QUYỀN TỰ DO LẬP HỘI

PGS.TS. VŨ CÔNG GIAO
- Về các điều kiện thành lập hội, với những quy định hẹp và cứng
nhắc nêu trên trong Nghị định 45/CP (và trong chế định về pháp nhân
của BLDS năm 2015), nhiều dạng hội khó hoặc không thể thành lập
đúng pháp luật. Thực tế trong những năm vừa qua cho thấy có nhiều
nhóm, câu lạc bộ, mạng lưới, diễn đàn, hội đoàn... đã hình thành và
hoạt động sôi nổi trên cả nước, song do thiếu cơ sở pháp lý rõ ràng
nên không thể làm các thủ tục thành lập, vì thế rơi vào tình trạng bị
coi là bất hợp pháp hoặc “chưa được nhà nước thừa nhận”. Điều này
đi ngược với xu hướng tất yếu của xã hội hiện đại mà trong đó không
thể thiếu và không thể cấm hoạt động của các hội đoàn, nhóm, mạng
lưới, diễn đàn...
Nhìn chung, các quy định pháp luật về thành lập hội trong Nghị
định 45/CP, BLDS năm 2015 và các văn bản pháp luật liên quan vẫn
thiên về tạo thuận lợi cho cơ quan hành chính, coi nhẹ sự tự do ý
chí trong việc thành lập và tham gia các hội đoàn cùa người dân.
Nói cách khác, cách tiếp cận của Nhà nước với quyền tự do hiệp hội
hiện vẫn theo hướng “ban phát”, “quản lý”, chưa phải là tôn trọng,
bảo vệ và bảo đảm theo như quy định của Hiến pháp 2013. Đây
chính là lý do nhiều tổ chức quốc tế, trong đó có Ủy ban Nhân
quyền Liên hợp quốc, đã khuyến nghị Nhà nước Việt Nam xoá bỏ
những trở ngại đối với việc đăng ký và hoạt động của các hội, đặc
biệt là của các tổ chức phi chính phủ hoạt động trên lĩnh vực quyền
con người 30 .
- Về mối quan hệ giữa các hội, pháp luật hiện chưa bảo đảm sự
bình đẳng giữa các tổ chức, hội đoàn trong xã hội. Do đặc điểm chính
trị và lịch sử, hệ thống các tổ chức chính trị-xã hội hiện có địa vị và
quyền lợi cao hơn nhiều so với các tổ chức, hội đoàn khác, tiếp theo
____________________
30. Xem đoạn 20, Kết luận giám sát ngày 26/7/2002 của Uỷ ban Nhân quyền với Báo cáo quốc
gia của Việt Nam về việc thực hiện Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị
(CCPR/CO/75/VNM).
26