Shirendev 1

3. Àðäûí Ò¿ð Çàñãèéí ãàçàð áàéãóóëàãäàæ,
àðäûí æóðàìò öýðýã ºñºí áýõæèæ,
ªâºð Õèàãò õîòûã ÷ºëººëñºí íü
Àðäûí Ò¿ð Çàñãèéí Ãàçàð áàéãóóëàãäàæ ïàðòèçàí öýðýã ºñºí
áýõýæñýí íü. Óíãåðí÷óóä ººðñäèéí áàéð ñóóðèéã Ìîíãîëä áýõæ¿¿ëýõèéã
÷àðìàéõäàà Ìîíãîëûí àðä ò¿ìýí, Ǻâëºëò Îðîñûí àæèë÷èí òàðèà÷èíòàé
íýãäýæ, íèéòèéí äàéñàí áîëîõ îëîí óëñûí èìïåðèàëèçìûí çýâñýãëýñýí
òàãíóóëóóäòàé ÿâóóëàõ òýìöëèéã àëü áîëîõîîð ãàðãóóëàõã¿é áàéõûã îðîëäîæ
áàéâ. Óíãåðí÷óóäûí ýíý áîäëûã Õ¿ðýýíèé Çàñãèéí ãàçàð á¿ðýí äýìæèæ áàéâ.
Ìîíãîëûí ôåîäàëóóä óíãåðí÷óóäûí çýâñãèéí õ¿÷èíä äóëäóéäàí,
ôåîäàëûã ýñýðã¿¿öñýí àðäûí õóâüñãàëò õºäºë㺺íèéã óíòðààí äàðàõûí òºëºº
õàìàã õ¿÷ýý ãàðãàæ áàéâ. Çýâñýãò òýìöýë õèéæ ãàäààäûí ò¿ðýìãèéëýã÷äèéã
õººí çàéëóóëàõ, Àðäûí çàñãèéã áàéãóóëàí, àðä ò¿ìíèé àæ áàéäëûã
ñàéæðóóëàõ, ñî¸ë ãýãýýðëèéã áàäðóóëàõ ëîçóíã Àðäûí Íàìààñ äýâø¿¿ëñýí
áèëýý. Çýâñýãò áîñëîãîä áýëòãýõ áà áîñëîãî õèéõ àæëûã óäèðäàí Õóâüñãàëò
Ò¿ð Çàñãèéí ãàçàð áàéãóóëàõ íü ÷óõàë ãýæ Àðäûí Íàìûí Òºâ Õîðîî ¿çýâ.
Àðäûí Íàì, ïàðòèçàí öýðãèéí îòðÿäóóä, çàðèì õîøóó, øàâèéí
òºëººëºã÷äèéí çºâëºë㺺í 1921 îíû 3 äóãààð ñàðûí 13-íä Õèàãò õîòîä
áîëîâ. Ýíý çºâëºë㺺í Àðäûí Ò¿ð Çàñãèéí ãàçðûã áàéãóóëæ, ò¿¿íèé ¿íäñýí
çîðèëòóóäûã òîäîðõîéëîí, ã¿éöýòãýõ àæèë õýðãèéí ÷àíàðòàé äààëãàâðóóäûã
ºã÷ýý. Ýíý õóðëûí òîãòîîëä Ìîíãîëûí öàãààã÷èí òàõèà æèëèéí õàâðûí
äóíä ñàðûí øèíèéí ãóðâàí áºãººä Åâðîïûí 1921 îíû ìàðò ñàðûí 13-íû ºäºð
÷óóëãàí ÷óóëàõàä Íàìûí Òºâ Õîðîîíû õàìààðñàí äàðãà Äàìáàäîðæ, ò¿øìýë
Ëîñîë, Á¿õ öýðãèéí æàíæèí Ñ¿õáààòàð, Àðäûí íàìûí Á¿õ öýðãèéí õýðãèéã
åðºíõèéëýí çàõèðàõ ãàçðûí ò¿øìýë Áèëýãñàéõàí, Àðäûí íàìûí òºëººëºã÷èä
×àãäàðæàâ, ×îéáàëñàí, öýðãèéí àíãèóä áà õîøóó, øàâèéí òºëººëºã÷èä
Äýìáýðýë, Äýæèä-Îñîð, Ïóíöàã, Õàñáààòàð, Ðàâæèð, Äàøççâýã, Áàÿðò,
Ëóâñàí, Þðýíäàìáà, Íàâààí, Äàëàé, Äàìäèíñ¿ðýí, Ñîäíîìäàø íàð õÿíàí
õýëýëöýæ òîãòîîñîí íü: ... çýâñýã áàðüæ õºäºëñºí ò¿ìýí àðäûí óã çîðèëò
íü íýãä¿ãýýðò, ººðèéí ãàçàð îðíûã Õÿòàäûí ýçýðõýã ìýäëýýñ ñàëãàæ áóñàä
ãàäààä óëñûí õ¿÷ýýð îðîã÷äûã àðèëãàñóãàé. Õî¸ðäóãààðò, ò¿ìýí àðäûí àøèã
òóñûã ¿íýõýýðèéí õàìãààëàí ÷àäààä óóë ãàçàð îðíîî ç¿éë á¿ðèéí ýðäìèéã
áîëîâñðóóëàí äýëãýð¿¿ëæ ÷àäàõ çàñãèéã ÿâóóëñóãàé õýìýýíý 134 ãýæýý.
Ýíý çºâëºë㺺íèé õóðëûí òîãòîîëä ýõëýýä ãàìèí, äàðàà íü óíãåðí÷óóä
Ìîíãîëä ò¿ðýìãèéëýí îðæ èðñíèé øàëòãààí áà ìºí Ìîíãîëûí ôåîäàëóóäûí
óðàâñàí øàëòãààí, ò¿¿í÷ëýí èìïåðèàëèçì áà ôåîäàëûã ýñýðã¿¿öñýí
õóâüñãàëûí çîðèëòóóä, ººðººð õýëáýë ò¿ðýìãèéëýã÷äýýñ ýõ îðíîî ÷ºëººëæ,
àðäûí çàñàã áàéãóóëàõ çîðèëòóóäûã ìàø òîäîðõîé çààæýý.
Ýíý òîãòîîëä öààø ºã¿¿ëñýí íü ...ìàíàé Ìîíãîë ¿íäñèéã áóñäûí ìýäëýýñ
àíãèæðóóëæ ò¿ìýí àðä àìüòíû ýðõ ìýäëèéã áàäðóóëàõûã áîäîæ ýðõáèø
ãàäààäûí öàã çóóðûí õ¿÷íýýñ àíãèæèðñàí áºãººä çýðãýëäýý àðäûí çàñàãò
134
Äýìáýðýë. Ìîíãîë Àðäûí Íàìûí I Èõ õóðàë. Äýýä ¯ä. 1931. ò. 66-67
121