You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
MATEMATİK<br />
DOĞU DÜNYASININ MATEMATİĞİN<br />
GELİŞİMİNE KATKILARI<br />
Modern matematik tarihinin temelerinin 8. yy da atıldığı söylense yanlış olmayacaktır.<br />
Bu temelleri atan matematikçilerin çoğu Darülhikme kademsine bağlıydılar. Cebirde ilk<br />
adımları atan Harizmi’nin çalışmalarıyla başladığını söylemek mümkündür. O döneme kadar<br />
Yunanlıların geometriye dayanan matematik anlayışı hakimdir.<br />
Cebir, rasyonel ve irrasyonel sayılarla geometrik büyüklüklere “cebirsel nesne” olarak<br />
yaklaşılmasına imkan sağlayan birleştirici bir teoriydi. Matematiğe yepyeni bir boyut ve<br />
gelişme yönü kazandıran cebir, matematiği çok daha geniş bir<br />
konu haline getirmiş ve bu alanda geleceğe dönük gelişimi de mümkün kıldı.<br />
Hârizminin cebir meşalesini, 953 yılında doğan halefi<br />
Kereci devraldı. Kereci, birçok kişi tarafından cebiri<br />
geometrik işlemlerden tamamen bağımsızlaştıran<br />
ve bunların yerine bugün cebirin temelini oluşturan<br />
aritmetik işlemleri koyan kişi olarak tanınır. x, x 2 , x 3 ...<br />
ve l /x, 1 /x 2 , 1 /x 3 tek terimli sayılarını ilk kez tanımlayarak<br />
bunlardan herhangi ikisinin çarpımına ilişkin kuralları o<br />
belirlemiştir. Kurduğu cebir okulu, birkaç yüzyıl boyunca<br />
gelişerek hayatını devam ettirecekti.<br />
Kereci’den iki yüz yıl sonra, 12. yüzyıl bilim insanlarından<br />
Semavel, Kereci okulunun önemli üyelerinden biri haline<br />
gelmişti. Cebir için “... aritmetiğin, bilinen değerler<br />
üzerinde işlem yaptığı gibi, tüm aritmetik araçları<br />
kullanarak bilinmeyen değerler üzerinde işlem yapmak”<br />
şeklindeki sarih tanımı ilk kez o yapmıştır.<br />
Bir sonraki önemli adım 1048 yılında doğan ve bugün<br />
şair olarak tanınan Ömer Hayyam tarafından atıldı.<br />
Hayyam, kübik denklemleri tamamen sınıflandırdı ve<br />
konik alanları kesiştirmek suretiyle geometrik çözümler<br />
elde etti. Kübik denklemlerin cebirsel çözümünü<br />
tamamen açıklamayı umuyor ve şöyle diyordu: “Allah<br />
(c.c.) izin verirse ve muvaffak olursam bu on dört formun<br />
tamamını dalları ve örnekleriyle açıklayacağım ve neyin<br />
mümkün olduğunu ve neyin imkansız olduğunu ortaya<br />
koyacağım. Böylece bu sanatta son derece faydalı bir<br />
eser ortaya çıkacaktır.”
Change language