Shirendev 1
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ñýòãýëýýð áàòàòãàí ìàíäóóëæ, ¿íäýñ ÿçãóóðûã àëäàõã¿é ñàõèõ áà äîòîîä<br />
çàñãèéã ¿íýí ñýòãýëýýð ñàéæðóóëàí çàñàìæèëæ, ÿäóó äîîðä àðä ò¿ìíèé òóñûã<br />
òóéëààð áîäîõ áà ººðèéí äîòîîä ýðõèéã ºíº ¿¿ðä ñàõèæ, äàðëàõ äàðëàãäàõûí<br />
çîâëîíã¿é àæ òºðºõèéã ÷óõàë áîëãîíî” 321 õýìýýí òóñãààð òîãòíîëîî ñýðãýýõ<br />
òýìöëèéí ¿íäñèéã òîäîðõîéëîâ.<br />
Òàíãàðãèéí áè÷ãèéí 2-6 áà 8 äóãààð ç¿éë¿¿äýä àìü íàñ, ýä õºðºíãèéã ¿ë<br />
õàéðëàí, øóäàðãà ¿íýí÷ýýð íàìûí õýðýãò ç¿òãýõ, íàìûí íóóöûã õàäãàëàõ,<br />
ÿäóó äîîðäñûí òóñûã ÿìàãò äýýäëýí îëîí àðäàä õîðèîòîé ç¿éëèéã òàñëàí<br />
çîãñîîõ, íàìûí ýãíýýã ºðãºòãºí, ò¿¿íèé çîðèëãûã òàéëáàðëàí òàíèóëàõ çýðýã<br />
ç¿éëèéã òóñãàñàí áàéâ.<br />
Òóñ çºâëºãººíººñ ººð íýãýí ÷óõàë øèéäâýð ãàðãàñàí íü ÇÎÓ-ààñ òóñëàìæ<br />
õ¿ñýõ àñóóäëûã àëáàí ¸ñîîð òàâüæ õýëýëö¿¿ëýí, òºëººëºã÷äèéã òîõîîí<br />
òîìèëñîí ÿâäàë áàéâ. ÇÎÓ-ä îäîõ òºëººëºã÷ººð Ñ.Äàíçàí, Õ.×îéáàëñàí íàðûã<br />
ýõëýí ÿâóóëàõ áºãººä òýäíèé çàðäëûã íàìûí íºõºä ñàéí äóðààð õóðèìòëóóëàí<br />
ãàðãàõààð òîãòæýý. ¯¿íèé äàðààãààð òóñãàé çºâëºãººíèéã äàõèí õèéæ ÌÀÍûí<br />
òàìãà ¿éëäýí, 400 ¿ãòýé ãèø¿¿äèéí íóóö õàðèëöààíû áè÷èã çîõèîæýý.<br />
Íàìûí íºõäèéí àæëûã õóâààðèëæ íýã õýñýã íü ÇÎÓ-ûí áàéäëûã ìýäýõ, íºãºº<br />
õýñýã íü íî¸ä ëàì íàð, õÿòàä öýðãèéí ÿâóóëëàãûã òàíäàí ø¿¿í õýëýëöýõ, ãóðàâ<br />
äàõü íü ¿íäýñíèé äýâøèëò ¿çýëòí¿¿äòýé õîëáîî òîãòîîí, òýäíèéã ººðñäèéí<br />
¿éë õýðýãò òàòàí îðîëöóóëæ òóñëóóëàõ, ÇÎÓ-ààñ òóñëàìæ ãóéõ õýðýãò Áîãä<br />
õààíû òàìãà äàðóóëàõ çýðýã àæëûã äàãíàí õàðèóöàõààð áîëæýý.<br />
Ñ.Äàíçàí, Õ.×îéáàëñàí íàð 1920 îíû 7 äóãààð ñàðä Õ¿ðýýíýýñ ìîðäñîíû<br />
äàðààãààð ÇÎÓ-ä ÌÀÍ-ûí òºëººëºã÷äèéã íýìýí ÿâóóëàõààð øèéäâýðëýæ, Ä.<br />
Áîäîî, Ä. ×àãäàðæàâ íàð ýõëýí ÿâæ, äàðàà íü Ä.Ñ¿õáààòàð, Ä.Äîãñîì, Ä.Ëîñîë<br />
íàð Áîãäûí òàìãàòàé áè÷ãèéã àâ÷ ÿàðàâ÷ëàí ìîðäæýý. ÌÀÍ-ûí òºëººëºã÷èä<br />
Äýýä Øèâýýíä ÇÎÓ-ûí êîíñóë Î.È.Ìàêñòåíåêòýé, Äýýä ¯äýä ÎÊ(á)Í-ûí<br />
Ñèáèðèéí Òîâ÷îîíû ãèø¿¿í Á.Ç.Ùóìÿöêèé íàðòàé òóñ òóñ óóëçàæ, òýäíýýð<br />
äàìæóóëàí îð÷óóëàã÷ Æ.Öýâýýí, Ý.Ðèí÷èíî íàðààð ãàçàð÷ëóóëàí 1920 îíû 8<br />
äóãààð ñàðä Ýðõ¿¿ õîòíîî õ¿ð÷ î÷æýý. Òýä Ñèáèðü áà Àëñ Äîðíîä äàõü ÇÎÓûí<br />
ÃÕÀÊ-ûí á¿ðýí ýðõò òºëººëºã÷èéí îðëîã÷ Ô.È.Ãàïîíòîé óóëçàí Ìîíãîë<br />
îðíû áàéäàë, ººðñäèéí çîðèëãûã òàéëáàðëàæ, õÿòàäûí äàðëàëààñ àíãèæèð÷,<br />
òóñãààð óëñ áîëîõ òýìöýëäýý ÇÎÓ-ààñ òóñëàìæ õ¿ñ÷ áàéãààãàà èëýðõèéëýí<br />
Áîãäûí òàìãàòàé áè÷ãèéã ºðãºí áàðüæýý. Ô.È.Ãàïîíîîñ óóë áè÷èãòýé<br />
òàíèëöñàíû äàðààãààð “÷óõàì àðäûí òºëººëºã÷äèéí çîðüñîí çîðèëãî,<br />
òóñëàìæèéã àâààä ÿìàð çàñàã áàéãóóëàõ õèéãýýä ãàäààäûí äàéñàíòàé ÿìàð<br />
àðãààð òýìöýõ, õýä õý÷íýýí çýð çýâñýã õ¿ñýõ …” 322 çýðýã àñóóäëûã òóñãàñàí<br />
áè÷ãèéã ÌÀÍ-ûí íýðèéí ºìíººñ áè÷èõèéã òºëººëºã÷äºä ñàíàë áîëãîæýý. Òýð<br />
¸ñîîð òóñëàìæèéã íàìûí íýðýýð õ¿ëýýí àâàõàà èëýðõèéëñýí áè÷èã ¿éëäýí,<br />
Ìîíãîë-Ò¿âýäèéí õýëòýñò ºã÷ýý. Ãýâ÷ ìîíãîë÷óóäûí õ¿ñýëòèéã Ñèáèðü<br />
ìóæèéí òºâ Îìñêò óëàìæèëæ, óëìààð òºâ çàñãèéí ãàçàð øèéäâýðëýíý ãýñíèé<br />
321<br />
ÌÀÕÍ-ûí ò¿¿õýíä õîëáîãäîõ áàðèìò áè÷ã¿¿ä (1921-1940). I äýâòýð. ÓÁ., 1966. ò.7.<br />
322<br />
×îéáàëñàí Õ., Ëîñîë Ä., Äýìèä Ã. Ìîíãîë àðäûí ¿íäýñíèé õóâüñãàëûí àíõ ¿¿ñýí áàéãóóëàãäñàí<br />
òîâ÷ ò¿¿õ. ÓÁ., II äàõü õýâëýë. 1974. ò. 297.<br />
212
Change language