чөлөөт хэвлэлийн хөгжил, төлөвшил
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Бадам-Очирын Галаарид<br />
Тэр үеэс эхлэн хүний язгуур эрх болох үг хэлэх, үзэл бодлоо<br />
илэрхийлэх эрх чөлөөг <strong>хэвлэлийн</strong> эрх чөлөөний тусламжтайгаар<br />
хангаж чадна гэж үзэх хандлага нэгэнт тогтсон байна. Английн<br />
зохиолч, нийтлэлч Thomas Paine (1737-1809) 1791 онд “Хүний<br />
эрх” нэртэй бүтээл бичсэнийхээ төлөө Хаан болон Үндсэн хуулийг<br />
доромжилсон хэрэгт унахад тухайн цаг үеийн алдарт өмгөөлөгч<br />
Thomas Erskine эчнээ шүүх хурал дээр түүнийг өмгөөлөн “Хэвлэлийн<br />
эрх чөлөө нь Бүтээгчээс заяасан, хувь хүнээс салгаж үл болох жам<br />
ёсны эрх юм” гэж хэлсэн нь олон хүний сэтгэлд нийцжээ. Хэвлэлийн<br />
эрх чөлөө гэдгийг “Аливаа санаа бодол, мэдээллийг Засгийн газрын<br />
ямар нэгэн хязгаарлалтгүйгээр хэвлэлээр дамжуулан түгээх эрх” 17<br />
гэж үзэж байгаа нь <strong>хэвлэлийн</strong> эрх чөлөөг хүний язгуур буюу заяамал<br />
эрхэд хамаатуулан үздэг уламжлал хэвээр байгааг харуулж байна.<br />
Ер нь либертари онолын үндсийг тавьсан Жон Локк “...“Хүний<br />
эрх төр үүсэхээс өмнө байсан тул түүнийг байгалиас заяасан эрх<br />
гэдэг. Байгаль бидэнд эрхийг өгчээ. Хүн эдгээр эрхээ хамгаалахын<br />
тулд төрийг бий болгодог. Хэрэв төр энэ үүргээ хэтрүүлбэл хүмүүс<br />
түүний эсрэг босох эрхтэй” хэмээн тодотгожээ. Ийнхүү либертари<br />
философи хэвлэл мэдээллийн нийгмийн үүрэг, байр суурийг<br />
авторитари хандлагын эсрэг томъёолсон юм” 18 .<br />
Гэвч Гегелийн өгүүлсэн “Нийтийн мэдээллийн эрх чөлөө” нь<br />
<strong>хэвлэлийн</strong> үйл ажиллагааны эрх чөлөөний тухай асуудал биш,<br />
харин <strong>чөлөөт</strong>эй хэвлэн нийтлэх эрхийн асуудал, өөрөөр хэлбэл<br />
субъектив эрхийн тухай асуудлыг хөндөж байгааг анзаарах юм бол<br />
<strong>чөлөөт</strong> хэвлэл, <strong>хэвлэлийн</strong> эрх чөлөө гэх ойлголтуудыг нийгмийн<br />
харилцаа талаас нь тайлбарлах хэрэгтэй болно. Субъектив эрх гэдэг<br />
бол хуулиар хязгаарлагдсан эрх биш, харин үйл ажиллагааных нь<br />
төрөөс хараат бус байдлыг хуулиар баталгаажуулсан эрхийн тухай<br />
асуудал юм.<br />
Чөлөөт хэвлэл, <strong>хэвлэлийн</strong> эрх чөлөөний тухай асуудлыг хөндөх<br />
болгонд “Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглал”-ыг зайлшгүй дурддаг.<br />
1948 онд НҮБ-ын Ерөнхий ассамблейн тогтоолоор баталсан<br />
уг тунхаглалын 19-р зүйлд “Хүн бүр өөрийн үзэл бодолтой байх,<br />
17<br />
Деннис.Э, Мэррилл.Д. Беседы о масс-медиа. М., 1997. с.25.<br />
18<br />
Болд-Эрдэнэ.Б. “Сэтгүүл зүйн дөрвөн онол дахь хүний тухай асуудал” өгүүлэл.<br />
“Сэтгүүл зүй” ЭШ-ний сэтгүүл. МУИС-НХУС. 2007. №7(280). х.35.<br />
20
Change language