิล 

(อย่าไปทํา ของมันไม่ดีอย่าไปทําอีก จากนี้ต่อไป 

อันนี้ไม่ดี อันนั้นไม่ดี อย่าไปขโมยของคนอื่น) 

“ไค่ได้หยั่งบ่ดีจ๊กบ่ดีลัก หื้อลักจ๊ดลักจ๋ําเอา” 

(สิ่งไหนที่ต้องการ อย่าเอามาโดยการลักขโมย 

แต่ให้แอบจําวิธีการทํามา) 

ทั้งนี้ คําเรียกขานชาติพันธุ์ที่คนเชื้อสายลัวะไม่ 

ชอบให้เรียกก็คือ “คนแจ๊ะ” และ “คนญอง” 22 

ในปัจจุบัน ชาวบ้านต๊ํากลางเชื้อสายลัวะ มีน้อย 

คนนักที่รู้ว่าตนมีเชื้อสายลัวะ บางคนก็รู้ แต่เลือกที่จะ 

เรียกตนเองว่า “คนพื้นเมือง” (คนภาคเหนือ) มากกว่า 

อย่างไรก็ตาม สําหรับผู้ที่รู้ว่าตนเองมีเชื้อ 

สายลัวะอย่างคุณยายแก้ว หาดไร่ ผ่านการมีสําเนียงภาษา 

ที่แตกต่างจากคําเมือง ยายแก้วกลับคิดว่า 

“...มันเป็นภาษาที่พ่อแม่ฝากไว้ ตกทอดมาให้ ก็ 

ต้องรักษาเอาไว้...” 23 

เครื่องใช้โลหะที่ถูกค้นพบบริเวณวัดสันกําแพง คุณยายแก้ว หาดไร่ 

22 สัมภาษณ์ นางแก้ว หาดไร่ บ้านต๊ํากลาง อ.เมือง จ.พะเยา วันที่สัมภาษณ์ 20 

เมษายน 2559 

23 สัมภาษณ์ นางแก้ว หาดไร่ บ้านต๊ํากลาง อ.เมือง จ.พะเยา วันที่สัมภาษณ์ 20 

เมษายน 2559


ดอยหนอก : มากกว่าแรงกายคือแรงศรัทธา 

บุญวิภา สินธุชัย 

กองทรายและถุงพลาสติกบริเวณตาน้ํา 

กําลังรอนักแสวงบุญแบกขึ้นยอดดอย 

กล่าวได้ว่า ดอยหนอกเป็นสถานที่ 

เดินป่าที่โหดที่สุดแห่งหนึ่งของเมืองไทย 

เมื่อเทียบกับอุทยานหรือวนอุทยาน 

แห่งชาติโดยทั่ว ๆ ไป 

ในเส้นทางจากบ้านต๋อมใน ตําบลบ้านต๋อม 

อําเภอเมืองพะเยา หรือบ้านห้วยหม้อ ตําบลบ้านตุ่น 

อําเภอเมืองพะเยา นักเดินทางทั่วไปต้องใช้เวลาไม่ต่ํากว่า 

6-8 ชั่วโมงในการเดินทางกว่า 8-10 กิโลเมตร ส่วนหากมา 

จากฝั่งบ้านปงถ้ํา แม้เลขระยะทางจะใกล้ คือ 4-8 

กิโลเมตร (ขึ้นอยู่กับว่าจะเริ่มต้นที่จุดใด) แต่ทุกจังหวะการ 

ก้าวและไต่ในระยะเวลากว่า 3-4 ชั่วโมงบนความสูงชัน 

ต่อเนื่องติด ๆ กันก็พรากเอาเรี่ยวแรงไปอย่างมาก 

เช่นเดียวกับเส้นทางจากบ้านปากบอก อําเภองาว จังหวัด 

ลําปาง (ถนนพะเยา-เชียงใหม่) แม้จะเป็นทางเดินบนสัน 

เขา ไม่ลาดชันเท่ากับเส้นปงถ้ํา แต่ก็กินระยะทางถึงกว่า 

12 กิโลเมตร และในระยะเวลากว่า 8 ชั่วโมง 

รอยเท้าบนทางนี้ บางคนเดินเพียงครั้งเดียวในชีวิต บาง 

คนติดใจในเสน่ห์จนต้องมีครั้งที่ 2 เรื่อยไป และหลายคน 

โดยเฉพาะผู้คนในชุมชนเบื้องล่างดอยหนอก และผู้ที่ 

ผูกพันทางใจ ก็สามารถเก็บจํานวนครั้งมากกว่า 5 เลยก็ 

ย่อมมี 

สําหรับคนกลุ่มหลัง แน่นอนย่อมมิใช่ผู้ที่มี 

แรงกายมากมายเท่านั้น แต่ย่อมต้องเป็นผู้ที่มีเรี่ยวแรง 

ศรัทธาอันเปี่ยมล้น 

เพราะการขึ้นดอยหนอกมิใช่คือการวางเท้า 

บนจุดสูงสุด ในนามการพิชิต แต่คือการค้อมคารวะ 

ก้มกราบสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในนามการสักการบูชา 

เคารพความยิ่งใหญ่ของธรรมชาติ คารวะความ 

ศักดิ์สิทธิ์ของศาสนสถาน 

ทั้งนี้ มีการเดินทางขึ้นดอยหนอกเพื่อสร้าง 

สักการะ และการบูรณะครั้งใหญ่มาแล้ว 4 ครั้ง 

แม้ระยะทางจะไกล และเรียกร้องพละกําลังกาย 

และใจอย่างมาก แต่ผู้คนจากทั่วทุกสารทิศก็ยังคงเดินตาม


29 

ครั้งแรก คือ การค้นพบรอยพระพุทธบาทบน 

หิน บนดอยหนอก ครั้งที่สอง คือ การสร้างพระธาตุ ครั้งที่ 

สาม ในปี พ.ศ.2530-พ.ศ.2532 หลังจากเกิดฟูาผ่า ทําให้ 

ตัวพระธาตุที่ครอบรอยพระพุทธบาทเกิดรอยร้าว อาจารย์ 

สุวัตร์ เลิศชยันตี จึงร่วมกับชาวบ้านทําการบูรณะ แต่แล้ว 

ก็เกิดฟูาผ่ารอบที่สอง อันทําให้ตัวพระธาตุพังทลายลง 

หมด เนื่องจากมีการนําสายล่อฟูาติดตั้งไว้บนยอดของพระ 

ธาตุ จึงทําให้เกิดการบูรณะครั้งที่สี่ ในครั้งนี้ ได้ย้าย 

สายล่อฟูาให้อยู่ห่างจากพระธาตุและทําให้สูงขึ้นกว่าเดิม 

ภายใต้การนําของอาจารย์สุวัตร์ เลิศชยันตี และผู้ใหญ่ 

เสน่ห์ ซองดีในปี พ.ศ. 2532 -พ.ศ. 2533 

“การจ้างคน แบกหิน แบกปูน แบกน้ํา แบก 

สัมภาระ แบกของใช้ แบกอาหาร และอีกหลาย ๆ อย่าง 

จะใช้เงินจ้างในราคาเท่าไหร่ถึงจะคุ้มกับค่าแรงของเขา 

ทว่าในการสร้างและบูรณะพระธาตุดอยหนอกนี้ ผมได้นํา 

ปูน 20 ลูก ทรายและหินหนึ่งคันรถ (ประมาณ 2 คิว) ลง 

ไว้ที่หมู่บ้าน เชื่อไหมมีผู้คนเกือบ 3,000 คน มาไกลสุดคือ 

จากจังหวัดกระปี่ มาช่วยกันนําของเหล่านี้ขนขึ้นไป ทีละ 

เล็ก ทีละน้อยจนหมด 24 

“มากกว่าแรงกาย คือแรงศรัทธา” 

ภายหลังการสร้างและบูรณะพระธาตุ จึงก่อเกิด 

เป็นประเพณีเดินขึ้นพระธาตุดอยหนอกเรื่อยมา 

โดยเฉพาะในช่วงเดือนเมษายนของทุกปี อันเป็นเดือนเจ็ด 

เป็งของพะเยา และเดือนหกเป็งของฝั่งลําปาง ผู้คนที่มีจิต 

ศรัทธาจะช่วยกันนําตุงขึ้นไปห่มพระธาตุ เพื่อเป็นสายธาร 

การบูชาพระพุทธเจ้า 

ระหว่างการบูรณะครั้งใหญ่และภายหลังจากนั้น 

เรียกได้ว่าก่อเกิดเป็นแรงมหาศรัทธา มีผู้คนช่วยกันขนปูน 

ขนทราย ไปสร้างพระธาตุ และตัวแทนของสิ่งศักดิ์สิทธิ์ 

มากมาย มีการขนพระขึ้นไปเก็บไว้ในถ้ํามากกว่า 200 

องค์ มีการตัดกระจกเพื่อไปบูรณะพระธาตุกว่า 20,000 

ชิ้น มีการนําท่อนไม้ หลังคา บานหน้าต่าง หรือแม้กระทั่ง 

ร ะ ฆั ง ข น า ด สู ง 5 0 ซ ม . แ ล ะ ฆ้ อ ง โ ห ม่ ง ข น า ด 

เส้นผ่าศูนย์กลาง 1 เมตร ขึ้นไปบนดอยหนอก ก็มีมาแล้ว 

ผู้ใหญ่เสน่ห์ ซองดี แห่งบ้านปงถ้ําได้เล่าไว้ว่า 

24 

สัมภาษณ์ นายเสน่ห์ ซองดี ผู้ใหญ่บ้านปงถ้ํา ต.วังทอง อ.วังเหนือ 

จ. ลําปาง วันที่สัมภาษณ์ 18 กุมภาพันธ์ 2559


สิ่งลี้ลับบนดอยหนอก 

ณรงค์ฤทธิ์ จิตรบรรจง 

ตามปกติวิสัยของมนุษย์ ล้วนแล้วแต่จะกลัวในสิ่งที่ตนเองมองไม่เห็น เฉกเช่นบนดอยหนอก พื้นที่ป่าใหญ่รก 

ทึบ กับบรรยากาศอันเงียบสงบ หันไปทางไหน ก็มีแต่ป่าเงียบสงัด ได้ยินแม้กระทั่งเสียงใบไม้หล่น โดยเฉพาะเวลา 

กลางคืนที่มีอากาศเยือกเย็น เคล้ากับเสียงของแมลงและสัตว์ป่าที่โหยหวน 

ในทางหนึ่ง ความเชื่อและความกลัวในสิ่งลี้ลับ 

ถือเป็นตัวตอกย้ําความศักดิ์สิทธิ์ของดอยหนอก การเชื่อ 

ในสิ่งเหนือธรรมชาติที่วิทยาศาสตร์ไม่สามารถอธิบายบอก 

ได้ มีเรื่องเล่ามากมาย เช่น การเจอผีเปรตของชาวบ้าน ใน 

ลักษณะก้อนกลม ๆ คล้ายลูกบอลสีดํากลิ้งอยู่ ชาวบ้านจึง 

คว้าไม้มาเคาะ ปรากฏว่าลูกกลม ๆ นั้นค่อย ๆ ขยายใหญ่ 

ขึ้น จนกลายเป็นเปรต 

หรือในยามค่ําคืน ชาวบ้านบางคนก็เห็นดวงไฟ 

คล้ายยานอวกาศ บินลอยวกไปวนมารอบดอยหนอก ซึ่ง 

เชื่อว่าเป็นพระบรมสารีริกธาตุ 

ชาวบ้านบางคนเล่าว่า มักจะได้ยินเสียงแห่กลอง 

เสียงดังในช่วงเข้าพรรษา 

แม้แต่ความเชื่อเรื่องการเดินทางในปุา การหัก 

กิ่งไม้ก็ยังมีการถือเคล็ด กล่าวคือ ห้ามหักกิ่งไม้เข้าหา 

ตัวเอง ต้องหักไปด้านหน้า ด้านซ้ายหรือด้านขวาแทน มิ 

เช่นนั้นผีจะเอาชีวิตไป เป็นต้น 25 

ในวันเสาร์ที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2559 พวกเรา 

คณะทํางานวารสารพะเยาปริทัศน์ ฉบับดอยหนอก ได้ 

เดินทางสู่หมู่บ้านปงถ้ํา หลังจากสัมภาษณ์และสอบถาม 

เส้นทางขึ้นดอยหนอกจากผู้ใหญ่บ้านเสน่ห์ ซองดี พวกเรา 

ก็ เ ริ่ ม ต้ น ก า ร เ ดิ น ท า ง ขึ้ น สู่ ด อ ย ห น อ ก โ ด ย ใ ช้ 

รถจักรยานยนต์เดินทางเข้าไปยังตีนดอย เมื่อถึงจุดจอดรถ 

พวกเราก็พบเส้นทางที่แสนทรหด ผ่านปุาเขาอันกว้างใหญ่ 

25 เรื่องความเชื่อในสิ่งลี้ลับต่าง ๆ นี้ เล่าโดยนายเสน่ห์ ซองดี ผู้ใหญ่บ้าน 

ปงถ้ํา ต.วังทอง อ.วังเหนือ จ. ลําปาง วันที่สัมภาษณ์ 18 กุมภาพันธ์ 2559


31 

และสูงชัน เมื่อถึงสันดอยหนอก(เสียที) พวกเราก็เหนื่อย 

ล้ากันไปตาม ๆ กัน 

หลังจากการจัดเตรียมที่พัก พวกเราจึงเริ่ม 

เดินทางสู่ยอดดอยหนอกทันที และเมื่อกลับลงมาแสง 

ตะวันก็เริ่มลับขอบฟูา นกปุาบินกลับรัง หลังจาก 

รับประทานอาหารภายใต้แสงเทียน คุณลุงสมยศ 

แก้วประภา ชาวบ้านบ้านปงถ้ํา ผู้ขึ้นมาบูรณะพระธาตุอยู่ 

เพียงลําพัง ก็ชวนพวกเราร่วมสวดมนต์เย็น และสอนการ 

ฝึกทําสมาธิให้สงบ หลังจากนั้นจึงร่วมกันสนทนาหน้ากอง 

ไฟ 

พวกเราได้สอบถามคุณลุงสมยศว่า บนดอย 

หนอกมีสิ่งลี้ลับอะไรบ้าง 

น่าจะเป็นเทพประสิทธิ์ที่แปลงกายมาคอยช่วยเหลือ 

ชาวบ้าน 27 คุณลุงสมยศย้ําในค่ําคืนที่เราอยู่บนดอยหนอก 

ว่า “หากได้ยินเสียงในยามกลางคืน ห้ามทัก ให้ทําเป็นไม่รู้ 

ไม่ชี้” และ “หากฝันเห็นใครมาถามว่ามาทําอะไร ให้ตอบ 

ว่ามาทําการศึกษาข้อมูล และได้มีโอกาสขึ้นมาบูรณะพระ 

ธาตุ” ด้วยเหตุนี้จึงทําให้พวกเรารู้สึกกลัวมากขึ้นไปอีก จึง 

รีบจบการสนทนาและกลับไปนอน 

นอกจากเป็นเส้นทางบุญแล้ว ทางเดินบนดอย 

หนอกในอดีต ยังเป็นเส้นทางขนฝิ่น ขนยาบ้า และ 

ทางเดินปุาเก่าแก่ของคนโบราณอีกด้วย ซึ่งพวกเราก็ไม่รู้ 

ว่า เคยมีอะไรเกิดขึ้นบ้างบนทางเหล่านี้บ้าง 

คุณลุงเล่าว่า ดอยหนอกเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ มี 

เรื่องเล่าอยู่ว่า สมัยพ่อหลวง (นายเสน่ห์) ยังบวชเป็นเณร 

จําพรรษาอยู่บนดอยหนอก เกิดเหตุฝนตก พ่อหลวงจึง 

พยามยามจะเข้าไปหลบฝนในพระธาตุ แต่เหมือนมีคนดึง 

จีวรไม่ให้เข้าไปข้างใน พ่อหลวงจึงหันหลังมอง ทันใดนั้นก็ 

เห็นเป็นเท้าขนาดใหญ่ถีบเข้ามาที่กลางหลัง สร้างความตก 

ตะลึงให้กับพ่อหลวงเป็นอย่างมาก 

ลุงสมยศยังได้เล่าต่ออีกว่า บนดอยหนอกมีเทพ 

เทวดาชื่อว่า “เทพประสิทธิ์” คอยปกปักรักษาดอยหนอก 

ท่านสามารถแปลงกายได้ ครั้งหนึ่ง เทพประสิทธิ์เคยแปลง 

กายเป็นคนแก่ นําอาหารมาถวายพระที่มาจําพรรษาบน 

26 

ดอยหนอกนี้ 

เรื่องเล่าข้างต้น ตรงกับเรื่องเล่าของอาจารย์ 

สุวัตร์ เลิศชยันตรี เมื่อครั้งที่ขึ้นมาบูรณะพระธาตุดอย 

หนอกกับคณะศรัทธาบ้านแสงธรรมชาติ 

อาจารย์สุวัตร์เคยเล่าให้พวกเราฟังว่า ขณะ 

กําลังทําอาหารอยู่ มีชาวบ้านเห็นคนใส่ชุดขาวมานั่งเฝูา 

หม้อข้าวให้ ถามใครก็ไม่มีใครรู้จักสักคน ทุกคนจึงเชื่อว่า 

26 สัมภาษณ์ นายสมยศ แก้วประเสริฐ บ้านปงถ้ํา ต.วังทอง อ.วังเหนือ จ. 

ลําปาง, สัมภาษณ์วันที่ 12 เมษายน 2559 

27 สัมภาษณ์ นายสุวัตร์ เลิศชยันตรี บ้านแสงธรรมชาติ จ.พะเยา วันที่ 



อุทยาน ฯ กับชาวบ้าน 

อํานาจ ศรสุกอง 

ป้ายรณรงค์รักษาป่าไม้บ้านปงถ้ํา 

แต่เดิม ชาวบ้านแวดล้อมดอยหนอกและดอย 

หลวงมีอาชีพหาของป่า หาพืชสมุนไพร ขุดแร่ธาตุ 

28 

และล่าสัตว์ 

ต่อมา เมื่ออุทยานแห่งชาติดอยหลวงได้ถูกจัดตั้ง 

ขึ้นในปี พ.ศ.2533 จึงมีการนําพระราชบัญญัติปุาไม้ 

พ.ศ.2484 พระราชบัญญัติปุาสงวนแห่งชาติ พ.ศ.2507 

พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พ.ศ.2504 และ 

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ปุา พ.ศ. 2535 มา 

ใช้ในพื้นที่ 

เมื่อกฎหมายเข้ามาทับวิถีชีวิตเดิมของชาวบ้าน 

วิธีการจัดการปัญหาในเขตอุทยานฝั่งดอยหนอก พบว่า 

แม้จะมีการจับอยู่บ้าง คือปีละประมาณ 5-7 ราย 29 

แต่โดยรวมจะมีลักษณะ “ปรึกษาหารือ” 

มากกว่า “เชือดไก่ให้ลิงดู” และ “พบกันคนละครึ่งทาง” 

มากกว่า “ทําตามกฎหมายอย่างสุดโต่ง” 

กล่าวคือ เจ้าหน้าที่ของอุทยานแห่งชาติจะออก 

พื้นที่ ให้ความรู้เรื่องพระราชบัญญัติต่าง ๆ ต่อชาวบ้าน 

ก่อน อีกทั้งเป็นตัวกลางประสานความร่วมมือระหว่าง 

ชาวบ้านทางปงถ้ํา จังหวัดลําปาง และชาวบ้านทางฝั่ง 

พะเยา เพื่อทําข้อตกลงความร่วมมือ ร่วมกันอนุรักษ์ปุา 

และสัตว์ ส่วนในฝั่งชาวบ้านเอง อย่างบ้านปงถ้ํา 

ผู้ใหญ่บ้านเสน่ห์ ก็เสนอให้ชาวบ้านคืนที่ให้กับแผ่นดิน แต่ 

ชาวบ้านสามารถใช้ประโยชน์จากต้นไม้ในปุาได้ ซึ่งปรากฏ 

ว่า ด้วยข้อตกลงนี้ ชาวบ้านเต็มใจคืนพื้นที่ให้อุทยาน ฯ ได้ 

กว่า 1,850 ไร่ โดยที่ภาครัฐไม่ต้องบังคับอะไรเลย 30 

28 สัมภาษณ์ นายสุพล ศรีชัย (รองนายยกองค์การบริหารส่วนตําบลบ้าน 

ตุ่น) อ.เมือง จ.พะเยา, สัมภาษณ์เมื่อ 12 มีนาคม 2559 

29 สัมภาษณ์ นายสมศักดิ์ นวรัตน์ หัวหน้าหน่วยพิทักษ์อุทยานดอยหลวง 

ที่ 6(จําปาทอง) จ.พะเยา, วันที่สัมภาษณ์ 21 เมษายน 2559 

30 สัมภาษณ์ นายเสน่ห์ ซองดี ผู้ใหญ่บ้านปงถ้ํา ต.วังทอง อ.วังเหนือ 

จ. ลําปาง, วันที่สัมภาษณ์ 18 กุมภาพันธ์ 2559


33 

แร่ธาตุบนดอยหนอก 

สุขสอน อักษร 

แร่ธาตุ หรือแร่ธรรมชาติ ไม่ว่าจะอยู่ใน 

สถานะเป็นเครื่องประดับ หรือ สิ่งที่นํามาใช้ประโยชน์ 

เพื่อตอบสนองความต้องการของคนล้วนแล้วขึ้นอยู่กับ 

การที่คนนั้นให้คุณค่า แร่ธาตุบางชนิดอาจมี 

คุณสมบัติพิเศษ เป็นที่ต้องการของคนจํานวนมากหรือ 

เป็นแร่ที่หายากจึงทําให้แร่ธาตุนั้นมีค่าและราคาที่ 

ต่างกันออกไป 

ไม่ว่าแร่ธาตุจะอยู่ในสถานะใดก็ล้วนแต่เป็น 

ประโยชน์ต่อมนุษย์ทั้งสิ้น ยกตัวอย่างเช่น แร่เหล็ก ที่อดีต 

ใช้ในการตีมีด ส่วนปัจจุบัน นอกจากจะใช้ตีมีดแล้ว ก็ยัง 

31 

เป็นสารประกอบอย่างหนึ่งซึ่งใช้ในการผลิตปูนซีเมนต์ 

พ่อหนานอ้าย ทองชัย ได้เล่าว่า ในอดีตมี 

ชาวต่างชาติขึ้นไปสํารวจแร่ธาตุต่าง ๆ เช่น แร่ดีบุก แต่ก็ 

ไม่พบแต่อย่างใด สอดคล้องกับคําบอกเล่าของอาจารย์ 

สุนทร สุขสราญจิตที่ว่า คุณบุญดี สุทธภักติ อดีต 

นายกเทศมนตรีพะเยาหลายสมัยก็เคยเดินทางขึ้นดอย 

หนอกเพื่อสํารวจแร่ธาตุ เช่นกัน 32 

การสํารวจหาแร่ธาตุในอดีต แม้ไม่พบแร่ดีบุก 

แต่ก็เจอแร่เหล็ก ซึ่งชาวบ้านสมัยนั้นสามารถนํามาใช้ตีมีด 

ได้33 นอกจากนั้น ยังพบแร่โดโลไมต์ ซึ่งมีลักษณะคล้าย 

หินปูน ชาวบ้านมักนํามาใช้ในการก่อสร้าง โดยผสมกับน้ํา 

ปูนขาว แต่ปัจจุบันไม่สามารถนําลงมาใช้ได้อีกแล้ว 

เนื่องจากดอยหนอกอยู่ในเขตการควบคุมของอุทยาน 

แห่งชาติดอยหลวง 34 

นอกจากนั้นแล้ว ย้อนกลับไปเมื่อ 30-40 ปีก่อน 

ชาวบ้านบ้านปงถ้ํา ได้เดินทางไปเก็บของปุาบนดอยหนอก 

ตามวิถีชีวิต แล้วก็ได้พบกับบ่อที่มีหินหลากหลายสี 

ชาวบ้านเห็นว่ามันสวยงามจึงช่วยกันขนหินลงมาใส่ปี๊บ 

ขาย โดยขายในราคาเพียงไม่กี่บาท ซึ่งก็หารู้ไม่ว่า 

หลังจากนั้น เมื่อมีการเข้าไปสํารวจบ่อหินสีที่ชาวบ้านพบ 

ปรากฏว่าบ่อหินสีนั้นคือบ่อพลอยที่มีค่ามหาศาล 35 

31 ไม่ปรากฏชื่อผู้แต่ง, “วัตถุดิบและกรรมวิธีการผลิตปูนซีเมนต์”, สืบค้น 

จาก https://blog.eduzones.com/whet/3383, วันที่สืบค้น 26 

เมษายน 2559 

32 อาจารย์สุนทร สุขสราญจิต ได้ยินมาจากคุณบุรินทร์ สุทธภักติ ลูกชาย 

ของคุณบุญดี สุทธภักติ อีกที 

33 สัมภาษณ์นายอ้าย ทองชัย (ปราชญ์ชาวบ้านประจําศูนย์เรียนรู้ชุมชน) 

บ้านห้วยหม้อ ต.บ้านสาง จ.พะเยา วันที่สัมภาษณ์ 17 กุมพาพันธ์ 2559 

34 สัมภาษณ์ นายสุพล ศรีชัย (รองนายยกองค์การบริหารส่วนตําบลบ้าน 

ตุ่น) อ.เมือง จ.พะเยา, สัมภาษณ์เมื่อ 12 มีนาคม 2559 

35 สัมภาษณ์ นายเสน่ห์ ซองดี ผู้ใหญ่บ้านปงถ้ํา ต.วังทอง อ.วังเหนือ 

จ. ลําปาง วันที่สัมภาษณ์ 18 กุมภาพันธ์ 2559.


ลูกหาบบนดอยหนอก 

นนทฤทธิ์ มูลศรี 

เส้นทางขึ้นดอยหนอกและดอยหลวงมีอยู่หลาย 

เส้น แต่ที่สําคัญมีอยู่ 3 เส้นทางดังที่กล่าวไปแล้ว กระนั้น 

ใน 3 เส้นทางก็มีเพียงเส้นทางเดียวที่จะมีเจ้าหน้าที่ 

อุทยานแห่งชาติดอยหลวงเป็นผู้นําทาง และหาลูกหาบให้ 

นั่นก็คือเส้นบ้านปากบอก (แต่นักท่องเที่ยวต้องติดต่อกับ 

ทางอุทยานแห่งชาติดอยหลวง เพื่อนัดแนะกันก่อน) 

นอกจากเส้นทางนี้ นักท่องเที่ยวต้องจ้างชาวบ้านเป็นผู้นํา 

ทางและลูกหาบเอง 

อาชีพลูกหาบ เป็นอาชีพเสริมจากการทําไร่ ทํา 

สวน เมื่อฤดูหนาวมาเยือนและการขึ้นดอยหนอกเป็นที่ 

รู้จักมากขึ้นจากโซเชียลมีเดีย อาชีพลูกหาบจึงกลายเป็น 

วิถีชีวิตของชาวบ้านไป อาชีพลูกหาบมีความสําคัญต่อการ 

อนุรักษ์ปุาไม้ในทางอ้อม เนื่องจากพวกเขาจะเป็นหูเป็นตา 

ให้กับเจ้าหน้าที่อุทยาน ฯ เพื่อเฝูาระวังไฟปุา และช่วย 

ขจัดปัญหาขยะ 

การขึ้นดอยหนอก ผ่านการติดต่อกับเจ้าหน้าที่ 

อุทยานแห่งชาติดอยหลวง จะมีเจ้าหน้าที่อุทยาน ฯ ดูแล 

ในอัตราส่วนนักท่องเที่ยว 10 คน ต่อเจ้าหน้าที่ 1 คน มี 

ค่าตอบแทนการนําทางวันละ 300 บาท ส่วนลูกหาบ มี 

ค่าตอบแทนวันละ 500 บาท 36 นอกจากนั้นจะเป็นค่าเข้า 

อุทยานคนละ 20 บาท ค่าพักแรม 30 บาทต่อคนต่อคืน 

และค่ารถอีแต๋นรับ-ส่งจากหมู่บ้านถึงจุดเริ่มเดินขึ้นเขา 

500 บาท 

ค่าใช้จ่ายและการนําทางโดยเจ้าหน้าที่อุทยานนี้ 

ใช้กับการขึ้นดอยหนอกฝั่งบ้านห้วยหม้อ บ้านบัว และ 

บ้านปากบอก ส่วนการขึ้นทางฝั่งบ้านปงถ้ําจะไม่ผ่าน 

เจ้าหน้าที่อุทยาน ฯ เพราะหมู่บ้านปงถ้ํา นําโดย 

ผู้ใหญ่บ้านจะเป็นผู้จัดการบริหารและทําข้อตกลงกับ 

นักท่องเที่ยวโดยตรง ซึ่งทางอุทยานจะไม่รับผิดชอบ หาก 

เกิดเหตุใด ๆ ขึ้น 37 

ในส่วนการเดินทางขึ้นทางฝั่งบ้านปงถ้ํา จะมี 

ค่าใช้จ่ายในการเดินทางด้วยรถอีแต๊ก (4 กิโลเมตร 1 

ชั่วโมง) ไป-กลับ 1,600 บาท นั่งได้ 10 คน (จะใช้การเดิน 

เองก็ได้) ค่าเจ้าหน้าที่นําทาง 400 บาทต่อคนต่อวัน ค่า 

ลูกหาบ 400 บาทต่อคนต่อวัน โดยแบกสิ่งของไม่เกิน 15 

กิโลกรัม 

จุดเริ่มต้นของอาชีพลูกหาบทางฝั่งพะเยา 

เริ่มต้นจาก นายเกตุ สืบสาย และชาวบ้านห้วยหม้อ ผู้ 

บุกเบิกรุ่นแรก ตั้งแต่สมัยที่อุทยาน ฯ ยังไม่เข้ามา 

ควบคุมดูแล สมัยนั้น มีนักท่องเที่ยวไม่มากนัก 

นักท่องเที่ยวจะมาติดต่อกับลูกหาบของหมู่บ้านหม้อ 

โดยตรง แต่หลังจากการเข้ามาของอุทยาน ฯ ในปี พ.ศ. 

2533 นักท่องเที่ยวจึงติดต่อผ่านเจ้าหน้าที่อุทยาน ฯ เป็น 

ช่องทางแรก หลังจากนั้น เจ้าหน้าที่อุทยาน ฯ ก็จะติดต่อ 

มายังกับประธานกลุ่มเฮาฮักดอยหนอก ซึ่งก็คือนายเกตุ 

สืบสาย ผู้เป็นประธานกลุ่มลูกหาบนั่นเอง 

36 ข้อมูลจาก L.hideki, จากดอยหลวงถึงดอยหนอก .. ขุนเขาเคล้าสาย 

ห ม อ ก เ ห นื อ ก ว๊ า น พ ะ เ ย า , จ า ก 

http://www.painaidii.com/diary/diary-detail/000616/lang/th/, 

วันที่ 4 สิงหาคม 2557, (สืบค้นเมื่อวันที่ 2 มิถุนายน 2559. 

37 สัมภาษณ์ นายสมศักดิ์ นวรัตน์ หัวหน้าหน่วยพิทักษ์อุทยานดอยหลวง 

ที่ 6(จําปาทอง) จ.พะเยา, วันที่ 21 เมษายน 2559.


35 

ทั้งนี้ ลูกหาบจะหาบของไม่เกิน 20 กิโลกรัมต่อ 

คน แต่ก็มีนักท้องเที่ยวบางกลุ่มให้ทิปเพิ่มเติม ลุงเกตุ 

สืบสาย กล่าวว่า 

“ถ้าพูดถึงความคุ้มค่าแล้ว ถ้าหากไม่มีใจรัก 

อาชีพนี้จริง เงิน 500 บาท แลกกับการแบกของหนัก และ 

อาจทําให้เป็นโรคกระดูกพรุน โรคกล้ามเนื้ออักเสบ ย่อม 

ไม่คุ้ม แต่ในฐานะเจ้าบ้านที่ดี ลูกหาบก็ไม่ได้คิดจะ 

เรียกร้องอะไร เพียงเห็นนักท่องเที่ยวมีความสุข มีร้อยยิ้ม 

ก็ถือว่าคุ้มแล้ว” 

ลูกหาบที่บ้านห้วยหม้อ มีอยู่ด้วยกันประมาณ 

30 ชีวิต ทํามา 20 กว่าปีแล้ว 

กลุ่มเฮาฮักดอยหนอก มีวิธีการบริหาร จัดการ 

การท่องเที่ยวและการอยู่รวมกันเป็นกลุ่มที่สนใจ เช่น 

ก่อนขึ้นไปเที่ยวชมปุา พวกเขาจะเก็บเงินจากนักท่องเที่ยว 

คนละ 50 บาท เป็นค่ามัดจําการขนขยะลงมา หากขนลง 

มาแล้วก็จะคืนให้ หรือลูกหาบทุกคนต้องเตรียมยา ปฐม 

พยาบาลขั้นพื้นฐานไปด้วย เพื่อรักษานักท่องเที่ยวหาก 

เกิดอุบัติเหตุ 

นอกจากนั้น ทางกลุ่ม ฯ จะเก็บเงินจากสมาชิก 

ลูกหาบ คนละ 10 บาท และเก็บคนขับรถคนละ 20 บาท 

ตามจํานวนการให้บริการนักท่องเที่ยว เพื่อนํามาเป็นเงิน 

ส่วนรวม ใช้ในยามที่สมาชิกลูกหาบเกิดอุบัติเหตุ หรือเกิด 

โรคภัย จากการทํางาน 

ต่อกรณีการสร้างกระเช้าไฟฟูาขึ้นดอยหนอก ลุง 

เกตุ สืบสาย มองว่าย่อมกระทบกับอาชีพลูกหาบแน่นอน 

อีกทั้งการให้เอกชนเข้ามาดูแล พวกเขาย่อมใช้คนของ 

ตนเอง ซึ่งอาจไม่ใช่คนในพื้นที่ แต่หากมีการตกลงกับ 

หมู่บ้านว่าจะกระจายรายได้ให้ และรัฐรับประกันว่าโฮมส 

เตย์ ที่พักต่าง ๆ หรือร้านค้าจะเป็นของชาวบ้านในพื้นที่ 

เท่านั้น จะไม่มีพ่อค้า นายทุน ภายนอกมาแย่งอาชีพ เขาก็ 

ไม่คัดค้านอะไร 38 

38 สัมภาษณ์ นายเกตุ สืบสาย กลุ่มฮักดอยหลวง (หัวหน้ากลุ่มอาชีพ 

ลูกหาบ) บ้านห้วยหม้อ ต.บ้านสาง อ.เมือง จ.พะเยา, วันที่สัมภาษณ์ 21 

เมษายน 2559.


กลยุทธ์การอนุรักษ์ธรรมชาติบนดอยหนอก 

อภิชัจ สุดเฉลียว 

ป่าไม้ ต้นน้ํา หิน ดิน แร่ธาตุ ล้วนถูกสร้าง 

ขึ้นโดยธรรมชาติ แต่ธรรมชาติก็ไม่อาจจะรักษาตนเอง 

ให้พ้นจากเงื้อมมือมนุษย์ได้ อย่างไรก็ตาม หาก 

มนุษย์มีจิตสํานึกและดวงตาละเอียดอ่อนพอ มนุษย์จะ 

รักษาธรรมชาติให้คงอยู่ เพราะเอาเข้าจริงแล้ว 

ชะตากรรมของมนุษย์ต่างหากที่ขึ้นอยู่กับธรรมชาติ ดั่ง 

เราจะเห็นได้จากมหาภัยพิบัติที่เกิดขึ้นทั่วทุกมุมโลกใน 

ปัจจุบัน อันเป็นผลสะท้อนย้อนกลับจากการทําลาย 

ธรรมชาติ ซึ่งมนุษย์ก็มิอาจคาดคะเนและต้านทานได้ 

บนเนื้อที่ 731,250 ไร่ ของอุทยานแห่งชาติดอย 

หลวง เจ้าหน้าที่อุทยาน ฯ ใช้ กฎหมาย เป็นหลักในการ 

อนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ส่วนชมรมคนฮักดอยหนอก 

ของหมู่บ้านห้วยหม้อ ก็มีกลยุทธ์การฝากเงิน 50 บาทเป็น 

เงินมัดจํา ซึ่งไถ่ถอนได้หากนักท่องเที่ยวนําขยะกลับลงมา 

จากดอย 

ในส่วนบ้านปงถ้ํา จังหวัดลําปาง ซึ่งบริหาร 

จัดการการเดินทางขึ้นดอยหนอกฝั่งตนเองด้วยตนเอง 

ภายใต้การนําของผู้ใหญ่บ้านเสน่ห์ ซองดี มีแนวคิดในการ 

อนุรักษ์ด้วยการสนับสนุนให้นักท่องเที่ยวนอนพักแรม 

ด้านล่างที่หมู่บ้าน มิให้นอนบนดอยหนอก คล้ายกับที่ 

ภูชี้ฟูา อําเภอเทิง จังหวัดเชียงราย เพื่อความสะอาดของ 

พื้นที่ และความสะดวกในการทําธุระส่วนตัว เนื่องจาก 

ด้านบนดอยหนอก ไม่มีทั้งน้ําประปาและห้องน้ํา 

นอกจากนั้นยังมีการออกใบประกาศนียบัตรผู้พิชิตดอย 

หนอกโดยองค์การบริหารส่วนตําบลท่าวังทองให้กับ 

นักท่องเที่ยว หากนักท่องเที่ยวนําขยะทุกชิ้นลงมาแลก อีก 

ทั้งยังสร้างข้อตกลงกับอุทยานแห่งชาติว่าด้วย ต้นไม้ที่ 

ชาวบ้านปลูก ในเขตพื้นที่ของชาวบ้านแต่เดิม ขอให้ 

ชาวบ้านเป็นผู้ดูแล และเก็บเกี่ยวผลผลิตจากป่า แลก 

กับการที่ชาวบ้านจะคืนที่ดินเหล่านี้ให้กับรัฐ ซึ่งจะเห็น 

ได้ว่า เป็นการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติในเขตพื้นที่รอบ 

ชุมชนของตนเองผ่านการมีส่วนร่วม การกระจายอํานาจ 

และการปกครองตนเอง สอดคล้องกับแนวคิดการมีส่วน 

ร่วมการจัดการทรัพยากรธรรมชาติโดยชุมชนท้องถิ่น 

นับตั้งแต่รัฐธรรมนูญฉบับปี พ.ศ. 2540 เรื่อยมา 

ส่วนเขตพะเยา บ้านห้วยหม้อ บ้านบัว 

โดยเฉพาะบ้านต๋อมใน ซึ่งเป็นที่ตั้งของสถานปฏิบัติธรรม 

บ้านแสงธรรมชาติ แม้จะยกเรื่องปุาไม้ให้ทางอุทยาน 

แห่งชาติเป็นผู้ดูแล เพื่อมิให้เกิดการแย่งชิงว่าพื้นที่ไหน 

เป็นของใคร แต่ก็เสริมเรื่องเล่าเกี่ยวกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์บน 

พระธาตุดอยหนอก เพื่อให้คนทั่วไปเกิดแรงศรัทธาและ 

ความเชื่อ ตลอดจนความกลัวในสิ่งที่มองไม่เห็นหากทําตัว 

ไม่เหมาะสมบนดอยหนอก เช่นการทิ้งขยะเรี่ยราดตาม 

รายทาง ซึ่งจะถือว่าเป็นการลบหลู่ เป็นบาป ไม่ได้บุญ 

เป็นต้น 39 




37 

กระเช้าขึ้นดอยหนอก : ความเห็นกระแสลัก 

กมลชนก ด้วงคํา 

หนังสือพิมพ์พะเยา PRESS ฉบับเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2559 

หน้าที่ 5 

เป็นที่ฮือฮาทั่วพะเยา เมื่อมีแนวคิดการสร้าง 

กระเช้าไฟฟ้าขึ้นดอยหนอก โดยองค์กรที่มีชื่อว่า 

เครือข่ายสภาประชาชนจังหวัดพะเยา นําโดยคุณชุม 

พล ลีลานนท์ ในฐานะผู้ประสานงานเครือข่าย ซึ่งเผย 

ว่า โครงการจะใช้งบประมาณสร้างประมาณ 700 

ล้านบาท แต่คาดว่าจะสามารถสร้างรายได้เข้าจังหวัด 

ไม่น้อยกว่าปีละ 2,000 ล้านบาท 

ภายใต้การได้รับอนุญาตจากกระทรวง 

ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ในวันที่ 13-14 

กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2559 คุณชุมพล ลีลานนท์ พร้อมคณะ 

สํารวจ 19 คน ได้เดินทางขึ้นดอยหนอกทางฝั่งพะเยา ใน 

เขตตําบลบ้านตุ่น เพื่อสํารวจจุดที่ตั้งฐานของกระเช้าลอย 

ฟูา บริเวณวนอุทยานแห่งชาติดอยหลวง พร้อมทั้ง 

ดําเนินการสํารวจพื้นที่เพื่อนํามาศึกษาผลกระทบที่มีต่อ 

สิ่งแวดล้อม (EIA) 40 ตามกฎหมายมาตรา 19 41 

คุณชุมพล ให้รายละเอียดว่า งบประมาณในการ 

ดําเนินการจํานวนประมาณ 700 ล้านบาท น่าจะมาจาก 

ทั้งภาครัฐและเอกชนร่วมมือกัน หากโครงการนี้สําเร็จและ 

สร้างรายได้ดังที่คาดไว้ จังหวัดพะเยาก็จะมีรายได้จากการ 

ท่องเที่ยวไม่เพียงปีละประมาณ 400 ล้านบาทอีกต่อไป 

เมื่อเทียบกับจังหวัดเชียงราย ที่มีรายได้จากการท่องเที่ยว 

ถึงปีละประมาณ 2,900 ล้านบาท 

40 หนังสือพิมพ์พะเยา PRESS ฉบับเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2559 หน้าที่ 5 

, วันที่สืบค้น 16 เมษายน 2559. 

41 Natjar2001law, “อํานาจเขตการสอบสวนตามมาตรา ๑๙ วรรค 

แรก”, 

Website: http://natjar2001law.blogspot.com/2012/02/blogpost_8711.html, 

วันที่สืบค้น 26 เมษายน 2559.


โครงการสร้างกระเช้าไฟฟูาขึ้นดอยหนอกนี้ 

เริ่มต้นจาก สมาชิกสภาประชาชนจังหวัดพะเยา ได้ทํา 

แผนไปปรึกษาประธานสภา ฯ ถึงเศรษฐกิจภายในจังหวัด 

พะเยา ที่หากใช้ยุทธศาสตร์การเกษตรนํา ย่อมไม่สามารถ 

ช่วยเหลือให้ประชาชนพะเยามีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นได้ 

เนื่องจากประสบปัญหาภัยธรรมชาติ และเกษตรกรส่วน 

ใหญ่มีหนี้สินมาก สภาประชาชน ฯ จึงร่วมกันคิดหาแนว 

ทางการแก้ไขปัญหา ซึ่งประเด็นที่เห็นพ้องต้องกันก็คือ 

กระเช้าลอยฟูาขึ้นดอยหนอก เนื่องจากหากมีการ 

ดําเนินการสร้างกระเช้าลอยฟูา จังหวัดพะเยาจะเป็น 

จังหวัดแรกในภาคเหนือตอนบนที่มีการสร้างกระเช้าขึ้น 

ดอย และเศรษฐกิจของจังหวัดก็จะเอื้อประโยชน์ต่อทุก 

ฝุาย เช่น ร้านอาหาร ร้านค้า โรงแรม สินค้าทาง 

การเกษตร รวมถึงสถานที่ท่องเที่ยวอื่น ๆ ทั้งหมดจะได้รับ 

ผลประโยชน์ หากมีนักท่องเที่ยวเพิ่มมากขึ้น 

ในการก่อสร้าง สภาประชาชน ฯ วางแผนและ 

คํานวณการวางเสาของกระเช้าไว้ทั้งหมด 5 ฐาน เป็น 

ระยะทาง 6 กิโลเมตร โดยฐานเสาของกระเช้า 1 ต้น จะมี 

ความยาว 4 คูณ 4 เมตร ในขั้นตอนการวางฐานเสาสํารอง 

จะใช้เฮลิคอปเตอร์วาง เพื่อใช้ในการลําเลียงพัสดุที่จะใช้ 

สร้างเสาจริง โดยให้ผู้ชํานาญพื้นที่ใช้เชือกและลวดสลิงผูก 

แต่ละเสาเพื่อส่งต่อพัสดุ ทั้งนี้เพื่อมิให้เป็นการกระทบต่อ 

ต้นไม้และระบบนิเวศต่อไป 

มิได้คิดแต่เพียงฝุายเดียว แต่การทํางานทั้งหมด 

ของสภาประชาชน ฯ อยู่ในขั้นตอนตามกระบวนการของ 

กฎหมาย อีกทั้งยังมีการสํารวจความคิดเห็น เป็นไปตาม 

กระบวนการตามขั้นตอน MOU (Memorandum of 

Understanding) หรือการทําข้อตกลงร่วมกันระหว่าง 

ชาวบ้าน ตลอดจนมีการสํารวจความคิดเห็นของประชาชน 

ในพื้นที่ ซึ่งได้ข้อสรุปออกมาว่า ประชาชนทั้งหมด 100% 

ในเขตพื้นที่สร้างกระเช้า เห็นด้วยกับการสร้าง 42 

นอกจากนั้น การกําหนดพิกัดการก่อสร้างฐาน 

เสากระเช้า ทางสภาประชาชน ฯ ก็ยังได้แจ้งไปยัง 

กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ตาม 

ขั้นตอนการดําเนินการสํารวจพื้นที่เพื่อนํามาศึกษา 

ผลกระทบที่มีต่อสิ่งแวดล้อม (EIA) ตามกฎหมายแล้ว ซึ่ง 

กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมก็อนุญาตให้ 

สํารวจพื้นที่เพื่อดําเนินการตามขั้นตอนต่อไป 

42 สัมภาษณ์ นายชุมพล ลีลานนท์ (ผู้ประสานงานเครือข่ายสภาประชาชน 

จังหวัดพะเยาและผู้อํานวยการมูลนิธิน้อมเกล้าเพื่อแผ่นดินจังหวัดพะเยา), 

วันที่สัมภาษณ์ 7 มีนาคม 2559.


39 

กระเช้าขึ้นดอยหนอก : กระแสความเห็นต่างและวิวาทะ 

แพรวพรรณ ทองแจ่ม 

แม้จะมีการสํารวจความคิดเห็นจากคนใน 

พื้นที่สร้างกระเช้าและได้ผลว่าเห็นด้วย 100% (แต่ก็ยัง 

มีข้อกังขาถึงวิธีการได้มาซึ่งผลนี้จากผู้ไม่เห็นด้วย) แต่ 

นับตั้งแต่เดือนธันวาคม พ.ศ. 2556 เมื่อเริ่มมีกระแสการ 

สร้างกระเช้าดอยหนอกขึ้น ก็เริ่มมีกระแสคิดต่างจากกลุ่ม 

เชิงอนุรักษ์ เช่น เมื่อสร้างกระเช้าจะส่งผลต่อระบบนิเวศน์ 

ของปุาไม้หรือไม่ เช่นผ่านทางเพจเฟสบุ๊คที่เรียกตนเองว่า 

สายด่วน.คนพะเยา 43 และพะเยาโพสต์เพื่อคนพะเยา 44 ทั้ง 

สองกลุ่มได้เปิดพื้นที่แสดงความคิดเห็น เพื่อให้ประชาชน 

เข้ามามีส่วนร่วมแสดงความคิดเห็นต่อการสร้างกระเช้า 

และตั้งประเด็นข้อสงสัยต่อการสร้างกระเช้าขึ้นดอยหนอก 

โดยในขั้นแรก ได้เกิดวิวาทะกันในเพจพะเยาโพสต์เพื่อคน 

พะเยา โดยเฉพาะเกี่ยวกับการที่แอดมินเพจ ฯ ได้ตัดต่อ 

รูปกระเช้าไฟฟูาผ่ากลางสันดอยหนอก จนทําให้นาย 

ชุมพล ลีลานนท์ ในฐานะผู้ประสานงานสภาประชาชน 

จังหวัดพะเยาเข้าแจ้งความ ณ สภ.เมืองพะเยา ให้แอดมิน 

เพจพะเยาโพสต์เพื่อคนพะเยาออกมารับผิดชอบ 

เนื่องจากอาจทําให้คนทั่วไปเข้าใจผิดและต่อต้าน 

โครงการ 45 ต่อมารูปและกระทู้ดังกล่าวได้ถูกลบออกไป 

และเพจเฟสบุ๊ค สายด่วน.คนพะเยา ก็เข้ามาเรียกร้องให้ 

43 Facebook Page “สายด่วน.พะเยา” Link: 

https://www.facebook.com/สายด่วนคนพะเยา/?fref=ts 

44 Facebook Page “พะเยาโพสต์ เพื่อคนพะเยา” Link: 

https://www.facebook.com/phayaoPost1/?fref=ts 

45 ASTVผู้จัดการออนไลน์, “กระเช้าขึ้นดอยหนอก” เป็นเรื่องแล้ว-คน 

เสนอแจ้งจับเฟซ “พะเยาโพสต์ฯ” มโนตัดต่อภาพ, จาก 

http://www.manager.co.th/Local/ViewNews.aspx?NewsID=958 

0000008736, วันที่ 23 มกราคม 2558, (สืบค้นเมื่อวันที่ 3 มิถุนายน 

2559) 

มหาวิทยาลัยเข้ามามีส่วนร่วมในฐานะสถานบันการศึกษา 

ของพื้นที่ พร้อมตั้งคําถามต่อโครงการกระเช้าไฟฟูาทั้งสิ้น 

9 ประเด็น ได้แก่ 

1. ใครเป็นเจ้าของกระเช้าไฟฟูา หากเอกชน 

เป็นเจ้าของ จะเป็นกี่ปี ก่อนจะคืนรัฐ หากระยะเวลาคุ้ม 

ทุนคือ 10 ปี 

2. ค่าบํารุงรักษากระเช้า ใครจ่าย (ช่วงเอกชน 

เป็นเจ้าของ) 

ข้างบน 

3. ใครจะดูแลความสะอาดวัด หรือดอยหนอก 

4. จะมีร้านค้าขายดอกไม้ ธูปเทียน ของชํา ของ 

กิน ชา กาแฟ อยู่บนดอยหรือไม่ และใครเป็นเจ้าของ 

5. จะมีการสร้างห้องน้ําบนดอยหรือไม่ 

6. ที่บอกว่า พะเยาจะมีรายได้มากขึ้น ภาค 

ประชาชน ชาวบ้านจะได้ หรือนายทุนนอกพื้นที่ หรือนอก 

จังหวัดได้ 

7. เมื่อเป็นเช่นนี้ก็อาจจะมีการสร้างโรงแรมที่ 

พักต่าง ๆ ริมกว๊านพะเยา โดยนายทุน 

8. นายทุนอาจจะเข้าไปกว้านซื้อที่ดินบ้านตุ๋น 

บ้านสาง ทําให้บ้านตุ๋น บ้านสางเสียความเป็นชุมชนไป


9. หากกระเช้าไฟฟูาเกิดมีปัญหาขัดข้อง เช่น 

กระเช้าค้างไม่สามารถควบคุมผ่านระบบไฟฟูาได้ การ 

ช่วยเหลือจะเป็นเช่นใด เพราะจะไม่มีการตัดไม้ด้านล่าง 

จะตัดแค่ช่วงเสาเท่านั้น 

ทั้งนี้ มีตัวแทนจากสภาประชาชนจังหวัดพะเยา 

มาตอบคําถามและวิวาทะอยู่ 2 คน ได้แก่ นายชุมพล 

ลีลานนท์ และนายเทพพนม ข่มอาวุธ 

ดังนี้ 

นายชุมพล ลีลานนท์ ได้ตอบคําถามเป็นข้อ ๆ 

1. เจ้าของกระเช้าไฟฟูาตัวจริง คือ หน่วยงาน 

ภาครัฐ อบต. และเทศบาล แต่เนื่องจากมีเอกชนมาลงทุน 

จึงต้องมีการแบ่งผลประโยชน์ให้คือ 30 ปี หลังจากนั้นก็ 

จะเป็นของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง 

2 .ในช่วงเวลา 30 ปี การบํารุงรักษาเป็นของผู้ 

ลงทุน การบริหารจัดการเป็นของสภาประชาชน ร่วมกับ 

อบต. 

3. ในเรื่องความสะอาด มีคณะทํางาน คือ สภา 

ประชาชน ร่วมกับ อบต. แบ่งความรับผิดชอบเป็นเรื่อง ๆ 

ไป 

4. เช่นเดียวกับความสะอาด เรื่องร้านขายของ 

คณะกรรมการ สภาประชาชน และ อบต.ฯลฯ จะร่วมกัน 

บริหารจัดการในรูป คณะกรรมการ 

5. ย่อมต้องมีการสร้างห้องน้ําอํานวยความ 

สะดวกให้นักท่องเที่ยว และจะมีการจัดการที่ดี มีการ 

บําบัดและนําไปใช้ประโยชน์ต่อไป 

6. รายได้ของพะเยา หรือคนพะเยา มาจากการ 

มีงานทํา สามารถขายสินค้า อาหารการกิน มีการ 

ท่องเที่ยวรอบกว๊าน มีโรงแรม มีที่พัก คนพะเยาก็มีงานทํา 

มีรายได้มากขึ้น 

7. การสร้างโรงแรม รอบกว๊าน น่าจะเป็นรี 

สอร์ทชั้นเดียว เหมาะสมกว่า 

8. การซื้อที่บ้านตุ่น บ้านสาง เป็นสิทธิส่วนบุคล 

คนซื้อคนขาย ตอบไม่ได้ แต่ที่ต้องห้ามคือ อย่าทําราย 

ธรรมชาติ ต้องคงเดิมไว้ เพื่อการท่องเที่ยว เป็นข้อตกลง 

ของสอง อบต. 

9. ปัญหากระเช้าค้าง จะมีไฟฟูาสํารอง มีเครื่อง 

ปั่นไฟฟูา สามารถนําผู้โดยสารขึ้นลงได้ ตามปกติ


41 

นอกจากนั้นนายชุมพล ลีลานนท์ ยังให้ข้อมูล 

เพิ่มเติมว่า โครงการกระเช้าไฟฟูา มีการวิเคราะห์การคุ้ม 

ทุนแล้ว ไม่มีการตัดไม้ทําลายปุา เพราะกระเช้าสูงกว่า 

ยอดไม้ 10 เมตร จะมีโครงการปล่อยสัตว์และปลูกปุาทุก 

ปี มีสิ่งอํานวยความสะดวกด้านบนให้กับนักท่องเที่ยว ทั้ง 

อาหาร น้ําดื่ม ฯลฯ มีแพทย์ พยาบาล และผู้รักษาความ 

ปลอดภัย ส่วนคณะกรรมการก็ดูแลร่วมกับหน่วยงานของ 

รัฐ ผลประโยชน์ที่ได้ เอกชนผู้ร่วมลงทุนก็เอาไป 70% ที่ 

เหลือใช้ในการบริหารจัดการ นอกจากนั้นการสร้าง 

กระเช้ายังเอื้ออํานวยให้กับคนแก่ คนพิการ คนมีโรค 

ประจําตัว อีกด้วย 

ในส่วนนายเทพพนม ข่มอาวุธ นอกจากจะ 

เรียกร้องให้แอดมินเพจส่ายด่วน.คนพะเยาแสดงตัวในที่ 

แจ้ง หรือบอกชื่อเสียงเรียงนามที่แท้จริงแล้ว ยังได้ให้ 

ข้อมูลเพิ่มเติมว่า 

บนดอยหนอกจะมีรั้วตาข่ายรอบด้านบนเพื่อ 

ปูองกันนักท่องเที่ยวพลัดตก ตัวเสากระเช้าจะไม่มีการตั้ง 

บนดอยหนอก นักท่องเที่ยวอาจต้องเดินขึ้นบันไดหรือ 

อาจจะมีระบบรางขนส่ง บนดอยหนอกอาจจะมีการจัด 

พระภิกษุไปจําวัด ส่วนของเสียจากการขับถ่ายจะมีการ 

เปลี่ยนเป็นพลังงานไฟฟูา ซึ่งต่างประเทศต้องมาดูงาน 

แน่นอน นอกจากนั้นทุกกระบวนการจะมีการดึงท้องถิ่น 

เข้ามามีส่วนร่วม ไม่ว่าจะเป็นกระบวนการในการตัดสินใจ 

ขั้นตอนต่าง ๆ หรือการเปิดโอกาสให้ชุมชนเสนอโครงการ 

เข้ามาบูรณาการกับการท่องเที่ยวดอยหนอก เป็นต้น 

ข้างฝุายแอดมินเพจส่ายด่วน.คนพะเยา 

นอกจากคําถามเรื่องการอนุรักษ์ธรรมชาติแล้ว สิ่งที่ 

แอดมินเพจส่ายด่วน.คนพะเยา ต้องการความชัดเจนก็คือ 

เรื่องเกี่ยวกับการแบ่งผลประโยชน์ของเอกชนให้ท้องถิ่น 

และความแน่นอนทุกเรื่องก่อนที่โครงการจะอนุมัติ เพราะ 

หากโครงการได้รับอนุมัติแล้ว ประชาชนเพิ่งมาทราบ 

รายละเอียด พวกเราก็ไม่สามารถยับยั้งโครงการได้ การที่ 

เอกชนลงทุนถึง 700 ล้านบาท ย่อมต้องประสงค์ต่อกําไร 

จึงอยากให้แน่ใจว่า การทําธุรกิจบนแผ่นดินพะเยา 

นอกจากทรัพยากรธรรมชาติต้องไม่ถูกทําลายแล้ว คน 

พะเยายังต้องได้รับผลประโยชน์ด้วย 

ทั้งนี้ มีการนัดหมายว่าจะมีการเปิดเวที 

สาธารณะเพื่ออภิปรายในประเด็นการสร้างกระเช้าไฟฟูา 

ดอยหนอกต่อไป 46 

46 โปรดอ่านกระทู้ฉบับเต็มทางเพจสายด่วน.คนพะเยา ใน 

https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=754131 

308010650&id=500307550059695&substory_index=0


ดอยหนอกและบทบาทของผู้นํา 

ณัฐพล องการ 

อ.สุวัตร์ เลิศชยันตรี ผู้ใหญ่บ้านเสน่ห์ ซองดี คุณจุมพล ลีลานนท์ 

ดอยหนอก เป็นพื้นที่อันเป็นส่วนผสมระหว่าง 

ธรรมชาติ ศาสนา และการท่องเที่ยวธุรกิจ ดังนั้นจึงมี 

กลุ่มบุคคลหรือหน่วยงานหลายรูปแบบเข้ามามีส่วน 

ร่วมในการจัดการ ไม่ว่าจะเป็นผู้นําทางความเชื่อ 

ศาสนาและวัฒนธรรม ผู้นําทางการปกครองในพื้นที่ 

ผู้นําในการอนุรักษ์ทางราชการ และผู้นําในการ 

พัฒนาทางเศรษฐกิจ 

สําหรับผู้นําทางด้านความเชื่อ ศาสนา และ 

วัฒนธรรม คือ อาจารย์สุวัตร์ เลิศชยันตี แห่งบ้านแสง 

ธรรมชาติ 

อาจารย์สุวัตร์เป็นผู้นําในการบูรณะพระธาตุ 

ดอยหนอกตั้งแต่แรกเริ่มกระทั่งปัจจุบัน ผ่านการใช้แรง 

ศรัทธาในพระพุทธศาสนาเพื่อให้ชาวบ้านร่วมกันร่วมแรง 

ร่วมใจขึ้นไปบูรณะพระธาตุ เมื่อประกอบกับชาวไทยนับ 

ถือศาสนาพุทธมากที่สุด และมีการกระจายข่าวทาง 

โซเชียลมีเดีย จึงทําให้การบูรณะพระธาตุดอยหนอก หรือ 

การเดินทางขึ้นไปสักการะนําตุงไปห่มพระธาตุ โดยเฉพาะ 

ยิ่งในระยะหลัง มีผู้ร่วมสนใจเป็นจํานวนมากขึ้น และไม่ 

จํากัดเฉพาะผู้คนในจังหวัดพะเยาหรือลําปางอีกต่อไป โดย 

การนําตุงไปห่มพระธาตุกลายเป็นประเพณีไปแล้วในช่วง 

เดือนหกเป็ง หรือเดือนกุมภาพันธ์-มีนาคม ในทางฝั่ง 

พะเยา 47 และในช่วงเจ็ดเป็ง ของฝั่งลําปาง 

ในส่วนผู้นําทางด้านการปกครองท้องที่อย่าง 

ผู้ใหญ่บ้าน เสน่ห์ ซองดี ผู้ใหญ่บ้านปงถ้ํา ตําบลท่าวังทอง 

อําเภอวังเหนือ จังหวัดลําปาง ก็เป็นคนสําคัญคนหนึ่งใน 

การผลักดันให้ชาวบ้านทางฝั่งปงถ้ําได้มีส่วนร่วมในการ 

บูรณะดูแลรักษาพระธาตุ ตลอดจนริเริ่ม สานต่อประเพณี 

อย่างการสรงน้ําพระธาตุและรอยพระพุทธบาทดอยหนอก 

หรือในแง่การอนุรักษ์ธรรมชาติ 

ผู้ใหญ่บ้าน เสน่ห์ ซองดี ยังเป็นผู้นําในการทํา 

ข้อตกลงกับอุทยานแห่งชาติดอยหลวงว่าด้วยการ 

แก้ปัญหาชาวบ้านบุกรุกพื้นที่อุทยาน หรืออุทยานทับที่ 

ชาวบ้าน ผ่านการทําข้อตกลงว่าชาวบ้านจะปลูกต้นไม้ ขอ 

ดูแล และเก็บผลประโยชน์ แลกกับการที่ชาวบ้านมอบ 

ที่ดินให้อุทยาน 




43 

นอกจากนั้นในแง่การท่องเที่ยว ผู้ใหญ่บ้าน 

เสน่ห์ ซองดีก็ยังเป็นผู้นําในการสร้างให้หมู่บ้านปงถ้ําเป็น 

สถานที่ท่องเที่ยวทางพุทธศาสนาก่อนขึ้นดอยหนอก 

ตลอดจนเป็นผู้บริหารจัดการการนํานักท่องเที่ยวขึ้นดอย 

ทั้งการจัดหาผู้นําทาง ลูกหาบ การจัดการขยะ และ 

ประกาศนียบัตรผู้พิชิต เป็นต้น 48 

ในส่วนผู้นําทางด้านเศรษฐกิจ คือ คุณชุมพล 

ลีลานนท์ ประธานสภาประชาชนจังหวัดพะเยา ผู้ 

เคลื่อนไหวให้มีการสร้างกระเช้าขึ้นดอยหนอก 

คุณชุมพลมองว่าการพัฒนาการท่องเที่ยวและ 

เศรษฐกิจจะนําไปสู่การพัฒนาคุณภาพชีวิตของคนพะเยา 

กล่าวคือ หากรายได้จากการท่องเที่ยวของพะเยาเพิ่มจาก 

ปีละ 700 ล้านบาท เป็น 2,000 ล้านบาท ผู้ได้รับ 

ผลประโยชน์ก็คือคนจังหวัดพะเยา ทั้งในฐานะเจ้าของ 

ธุรกิจที่พัก ร้านอาหาร ของที่ระลึก ตลอดจนลูกหาบ เป็น 

ต้น แต่ทั้งนี้ทั้งนั้น การสร้างกระเช้าไฟฟูาก็ต้องคํานึงถึง 

ผลกระทบต่อสภาพแวดล้อม หรือหากมีก็ต้องให้น้อยที่สุด 

เท่าที่จะมากได้ 

ในส่วนผู้นําของหน่วยงานรัฐ นั่นก็คืออุทยาน 

แห่งชาติดอยหลวง แม้ว่าจะใช้กฎหมายเป็นหลักในการ 

ดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติ แต่กฎหมายปัจจุบันก็ 

ยืดหยุ่น และต้องการการมีส่วนร่วมของประชาชน 

เนื่องจากเล็งเห็นถึงข้อจํากัดในแง่จํานวนของพนักงานรัฐ 

เมื่อเทียบกับขนาดของพื้นที่อนุรักษ์ ตลอดจนยอมรับว่า 

ชาวบ้านมีจารีตประเพณีเป็นของตนเองในการอนุรักษ์ 

ทรัพยากรธรรมชาติที่พวกเขาอยู่ร่วมด้วย 

สุดท้าย ในส่วนผู้นําฝุายอนุรักษ์ปุาไม้ที่ไม่เห็น 

ด้วยกับการสร้างกระเช้าไฟฟูา แม้ว่าจะมิได้เป็นตัวบุคคล 

แต่ผ่านโซเชียลมีเดียอย่างเพจเฟสบุ๊คสายด่วนคนพะเยา 

และเฟสบุ๊คพะเยาโพสต์ แต่ก็ถือว่าเป็นตัวแทนของกลุ่ม 

คนที่มองเรื่องการอนุรักษ์ธรรมชาติระยะยาวเป็นหลัก อีก 

ทั้งยังมีข้อเป็นห่วงถึงเรื่องเศรษฐกิจว่าในที่สุดแล้ว 

ผลประโยชน์นี้จะตกอยู่ในมือคนพะเยา ชาวบ้าน หรือ 

นายทุนต่างจังหวัดกันแน่ 

ผู้นําในแต่ละส่วน ต่างมีความคิดหลักในคนละ 

แบบ มีบ้างที่ขัดแย้งกัน แต่ทั้งหมดก็อยู่บนฐานของการ 

คํานึงถึงส่วนรวม ไม่ว่าจะในนามการอนุรักษ์ ศาสนา หรือ 

เศรษฐกิจ จึงเป็นเรื่องที่น่าติดตามยิ่งว่า โครงการสร้าง 

กระเช้าไฟฟูาดอยหนอก จะลงท้ายด้วยผลใด กระนั้นสิ่งที่ 

น่าสนใจยิ่งกว่าก็คือกระบวนการก่อนถึงผลนั้น ทุกฝุาย 

ทุกองค์กร ทุกหน่วยงาน และคนพะเยาทั่วไปจะมีส่วนร่วม 

อย่างไร จะรับฟัง ร่วมถกเถียง และร่วมยอมรับมากน้อย 

แค่ไหน เพราะในแง่หนึ่งมันก็เหมือนการเดินทางขึ้น 

ดอยหนอก บางครั้งระหว่างทางก็สําคัญไม่ยิ่งหย่อน 

กว่าจุดหมายปลายทาง 

48 สัมภาษณ์ นายเสน่ห์ ซองดี ผู้ใหญ่บ้านปงถ้ํา ต.ท่าวังทอง อ.วังเหนือ จ. 

ลําปาง, วันที่สัมภาษณ์ 18 มีนาคม 2559


ดอยหนอก : บันทึกการเดินทางขึ้นและเขียน 

กฤษณพงศ์ บุญจันทร์ 

“กว๊านพะเยาแหล่งชีวิต ศักดิ์สิทธิ์พระเจ้า 

ตนหลวง บวงสรวงพ่อขุนงําเมือง งามลือเลื่องดอย 

บุษราคัม” 

จากคําขวัญของจังหวัดพะเยา คงไม่มีใครที่ไม่ 

รู้จักและไม่เคยไปสถานที่ท่องเที่ยวข้างต้น ต่างกับ “ดอย 

หนอก” ที่น้อยคนนักจะเดินทางไปถึง จากเส้นทางที่แสน 

ไกลและยากลําบาก 

ในรายวิชาสัมมนา ของนิสิตรัฐศาสตร์ชั้นปีที่ 4 

ปีการศึกษา 2558 ทั้งหมดกว่า 235 คน ได้ตั้งโจทย์ให้ 

นิสิตศึกษาเรื่องราวอะไรก็ได้เกี่ยวกับพะเยา เพื่อนํามา 

จัดทําเป็น “วารสารพะเยาปริทัศน์” อันถือเป็นการทิ้ง 

ทวนชีวิตนิสิตตามปณิธาน “ปัญญาเพื่อความเข้มแข็งของ 

ชุมชน” ของมหาวิทยาลัย 

จากเดิมที่กลุ่มเพื่อนของข้าพเจ้าก็มีความสนใจ 

และตั้งใจไว้ก่อนแล้วว่า ก่อนจบการศึกษาจะต้องพากันไป 

เยือนดอยหนอกให้ได้ เหล่านี้จึงเป็นที่มาของการจัดทํา 

วารสารพะเยาปริทัศน์ฉบับดอยหนอกนี้ 

ยื่นให้จากการสละเวลาให้สัมภาษณ์ก็ทรงคุณค่ากว่าคําพูด 

เป็นไหน ๆ 

มากกว่า “เรื่อง” จึงมี “ราว” เหล่านี้ 

ข้าพเจ้าจึงอยากจะขอขอบคุณเพื่อนและผู้ให้ 

สัมภาษณ์มา ณ โอกาสท้ายของวารสารนี้ 

การเดินทางขึ้นดอยหนอกของกลุ่มเรา เริ่มต้น 

จากการเลือกขึ้นทางฝั่งหมู่บ้านปงถ้ํา เนื่องจากมีเพื่อนใน 

กลุ่มเคยขึ้นทางฝั่งบ้านต๋อมใน-ห้วยหม้อมาแล้ว อีกทั้ง 

คณะเดินทางยังมีผู้หญิงอยู่หลายคน การเลือกเส้นทางที่ 

สั้นและกระชับเวลาจึงเหมาะสมกว่า 

พวกเราทั้งหมด 13 คนขับรถมอเตอร์ไซค์ออก 

จากพะเยาตั้งแต่ 6 โมงเช้า ถึงหมู่บ้านปงถ้ําเวลาประมาณ 

8.00 น และเดินทางสู่จุดเดินเท้าแรกด้วยมอเตอร์ไซค์ 

จุดเริ่มต้นที่ 1 นี้ ห่างจากตัวหมู่บ้านประมาณ 4 

กิโลเมตร ระหว่างทางนั้นเต็มไปด้วยทุ่งนาของชาวบ้าน 

เมื่อมองย้อนกลับไปจากวันนี้ที่ทุกอย่างลุล่วงไป 

แล้ว การศึกษาประเด็นดอยหนอกสําหรับข้าพเจ้า มิได้ 

เป็นการค้นหาหรือรับรู้แค่ “เรื่อง” หรือใจความสําคัญ 

เท่านั้น แต่ยังได้สัมผัสกับผู้คนที่เกี่ยวข้องในหลายมิติ 

นับตั้งแต่การตั้งประเด็นคําถาม การค้นหาผู้รู้ การตะลอน 

ขึ้น-ลงพื้นที่สัมภาษณ์ ซึ่งบางครั้งก็เป็นการเดินทางที่พึ่ง 

โชคชะตามากกว่าการวางแผน พึ่งเพื่อนมากกว่าแผนที่ 

อีกทั้ง บางครั้งแววตาแห่งความศรัทธาของผู้ให้ข้อมูลก็ 

สําคัญไม่แพ้ข้อมูลที่พวกเขาให้ และเช่นกัน น้ําใจที่หยิบ


45 

การเดินทางขึ้นดอยหนอกจากบ้านปงถ้ํากับจาก 

บ้านห้วยหม้อนั้นต่างกัน กล่าวคือ ในขณะที่เส้นห้วยหม้อ 

มีระยะทางไกลกว่า แต่ก็ชันน้อยกว่าเส้นปงถ้ํา ดังนั้นแค่ 

เพียงจากจุดที่ 1 ไปยังจุดที่ 2 เพื่อนหลายคนในกลุ่มก็เริ่ม 

ถอดใจกับความชันของเส้นทาง ความหนักและ 

ความหน่วงของเปูที่ใส่ของมาเสียเต็มพิกัด 

แต่ก็ดีที่มีลมคอยช่วยพัดมาทําให้พวกเราคลายร้อน และ 

หายเหนื่อยเป็นพัก ๆ นอกจากนั้น รอยยิ้ม เสียงหัวเราะ 

และน้ําใจของเพื่อนร่วมทาง ก็เป็นพลังให้แก่กันได้เป็น 

อย่างดีจนดั้นด้นมาถึงจุดพักที่ 3 ในเวลาประมาณ 12.00 

น. พวกเราพัก และรับประทานอาหารตรงที่แห่งนี้ซึ่งมีชื่อ 

เรียกว่า กิ่วฮางแกง 

แต่ก็ด้วยด้วยน้ําใจและกําลังใจจากเพื่อนที่คอย 

ให้และช่วยเหลือกัน 

“เอาเปูมา เดี๋ยวจะแบกให้” 

“สู้ ๆ สิเรามาด้วยกัน ก็ต้องกลับด้วยกัน” 

ทําให้ในที่สุด พวกเราก็สามารถประคับประคอง 

กันจนถึงจุดพักที่สอง จุดที่ 2 นี้เป็นจุดที่เส้นทางระหว่าง 

บ้านห้วยหม้อกับปงถ้ํามาบรรจบกันตรงสันเขา 

จากนั้น ความเหนื่อย ความหิว และอากาศที่ 

ร้อนอบอ้าว บวกกับอาการเจ็บปวดตามร่างกายก็เริ่มเข้า 

มาเยือนและคอยตัดกําลังกายในการพิชิตดอยหนอกครั้งนี้ 

ในระหว่างการเดินทางไปจุดพักที่ 4 ได้มี 

เส้นทางที่แยกเป็นสองสาย ทําให้พวกเราสับสน โชคดีที่ 

ตรงนั้นมีสัญญาณโทรศัพท์มือถือ พวกเราจึงโทรไป 

สอบถามกับผู้ใหญ่บ้านปงถ้ํา แล้วได้คําตอบว่า เส้นทาง 

ด้านซ้ายมือจะเป็นทางขึ้นดอยหลวง ส่วนถ้าตรงไป จะไป 

ดอยหนอก พวกเราจึงเลือกที่จะตรงไป โดยเส้นทางเดินไป 

ดอยหนอกนี้ จะเป็นทางไต่สันเขา มีทางลงและขึ้นสลับกับ 

ช่วงใกล้ที่จะถึงจุดพักที่ 4 จะเป็นหินผาชัน และเริ่ม 

มองเห็นดอยหนอกแล้ว ดังกล่าวจึงทําให้ทุกคนต่างมีแรง 

และกําลังใจในการเดินขึ้นมาอีกครั้ง


ในที่สุด เมื่อเราพบกับธารน้ําที่ไหลเอื่อย นั่นคือ 

สัญญาณว่าถึงจุดพักที่ 4 แล้ว ซึ่งเป็นจุดพักที่มีตาน้ําไหล 

ตลอดทั้งปี ตาน้ําแร่ธรรมชาตินี้ รับประกันได้ว่า หากใคร 

ได้เดินขึ้นมาและลิ้มลองรส ย่อมรับรู้ได้ถึงความเย็นสดชื่น 

รสน้ํา รสธรรมชาติ และรสชาติชีวิตนี้เกินที่จะบรรยายเป็น 

ถ้อยคําได้เชียว 

พวกเราแต่ละคนนอนพักเอาแรงกันกว่า 1 

ชั่วโมง แล้วก็เริ่มต้นขึ้นไปยังพระธาตุดอยหนอกในเวลา 

15:30 น. 

ในจุดพักนี้ พวกเราได้เติมน้ําใส่ขวดพก และ 

ช่วยกันขนทราย เพื่อนําขึ้นไปบูรณะพระธาตุตามกําลัง 

ของแต่ละคน จนในที่สุดก็ถึงที่พักบริเวณศาลาในเวลา 

ประมาณ 14:00 น. 

ในระหว่างการขึ้นพระธาตุนั้น มีข้อควรปฏิบัติ 

คือ ใครที่กลัวความสูง ไม่ควรมองลงไปข้างล่างเพราะมีแต่ 

หน้าผาชันและเหวลึก และในระหว่างการไต่ขึ้นไปนั้น เรา 

ต้องถือว่า หญ้าและหินที่เราจับนั่นคือชีวิตของเราเอง ซึ่งก็ 

ยังดีที่ตรงทางขึ้นที่ชันที่สุด มีผู้ใจบุญนําลวดสลิงเส้นใหญ่ 

มาผูกหินด้านบนไว้ เพื่อให้พวกเราไต่ขึ้นไปโดยง่ายและ 

ปลอดภัยมากขึ้น 

และแล้วในที่สุด พวกเราแต่ละคนก็สามารถ 

ขึ้นมายังดอยหนอก ได้นําทราย ปูน น้ํา ขึ้นมา เมื่อขึ้น 

มาถึงแล้ว เรียกได้ว่า ความเหนื่อยนั้นหายไปอย่างปลิดทิ้ง 

เลยก็ว่าได้ 

นอกจากรอยพระพุทธบาท พระธาตุ พระสังกัจ- 

จายน์ พระวิสุทธิเทพ วิว 360 องศา และกว๊านพะเยา 

เบื้องล่างแล้ว 

บนดอยหนอก ยังมีสมุดเก่า ๆ อยู่เล่มหนึ่ง 

บันทึกรายชื่อผู้ที่ขึ้นมาพิชิต พร้อมกับวันเดือนปีที่ขึ้นมา 

ตลอดจนความในใจของนักเดินทาง เมื่อพวกเราได้ค่อย ๆ 

อ่านไป ก็ต่างอินไปกับความรู้สึกเหล่านั้น


47 

หลังจากการดื่มด่ํากับบรรยากาศบนยอดดอย 

หนอก ที่สดชื่นดั่งกับลมยามเย็นของชายฝั่งทะเลแล้ว 

พวกเราก็ประชุมแจกแจง 

งานให้แต่ละคน 

เมื่อแจกแจงงาน 

กันเสร็จ พวกเราก็ทยอย 

ลงจากยอดดอย ซึ่งทําให้ 

เห็นว่า ในบางครั้ง ผู้หญิง 

ก็ใจเด็ดกว่าผู้ชายมาก 

ตรงที่การลงจากยอดดอย 

เพื่อนผู้ชายบางคนถึงกับ 

ข า สั่ น มื อ ห นึ่ ง จั บ 

ผ้าขาวม้าไว้อย่างแน่นหนา 

ถึงแม้ว่ามือข้างนั้นจะบวม 

จากอุบัติเหตุในการเล่น 

กีฬาก่อนหน้านั้นก็ตาม ในขณะที่ 

เพื่อนผู้หญิงกลับเดินตัวปลิวลง 

มาอย่างหน้าตาเฉย 

ห ลั ง จ า ก ที่ ล ง 

จากยอดดอย มีทั้งคน 

หาฟืนที่ต้องตระเวน 

หากิ่งไม้แห้ง ซึ่งหา 

ยากมาก เพราะ 

ผู้คนขึ้นไปก็ต้อง 

ใช้ กั น ทั้ งนั้ น 

ซึ่งนับว่าต้อง 

พึ่งโชคชะตา 

อีกเช่นกัน 

คนหาน้ําที่ต้องเดินลงไปที่ตาน้ําเป็น 

ระยะทางกว่า 1 กิโลเมตร คนทํากับข้าวที่ต้องสําลักควัน 

ไฟ และบางครั้งต้องน้ําตาไหล 

บรรยากาศเหล่านี้ทําให้ชวนนึกถึงตอนเข้าค่าย 

ลูกเสือในสมัยมัธยมเสียนี่กะไร 

เมื่อยามอาหารเย็น 

มาเยือน พวกเราทุกคนต่างพูด 

เป็นเสียงเดียวกันว่า เป็นมื้อที่ 

อร่อยที่สุดในชีวิต เพราะ 

รสชาติอาหารคลุกเคล้าไปกับ 

ความหิว ความอ่อนล้าพร้อม 

กับบรรยากาศที่แสนจะอบอุ่น 

ปนรอยยิ้ม และเสียงหัวเราะ 

ล้อมวงกันภายใต้แสงเทียน ก็ 

ยิ่งทําให้ภาพและรสนั้นตราตรึง 

ใจพวกเรายิ่งขึ้นไปอีก 

เมื่อพวกเราทานอาหารเย็นเสร็จ จึงพากันไปทํา 

วัดเย็นที่ลานพระพุทธรูปที่มีชื่อว่าองค์ปฐม 

บรมศาสดา หรือจะเรียกว่าพระ 

เ จ้ า ทั น ใ จ เ ห มื อ น ที่ 

ชาวบ้านเรียกก็ได้ 

บรรยากาศยาม 

ค่ํา มีแสงจันทร์ในคืนข้างขึ้น 

มี ดวง ด า ว ร ะ ยิ บ ก ร ะ จ า ย 

สุกสว่างเต็มฟากฟูา บรรยากาศที่ 

แสนเย็นสบายนี้ ทําให้เพื่อนบางคน 

นั่งสมาธิไป กรนไปก็มี 

หลังจากทําวัดเสร็จ พวกเราก็ 

แยกย้ายกันเข้านอน 

รุ่งเช้าของวันที่ 13 มีนาคม 2559 

พวกเราได้วางคนไว้สําหรับขึ้นไปดอยหลวง ตามคําบอก


เล่าของพระอาจารย์ธีระแห่งวัดสันกําแพง อําเภอวังเหนือ 

จังหวัดลําปาง ผู้ซึ่งบอกว่ามีเศษซากเจดีย์เก่าอยู่ และไป 

ตามหาว่า ภายในถ้ํานั้นมีรูปวาดฝาผนังดังที่ได้ยินข้อมูล 

เบื้องต้นมาหรือเปล่า 

จากการปีนปุายไปสู่ยอดดอยหลวง พวกเรา 

พบว่า มีเศษซากอิฐบนยอดดอยหลวงจริง 

แต่สําหรับภาพวาดฝาผนังถ้ํา เราไม่พบแต่อย่าง 

ใด พบแต่พระพุทธรูปขนาดต่าง ๆ เพียงเท่านั้น 

หลังจากการสํารวจพื้นที่เสร็จในเวลา 11.00 น. 

โดยประมาณ พวกเราก็ได้รับประทานอาหารกลางวันเป็น 

มือสุดท้ายที่บนดอยหนอก และก็ได้ออกเดินทางลงไปยัง 

หมู่บ้านปงถ้ําเวลา 12.00 น. 

เหล่านี้ต้องลงออกเดินทางถึงจะรู้ได้ ยิ่งแรงศรัทธาของการ 

แบกหิน แบกปูน ก็ยิ่งไปกันใหญ่ เพราะเพียงแค่แบก 

ร่างกายตนเองขึ้นไปก็ยากลําบากแล้ว หากไม่ลองเดินขึ้น 

เขา ไฉนเลยจะรับรู้น้ําหนักอันมหาศาลของแรงศรัทธา 

เหล่านั้นได้ 

สิ่งที่ทุกคนได้ฝากไว้คือ...รอยเท้า 

สิ่งที่ทุกคนเก็บมาคือ...ภาพถ่ายและความทรงจํา 

สิ่งที่ทุกคนได้มาคือ...หัวใจที่ดวงใหญ่กว่าเดิม 

ระหว่างทางลงนั้น พวกเราบ้างก็ไถลลงตามทาง 

ชันของพื้นจนกางเกงขาด บ้างก็เดินจิกดินจนปวดหัวแม้ 

เท้า พวกเราเดินไป พักไป ประกอบกับเสียงหัวเราะ เสียง 

ตะโกนแซวกัน เสียงเพลง และเสียงหอบ ดังลั่นปุา จนใน 

ที่สุด พวกเราก็มาถึงที่จอดรถในเวลา 15.00 น. และ 

เดินทางไปยังบ้านของผู้ใหญ่บ้านปงถ้ําเพื่อรับเกียรติบัตร 

พิชิตดอยหนอกไว้เป็นที่ระลึก แล้วก็เดินทางกลับไปยัง 

มหาวิทยาลัยพะเยาโดยสวัสดิภาพในเวลา 17.00 น. 

จากการขึ้นพิชิตดอยหนอก ข้าพเจ้าได้เห็นทั้ง 

ความงามของธรรมชาติ และมิตรภาพของผู้คน ทุกอย่าง


49 

เพลงดอยหนอก พะเยาปริทัศน์ 

เนื้อร้อง นาระดา สนามทอง กฤษณพงษ์ บุญจันทร์ 

ทํานอง กฤษณพงษ์ บุญจันทร์ 

ขับร้อง นาระดา สนามทอง กฤษณพงษ์ บุญจันทร์ จารุมน งิ้วทั่ง 

Intro : C Am / Dm Am / C G / C G 

C Em Am / G 

มีตํานานแห่งหนึ่งที่ชื่อดอยหนอก 

F G C/C7 

คนแซ่ซ้องสรรเสริญด้วยความศรัทธา 

F G Em Am 

หนทางนั้นยากเย็น สูงชันเสียดฟ้า 

Dm D G 

พุทธะศรัทธา ดอยหนอกน่าชม 

C Em Am / G 

แหล่งต้นน้ําเป็นทางหล่อเลี้ยงผู้คน 

F G C/C7 

สุขใจล้น ตุ่น ต๊ํา ต๋อม ต๋ํา ไหลริน 

F G Em Am 

ลงสู่กว๊านพะเยาหลั่งรินสู่แม่น้ําอิง 

Dm G C/C7 

หล่อเลี้ยงชีวินหมู่เฮาชาวพะเยา 

F G Em Am 

เหนือสิ่งใดแล้วยังมีสิ่งที่หลายคนบูชา 

Dm G G 

และได้กลับมาฟังนะจะเล่าให้ฟัง... 

G 

... เอย... 

“ฉ่อย” 

เออเอิงเอย...ฉะ...เอิงเอย 

ปรางแก้วแพรวพร่างกลางเวหน 

ทั่วทิศมณฑลรู้จักไง 

เพราะด้วยความใหญ่ของดอยหนอก 

เป็นจุดที่บอกหลายอย่าง 

มองขึ้นด้านบนมีพระธาตุ 

ครอบคลุมพระบาทพระพุทธเจ้าไว้ 

ซ้ายมือคือฝั่งของลําปาง ทางขึ้นสั้นๆแต่ว่าเหนื่อยจับใจ 

อีกทางคือฝั่งของพะเยาทางขึ้นยาวๆแต่ว่าพิสูจน์ใจ 

ตีนดอยหนอกมีพระตั้ง 4 ศอก 

หนักไม่อยากบอกขนขึ้นมาได้ยังไง 

ตะปีนเขาเลอะลื่นยังชื่นจิต 

เหนื่อยหอบก็ไม่คิดจะเปลี่ยนใจ 

ใครได้ขึ้นไปบนดอยหนอก จะบอก จะบอก อย่าไป.. 

ใครได้ขึ้นไปบนดอยหนอกยิ่งกว่าจบ อ๊อกฟอร์ดที่ยิ่งใหญ่ 

แต่ถ้าใครได้จบที่ดอยนี้ 

เหมือนมีบารมีทั้งกายใจ 

..เอชา เอชา ชา ช่า ช่า ชา หนอยแม่..


บรรณานุกรม 

หนังสือ 

สุจิตต์ วงษ์เทศ. เมืองพะเยา : ประวัติศาสตร์ สังคมและวัฒนธรรม. กรุงเทพฯ : มติชน, 2538. 

หนังสือพิมพ์พะเยา PRESS. ฉบับเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2559. 

ข้อมูลออนไลน์ 

ประเพณีทรงน้ํารอยพระพุทธบาทดอยหนอก. จาก https://www.facebook.com/DoiNhokPhayao/ . 

วันที่ 1 มิถุนายน 2559. [สืบค้นเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2559] 

ไม่ปรากฏชื่อผู้แต่ง. “วัตถุดิบและกรรมวิธีการผลิตปูนซีเมนต์.” จาก https://blog.eduzones.com/whet/3383. 

[สืบค้นวันที่ 26 เมษายน 2559] 

สํานักอุทยานแห่งชาติ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ปุา และพันธุ์พืช. ดอยหลวง-ดอยหนอก. 

จาก http://park.dnp.go.th/visitor/scenicshow.php?id=215. [สืบค้นเมื่อวันที่ 2 กรกฎาคม 2559] 

อุทยานแห่งชาติดอยหลวง. อุทยานแห่งชาติดอยหลวง. 

จาก http://www.dnp.go.th/parkreserve/asp/style1/default.asp?npid=143&lg=1. 

[สืบค้นเมื่อวันที่ 2 กรกฎาคม 2559ล 

ASTVผู้จัดการออนไลน์. “กระเช้าขึ้นดอยหนอก” เป็นเรื่องแล้ว-คนเสนอแจ้งจับเฟซ “พะเยาโพสต์ฯ” มโนตัดต่อภาพ, จาก 

http://www.manager.co.th/Local/ViewNews.aspx?NewsID=9580000008736. วันที่ 23 มกราคม 2558. 

[สืบค้นเมื่อวันที่ 3 มิถุนายน 2559] 

Facebook Page “พะเยาโพสต์ เพื่อคนพะเยา” จาก https://www.facebook.com/phayaoPost1/?fref=ts 

Facebook Page “สายด่วน.พะเยา” จาก https://www.facebook.com/สายด่วนคนพะเยา/?fref=ts 

L.hideki. “จากดอยหลวงถึงดอยหนอก .. ขุนเขาเคล้าสายหมอกเหนือกว๊านพะเยา” จาก 

http://www.painaidii.com/diary/diary-detail/000616/lang/th/. วันที่ 4 สิงหาคม 2557. 

[สืบค้นเมื่อวันที่ 2 มิถุนายน 2559] 

Natjar2001law. “อํานาจเขตการสอบสวนตามมาตรา ๑๙ วรรคแรก.” จาก 

http://natjar2001law.blogspot.com/2012/02/blog-post_8711.html. [วันที่สืบค้น 26 เมษายน 2559.]


51 

สัมภาษณ์ 

เกตุ สืบสาย. ประธานกลุ่มฮักดอยหลวง (หัวหน้ากลุ่มอาชีพลูกหาบ). บ้านห้วยหม้อ ต.บ้านสาง อ.เมือง จ.พะเยา. 

วันที่สัมภาษณ์ 21 เมษายน 2559. 

แก้ว หาดไร่. บ้านต๊ํากลาง อ.เมือง จ.พะเยา. วันที่สัมภาษณ์ 20 เมษายน 2559. 

แก้วไหลมา รักบุตร (ภรรยาพระขาวแก้ว) อายุ 83 ปี. บ้านแม่เลี้ยบ ต.ทุ่งฮั้ว อ.วังเหนือ จ.ลําปาง. 

วันที่สัมภาษณ์ 19 พฤษภาคม 2559 

ชุมพล ลีลานนท์. ผู้ประสานงานเครือข่ายสภาประชาชนจังหวัดพะเยาและผู้อํานวยการมูลนิธิน้อมเกล้าเพื่อแผ่นดินจังหวัด 

พะเยา. วันที่สัมภาษณ์ 7 มีนาคม 2559. 

พระครูวีระ. เจ้าอาวาสวัดสันกําแพง. บ้านปงถ้ํา ต.วังทอง อ.วังเหนือ จ. ลําปาง. วันที่สัมภาษณ์ 9 มีนาคม 2559. 

พระโพธิญาณรังสี (พิศิษฐ์ เมตฺตจิตโต). วัดอนาลโย ต.สันปุาม่วง อ.เมือง จ. พะเยา. วันที่สัมภาษณ์ 9 มีนาคม 2559. 

วิมล ปิงเมืองเหล็ก. ต.เวียง อ.เมือง จ.พะเยา. วันที่สัมภาษณ์ 12 กุมภาพันธ์ 2559. 

สมศักดิ์ นวรัตน์. หัวหน้าหน่วยพิทักษ์อุทยานดอยหลวง ที่ 6 (จําปาทอง) จ.พะเยา. วันที่สัมภาษณ์ 21 เมษายน 2559. 

สมยศ แก้วประเสริฐ. บ้านปงถ้ํา ต.วังทอง อ.วังเหนือ จ.ลําปาง. วันที่สัมภาษณ์ 12 เมษายน 2559. 

สุพล ศรีชัย. รองนายยกองค์การบริหารส่วนตําบลบ้านตุ่น อ.เมือง จ.พะเยา. วันที่สัมภาษณ์ 12 มีนาคม 2559. 

สุวัตร์ เลิศชยันตรี. บ้านแสงธรรมชาติ จ.พะเยา. วันที่สัมภาษณ์ 28 กุมภาพันธ์ 2559. 

เสน่ห์ ซองดี. ผู้ใหญ่บ้านปงถ้ํา ต.วังทอง อ.วังเหนือ จ. ลําปาง. วันที่ 18 กุมภาพันธ์ 2559. 

อ้าย ทองชัย. ปราชญ์ชาวบ้านประจําศูนย์เรียนรู้ชุมชนบ้านห้วยหม้อ ต.บ้านสาง จ.พะเยา. 

วันที่สัมภาษณ์ 17 กุมพาพันธ์ 2559.

52 วารสารพะเยาปริทัศน์ ปีที่ 1 ฉบับที่ 1

DoiNhok Phayao Perspectives

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?