18.02.2018 Views

qronika222

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

maka mosiaSvili<br />

599 97 25 55<br />

pankisi... kuTxe, romelic ukve<br />

20 welze metia araTu qveynis, aramed xSirad msoflios yura-<br />

dRebis centrSia. xeoba, romlis xsenebac adamianTaTvis xan<br />

SiSTan asocirdeba, xan silamazesTan, xanac auRebel, Seucno-<br />

bel kuTxes warmoadgens.<br />

294 69 77; qronikaqronika@gmail.com<br />

imisTvis, rom ufro metad axlos<br />

gavigoT pankisis istoria, moviSvelie<br />

patricia fSeSlakeviCis<br />

werili pankisze, sadac is regionisa<br />

da xalxis istoriaze gviyveba.<br />

amonaridi pankisis istoriidan:<br />

„pankisis xeoba da alaznis veli<br />

ganuyofeli nawilebi arian kaxe-<br />

Tis. xeobis istoriaSi, iseve rogorc<br />

mTeli saqarTvelosaTvis,<br />

saukeTeso iyo Tamar mefis periodi<br />

(XII-XIII ss). im dros xeobis teritoriaze<br />

arsebobda saerisTavo<br />

saxelwodebiT TorRva pankeli. saerisTavo,<br />

ZiriTadad, dasaxlebuli<br />

iyo kaxelebiTa da velze TandaTanobiT<br />

Camosaxlebuli qarTveli<br />

mTielebiT: TuSebiT da fSavelebiT.<br />

qarTvelebs aSenebuli hqondaT<br />

mravali qristianuli taZari,<br />

romelTa umravlesobisgan dRes<br />

mxolod nangrevebiRaa SemorCenili.<br />

maTze gadawydoma pankisis yovel<br />

kuTxe-kunWulSi SeiZleba.<br />

TavdasxmebiT, omebiT, epidemiebiT<br />

gaukacrieldada pankisis xeoba,<br />

misi xelaxali dasaxleba daiwyo<br />

XVI saukuneSi, roca levan kaxe-<br />

Tis mefem sazRvrispiras gaweuli<br />

samxedro samsaxurisTvis pankisis<br />

miwebiT daajildova mTieli qar-<br />

Tvelebi: TuSebi da fSavelebi. xeobaSi<br />

saxldebian aseve osebi da<br />

mTieli mezobeli daRestnidan –<br />

lekebi da avarelebi XVII saukunidan.<br />

sparselebis mier kaxeTis<br />

dapyrobis Semdeg iranis Sahi pankisSi<br />

asaxlebs musliman Turqmenul<br />

tomebs.<br />

pankisis xeobaSi dRes mcxovrebi<br />

qistebis winaprebi vainaxebi –<br />

inguSebi iyvnen.<br />

qistebis pirveli winaprebi pankisSi<br />

XVII saukuneSi gamoCndnen.<br />

maSin Camovidnen amayi maistovebi<br />

da melxevebi – udidesi CeCnuri<br />

Temebi CeCneT- inguSeTis sazRvridan.<br />

rogorc legenda mogviTxrobs,<br />

daaxloebiT, 200 wlis winaT ramdenime<br />

CeCeni ymawvili maistidan,<br />

anu maRalmTiani CeCneTidan wamovida<br />

kavkasionis mTebSi dakarguli<br />

cxvrebis saZebnelad. ramdenime<br />

dRis Semdeg gzas maTi mamebic daadgnen<br />

da kavkasionis meore mxares<br />

– saqarTvelos uRran tyeSi aRmoCndnen.<br />

daRlilebma mwyemsuri<br />

kombali miwaSi CaarWves da mcire<br />

xniT dasasveneblad Caimuxles. mxolod<br />

diliT gamoeRviZaT da iq,<br />

sadac komblebi hqondaT Casobili,<br />

ankara wyaro moCuxCuxebda, xilo<br />

komblebis Tavze mercxlebs bude<br />

hqondaT aSenebuli. kacebma Zebna<br />

Sewyvites, radgan yovelive amaSi<br />

RvTis neba dainaxes da gadawyvites,<br />

rom isini da maTi modgma aq<br />

dasaxldebian aw da maradis. aseTia<br />

legenda, xolo istoriuli wyaroebiT<br />

intesiuri Camosaxleba XIX<br />

saukunidan daiwyo. axalmosaxleebs<br />

CeCneTidan CamohyavdaT ojaxebi<br />

da saxldebodnen miwebze, romelsac<br />

qarTveli Tavadebi maT<br />

ojaxiT aZlevdnen, radgan daRestneli<br />

da azerbaijanuli saxanos<br />

mZarcvelebisgan saqarTvelos sazRvrebis<br />

dasacavas mebrZoli mTielebi<br />

esaWiroebodaT.<br />

Semdeg, mTeli XIX saukunis ganmavlobaSi,<br />

pankisSi, maistovebis<br />

garda, sxva CeCnurma da inguSurma<br />

gvarebmac daiwyes Camosaxleba.<br />

ZiriTadad eseni iyvnen im period-<br />

Si Crdilo kavkasiis dampyrobeli<br />

da CeCnuri winaaRmdegobis CamxSobi<br />

mefis armias gamoqceulebi.<br />

mravali aTwleulis manZilze<br />

qarTveli mTielebi, TuSebi da<br />

N1 (222) 23.01-29.01.2018 w.<br />

pankisi da Cemi<br />

qveynis arCevani<br />

fSavebi pankisis mezoblad cxovrobdnen.<br />

1866 wels joyoloSi aSenda<br />

qarTuli marTlmadidebluri taZari,<br />

sadac loculobdnen rogorc<br />

qarTveli mTielebi, aseve CeCnebic.<br />

pankisis xeobas arc muslimani misonerebi<br />

iviwyebdnen. 1902 wels<br />

sofel duisSi meCeTi aigo, romelic<br />

sul male Crdilo kavkasiaSi<br />

popularuli sufituri ordenis<br />

saqmianobis centrad iqca.<br />

pankisSi yvelaze meti mimdevrebi<br />

hyavda kunta haji kiSievis saZmos<br />

(erT-erTi yvelaze aqtiuri<br />

mowinaaRmdege iyo imam Samilisa da<br />

mefis ruseTis winaaRmdeg misi SeiaraRebuli<br />

brZolis), kadiriis<br />

„tarikatisis” (gza) mimdevari. mravali<br />

saZmo iqmneboda da rac gansakuTrebuli<br />

iSviaToba iyo, maT<br />

Soris, qalTa ordenic. es „hajistebi”,<br />

rogorc maT aq uwodeben,<br />

dResac ikribebian did dResawaulebze<br />

da jgufurad loculoben,<br />

anu asruleben „jikrs”. loculoben<br />

arabulad, CeCnurad da<br />

qarTulad, xSirad ki es aris CeCnurisa<br />

da qarTulis nazavi e. w. qisturi<br />

dialeqti, romelzec saubrobs<br />

qarTveli CeCnebis umetesoba.<br />

qistebma, saqarTveloSi cxovrebis<br />

200 welze meti xnis ganmavlobaSi,<br />

qarTuli kulturis mravali<br />

elementi SeiTvises, magram saku-<br />

Taric SeinarCunes. religiisa da<br />

nawilobriv enis garda, Senar-<br />

Cunebuli aqvT ojaxSi qcevis mkacri<br />

etiketi. amgvarad, yovelgvari<br />

Sexeba da kontaqti qalsa da mamakacs<br />

Soris sxva pirebis Tvalwin<br />

tabudadebulia. gaarSiyeba, Ziri-<br />

Tadad, JestebiTa da saxis mimikiT<br />

xdeba, magram arasodes mowmeebis<br />

TandaswrebiT. qali, ganasakuTrebiT<br />

axaldaqorwinebuli, ver dajdeba<br />

mamamTilisa da mazlebis<br />

gverdiT, ar mimarTavs maT pirveli.<br />

ojaxis yvela wevrisTvis akr-<br />

Zalulia namdvili saxeliT mimarTva.<br />

yoveldRiuroba ki, rogoricaa<br />

samzareulo, saojaxo zeimebi,<br />

qorwilebi _ sruliad gaqarTulebuli<br />

iyo. qistebi, iseve rogorc<br />

qarTvelebi, vazis moSenebas<br />

misdevdnen, svamdnen Rvinos WiqiT,<br />

an yanwiT.<br />

qarTulma xelisuflebam Seifara<br />

CeCeni Camosaxlebulebi da<br />

ltolvilebi. saqarTvelos damoukidebeli<br />

respublikis periodSi<br />

(1918-1921 ww.) maT moqalaqeoba mianiWes.<br />

moxeleebi maSin maT qarTul<br />

saxelebs aZlevdnen. amis Sedegad<br />

mravali CeCeni dRes ormag<br />

saxels atarebs – CeCnursa da qarTuls.<br />

sxvaTa Soris, aseTi „qar-<br />

Tuli elferis” gamo qistebi, maTi<br />

moZme CeCnebis, inguSebisa da daRestnelebisgan<br />

gansxvavebiT, 1944<br />

wels centralur aziaSi stalinur<br />

gadasaxlebas gadaurCnen.<br />

ssrk-s periodSi qistebsac, iseve<br />

rogorc sxvebs, SeexoT gasab-<br />

Woebisa da aTeizmis politika.<br />

1930 wlidan mTel saqarTveloSi<br />

iqmneboda „uRmerToTa kavSirebi”,<br />

romlebic ebrZodnen rogorc<br />

qristianobas, aseve islams. sabWo-<br />

Ta xelisufleba xuravda eklesiebs,<br />

meCeTebsa da sxva siwmindeebs.<br />

duisSi daixura meCeTi. specialuri<br />

samsaxurebi sdevnidnen da apatimrebdnen<br />

religiur liderebs.<br />

mravali sufiti da sxva sasuliero<br />

piri daapatimres, gaacimbires,<br />

an sicocxles gamoasalmes. religia,<br />

maT Soris, islami, sazogadoebrivi<br />

cxovrebidan gaqra. qistebisTvis<br />

man saojaxo sferoSi gadainacvla,<br />

farulad loculobdnen.<br />

stalinis gardacvalebis Semdgomi<br />

„daTboba” daiwyo da 1960 wlidan<br />

xelisuflebam duisis meCeTis xelaxla<br />

gaxsnis neba darTo.<br />

pankisis xeobis Semdgomi istoria<br />

es aris sabWoTa, xolo Semdeg<br />

ki, 1991 wlidan, damoukidebeli,<br />

SinaomebiTa da afxazeTisa da „samxreT<br />

oseTis” sepatratizmiT gatanjuli<br />

saqarTvelos istoria.<br />

pankisi, garda imisa, rom oseTSi<br />

mimdinare omis periodSi (1990 wlebi)<br />

osebi masobrivad tovebdnen<br />

iqaurobas, am mRelvare movlenebisgan<br />

gariyulad idga, izolirebuli<br />

iyo da saqarTvelos xelisufleba<br />

mas sul ufro da ufro<br />

iviwyebda. krizisi kidev ufro<br />

amZafrebda siduxWires. mravali<br />

qisti midioda ruseTSi samuSaos<br />

saSovnelad. didi talRa, umTavresad<br />

mamakacebi, miemgzavreboda CeCneTSic,<br />

romelmac damoukidebloba<br />

1991 wels gamoacxada. 1994 wels<br />

dawyebuli I ruseT-CeCneTis omis<br />

Sedegad bevri migranti ukan dabrunda,<br />

maTTan erTad pankisSi Camovidnen<br />

samxreT CeCneTidan ltolvilebi.<br />

misi damTavrebis Semdeg<br />

mravali maTgani ukan dabrunda. axalgazrda<br />

qistebic miemgzavrebodnen<br />

CeCneTSi, sadac saqarTvelosgan<br />

gansxvavebiT samuSao iSoveboda,<br />

qveynis aRmSenebloba mimdinareobda.<br />

sami wlis Semdeg II omi<br />

daiwyo, romelmac mniSvnelovani<br />

gavlena iqonia pankisis xeobaze,<br />

misi Sedegebi dRemde igrZnoba.<br />

ruseT-CeCneTis II omis dawyebidan,<br />

anu 1999 wlidan, xeobaSi<br />

Camovida 10 aTasze meti CeCeni<br />

ltolvili. umTavresi simZime maT<br />

sisxlismier naTesavebs – qistebs<br />

daawvaT. saxlebSi, skolebSi, gamajansaRebel<br />

centrebsa da sxva<br />

nagebobebSi da sajaro dawesebulebebSi<br />

cxovrobdnen avadmyofi,<br />

yovelgvar saarsebo saxsars moklebuli<br />

adamianebi. zogi ltolvili<br />

cxvars mwyemsavda, mefutkreobas<br />

misdevda da TavianT Svilebs<br />

avarjiSebdnen kavkasiaSi sportis<br />

popularul saxeobaSi – Widaoba-<br />

Si. 2001- 2002 wels xeobaSi iaraRis,<br />

cocxali saqonlisa da narkotikebis<br />

kontrabanduli dajgufebebi<br />

daZrwodnen. xeoba yvelasTvis Caiketa,<br />

garda iqauri mudmivi mosaxleobisa.<br />

Sesasvlel gzebze qarTuli<br />

jari da qistebis saxalxo<br />

laSqari Cadga, daayenes sakontrolo<br />

punqtebi. pankisis xeobis blokada<br />

2002 wlis bolosTvis dasrulda,<br />

roca qistebma qarTuli<br />

jaris daxmarebiT sruliad gawmindes<br />

xeoba bandebisgan. 2003 wels<br />

CeCeni mebrZolebis jgufebi, romlebic<br />

saqarTveloSi imalebodnen,<br />

toveben xeobas. 2004 wels situacia<br />

Cawynarda da usafrTxoeba<br />

srulad aRdga.<br />

amJamad pankisis xeoba, Ziri-<br />

Tadad, qistebiTaa dasaxlebuli.<br />

daaxloebiT 8 aTasi qistia, umTavresad<br />

cxovroben duisSi, joyoloSi,<br />

birkianSi, jibaxevSi, walaxanSi<br />

(zemo, Sua, qvemo) da omaloSi.<br />

qistebi axmetaSic cxovroben da<br />

calkeul Sereul ojaxebSi mTel<br />

axmetis raionSi. qisturi ojaxebi<br />

TbilisSic cxovroben.<br />

qisturi soflebis garda xeoba-<br />

Si aris fSavebis, TuSebisa da bacbielebis<br />

soflebi, rogorc adgilobrivebi,<br />

cxovroben xevsurebica<br />

da osebic”.<br />

uxucesebi<br />

2015 wels gamocemul wignSi „qistebis<br />

adaT-wesebi”, romlis avtoric<br />

xaso xangoSvili gaxlavT,<br />

erT-erTi Tema aris, rogor Seiqmna<br />

uxucesTa sabWo. batoni xaso<br />

wers:<br />

„qistebi veinaxuri tomia. CeCnebi,<br />

inguSebi da qistebi erTi eris,<br />

veinaxebis warmomadgenlebi arian<br />

da erTiani sazogadoebriv-politikuri<br />

wyoba, ena da kultura<br />

aqvT. marTalia, arsebobs met-naklebi<br />

gansxvavebani enobrivi (dialeqturi)<br />

da adaT-wesebis mixedviT,<br />

magram es imdenad umniSvneloa,<br />

rom aranair gaugebrobas<br />

ar iwvevs urTierTobebSi.<br />

veinaxuri saxelmwifos Camoyalibebis<br />

procesSi, jer kidev,<br />

adreul stadiaSi, wina planze gamodis<br />

uxucesTa sabWo, „mexq pial”<br />

(sityvasityviT „qveynis samarTali”),<br />

romelic Seiqmna demokratiuli<br />

arCevnebis gziT. TiToeuli<br />

Teifi irCevda delegats (umetes<br />

SemTxvevaSi, gvaris ufross), romelic<br />

cxaddeboda Tuxumis (tomi)<br />

yrilobaze, sadac xdeboda uxucesTa<br />

sabWos arCevnebi.<br />

„mexq pial” warmoadgenda sakanonmdeblo<br />

organos da, amave dros,<br />

irCevda da akontrolebda aRmasrulebel<br />

xelisuflebas. marTlmsajulebas<br />

ganagebda uxucesTa sabWo,<br />

qveynis donis saCivrebi ganixileboda<br />

qveynis uxucesTa sabWos<br />

mier, xolo yofa-cxovrebiTi danaSauli<br />

ganixileboda Tuxumis uxucesTa<br />

sabWoze. Sida regionul da<br />

soflis davebs aseve wyvetda xalxi,<br />

romelTac modave mxareebi airCevdnen<br />

uxucebidan, TiTo an or-or<br />

mosamarTles, romelTac esmodaT<br />

adaT-wesebis kodeqsi da saqmeebs<br />

arCevdnen.<br />

uxucesTa sabWo mtkiced da ganuxrelad<br />

axorcielebda sazogadoebis<br />

demokratiul wyobas. arasodes<br />

dauSvebda, maT mier daniSnuli<br />

moxele imdenad gaZlierebuliyo,<br />

rom ecada, mmarTvelobis<br />

sadaveebi Tavis xelSi moeqcia, daemyarebina<br />

avtoritaruli mmarTveloba.<br />

rom ar momxdariyo aseTi<br />

ram, sardalsa da sxva moxeles gansazRvruli<br />

vadiT irCevdnen. Tu<br />

moxele ise gamdidrdeboda, rom<br />

qonebis dagrovebas daiwyebda (miwebis<br />

Sesyidva, saqonlis momravleba),<br />

mas qonebis konfiskaciiT qveynidan<br />

aZevebdnen.<br />

pankiSi mcxovrebma qistebma, TavisTavad<br />

igulisxmeba, is adaT-wesebi<br />

gamoitanes, romlebic damaxasiaTebeli<br />

iyo maTTvis. maT axal<br />

samSobloSi axal pirobebSi mouxdaT<br />

cxovrebis dawyeba.<br />

gagrZeleba meeqvse gv<br />

5

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!