Tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập bồi dưỡng học sinh giỏi hóa học lớp 9 THCS (phần vô cơ)

é gi¸o dôc vµ ®µo t¹o 

tr−êng ®¹i häc vinh 

==== ==== 

Lª ThÞ thu hång 

TuyÓn chän vµ x©y dùng hÖ thèng 

bµi tËp båi d−ìng häc sinh giái 

hãa häc líp 9 THCS (phÇn v« c¬) 

Chuyªn ngµnh: Lý luËn vµ ph−¬ng ph¸p ging d¹y hãa häc 

m sè: 60.14.10 

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC 

vinh - 2010 

1

https://twitter.com/daykemquynhon 

plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

https://daykemquynhon.blogspot.com 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa Quy Nhơn 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

I. Lý do chọn đề tài 

A. MỞ ĐẦU 

Chúng ta đang sống ở thế kỉ 21 là thế kỉ của nền văn minh trí tuệ với các xu 

thế đã rõ ràng, như sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông, kinh tế 

tri thức, xã hội học tập…Sự phát triển xã hội và đổi mới đất nước đang đòi hỏi cấp 

bách phải nâng cao chất lượng giáo dục với một đất nước đang bước vào giai đoạn 

công nghiệp hoá, hiện đại hoá với mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam sẽ từ một 

nước nông nghiệp về cơ bản trở thành nước công nghiệp và hội nhập với cộng 

đồng quốc tế. 

Trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước với sự phát triển nhanh 

chóng của khoa học công nghệ hiện đại, Đảng ta chủ trương khuyến kích mọi 

người dân tích cực học tập. Học để xây dựng đất nước, học để làm chủ tri thức 

tiên tiến của nhân loại, trở thành người có ích cho xã hội. Để đạt được mục tiêu 

đó, rõ ràng là ngoài các điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường phải được đảm 

bảo thì chương trình đào tạo là yếu tố quyết định. Với môn hoá học chương trình 

đào tạo đó không kể đến hệ thống lý thuyết và hệ thống bài tập ở khối THCS. Cho 

phù hợp với sự phát triển và nhu cầu của xã hội, ngành giáo dục có sự thay đổi nội 

dung chương trình sách giáo khoa, một số kiến thức mới đã đưa vào chương trình 

hoá học phổ thông. Đối với học sinh THCS bước đầu tiếp cận với bộ môn hoá học 

đó là phần hoá học vô cơ đưa vào ở lớp 8 và một phần ở lớp 9. Đây là một phần 

khó của hoá học THCS vì hoá học vô cơ có rất nhiều ứng dụng trong cuộc sống đa 

dạng, phong phú về hợp chất và các tính chất riêng của mỗi chất, mỗi nguyên tố sẽ 

làm cho học sinh khó khăn trong quá trình tìm hiểu, vận dụng. 

Trong các kì thi HSG ở các huyện cũng như các kì thi chọn HSG tỉnh 

thường có các bài tập liên quan đến phần hoá học vô cơ. Nhiều học sinh không 

xác định được cách giải do chưa nắm vững kiến thức cũng như phương pháp giải 

bài tập phần này. Đặc biệt trong bồi dưỡng học sinh giỏi, cần có một hệ thống bài 

tập phù hợp để các em có thể tiếp thu và phát triển năng lực sáng tạo của mình. Đã 

có một số tác giả quan tâm nghiên cứu sử dụng bài tập hoá học để bồi dưỡng năng 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÝ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

lực cho học sinh giỏi, song hệ thống bài tập phần hoá học vô cơ chương trình hoá 

học THCS đã đổi mới đòi hỏi nội dung và phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi 

cũng cần có sự thay đổi cho phù hợp. Nguồn tài liệu tham khảo cho học sinh học 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/ 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

2 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial










Chúng ta đang sống ở thế kỉ 21 là thế kỉ của nền văn minh trí tuệ với các 

xu thế đã rõ ràng, như sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông, 

kinh tế tri thức, xã hội học tập…Sự phát triển xã hội và đổi mới đất nước đang 

đòi hỏi cấp bách phải nâng cao chất lượng giáo dục với một đất nước đang 

bước vào giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá với mục tiêu đến năm 2020 

Việt Nam sẽ từ một nước nông nghiệp về cơ bản trở thành nước công nghiệp và 

hội nhập với cộng đồng quốc tế. 






bảo thì chương trình đào tạo là yếu tố quyết định. Với môn hoá học chương 

trình đào tạo đó không kể đến hệ thống lý thuyết và hệ thống bài tập ở khối 

THCS. Cho phù hợp với sự phát triển và nhu cầu của xã hội, ngành giáo dục có 

sự thay đổi nội dung chương trình sách giáo khoa, một số kiến thức mới đã đưa 

vào chương trình hoá học phổ thông. Đối với học sinh THCS bước đầu tiếp cận 

với bộ môn hoá học đó là phần hoá học vô cơ đưa vào ở lớp 8 và một phần ở 

lớp 9. Đây là một phần khó của hoá học THCS vì hoá học vô cơ có rất nhiều 

ứng dụng trong cuộc sống đa dạng, phong phú về hợp chất và các tính chất 

riêng của mỗi chất, mỗi nguyên tố sẽ làm cho học sinh khó khăn trong quá trình 

tìm hiểu, vận dụng. 



xác định được cách giải do chưa nắm vững kiến thức cũng như phương pháp 

giải bài tập phần này. Đặc biệt trong bồi dưỡng học sinh giỏi, cần có một hệ 


thống bài tập phù hợp để các em có thể tiếp thu và phát triển năng lực sáng tạo 

của mình. Đã có một số tác giả quan tâm nghiên cứu sử dụng bài tập hoá học 

để bồi dưỡng năng lực cho học sinh giỏi, song hệ thống bài tập phần hoá học 

vô cơ chương trình hoá học THCS đã đổi mới đòi hỏi nội dung và phương pháp 







3 











Chúng ta đang sống ở thế kỉ 21 là thế kỉ của nền văn minh trí tuệ với các xu 

thế đã rõ ràng, như sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông, kinh tế 

tri thức, xã hội học tập…Sự phát triển xã hội và đổi mới đất nước đang đòi hỏi cấp 

bách phải nâng cao chất lượng giáo dục với một đất nước đang bước vào giai đoạn 

công nghiệp hoá, hiện đại hoá với mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam sẽ từ một 

nước nông nghiệp về cơ bản trở thành nước công nghiệp và hội nhập với cộng 

đồng quốc tế. 






bảo thì chương trình đào tạo là yếu tố quyết định. Với môn hoá học chương trình 

đào tạo đó không kể đến hệ thống lý thuyết và hệ thống bài tập ở khối THCS. Cho 

phù hợp với sự phát triển và nhu cầu của xã hội, ngành giáo dục có sự thay đổi nội 

dung chương trình sách giáo khoa, một số kiến thức mới đã đưa vào chương trình 

hoá học phổ thông. Đối với học sinh THCS bước đầu tiếp cận với bộ môn hoá học 

đó là phần hoá học vô cơ đưa vào ở lớp 8 và một phần ở lớp 9. Đây là một phần 

khó của hoá học THCS vì hoá học vô cơ có rất nhiều ứng dụng trong cuộc sống đa 

dạng, phong phú về hợp chất và các tính chất riêng của mỗi chất, mỗi nguyên tố sẽ 

làm cho học sinh khó khăn trong quá trình tìm hiểu, vận dụng. 



xác định được cách giải do chưa nắm vững kiến thức cũng như phương pháp giải 

bài tập phần này. Đặc biệt trong bồi dưỡng học sinh giỏi, cần có một hệ thống bài 

tập phù hợp để các em có thể tiếp thu và phát triển năng lực sáng tạo của mình. Đã 

có một số tác giả quan tâm nghiên cứu sử dụng bài tập hoá học để bồi dưỡng năng 


lực cho học sinh giỏi, song hệ thống bài tập phần hoá học vô cơ chương trình hoá 

học THCS đã đổi mới đòi hỏi nội dung và phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi 

cũng cần có sự thay đổi cho phù hợp. Nguồn tài liệu tham khảo cho học sinh học 







4 









tập còn thiếu thốn, giáo viên ở các trường hiện nay còn lúng túng khi chọn nội 

dung, bài tập phần này để bồi dưỡng học sinh giỏi. 

Xuất phát từ thực tế đó, cùng kinh nghiệm bản thân đã tham gia bồi dưỡng 

học sinh giỏi chúnh tôi chọn đề tài “Tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập 

bồi dưỡng học sinh giỏi hoá học lớp 9 THCS ( phần vô cơ) ” nhằm tạo điều kiện 

cho giáo viên, sinh viên và học sinh trung học cơ sở có thêm tư liệu tự bồi dưỡng, 

phát triển năng lực của mình. 

II. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 

- Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học hoá học ở trường THCS. 

- Đối tượng nghiên cứu: Lý luận về bồi dưỡng HS giỏi hoá học lớp 9 và hệ 

thống bài tập nhằm phát triển tư duy HS trong việc bồi dưỡng HS giỏi hoá học lớp 

9 trường THCS. 

III. Mục đích nghiên cứu 

Tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập phân hoá phần hoá học vô cơ nhằm 

giúp học sinh lớp 9 ở trường THCS có tài liệu tự học, tự bồi dưỡng, phát triển 

năng lực tư duy, giáo viên có tư liệu để tham khảo và giảng dạy tốt hơn. 

IV. Nhiệm vụ của đề tài 

- Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc bồi dưỡng HS giỏi hoá học lớp 

9 THCS nói riêng và HS giỏi hoá học nói chung. Tổng kết cơ sở lý luận của việc 

phát triển tư duy, các phương pháp và thao tác tư duy trong quá trình dạy và học 

môn hoá học. 

- Đề xuất một hệ thống bài tập có thể giúp HS tự học, tự nghiên cứu nhằm phát 

triển năng lực tư duy của mình. 

- Đề nghị hướng xây dựng hoàn chỉnh, sử dụng hệ thống bài tập đó nhằm phục 

vụ việc bồi dưỡng HS giỏi hoá học 9 THCS. 

- Thực nghiệm sư phạm: sử dụng hệ thống bài tập trong việc bồi dưỡng HS giỏi 

hoá học lớp 9 THCS ở một số huyện, thị trong tỉnh Thanh Hoá. 

V. Giả thuyết khoa học 

Phẩm chất, năng lực tư duy hoá học của học sinh chỉ được phát triển trên cơ 


sở có nội dung, phương pháp bồi dưỡng thích hợp. Tư duy sáng tạo của học sinh 

sẽ được phát triển khi giáo viên hướng dẫn luôn đổi mới nội dung và phương pháp 







5 









dạy học. 

VI. Phương pháp nghiên cứu 

1. Nghiên cứu lý luận 

- Nghiên cứu, tổng hợp các vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài. Tham khảo 

các tài liệu về PPDH hoá học, các chuyên đề đổi mới PPDH, các đề tài nhằm phát 

triển tư duy của học sinh. 

- Nghiên cứu các tài liệu về bồi dưỡng HS giỏi, các đề thi HS giỏi hoá học lớp 

9 THCS ở các tỉnh, thành phố, thị xã. 

2. Nghiên cứu thực tiễn 

- Điều tra thực trạng bồi dưỡng HS giỏi hoá học lớp 9 THCS. 

- Phân tích các đề thi HS giỏi hoá học 9 THCS ở các tỉnh. 

- Tổng kết kinh nghiệm của bản thân và các giáo viên bồi dưỡng HS giỏi hoá 

học 9 THCS ở Thanh Hoá và một số tỉnh bạn. 

- Đề xuất hệ thống bài tập bồi dưỡng HS giỏi hoá học 9 THCS. 

- Đề xuất cách sử dụng hệ thống bài tập bồi dưỡng HS giỏi hoá học lớp 9 

trường THCS. 

3. Thực nghiệm sư phạm 

VII. Đóng góp mới của đề tài 

1. Tổng kết cơ sở lý luận của năng lực hay năng khiếu của HS giỏi hoá học và 

yêu cầu của lý luận dạy học đối với BTHH. 

2. Đề xuất hệ thống BTHH (phần vô cơ) và phương pháp giải nhằm giúp cho 

HS có thể tự lực học tập và làm tài liệu tham khảo cho sinh viên – giáo viên 

THCS trong quá trình học tập - giảng dạy phù hợp với chương trình mới. 

3. Đề xuất cách xây dựng, sử dụng hệ thống bài tập giúp GV, HS trong quá 

trình dạy học phát huy tính tự lực, sáng tạo của HS. 








6 









B. PHẦN NỘI DUNG 

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA 

VIỆC TUYỂN CHỌN VÀ XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP BỒI 

DƯỠNG HỌC SINH GIỎI HOÁ HỌC LỚP 9 

1.1. Phương hướng đổi mới phương pháp dạy học hoá học ở trường THCS 

“Bản chất của đổi mới phương pháp dạy học là tổ chức cho học sinh được 

học tập trong hoạt động và bằng hoạt động tự giác, tích cực, sáng tạo, trong đó 

việc xây dựng phong cách học tập sáng tạo là cốt lõi của đổi mới phương pháp 

giáo dục nói chung và phương pháp dạy học nói riêng”. [9] 

Đổi mới phương pháp dạy học cũng như đổi mới phương pháp giáo dục là 

một yêu cầu cấp bách của thời đại. Nền giáo dục hiện đại của nước ta phải giải 

quyết hai nhiệm vụ chiến lược: Vừa trang bị cho học sinh những kiến thức khoa 

học kỹ thuật hiện đại nhất, tinh tuý nhất, vừa phải chuẩn bị rèn luyện một cách 

có hệ thống để cho mỗi học sinh có thể tự tìm cho mình một con đường riêng 

trong nhận thức, học tập, sáng tạo ra phương pháp phù hợp với hoàn cảnh của 

mình. Nhiệm vụ của giáo viên trong dạy học là dạy cho học sinh việc học cách 

học, có ý thức tự giác, tích cực, sáng tạo. Giáo viên phải làm cho học sinh thấy 

việc được học tập mang lại hứng thú, niềm vui và đem lại niềm tin ở chính sức 

lực của bản thân. 

1.1.1. Tính tự giác hay tự lực của học sinh trong học tập 

a. Tính tự lực của học sinh có cốt lõi là tự lực nhận thức 

- Theo nghĩa rộng: Bản chất của tính tự lực nhận thức là sự sẵn sàng về mặt 

tâm lý cho sự tự học. Sự chuẩn bị về mặt tâm lý biểu hiện ở các khía cạnh sau: 

+ Ý thức được nhu cầu học tập của mình, yêu cầu của xã hội đề ra cho mình. 

+ Ý thức được mục đích học tập và cố gắng thực hiện bằng được mục đích đó. 

+ Biết đánh giá đúng các điều kiện học tập của bản thân, huy động vốn kiến 

thức, kinh nghiệm đã có để giải quyết yêu cầu nhiệm vụ học tập một cách hợp lý 

nhất. 


+ Dự đoán được diễn biến quá trình trí tuệ, cảm xúc, động cơ, ý chí của 

mình; đánh giá đúng mối tương quan giữa khả năng, nguyện vọng và sự cần thiết 

phải đạt được kết quả học tập nhất định. 







7 









+ Động viên mọi sức lực phù hợp với điều kiện và nhiệm vụ để ra. 

- Theo nghĩa hẹp: Tính độc lập nhận thức là năng lực, nhu cầu học tập và 

tính tổ chức học tập cho phép học sinh tự học. 

Như vậy, tính tự lực nhận thức thể hiện sự thống nhất giữa phẩm chất và 

năng lực, giữa ý thức, tình cảm và hành động, giữa động cơ, trí thức và phương 

pháp hoạt động tự lực. 

Tính tự lực nhận thức bao gồm 4 thành phần cấu trúc là động cơ nhận thức, 

năng lực nhận thức, sự tổ chức học tập và hành động ý chí. 

Bốn thành phần cấu trúc quan hệ mật thiết với nhau, phụ thuộc và quy định 

lẫn nhau tạo thành một chỉnh thể thống nhất là tính tự lực học tập. 

b. Tính tích cực nhận thức 

Tính tích cực là một phẩm chất vốn có của con người trong đời sống xã hội. 

Khác với động vật, con người luôn chủ động sản xuất ra những của cải vật chất 

cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của mình, sáng tạo ra nền văn hoá cho mỗi 

thời đại, cải biến tự nhiên, cải tạo xã hội. Tính tích cực của con người thể hiện 

trong hoạt động, đặc biệt là trong các hoạt động chủ động. Ở lứa tuổi học sinh, 

biểu hiện ở hoạt động chủ đạo là học tập - tức là tính tích cực nhận thức. Đặc 

trưng của nó là khát vọng hiểu biết, cố gắng về mặt trí tuệ và có nghị lực cao trong 

quá trình chiếm lĩnh tri thức. Nó thể hiện thái độ của chủ thể nhằm cải tạo khách 

thể thông qua việc huy động ở mức độ cao các chức năng tâm lý nhằm giải quyết 

những vấn đề học tập - nhận thức. Tính tích cực nhận thức vừa là mục đích vừa là 

phương tiện, điều kiện và kết quả của hoạt động. 

Tuỳ theo việc huy động những chức năng tâm lý nào và mức độ huy động 

những chức năng tâm lý đó mà người ta phân ra 3 loại tính tích cực nhận thức: 

tính tích cực tái hiện bắt chước, tính tích cực tìm tòi, tính tích cực sáng tạo. 

Tính tích cực sáng tạo là mức độ cao nhất của tính tích cực. Nó được đặc 

trưng bằng sự khẳng định con đường riêng của mình để đạt được mục đích. 

c. Mối quan hệ giữa tính tích cực và tự lực nhận thức 

Tính tích cực là điều kiện cần thiết của tính tự lực nhận thức. Tính tích cực 


nhận thức lại là kết quả và biểu hiện của sự nảy sinh, phát triển của tính tự lực 

nhận thức. Trong tính tự lực nhận thức đã thể hiện tính tích cực nhận thức và đồng 

thời lại có tác dụng hướng cá nhân đến tính tự lực nhận thức ở mức độ cao hơn. 







8 









Hai tính này song song tồn tại, liên hệ với nhau, tạo tiền đề cho nhau và là kết quả 

của nhau. 

1.1.2. Phương pháp tích cực - Những dấu hiệu đặc trưng của các phương pháp 

tích cực 

a. Phương pháp tích cực hướng tới việc hoạt động hoá, tích cực hoá hoạt 

động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của 

người học chứ không phải là tập trung vào phát huy tính tích cực của người 

dạy.Tất nhiên, dạy học theo phương pháp tích cực thì giáo viên cũng phải nỗ lực 

nhiều hơn. Muốn học sinh đổi mới cách học phải đổi mới cách dạy. Cách dạy chỉ 

đạo cách học. Tuy nhiên, thói quen học tập của học sinh có ảnh hưởng đến cách 

dạy của thầy giáo. Nhiều trường hợp học sinh đòi hỏi cách dạy tích cực nhưng 

giáo viên không đáp ứng được. Ngược lại, cũng có nhiều trường hợp giáo viên 

dạy theo lối tích cực nhưng học sinh không thích ứng được, quen lối thụ động. 

Giáo viên phải kiên trì cách dạy hoạt động để xác định cho học sinh phương pháp 

học tập chủ động vừa sức từ thấp đến cao. Đổi mới phương pháp phải có sự phối 

hợp hoạt động dạy và hoạt động học mới thành công. Do vậy, “phương pháp tích 

cực” bao hàm cả phương pháp dạy và phương pháp học. 

sau: 

b. Những dấu hiệu đặc trưng của phương pháp tích cực 

Phương pháp tích cực khác phương pháp thụ động bởi 4 dấu hiệu đặc trưng 

• Dạy và học thông qua tổ chức các hoạt động của học sinh. 

Trong phương pháp tích cực, người học là đối tượng của hoạt động dạy 

đồng thời là chủ thể của hoạt động học. Giáo viên chỉ đạo để học sinh tự lực khám 

phá ra những điều mình chưa rõ chứ không phải thụ động tiếp thụ tri thức do giáo 

viên sắp đặt. Giáo viên đặt học sinh vào tình huống của đời sống thực tế, quan sát 

trực tiếp, thảo luận tự nhiên, giải quyết vấn đề đặt ra theo suy nghĩ của mình để 

nắm vững kiến thức, kỹ năng mới, vừa nắm được phương pháp tìm ra kiến thức, 

kỹ năng đó, không rập khuôn mà phát huy tiềm năng sáng tạo. Chương trình dạy 

học giúp từng học sinh biết hoạt động và tích cực tham gia vào chương trình hoạt 


động của cộng đồng. 

• Dạy và học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học. 

Trong xã hội hiện đại đang bùng nổ thông tin và trí thức, không thể nhồi 







9 









nhét vào đầu óc trẻ khối lượng kiến thức ngày càng nhiều mà phải quan tâm dạy 

cho họ phương pháp học ngay từ bậc tiểu học và càng lên cao càng phải chú trọng. 

Vì vậy, PPTC coi phương pháp học của học sinh vừa là mục tiêu vừa là biên pháp 

nâng cao hiệu quả quá trình dạy học. Cốt lõi của phương pháp học là phương pháp 

tự học. Giáo viên phải rèn luyện cho học sinh có phương pháp, kỹ năng, thói quen, 

ý chí tự học. Từ đó, họ sẽ có được lòng ham học, nội lực bên trong được khơi dậy, 

kết quả học tập nâng lên gấp bội. Tự học chủ động ở trường phổ thông bao gồm tự 

học ở nhà và cả trong lớp học. 

• Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với hoạt động hợp tác. 

Phương pháp tích cực áp dụng cho trình độ càng cao thì sự phân hoá về 

cường độ và tiến độ hình thành nhiệm vụ học tập càng lớn do trình độ tư duy 

không đồng đều. Việc sử dụng công nghệ thông tin trong nhà trường đáp ứng 

được yêu cầu cá thể hoá hoạt động học tập theo nhu cầu và khả năng. 

Tuy nhiên, nhiều tri thức, kỹ năng, thái độ được hình thành phải thông qua 

thảo luận, tranh luận khẳng định hay bác bỏ ý kiến của mỗi cá nhân. Qua đó người 

học được nâng lên một trình độ mới trên cơ sở vận dụng sự hiểu biết và kỹ năng 

của mỗi cá nhân trong lớp học chứ không chỉ dựa vào vốn hiểu biết và kinh 

nghiệm của giáo viên. 

Học tập hợp tác theo nhóm nhỏ là hình thức phổ biến (từ 4-6 người). Học 

tập nhóm nhỏ cần có sự hợp tác, nhất là lúc gay cấn cần giải quyết. Sự hợp tác còn 

là một mục tiêu giáo dục mà nhà trường cần chuẩn bị cho học sinh. 

• Kết hợp sự đánh giá của thầy với sự tự đánh giá của trò. 

Đánh giá học sinh trong quá trình học tập nhằm nhận định thực trạng và 

điều chỉnh hoạt động dạy và học. Để phát huy được tính tích cực của học sinh, 

giáo viên cần phải hướng dẫn học sinh phát triển kỹ năng tự đánh giá nhằm điều 

chỉnh cách học. Ngoài ra còn tạo điều kiện để học sinh tự đánh giá lẫn nhau. 

Kiểm tra đánh giá không chỉ dừng lại ở mức độ tái hiện kiến thức, kỹ năng mà 

phải ở cả mức vận dụng, vận dụng thông minh, sáng tạo vào tình huống thực tế. 

1.1.3. Phương pháp tích cực (PPTC) trong dạy học hoá học ở trường THCS 


Quá trình dạy học hoá học ở THCS nhằm giải quyết 3 nhiệm vụ: nhiệm vụ 

trí dục phổ thông, kỹ thuật tổng hợp; nhiệm vụ phát triển tiềm lực trí tuệ cho học 

sinh; nhiệm vụ giáo dục tư tưởng, đạo đức. 







10 









Cả ba nhiệm vụ đó gắn bó mật thiết với nhau. Phát triển trí dục là nhiệm vụ 

trung tâm mà quan trọng là phát huy năng lực tư duy logic và biện chứng, xây 

dựng cho học sinh năng lực tự học, tự nghiên cứu, óc sáng tạo, phát hiện và bồi 

dưỡng học sinh có năng khiếu về bộ môn. Nhờ trí dục mà phát triển năng lực nhận 

thức toàn diện và giáo dục tư tưởng, đạo đức. Đức dục là kết quả tất yếu của sự 

hiểu biết. 

a. Phương pháp tích cực trong dạy học hoá học ở THCS 

Hoá học là bộ môn khoa học lý thuyết vừa là khoa học thực nghiệm, có lập 

luận. Các hiện tượng hoá học thường xuyên xảy ra xung quanh mỗi một học sinh. 

Huy động khai thác được tri thức thực tế sẽ giúp cho học sinh dễ hiểu, nhớ lâu, 

đồng thời kích thích hứng thú, lòng ham hiểu biết và kỹ năng vận dụng linh hoạt, 

đặc biệt đối với học sinh THCS. Giáo viên cần đổi mới phương pháp dạy học hoá 

học theo hướng sử dụng một cách tổng hợp và linh hoạt các phương pháp dạy học 

đặc thù của môn hoá học như phương pháp thực nghiệm, phương pháp dạy học 

nêu vấn đề, sử dụng phương tiện dạy học, sử dụng thí nghiệm, sử dụng câu hỏi và 

bài tập, sử dụng phương tiện nghe - nhìn hiện đại. Coi trọng các kỹ thuật thiết kế 

tổ chức hoạt động dạy học. Trong việc sử dụng các phương pháp đó cần chú ý 

quán triệt quan điểm lấy học sinh làm trung tâm. Chẳng hạn: 

- Thí nghiêm hoá học phải chủ yếu cho học sinh tự làm để nghiên cứu hoặc 

kiểm tra giả thuyết, tự lực khám phá kiến thức mới. 

- Tăng cường hoạt động nhóm; phiếu học tập. Cá nhân hoặc nhóm học sinh 

trả lời một hệ thống câu hỏi ghi trong phiếu rồi báo cáo kết quả, thảo luận. 

- Coi trọng phương pháp nêu vấn đề hay dạy và học đặt - giải quyết vấn đề. 

Phấn đấu để học sinh trong mỗi tiết học đều được hoạt động, thực hành 

nhiều hơn, thảo luận và suy nghĩ nhiều hơn để chiếm lĩnh được nội dung học tập. 

b. Điều kiện để áp dụng phương pháp tích cực 

- Quan trọng nhất là giáo viên phải nhiệt tình với việc đổi mới, có kiến thức 

chuyên môn sâu rộng, trình độ sư phạm lành nghề, ứng xử tinh tế, biết sử dụng 

công nghệ thông tin vào dạy học và biết định hướng phát triển học sinh theo mục 


tiêu giáo dục mà vẫn tôn trọng sự tự do của học sinh trong hoạt động nhận thức. 

- Học sinh phải dần có những phẩm chất và năng lực thích ứng với phương 

pháp tích cực như giác ngộ mục đích, tự giác trong học tập, có ý thức trách nhiệm 







11 









về kết quả học tập của mình và của cả lớp, có ý thức tự học và phát triển tư duy 

biện chứng. 

- Chương trình sách giáo khoa phải tinh giản, cô đọng, tăng cường bài toán 

nhận thức, phát triển trí thông minh, không áp đặt và tăng cường gợi ý để học sinh 

nghiên cứu, phát triển bài học. 

- Có đủ phương tiện, thiết bị dạy học phù hợp cho học sinh hoạt động. Hình 

thức tổ chức lớp học thay đổi linh hoạt phù hợp dạy học cá thể và dạy học hợp tác. 

- Việc kiểm tra, đánh giá phải đổi theo hướng phát triển trí thông minh, 

sáng tạo, tăng cường kỹ năng vận dụng vào thực tế, bộc lộ thái độ và tình cảm của 

học sinh trước những những vấn đề nóng hổi của đời sống cá nhân, gia đình, xã 

hội. 

- Hiệu trưởng là người quan tâm và chịu trách nhiệm đổi mới phương pháp 

dạy học ở trường mình. 

1.2. Tư duy và phát triển tư duy của học sinh trong quá trình dạy học hoá học 

1.2.1. Tư duy và hoạt động nhận thức 

Nhận thức là một trong ba mặt cơ bản của đời sống tâm lý của con người: 

nhận thức, tình cảm, ý chí. Nó là tiền đề cơ bản của hai mặt kia và quan hệ chặt 

chẽ với chúng. Hoạt động nhận thức của con người tuân theo quy luật khách quan 

đã được khái quát hoá: Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy 

trừu tượng trở về thực tiễn. Quá trình nhận thức của con người có thể chia thành 

hai giai đoạn lớn là nhận thức cảm tính (cảm giác và tri giác) và nhận thức lý tính 

(tư duy và tưởng tượng). 

Nhận thức cảm tính là một quá trình tâm lý. Nó là sự phản ánh những thuộc 

tính bên ngoài của sự vật và hiện tượng thông qua sự tri giác của các giác quan. 

Cảm giác là hình thức khởi đầu của sự phát triển hoạt động nhận thức, nó chỉ phản 

ánh từng thuộc tính riêng lẻ của sự vật và hiện tượng. Tri giác là sự phản ánh một 

cách trọn vẹn và theo cấu trúc nhất định. 

Nhận thức lý tính: Tưởng tượng là quá trình tâm lý phản ánh những điều 

chưa từng có trong kinh nghiệm cá nhân bằng cách xây dựng những hình ảnh mới 


trên cơ sở những biểu tượng đã có. Tư duy là quá trình tâm lý phản ánh những 

thuộc tính bản chất, những mối liên hệ, quan hệ bên trong có tính chất quy luật 

của sự vật, hiện tượng trong hiện thực khách quan mà trước đó ta chưa biết. 







12 









Như vậy, tư duy là quá trình tìm kiếm, phát hiện cái mới về chất một cách 

độc lập của từng cá thể trong quá trình nhận thức tích cực của mỗi người. Tuy 

nhiên, tư duy cũng có bản chất xã hội bởi vì con người sống trong xã hội, chịu sự 

chi phối của xã hội. Nét nổi bật của tư duy là tính “có vấn đề” tức là trong hoàn 

cảnh có vấn đề tư duy mới được nảy sinh. Tư duy có tính trừu tượng hoá và khái 

quát hoá. Tư duy là mức độ nhận thức lý tính nhưng có quan hệ chặt chẽ với nhận 

thức cảm tính. M.N. Sacdacop cũng đã viết: Tư duy là nhận thức khái quát gián 

tiếp các sự vật và hiện tượng trong những dấu hiệu, những thuộc tính chung và 

bản chất của chúng. Tư duy cũng là sự nhận thức sáng tạo những sự vật và hiện 

tượng mới, riêng lẻ của hiện thực trên cơ sở những kiến thức khái quát đã thu 

nhận được. [15] 

Giáo viên nắm được bản chất, đặc điểm này của tư duy để hướng dẫn học 

sinh tư duy hóa học trong quá trình dạy học bộ môn. Học sinh chỉ thực sự lĩnh hội 

tri thức khi họ thực sự tư duy. L.N.Tônxtôi đã viết: “Kiến thức chỉ thực sự là kiến 

thức khi nào nó là thành quả sự cố gắng của tư duy chứ không phải của trí nhớ”. 

[15] 

1.2.2. Các giai đoạn của tư duy 

Tư duy là một hành động. Mỗi hành động của tư duy là một quá trình giải 

quyết một nhiệm vụ nào đó, nảy sinh trong quá trình nhận thức hay hoạt động 

thực tiễn. Quá trình tư duy bắt đầu từ khi gặp phải tình huống có vấn đề và nhận 

thức được vấn đề đến khi vấn đề được giải quyết. Cách giải quyết này lại có thể 

gây ra vấn đề mới khởi đầu cho hành động tư duy mới lâu dài và phức tạp. Quá 

trình tư duy gồm 5 giai đoạn: 

a. Xác định vấn đề và biểu đạt vấn đề. Đây là bước khởi đầu và quan 

trọng nhất của tư duy, bước này nhanh hay chậm phụ thuộc kinh nghiệm của cá 

nhân. 

b. Huy động các tri thức kinh nghiệm làm xuất hiện trong đầu những tri thức, 

kinh nghiệm có liên quan đến vấn đề và biểu đạt theo nhiệm vụ đã xác định. 

c. Sàng lọc liên tưởng và hình thành giả thuyết, tức là đề ra cách giải quyết 


nhiệm vụ đúng nhất và tiết kiệm nhất. 

đã nêu. 

d. Kiểm tra giả thuyết để khẳng định, phủ định hay chính xác hoá giả thuyết 







13 









Nhờ đó, có thể phát hiện ra những nhiệm vụ mới cho quá trình tư duy mới. 

e. Giải quyết nhiệm vụ đề ra. Quá trình này được thực hiện sau khi giả 

thuyết được kiểm tra và khẳng định. Quá trình này thường có nhiều khó khăn do: 

- Chủ thể không nhận thức được một số dữ lỉệu của nhiệm vụ. 

- Chủ thể đưa vào bài toán một số điều kiện thừa. 

- Tính khuôn sáo, cứng nhắc của tư duy. 

1.2.3. Các thao tác tư duy 

a. Phân tích - tổng hợp 

Phân tích là quá trình dùng trí óc để phân chia đối tượng nhận thức thành 

các phần, các bộ phận khác nhau. 

Tổng hợp là quá trình dùng trí óc để hợp nhất các thành phần đã được tách 

rời (nhờ sự phân tích) thành một chỉnh thể. 

Phân tích và tổng hợp có quan hệ mật thiết với nhau, tạo thành thể thống 

nhất không thể tách rời: phân tích được tiến hành theo hướng tổng hợp, còn tổng 

hợp lại thực hiện theo kết quả của phân tích. 

Xuất phát từ góc độ phân tích, các hoạt động tư duy đi vào thuộc tính của 

bộ phận từ đó đi tới những giả thuyết, những kết luận khoa học. Sự tổng hợp là 

kết quả của hoạt động tư duy nhằm xác định các mối liên hệ, quan hệ giữa các yếu 

tố của sự vật, hiện tượng nguyên vẹn cho ta hiểu biết mới về sự vật, hiện tượng. 

Ví dụ: 

Ở lớp 8, học sinh được nghiên cứu khái niệm axit đí từ các axit cụ thể, phân 

tích axit là hợp chất có 2 phần: nguyên tử H và gốc axit. Từ đó tổng hợp khái 

niệm: axit là những hợp chất trong phân tử gồm một hay nhiều nguyên tử hiđro 

liên kết với gốc axit. 

Sang lớp 9, học sinh được nghiên cứu từng tính chất hoá học riêng biệt của 

axit và bazơ, oxit bazơ; muối, kim loại và tổng hợp tính chất hoá học chung của 

một axit, điều kiện phản ứng xảy ra được là axit trao đổi hay thay thế nguyên tử H 

bởi kim loại. 

Sang lớp 11, học sinh phân tích bản chất sự điện ly, tổng hợp được là axit là 


chất có khả năng cho proton, dung dịch axit chứa ion H + (chính xác là H 3 O + ), kết 

luận tính chất chung của dung dịch axit là do tính chất của ion H + quyết định. 

b. So sánh 







14 









So sánh là sự xác định sự giống nhau hoặc khác nhau giữa các sự vật, hiện 

tượng của hiện thực, sự gíống nhau hay khác nhau, sự bằng nhau hay không bằng 

nhau, sự đồng nhất hay không đồng nhất giữa các đối tượng nhận thức. 

Thao tác này rất quan trọng ở giai đoạn đầu của học sinh khi học tập bộ 

môn. Nó liên quan chặt chẽ với phân tích và tổng hợp. Nhờ sự so sánh mà học 

sinh nhận thức được bản chất của các sự vật, hiện tượng. So sánh có thể ở mức độ 

đơn giản, dựa vào yếu tố bên ngoài, cũng có thể ở mức độ cao hơn, dựa vào các 

yếu tố bên trong mà chỉ bằng hoạt động tư duy mới nhận thức được. Cũng nhờ so 

sánh mà thấy được cả các yếu tố không bản chất, thứ yếu của đối tượng. 

Ví dụ: Học sinh có thể so sánh rượu etylic với axit axetic ở mức độ bên 

ngoài giống nhau như trạng thái, màu sắc hoặc cho dung dịch NaOH vào 2 bình 

đựng rượu và axit thì thấy hiện tượng hoà tan giống nhau. Nhưng bản chất bên 

trong lại có sự khác nhau: Rượu hoà tan vào nước nên tan vào dung dịch NaOH. 

Axit axetic phản ứng với NaOH tạo thành muối tan trong nước. 

c. Trừu tượng hoá – khái quát hoá 

- Trừu tượng hoá là dùng trí óc gạt bỏ những mặt, những thuộc tính, những 

liên hệ không cần thiết và chỉ giữ lại những yếu tố cần thiết cho tư duy. 

- Khái quát hoá là quá trình dùng trí óc để hợp nhất nhiều đối tượng khác 

nhau thành một nhóm, một loại theo những thuộc tính, những liên hệ, những quan 

hệ chung nhất định. Những thuộc tính chung bao gồm những thuộc tính chung 

giống nhau và những thuộc tính chung bản chất. 

Trừu tượng hoá và khái quát hoá quan hệ mật thiết với nhau như phân tích 

và tổng hợp nhưng ở mức độ cao hơn. Muốn vạch được những dấu hiệu bản chất 

phải có phân tích - tổng hợp sâu sắc sự vật, hiện tượng định khái quát. 

Trừu tượng hoá là thành phần hoạt động tư duy của khái quát hoá nhưng là 

thành phần không thể tách rời của khái quát hoá. Nhờ khái quát hoá mà con người 

nhận ra sự vật, hiện tượng theo hình thức vốn có của chúng mà không phụ thuộc 

vào độ lớn, màu sắc, vị trí của chúng trong không gian. 

Hoạt động tư duy khái quát hoá của học sinh có 3 mức độ: 

+ Khái quát hoá cảm tính: là mức độ sơ đẳng, khi trực quan sự vật, hiện tượng. 


+ Khái quát hoá hình tượng khái niệm: là sự khái quát hoá cả những tri thức 

có tính chất khái niệm, bản chất sự vật và hiện tượng hoặc các mối quan hệ không 

bản chất dưới dạng các hình tượng trực quan, các biểu tượng. Mức độ này ở lứa 







15 









tuổi học sinh đã lớn nhưng đôi khi tư duy còn dừng lại ở sự vật, hiện tượng riêng 

lẻ. 

+ Khái quát hoá khái niệm: là sự khái quát hoá những dấu hiệu và liên hệ 

chung bản chất đã được tách khỏi dấu hiệu và quan hệ không bản chất, được lĩnh 

hội bằng khái niệm, định luật, quy tắc. Mức độ này thường được thể hiện ở học 

sinh THPT. 

Ví dụ: Ở lớp 9: Dựa trên các tính chất của kim loại nói chung, làm thí 

nghiệm với phi kim, dung dịch axit, dung dịch muối.. 

Giáo viên đưa ra hai dung dịch NaOH và HCl (có thả quỳ tím để HS xác 

nhận) và đặt vấn đề: Al sẽ tác dụng với dung dịch nào? 

Giải quyết vấn đề bằng cách tiến hành thí nghiệm, HS nhận xét, rút ra kết 

luận về tính chất thứ hai của nhôm. 

1.2.4. Các hình thức cơ bản của tư duy 

a. Khái niệm 

Khái niệm là một tư tưởng phản ánh những dấu hiệu bản chất riêng biệt của 

sự vật, hiện tượng. Khái niệm có vai trò quan trọng trong tư duy, nó là điểm xuất 

phát, là công cụ và cũng là đích của tư duy. Khái niệm được xây dựng trên cơ sở 

thao tác tư duy, làm điểm dựa cho tư duy phân tích, tổng hợp, là cơ sở để đào sâu 

kiến thức, đi sâu vào bản chất và xây dựng khái niệm mới. 

Khái niệm bao gồm nội hàm và ngoại diên. Nếu nội hàm sai thì ngoại diên 

cũng sai. Thí dụ: Khái niệm “nguyên tử” là hạt vật chất nhỏ trung hoà về điện. 

Nguyên tử gồm hạt nhân tích điện dương (p,n) và vỏ tạo bởi một hay nhiều 

electron mang điện tích âm. Nguyên tử Na, K, Fe, Cl… đều là ngoại diên của khái 

niệm nguyên tử. Nếu không chú ý khái niệm nguyên tử trung hoà về điện thì dễ 

nhầm lẫn với các ion cũng là hạt vật chất nhỏ được cấu tạo từ proton, nơtron, 

electron. 

Vì thế, khi truyền thụ kiến thức, giáo viên phải biết phát hiện những hạn 

chế trong phân chia khái niệm để xây dựng phương pháp tư duy đúng đắn cho học 

sinh. 

b. Phán đoán 


Phán đoán là sự tìm hiểu tri thức về mối quan hệ giữa các khái niệm, sự 

phối hợp giữa các khái niệm thực hiện theo một quy tắc, quy luật bên trong. Nếu 

khái niệm là một từ hay một cụm từ thì phán đoán là một câu ngữ pháp. Ví dụ: 







16 









phân tử, nguyên tử là các khái niệm thì phán đoán là “phân tử do các nguyên tử 

liên kết với nhau tạo nên”. Như vậy, phán đoán chính là hình thức mở rộng đi sâu 

vào tri thức trên việc liên kết các khái niệm. 

Phán đoán chân thực hay không tuỳ thuộc khái niệm chân thực hay không 

và còn phụ thuộc liên kết có đúng quy tắc, quy luật bên trong hay không. Ví dụ: 

Tất cả dung dịch các axit đều làm cho quỳ tím ngả sang màu đỏ. Khái niệm axit là 

khái niệm chân thực. Phán đoán này không chân thực mặc dù “axit” chân thực. 

Muốn có phán đoán chân thực phải có khái niệm chân thực và quy tắc, quy 

luật bên trong. Phán đoán có phán đoán khẳng định và phán đoán phủ định. Trong 

logic, phán đoán gồm phán đoán đơn và phán đoán phức. 

Tính chân thực hay giả dối của phán đoán còn phụ thuộc vào hình thức diễn 

đạt của nó và hoàn cảnh cụ thể. Cho nên, để có sự khẳng định chân thực hay giả 

dối, toàn bộ các phán đoán phải đặt trong các trường hợp cụ thể. 

Ví dụ: “Điều kiện để phản ứng trao đổi trong dung dịch các chất chỉ xảy ra 

nếu sản phẩm tạo thành có chất dễ bay hơi hoặc không tan”. Là một phán đoán sai 

như các trường hợp: 

CO 2 + H 2 O + CaCl 2 

H 2 SO 3 + CaCl 2 

CaCO 3 ↓ + 2HCl 

CaSO 3 ↓ + 2HCl 

Nhưng nó là phán đoán chân thực khi dung dịch axit tham gia phản ứng 

phân ly mạnh (hoàn toàn) trong nước. 

H 2 SO 4 + CaCl 2 → CaSO 4 (i) + 2HCl 

Từ đó đi đến một phán đoán chân thực hơn: “Axit mạnh đẩy axit yếu ra 

khỏi dung dịch muối”. Nhưng đây lại là một phán đoán sai trong trường hợp cụ 

thể: CuS + H 2 SO 4 (l) → CuSO 4 + H 2 S ↑ mà chỉ có thể xảy ra trong trường hợp 

ngược lại. Vì vậy, chỉ có phán đoán đúng khi xét sự điện ly: Phản ứng trao đổi 

trong dung dịch các chất điện li xảy ra theo chiều làm giảm số ion có mặt trong 

dung dịch. 

Tóm lại, trong quá trình tư duy, người ta phải luôn chứng minh để khẳng 

định hoặc phủ định các luận điểm khác nhau để tiếp cận chân lý. 


c. Suy lý 

Suy lý là hình thức suy nghĩ liên hệ các phán đoán với nhau để tạo thành 

một phán đoán mới. Như vậy, suy lý gồm 2 bộ phận: 







17 









+ Phán đoán có trước gọi là tiền đề. 

+ Phán đoán có sau gọi là kết luận; dựa vào tính chất của tiền đề mà kết luận. 

Ta thấy, muốn suy lý tốt phải dựa trên cơ sở tiền đề chân thực và phải thông 

qua quá trình chứng minh; đó là quy tắc của suy lý không được vi phạm. 

Suy lý được chia làm 3 loại: suy lý quy nạp, diễn dịch và loại suy. 

• Suy lý quy nạp là đi từ những sự vật, hiện tượng riêng biệt đến khái quát 

thành quy luật, những nét chung của chúng. Do đó, trong quá trình tư duy, sự suy 

nghĩ theo lối quy nạp chuyển từ nhận thức riêng lẻ đến việc nhận thức cái chung, 

là cơ sở nhận thức các định luật, hình thành các khái niệm. 

Phương pháp này được áp dụng nhiều trong giảng dạy hoá học ở học sinh 

các lớp 8, 9 khi nghiên cứu tính chất hoá học chung của các kim loại, phi kim, các 

loại hợp chất vô cơ (quy nạp đơn cử) hoặc hình thành các khái niệm phản ứng oxi 

hoá – khử, phản ứng thế, hoá hợp… 

• Suy lý diễn dịch là phương pháp đi từ cái chung, các định luật, các quy tắc 

đến cái cụ thể, riêng lẻ. Suy lý diễn dịch cho phép chúng ta nắm chắc được đặc 

tính của từng đối tượng trên cơ sở nghiên cứu các đối tượng cùng loại. Phương 

pháp này được sử dụng nhiều trong dạy học hoá học, ví dụ khi dạy về Al, Fe ở lớp 

9; kim loại nhóm IA, IIA, Al, Fe ở lớp 12 sau khi học sinh đã học đại cương về 

kim loại. 

• Loại suy là phương pháp tư duy đi từ riêng biệt này đến riêng biệt khác. 

Loại suy cho phép chúng ta dự đoán chính xác sự phụ thuộc và sự hiểu biết của 

các đối tượng. Khi đã hiểu được thuộc tính cơ bản của đối tượng này sẽ loại suy 

được chính xác đối tượng khác. Ví dụ: Chương halogen chỉ chú trọng giới thiệu 

về clo. Các halogen khác có thể biết được bằng phương pháp loại suy. 

1.2.5. Phát triển tư duy của học sinh trong dạy học hoá học 

Sự phát triển tư duy nói chung được dựa trên sự rèn luyện thành thạo và 

vững chắc các thao tác tư duy như phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hoá, 

trừu tượng hoá, cụ thể hoá…kết hợp các phương pháp tư duy là quy nạp, diễn dịch 

và loại suy. 


Trong dạy học hoá học, bài tập hoá học là phương tiện cơ bản để rèn luyện 

các thao tác tư duy đồng thời hiểu kiến thức một cách sâu sắc, vận dụng kiến thức 

một cách linh hoạt và hiệu quả. Nói chung, các bài tập hoá học đều có khả năng 







18 









rèn luyện tư duy nhưng tốt hơn cả là những bài tập nhằm rèn luyên khả năng suy 

luận. 

Vì vậy, giáo viên hoá học phải biết sử dụng chọn lọc bài tập trong việc 

giảng dạy bài mới, củng cố kiến thức cũng như khi kiểm tra đánh giá kiến thức. 

Để làm tốt nhiệm vụ phát triển tư duy, giáo viên cần phải đánh giá được 

trình độ phát triển tư duy của học sinh và xác định được những phẩm chất, năng 

lực quan trọng nhất của một học sinh giỏi hoá học. 

a. Đánh giá trình độ phát triển tư duy của học sinh 

Thực chất của việc đánh giá trình độ phát triển tư duy của học sinh là: 

- Đánh giá khả năng nắm vững những cơ sở khoa học bộ môn một cách tự 

giác, tích cực, tự lực và sáng tạo; đánh giá mức độ hiểu, nhớ, vận dụng và vận 

dụng thành thạo. 

- Đánh giá trình độ phát triển năng lực nhận thức và năng lực thực hành trên 

cơ sở của quá trình nắm vững kiến thức. Căn cứ vào chất lượng của quá trình lĩnh 

hội và kết quả lĩnh hội được, có thể chia làm 4 mức độ nắm vững kiến thức, khái 

niệm, kỹ năng, kỹ xảo: trình độ tìm hiểu (nhận ra kiến thức), trình độ tái hiện 

(thông báo về đối tượng theo trí nhớ hay ý nghĩa), trình độ kỹ năng (kiến thức kỹ 

năng và kiến thức kỹ xảo), trình độ biến hoá (vận dụng kiến thức vào tình huống 

đã bị biến đổi). 

- Đánh giá việc nắm vững kiến thức các loại bài học (bài học nghiên cứu tài 

liệu mới, bài thực hành, bài hoàn thiện kiến thức, kỹ năng, bài kiểm tra, đánh giá) 

theo 4 trình độ tương ứng có 4 trình độ thao tác: Bắt chước theo mẫu; phát huy sáng 

kiến; tích hợp (vừa tìm hiểu, tái hiện và vừa biến hoá) và đổi mới hay sáng tạo 

(không hoàn toàn lệ thuộc vào mẫu, sáng tạo ra quy trình hoàn toàn mới). 

Ở mỗi trình độ thao tác ở trên lại có thể phân thành 3 mức: làm thử theo 

mẫu; làm đúng và thể hiện sự khéo léo, thành thạo; tự động hoá. 

b). Năng khiếu hoá học. Những phẩm chất và năng lực quan trọng nhất của 

một học sinh giỏi hoá học 

* Năng khiếu hoá học 


Trong thực tế, nhiều học sinh thi đại học có điểm thi rất cao nhưng trong 

các kỳ thi học sinh giỏi tỉnh hoặc thi quốc gia lại đạt kết quả rất thấp; hoặc nhiều 

học sinh đạt học sinh giỏi bộ môn dự thi vào các lớp năng khiếu nhưng kết quả lại 







19 









bị điểm 2, điểm 3. Vấn đề không phải là ở khối lượng hay mức độ kiến thức mà là 

ở “năng khiếu hoá học”. Hiện nay, năng khiếu hoá học chưa có tài liệu nào kết 

luận thống nhất về nó. Theo ý kiến chúng tôi, năng khiếu hoá học bao gồm 2 mặt 

chủ yếu là: 

• Khả năng tư duy toán học. 

• Khả năng quan sát, nhận thức và nhận xét các hiện tượng tự nhiên, lĩnh 

hội và vận dụng tốt các khái niệm, định luật hoá học. 

Hai khả năng này song song với nhau, thiếu một trong hai khả năng này thì 

khó trở thành học sinh giỏi thực sự. Nếu học sinh có khả năng tư duy toán học tốt, 

nhưng không có khả năng quan sát, nhận xét, nhận thức các quy luật, hiện tượng 

hoá học dễ dẫn đến nhận thức khoa học cứng nhắc, phiến diện và toán học hoá các 

sự kiện, hiện tượng hoá học. 

Ví dụ: Đốt cháy hoàn toàn 20,7g hỗn hợp A gồm bột các kim loại Al, Fe, Cu 

trong không khí thu được 28,7g hỗn hợp B gồm 3 oxit. Hoà tan hoàn toàn hỗn hợp 

B bằng dung dịch H 2 SO 4 20% (D = 1,14g/ml). Tính thể tích tối thiểu dung dịch 

H 2 SO 4 20% đủ để hoà tan hỗn hợp B. 

Học sinh viết phương trình phản ứng xảy ra và đặt ẩn theo số mol các kim 

loại và lập hệ phương trình để giải: 

4 Al + 3 O 2 → 2 Al 2 O 3 

x x/2 

3 Fe + 2 O 2 → Fe 3 O 4 

y y/3 

2 Cu + O 2 → 2 CuO 

z 

z 

Al 2 O 3 + 3 H 2 SO 4 → Al 2 (SO 4 ) 3 + 3 H 2 O 

x/2 3x/2 

Fe 3 O 4 + 4H 2 SO 4 →Fe 2 (SO 4 ) 3 +FeSO 4 + 4H 2 O 

y/3 4y/3 

Ta có hệ phương trình toán học sau: 

27x + 56y + 64z = 20,7 

51x + y + 80z = 28,7 

CuO + H 2 SO 4 → CuSO 4 + H 2 O 

z 

→ 24x + y + 16z = 8 hay 1,5x + y + z = 0,5 = n 

H 2 SO . 

4 


C M = = 2,3265 (M) → V = = 0,215 (lít). 

z 





- Khi học sinh biết nhận xét : m O = 28,7 - 20,7 = 8 (g) ; n O = 0,5(mol) 



20 






Và: n O = n 

H 2 SO Nên V = = 0,215 (lít). 

4 




Nếu học sinh có khả năng quan sát nhận thức được các đối tượng tự nhiên, 

say mê hoá học nhưng khả năng tư duy toán học yếu thì sẽ gặp khó khăn trong việc 

nghiên cứu hoá học, đặc biệt hoá học ngày nay có áp dụng công nghệ tin học. 

Ví dụ : Hoà tan 3,84g hỗn hợp A gồm Al, Mg vào 200 ml dung dịch HCl 

2,5M. Khi phản ứng hoàn toàn thu được dung dịch B. Hỏi dung dịch B có làm quỳ 

tím đổi màu hay không ? 

Học sinh thường viết được PTHH và lập hệ phương trình toán học: 

2 Al + 6 HCl → 2 AlCl 3 + 3 H 2 

x 

3x 

Mg + 2 HCl → MgCl 2 + H 2 

y 

2y 

27x + 24y = 3,84 9x + 8y = 1,28 

3x + 2y = n HCl pư 

Học sinh cần biết suy luận toán học : 

9x + 6y < 9x + 8y = 1,28 

Hay : 9x + 6y < 1,28 → 3x + 2y < = 0,43. 

3x + 2y = n HCl pư. 

Như vậy : n HCl pư < 0,43 < n HCl banđầu = 0,2. 2,5 = 0,5 (mol) 

Do đó, axit còn dư và quỳ tím sẽ ngả sang màu đỏ trong dung dịch B. 

* Những phẩm chất và năng lực quan trọng nhất của một học sinh giỏi hoá 

Dựa vào cơ sở tâm lý học và phương pháp dạy học hoá học thì năng lực và 

phẩm chất của học sinh giỏi hoá học thể hiện qua các mặt : 

- Năng lực tiếp thu kiến thức : Học sinh luôn hứng thú với môn học nhất là 

trong bài mới. Tự lực hoàn thiện tri thức hoá học ngay từ khái niệm cơ bản đầu tiên. 

- Năng lực suy luận logic : 

+ Biết phân tích hiện tượng qua các dấu hiệu đặc trưng của chúng. Khi xem 

xét sự vật, hiện tượng không cứng nhắc mà đặt trong điều kiện, hoàn cảnh cụ thể. 

+ Biết xét đủ điều kiện để có kết luận mong muốn. 


+ Tìm được con đường ngắn nhất để đi đến kết quả, kết luận. Thường quay 

lại điểm xuất phát để tìm ra cách giải quyết mới. 

- Năng lực biểu đạt chính xác: 







21 









+ Sử dụng thành thạo các kỹ năng nói, đọc, viết và các hệ thống ký hiệu hoá 

học, ngôn ngữ hoá học. Diễn đạt chính xác điều mình muốn nói. 

+ Biết tóm lược các vấn đề và sắp xếp hệ thống các vấn đề, dùng khái niệm 

hình thành trước để mô tả, mở rộng khái niệm sau. 

- Năng lực lao động sáng tạo: Biết tổ hợp các yếu tố, các thao tác để thiết kế 

các hoạt động nhằm đạt được kết quả như ý muốn. 

- Năng lực kiểm chứng: Biết phân tích, suy luận đúng, sai từ một loạt sự kiện. 

Biết khẳng định hay bác bỏ kết quả do mình tạo ra. Biết chỉ ra một cách chắc chắn 

một số dữ liệu cần kiểm nghiệm sau khi thực hiện một số lần kiểm nghiệm. 

- Năng lực thực hành: Nắm được các thao tác thực hành cơ bản và thực hiện 

được động tác dứt khoát khi làm thí nghiệm. Biết dùng thực nghiệm để làm sáng 

tỏ một số vấn đề lý thuyết hoặc đi đến một số vấn đề lý thuyết mới. Có thể vạch ra 

con đường và tiến hành các thực nghiệm hoá học. 

học là : 

Theo chúng tôi, phẩm chất và năng lực quan trọng của học sinh giỏi hoá 

• Có năng lực tư duy tốt; biết phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hoá 

cao, có phương pháp tư duy tốt: quy nạp, diễn dịch, loại suy… 

• Có kiến thức hoá học cơ bản vững vàng, hệ thống, sâu sắc. Biết vận dụng 

linh hoạt, sáng tạo những kiến thức cơ bản đó vào tình huống mới. 

• Có kỹ năng thực nghiệm tốt, có năng lực tự học và nghiên cứu khoa học 

hoá học. Biết tìm kiến thức lý thuyết giải thích cho hiện tượng xảy ra trong thực 

tế; biết dùng thực nghiệm để kiểm chứng lại kiến thức lý thuyết và dùng lý thuyết 

để giải thích các hiện tượng xảy ra khi kiểm chứng. 

1.3. Cơ sở xây dựng hệ thống bài tập hoá học lớp 9 dùng bồi dưỡng học sinh giỏi 

hoá học ở trường THCS 

1.3.1. Khái niệm về bài tập hóa học trong dạy học 

Bài tập hóa học là khái niệm bao hàm tất cả (những bài toán, những câu hỏi hay 

đồng thời cả bài toán và cả câu hỏi), mà trong khi hoàn thành chúng, học sinh không 

chỉ đơn thuần là vận dụng kiến thức cũ mà cả tìm kiếm kiến thức mới và vận dụng 


kiến thức cũ trong những tình huống mới và khi hoàn thành chúng học sinh nắm được 

một tri thức hay kỹ năng nhất định. 

Bài tập hoá học được hiểu là những bài được lựa chọn một cách phù hợp 







22 









với nội dung hoá học cụ thể và rõ ràng. Các tài liệu lý luận dạy học hoá học 

thường phân loại bài tập hoá học gồm bài tập lý thuyết (định tính và định lượng) ; 

bài tập thực nghiệm (định tính và định lượng) và bài tập tổng hợp. 

Học sinh phải biết suy luận logic, dựa vào kiến thức đã học như các hiện 

tượng, khái niệm, định luật hoá học, các học thuyết, phép toán…để giải được các 

bài tập hoá học. 

1.3.2. Tác dụng của bài tập hóa học trong dạy học 

Bài tập hoá học là một trong những nguồn để hình thành kiến thức và kỹ 

năng mới cho học sinh. Bài tập hoá học giúp họ đào sâu, mở rộng kiến thức một 

cách sinh động, phong phú và hấp dẫn. Thông qua bài tập, học sinh phải tích cực 

suy nghĩ để tìm ra cách giải, từ đó hình thành được kỹ năng giải từng loại bài tập. 

Thông qua giải bài tập hoá học, học sinh hình thành, rèn luyện và củng cố 

các kiến thức, kỹ năng. Bài tập là phương tiện hiệu nghiệm để học sinh vận dụng 

kiến thức vào thực tiễn, biến kiến thức của nhân loại thành của chính mình. 

Bài tập hoá học là phương tiện hữu hiệu để rèn luyện và phát huy tư duy 

của học sinh. Khi giải bài tập hoá học, học sinh phải thực hiện các thao tác tư duy 

để tái hiện kiến thức cũ, tìm ra mối liên hệ bản chất giữa các sự vật, hiện tượng; 

phải phán đoán, suy luận để tìm ra lời giải. 

Bài tập hoá học là phương tiện để phát huy tính tích cực, tự lực, chủ động, 

tính thông minh, sáng tạo của học sinh. Học sinh tự tìm kiếm lời giải, tìm ra được 

các cách giải khác nhau và cách giải nhanh nhất cho từng bài tập cụ thể. 

Bài tập hoá học là công cụ hữu hiệu để kiểm tra, đánh giá kiến thức, kỹ 

năng của học sinh. Việc giải bài tập của học sinh giúp giáo viên phát hiện được 

trình độ học sinh, thấy được những khó khăn, sai lầm học sinh thường mắc phải; 

đồng thời có biện pháp giúp họ khắc phục những khó khăn, sai lầm đó. 

Bài tập hoá học còn có tác dụng mở mang vốn hiểu biết thực tiễn cho học 

sinh; giáo dục đạo đức, tư tưởng, giáo dục kỹ thuật tổng hợp, rèn luyện tác phong 

người lao động mới: làm việc kiên trì, khoa học, đặc biệt là tính cẩn thận, trung 

thực, tiết kiệm, độc lập, sáng tạo trong các bài tập thực nghiệm. 


Trong quá trình dạy học hóa học ở trường phổ thông không thể thiếu bài tập, nó 

là một trong những phương tiện hiệu nghiệm cơ bản nhất để dạy học sinh tập vận dụng 

các kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống, sản xuất và tập nghiên cứu khoa học, là 







23 









một biện pháp hết sức quan trọng để nâng cao chất lượng dạy – học, nó giữ một vai trò 

lớn lao trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo. Nó cung cấp cho học sinh kiến thức, con 

đường giành lấy kiến thức và cả hứng thú say mê nhận thức. 

Bài tập hóa học có những ý nghĩa tác dụng to lớn về nhiều mặt cụ thể như sau : 

1.3.2.1. Ý nghĩa trí dục 

- Làm chính xác hóa các khái niệm hóa học. Củng cố, đào sâu và mở rộng kiến 

thức một cách sinh động, phong phú, hấp dẫn. Kiến thức sẽ nhớ lâu khi được vận dụng 

thường xuyên như M.A.Đanilôp nhận định: "Kiến thức sẽ được nắm vững thực sự, 

nếu học sinh có thể vận dụng thành thạo chúng vào việc hoàn thành những bài tập 

lý thuyết và thực hành”. 

- Ôn tập, hệ thống hóa kiến thức một cách tích cực nhất. Khi ôn tập học 

sinh dễ rơi vào tình trạng buồn chán nếu chỉ yêu cầu họ nhắc lại kiến thức. Thực 

tế cho thấy học sinh rất thích giải bài tập trong các tiết ôn tập. 

- Rèn luyện kỹ năng hóa học như cân bằng phương trình phản ứng, tính 

toán theo công thức hóa học và phương trình hóa học...nếu là bài tập thực nghiệm 

sẽ rèn các kỹ năng thực hành, góp phần vào việc giáo dục kỹ thuật tổng hợp cho 

học sinh. 

- Rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn đời sống lao động 

sản xuất bảo vệ môi trường. 

- Rèn luyện kỹ năng sử dụng ngôn ngữ hóa học và các thao tác tư duy. Bài 

tập hóa học là một phương tiện có tầm quan trọng đặc biệt trong việc phát triển tư 

duy hóa học của học sinh, bồi dưỡng cho học sinh phương pháp nghiên cứu khoa 

học. Bởi vì giải bài tập hóa học là một hình thức làm việc tự lực căn bản của học 

sinh. Trong thực tiễn dạy học, tư duy hóa học được hiểu là kỹ năng quan sát hiện 

tượng hóa học, phân tích một hiện tượng phức tạp thành những bộ phận thành 

phần, xác lập mối liên hệ định lượng và định tính của các hiện tượng, đoán trước 

hệ quả lý thuyết và áp dụng kiến thức của mình. Trước khi giải bài tập học sinh 

phải phân tích điều kiện đề tài, tự xây dựng các lập luận, thực hiện việc tính toán, 

khi cần thiết có thể tiến hành thí nghiệm, thực hiện phép đo...Trong những điều 


kiện đó, tư duy logic, tư duy sáng tạo của học sinh được phát triển, năng lực giải 

quyết vấn đề được nâng cao. 







24 









1.3.2.2. Ý nghĩa phát triển 

Phát triển ở học sinh năng lực tư duy logic, biện chứng khái quát, độc lập 

thông minh và sáng tạo. Cao hơn mức rèn luyện thông thường, học sinh phải biết 

vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo để giải quyết bài tập trong những tình 

huống mới, hoàn cảnh mới, biết đề xuất đánh giá theo ý kiến riêng bản thân, biết 

đề xuất các giải pháp khác nhau khi phải xử lý một tình huống...thông qua đó, bài 

tập hóa học giúp phát hiện năng lực sáng tạo của học sinh để đánh giá, đồng thời 

phát huy được năng lực sáng tạo cho bản thân. 

1.3.2.3. Ý nghĩa giáo dục 

Bài tập hóa học còn có tác dụng giáo dục cho học sinh phẩm chất tư tưởng 

đạo đức. Qua các bài tập về lịch sử, có thể cho học sinh thấy quá trình phát sinh 

những tư tưởng về quan điểm khoa học tiến bộ, những phát minh to lớn, có giá trị 

của các nhà khoa học tiến bộ trên thế giới. Thông qua việc giải các bài tập, còn 

rèn luyện cho học sinh phẩm chất độc lập suy nghĩ, tính kiên trì dũng cảm khắc 

phục khó khăn, tính chính xác khoa học, kích thích hứng thú bộ môn hóa học nói 

riêng và học tập nói chung. 

1.3.2.4. Ý nghĩa kiểm tra đánh giá 

Bài tập hóa học là phương tiện rất có hiệu quả để kiểm tra kiến thức, kỹ 

năng của học sinh một cách chính xác. Trong quá trình dạy học, khâu kiểm tra 

đánh giá và tự kiểm tra đánh giá và tự kiểm tra đánh giá việc nắm vững kiến thức, 

kỹ năng, kỹ xảo của học sinh có một ý nghĩa quan trọng. Một trong những biện 

pháp để kiểm tra đánh giá kết quả học tập của mình đó là làm bài tập. Thông qua 

việc giải bài tập của học sinh, giáo viên còn biết được kết quả giảng dạy của mình, 

từ đó có phương pháp điều chỉnh, hoàn thiện hoạt động dạy của mình cũng như 

hoạt động của học sinh. 

Tuy nhiên, cần phải khẳng định rằng: Bản thân BTHH chưa có tác dụng gì 

cả; Không phải một BTHH “hay” thì luôn luôn có tác dụng tích cực! Vấn đề phụ 

thuộc chủ yếu là “người sử dụng” nó, phải biết trao đúng đối tượng, phải biết 

cách khai thác triệt để mọi khía cạnh có thể có của bài toán, để học sinh tự tìm ra 


lời giải. Lúc đó BTHH mới thực sự có ý nghĩa, không phải chỉ dạy học để giải bài 

toán, mà là dạy học bằng giải bài toán. 







25 









1.3.3. Phân loại bài tập hóa học trong dạy học 

Trên thực tế, khó có thể có được một tiêu chuẩn thống nhất nào về vấn đề 

phân loại bài tập hóa học. Nói cách khác, sự phân hóa bài tập hóa học bao giờ 

cũng mang tính tương đối, vì trong bất kỳ loại bài tập nào cũng chứa đựng một vài 

yếu tố của một hay nhiều loại khác. 

Trong những tài liệu phương pháp dạy học hoá học, các tác giả phân loại 

bài tập hoá học theo những cách khác nhau dựa trên các cơ sở khác nhau : 

- Theo mức độ huy động kiến thức, bài tập hoá học được chia thành: bài tập 

định tính và bài tập định lượng (bài toán hoá học) và bài tập tổng hợp. 

- Theo cách giải có sử dụng thực nghiệm hay không thực nghiệm: Bài tập lý 

thuyết (định tính và định lượng) và bài tập thực nghiệm (định tính và định lượng). 

- Theo mục đích dạy học : Bài tập hình thành kiến thức mới ; bài tập rèn 

luyện, củng cố kỹ năng, kỹ xảo ; bài tập kiểm tra, đánh giá. 

- Theo cách tiến hành giải: Bài tập giải bằng lời nói, bài tập giải bằng cách 

viết (tự luận và trắc nghiệm khách quan) và bài tập giải bằng thực nghiệm. 

- Căn cứ vào mức độ hoạt động nhận thức của học sinh trong quá trình tìm 

kiếm lời giải : Bài tập cơ bản (BTCB) và bài tập phân hoá (BTPH). Trong lý luận 

dạy học chưa có một định nghĩa nào về hai loại bài tập này nhưng theo chúng tôi, 

đó là hai khái niệm mang tính chất tương đối. 

BTCB là những bài mà khi giải học sinh chỉ huy động một vài đơn vị kiến 

thức hoặc một kỹ năng vừa mới hình thành. Như vậy, BTCB chỉ được nói đến với 

yếu tố mới, đơn giản mà trước đó học sinh chưa được biết đến. 

BTCB còn cung cấp kiến thức kỹ năng cơ bản để giải các bài tập hoá học 

phức tạp hơn. Thiếu kiến thức, kỹ năng này học sinh không thể hình thành kiến 

thức và kỹ năng mới. Ví dụ: bài tập tính theo công thức, phương trình hoá học : 

C%, C M và thể tích chất khí ; tính lượng một chất khi biết lượng một chất khác 

trong phản ứng. 

BTPH là loại bài tập hoá học trong đó gồm nhiều loại BTCB khác nhau. 

Giải BTPH là giải nhiều BTCB liên tiếp để tìm ra kết quả. Ví dụ: Tính lượng dung 


dịch NaOH có nồng độ đã biết để trung hoà một lượng dung dịch H 2 SO 4 có nồng 

độ đã cho. Bài tập này gồm các bài tập cơ bản: 

Tính lượng H 2 SO 4 đã có → Viết phương trình phản ứng → Tính lượng 







26 









NaOH để trung hoà → Tính lượng dung dịch NaOH. 

Việc xác định BTCB, BTPH có ý nghĩa, đặc biệt ở THCS vì nó giúp cho 

việc xác định được phương pháp và mức độ hình thành kỹ năng giải bài tập hoá 

học. 

Ngoài ra còn có thể phân loại bài tập theo chủ đề, dựa vào tính chất bài tập, 

dựa vào phương pháp hình thành kỹ năng giải bài tập…Tuy nhiên, sự phân loại đó 

chỉ có tính chất tương đối, không có ranh giới rõ rệt; có những bài tập trong đó 

vừa có nội dung phương pháp, vừa có tính chất đặc trưng nổi bật, vừa có thuật 

toán riêng. Tuy nhiên người ta có thể căn cứ vào những đặc điểm, dấu hiệu cơ bản 

khác nhau để phân loại. 

1.3.3.1. Dựa vào nội dung môn học 

Có thể phân bài tập hóa học ở các dạng : Bài tập kim loại, bài tập phi kim, 

bài tập axit, bài tập bazơ, bài tập muối, bài tập hiđrocacbon, bài tập este... 

1.3.3.2. Dựa vào phương pháp giải bài tập 

Có thể phân chia bài tập thành các dạng sau : 

- Bài tập giải theo phương pháp mol trung bình. 

- Bài tập giải theo phương pháp bảo toàn khối lượng. 

- Bài tập giải theo phương pháp sơ đồ đường chéo. 

- Bài tập giải theo phương pháp tăng – giảm khối lượng. 

- Bài tập giải theo phương pháp ghép ẩn số. 

- Bài tập giải theo phương pháp tự chọn lượng chất. 

- Bài tập giải theo phương pháp biện luận để tìm công thức phân tử. 

1.3.3.3. Dựa vào đặc thù môn học 

Có thể phân bài tập hóa học thành 4 loại: 

+ Bài tập định tính: là các dạng bài tập có liên hệ với sự quan sát để mô tả, 


giải thích các hiện tượng hóa học. Các dạng bài tập định tính 

- Giải thích, chứng minh, viết phương trình phản ứng. 







27 









- Nhận biết, phân biệt các chất. 

- Tách các chất ra khỏi hỗn hợp. 

- Điều chế chất... 

Đặc biệt trong bài tập định tính có rất nhiều bài tập thực tiễn giúp học sinh 

giải quyết các vấn đề thực tiễn có liên quan đến hóa học. 

+ Bài tập định lượng: là loại bài tập cần dùng các kỹ năng toán học kết hợp 

với kỹ năng hóa học để giải. 

Căn cứ vào nội dung có các dạng bài tập định lượng như: 

- Dựa vào thành phần để xác định công thức hóa học. 

- Tính theo công thức, phương trình hóa học. 

- Tính toán với các chất khí. 

- Bài tập về nồng độ dung dịch... 

+ Bài tập lí thuyết : gồm lí thuyết định tính, lí thuyết định lượng : là dạng 

bài tập có liên quan đến kĩ năng vận dụng các khái niệm. 

+ Bài tập thực nghiệm: 

Tác giả Lê Xuân Trọng và Cao Thị Thặng đã phân bài tập thực nghiệm 

thành 2 loại : bài tập thực nghiệm định tính và định lượng. 

• Bài tập thực nghiệm định tính : gồm hệ thống bài tập cơ bản và hệ thống 

bài tập phức hợp. 

Hệ thống bài tập thực nghiệm cơ bản : 

- Bài tập thực nghiệm tìm hiểu tính chất của một chất. 

- Bài tập điều chế một số chất trong phòng thí nghiệm. 

- Bài tập thực nghiệm nhận biết các chất. 


- Bài tập thực nghiệm pha chế các dung dịch. 

- Bài tập tách các chất trong hỗn hợp. 







28 









Hệ thống bài tập thực nghiệm định tính phức hợp bao gồm : 

- Dùng các loại thuốc thử khác nhau để nhận biết các chất mất nhãn. 

- Dùng thuốc thử có giới hạn để nhận biết các chất mất nhãn. 

- Không dùng thêm thuốc thử để nhận biết các chất mất nhãn. 

• Bài tập thực nghiệm định lượng : 

Hệ thống bài tập thực nghiệm định lượng cơ bản : 

- Bài tập thực nghiệm về cân, đo các chất. 

- Bài tập thực nghiệm thu các chất khí. 

Hệ thống bài tập thực nghiệm định lượng phức hợp bao gồm : 

- Bài tập pha chế dung dịch theo nồng độ cho trước. 

- Bài tập xác định nồng độ của dung dịch. 

- Bài tập xác định tỷ lệ % của chất trong hỗn hợp. 

- Bài tập tính hiệu suất của quá trình điều chế các chất. 

1.3.3.4. Dựa vào hình thức kiểm tra đánh giá 

Có thể phân bài tập hóa học thành 4 loại: 

+ Bài tập vấn đáp : là loại bài tập hay câu hỏi yêu cầu học sinh phải 

kết hợp cả kiến thức hóa học, ngôn ngữ hóa học để trình bày nội dung của bài tập. 

+ Bài tập TNKQ: là loại bài tập hay câu hỏi có kèm theo câu trả lời sẵn và 

yêu cầu học sinh suy nghĩ rồi dùng 1 ký hiệu đơn giản đã quy ước để trả lời. 

Các dạng bài tập TNKQ: Bài tập điền khuyết, Bài tập đúng sai, Bài tập 

ghép đôi, Bài tập nhiều lựa chọn ưu điểm nổi bật của bài trắc nghiệm khách quan 

là: 

- Trong một thời gian ngắn có thể kiểm tra được nhiều nội dung kiến thức, 


tránh được tình trạng học tủ, học lệch. 

- Việc chấm điểm là khách quan, không phụ thuộc vào người chấm nên độ 

tin cậy cao hơn các phương pháp kiểm tra đánh giá khác. 







29 









- Rèn luyện cho học sinh khả năng nhận biết, khai thác, xử lý thông tin và 

khả năng tư duy phán đoán nhanh. 

quan. 

- Giúp người học tự KT – ĐG kết quả học tập của mình một cách khách 

Tuy nhiên loại bài tập TNKQ cũng có những nhược điểm đáng kể như: 

- Ít góp phần phát triển ngôn ngữ hóa học. 

- Không thể dùng để kiểm tra kỹ năng thực hành hóa học. 

- Giáo viên chỉ biết kết quả suy nghĩ của học sinh mà không biết quá trình 

suy nghĩ, sự nhiệt tình, hứng thú của học sinh đối với nội dung được kiểm tra. 

Trong 4 loại bài tập TNKQ trên thì bài tập nhiều lựa chọn là loại hay dùng 

nhất vì có nhiều ưu điểm hơn như xác suất đúng ngẫu nhiên thấp, dễ chấm. 

+ Bài tập tự luận: Là dạng bài tập yêu cầu học sinh phải kết hợp cả kiến 

thức hóa học, ngôn ngữ hóa học và công cụ toán học để trình bày nội dung của bài 

tập hóa học. 

Bài tập tự luận cho phép giáo viên kiểm tra kiến thức của học sinh ở góc độ 

hiểu và khả năng vận dụng. 

+ Bài tập thực hành : là loại bài tập khi giải nó HS phải tiến hành những thí 

nghiệm, những quan sát hoặc kiểm chứng hoặc tìm các số liệu, dữ kiện đúng cho 

việc giải bài tập. 

1.3.3.5. Dựa vào mức độ tư duy 

Có thể chia bài tập hóa học làm 4 loại: 

- Bài tập ở mức độ biết các kiến thức: loại bài tập ở mức độ này chỉ yêu cầu 

học sinh nhớ lại, tái hiện lại những kiến thức đã được học trong chương. 

- Bài tập ở mức độ hiểu các kiến thức: loại bài tập này yêu cầu học sinh 

không những nhớ lại kiến thức đã học mà còn được diễn giải, mô tả, tóm tắt được 


những kiến thức đã học để thể hiện khả năng hiểu biết của mình. 







30 









- Bài tập ở mức độ vận dụng các kiến thức: loại bài tập này yêu cầu học 

sinh vận dụng các kiến thức đã học để giải các bài tập định tính, định lượng và 

thực nghiệm cũng như những vấn đề chưa biết lúc học. 

- Bài tập ở mức độ vận dụng – sáng tạo: loại bài tập này yêu cầu học sinh 

không những vận dụng các kiến thức đã học mà còn phải biết sáng tạo từ những 

cái đã học trong trường hợp mới để giải các bài tập một cách hiệu quả nhất. 

NCTL 

mới 

Do đó, có thể coi hệ thống bài tập hoá học gồm: 

BTĐT 

BTCB 

Hoàn 

thiện 

KT- KN 

BTĐL 

KTĐG 

KT-KN 

1.3.4. Tiến trình giải một bài tập hóa học 

Tiến trình khái quát giải một BTHH gồm các giai đoạn và yêu cầu khi giải 

bất kì bài tập nào, còn gọi là các bước chung hay là dàn ý... gồm có 4 bước sau : 

Bước 1 : Nghiên cứu đề bài 

+ Đọc kĩ đề bài, tìm hiểu điều kiện đầu bài và yêu cầu của bài ra. 

+ Tóm tắt đầu bài theo quy ước của bản thân theo kí hiệu quen dùng. 

+ Quy đổi, thống nhất đơn vị theo cùng hệ thống. 

Bước 2 : Xác lập mối quan hệ 

BTHH 

BTPH 

BTĐT BTĐL BTTH 

NCTL 

mới 

Hoàn 

thiện 

KT-KN 

+ Mô tả hiện tượng, quá trình hóa học có thể xẩy ra trong bài toán. 

+ Xác lập mối quan hệ giữa các yếu tố đã cho và cần tìm. 

KTĐG 

KT-KN 








31 









+ Xác lập các quy tắc và định luật cần áp dụng cần thiết cho bài toán. 

Bước 3 : Thực hiện chương trình giải 

+ Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa để rút ra kết luận cụ thể. 

+ Từ các mối quan hệ trên xác lập bằng các phương trình tiếp tục luận giải, 

tính toán biểu diễn các đại lượng cần tìm qua các đại lượng đã cho. 

sau : 

+ Xác định kết quả với độ chính xác cho phép. 

Bước 4 : Kiểm tra xác nhận kết quả 

Để xác nhận được kết quả vừa tìm được cần kiểm tra lại một số phương án 

+ Kiểm tra lại đã xét hết các trường hợp chưa, trả lời hết câu hỏi chưa. 

+ Kiểm tra lại các phép tính đã chính xác chưa, thứ nguyên đúng chưa. 

+ Kiểm tra lại kết quả vừa giải có phù hợp với thực nghiệm không 

+ Thử giải bằng phương án khác có đúng không. 

Trong quá trình giảng dạy cần tạo cho học sinh có thói quen giải các bài tập 

theo quá trình khái quát này sẽ giúp học sinh những phương hướng chung để giải 

bài tập, nó giúp học sinh định hướng giải bài tập tốt hơn, tuy nhiên với mỗi loại 

bài tập cần có hành động và thao tác cụ thể, chúng chỉ giống nhau ở bốn bước cơ 

bản mà thôi. 

1.4. Tổng quan về bồi dưỡng học sinh giỏi trong dạy học hoá học 

1.4.1. Một số biện pháp phát hiện học sinh giỏi hoá học ở trường THCS 

1.4.1.1. Quan niệm về học sinh giỏi [13],[31] 

Trên thế giới, việc phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi đã có từ rất lâu, 

Việt Nam cũng không phải ngoại lệ. Vậy quan niệm về học sinh giỏi là như thế 

nào? Luật bang Georgia (Mỹ) định nghĩa về học sinh giỏi như sau: “Học sinh giỏi 

đó là những học sinh chứng minh được trí tuệ ở trình độ cao và có khả năng sáng 


tạo, thể hiện ở động cơ học tập mãnh liệt và đạt kết quả xuất sắc trong lĩnh vực lý 

thuyết – khoa học; người cần có một sự giáo dục đặc biệt để đạt được trình độ 

giáo dục tương ứng với năng lực của con người đó”. 







32 









Hóa học là môn khoa học thực nghiệm, học sinh giỏi hóa học ngoài những 

thành tố chất cần phải có như đã nêu trên còn cần phải bổ sung thêm năng lực 

thực hành thí nghiệm. Yêu cầu đối với năng lực thực hành thí nghiệm của học 

sinh đó là: biết thực hiện chính xác, dứt khoát và hiệu quả các động tác thực hành; 

biết kiên nhẫn và kiên trì trong quá trình làm sáng tỏ một số vấn đề lý thuyết qua 

thực nghiệm hoặc đi đến một số vấn đề lý thuyết mới dựa vào thực nghiệm. 

1.4.1.2. Tầm quan trọng của việc bồi dưỡng học sinh giỏi [31], [32] 

Thường thì mỗi học sinh chỉ có năng khiếu ở một lĩnh vực nhất định nào 

đó. Bồi dưỡng học sinh giỏi tức là tạo ra một môi trường giáo dục đặc biệt phù 

hợp với khả năng đặc biệt của các em, ở đó các em được rèn kỹ năng để hoàn 

thành, phát triển tố chất năng kiếu của mình đồng thời nâng cao vốn kiến thức sẵn 

có và tiếp thu kiến thức mới. Có năng khiếu và có hệ thống kiến thức sâu rộng, 

vững chắc sẽ là tiền đề tốt để các em có thể đạt kết quả cao trong các kỳ thi mang 

đậm tính chất tranh tài như kỳ thi chọn học sinh giỏi cấp tỉnh/ thành phố và xa hơn 

nữa là cấp quốc gia. 

Hơn thế nữa, hiện nay cuộc cạnh tranh về kinh tế, công nghệ giữa các quốc 

gia ngày càng trở nên khốc liệt mà bản chất của cuộc cạnh tranh ấy là tri thức, là 

trí tuệ con người. Chúng ta đang sánh vai với các cường quốc năm châu thì không 

có con đường nào khác là phải làm chủ được tri thức, làm chủ công nghệ. Và như 

thế, chìa khóa thành công đang cất giữ trong trường học. “Trẻ em hôm nay, thế 

giới ngày mai”, đào tạo, bồi dưỡng học sinh giỏi ngày hôm nay chính là góp phần 

đào tạo, bồi dưỡng nhân tài – nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước mai 

sau. Và chính họ sẽ góp phần rút ngắn khoảng cách giữa nước ta với các nước 

phát triển trên giới. Không nâng niu những mầm non năng kiếu, triệt phá môi 

trường giáo dục đặc biệt giành cho học sinh giỏi cũng có nghĩa là cắt bỏ một triển 

vọng thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của đất nước. 

1.4.1.3. Một số biện pháp phát triển học sinh giỏi hóa học ở trường THCS 

Căn cứ vào các tiêu chí về học sinh giỏi hóa học như đã nêu trên, giáo viên 

bồi dưỡng học sinh giỏi cần phải xác định được: 


1. Mức độ nắm vững kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo một cách đầy đủ, chính xác 

của học sinh so với yêu cầu của chương trình hóa học phổ thông. 







33 









2. Mức độ tư duy của từng học sinh và đặc biệt là đánh giá được khả năng 

vận dụng kiến thức của học sinh một cách linh hoạt, sáng tạo. 

Muốn vậy, giáo viên phải kiểm tra kiến thức của học sinh ở nhiều phần của 

chương trình, kiểm tra toàn diện các kiến thức về lý thuyết, bài tập và thực hành. 

Thông qua bài kiểm tra, giáo viên có thể phát hiện học sinh giỏi hóa học theo các 

tiêu chí: 

+ Mức độ đầy đủ, rõ ràng về mặt kiến thức. 

+ Tính logic trong bài làm của học sinh đối với từng yêu cầu cụ thể. 

+ Tính khoa học, chi tiết, độc đáo được thể hiện trong bài làm của học sinh. 

+ Tính mới, tính sáng tạo(những đề xuất mới, những giải pháp có tính mới 

về mặt bản chất, cách giải bài tập hay, ngắn gọn...). 

+ Mức độ làm rõ nội dung chủ yếu phải đạt được của toàn bài kiểm tra. 

+ Thời gian hoàn thành bài kiểm tra. 

1.4.2. Một số biện pháp bồi dưỡng học sinh giỏi hóa học ở trường THCS 

1.4.2.1. Kích thích động cơ học tập của học sinh [29] 

Bất kỳ ai làm một việc gì dù nhỏ mà không mang lại lợi ích cho bản thân, 

cho người thân, cho bạn bè hoặc cho cộng đồng thì người ta sẽ không có động cơ 

để làm việc đó. Đối với học sinh tham gia vào đội tuyển học sinh giỏi cũng vậy, 

do đó, để việc bồi dưỡng học sinh giỏi có hiệu quả cao thì không thể không chú ý 

tới việc kích thích động cơ học tập của học sinh. Giáo viên dạy đội tuyển học sinh 

giỏi có thể tham khảo đề xuất sau: 

a. Hoàn thiện những yêu cầu cơ bản 

- Tạo môi trường dạy – học phù hợp. 

- Thường xuyên quan tâm tới đội tuyển. 

- Giao các nhiệm vừa sức cho học sinh và làm cho các nhiệm vụ đó trở nên 


thực sự có ý nghĩa với bản thân họ. 

b. Xây dựng niềm tin và những kỳ vọng tích cực trong mỗi học sinh 







34 









được. 

- Bắt đầu công việc học tập, công việc nghiên cứu vừa sức đối với học sinh. 

- Làm cho học sinh thấy mục tiêu học tập rõ ràng, cụ thể và có thể đạt tới 

- Thông báo cho học sinh rằng năng lực học tập của các em có thể được 

nâng cao hoặc đã được nâng cao. Đề nghị các em cần cố gắng hơn nữa. 

c. Làm cho học sinh tự nhận thức được lợi ích, giá trị của việc được chọn vào 

đội tuyển học sinh giỏi 

- Việc học trong đội tuyển trở thành niềm vui, niềm vinh dự. 

- Tác dụng của phương pháp học tập, khối lượng kiến thức thu được khi 

tham gia đội tuyển có tác dụng như thế nào đối với môn hóa học ở trên lớp, với 

các môn học khác và với cuộc sống hàng ngày. 

học mai sau. 

- Giải thích mối liên quan giữa việc học hóa học hiện tại và việc học hóa 

- Sự ưu ái của gia đình, nhà trường, thầy cô và phần thưởng giành cho các 

học sinh đoạt giải. 

1.4.2.2. Soạn thảo nội dung dạy học và có phương pháp dạy học hợp lý 

Nội dung dạy học gồm hệ thống lý thuyết và hệ thống bài tập tương ứng. 

Trong đó, hệ thống lý thuyết phải được biên soạn đầy đủ, ngắn gọn, dễ hiểu, bám 

sát yêu cầu của chương trình; soạn thảo, lựa chọn hệ thống bài tập phong phú, đa 

dạng giúp học sinh nắm vững kiến thức, đào sâu kiến thức, rèn luyện kỹ năng, kỹ 

xảo và đồng thời phát triển được tư duy cho học sinh. 

Sử dụng phương pháp dạy học hợp lý sao cho học sinh không cảm thấy 

căng thẳng, mệt mỏi và quá tải đồng thời phát huy được tối đa tính tích cực, tính 

sáng tạo và nội lực tự học tiềm ẩn trong mỗi học sinh. 

1.4.2.3. Kiểm tra, đánh giá 

Trong quá trình dạy đội tuyển, giáo viên có thể đánh giá khả năng, kết quả 


học tập của học sinh thông qua việc quan sát hành động của từng em trong quá 

trình dạy học, kiểm tra, hoặc phỏng vấn, trao đổi. Hiện nay, thường đánh giá kết 

quả học tập của học sinh trong đội tuyển bằng các bài kiểm tra, bài thi(bài tự luận 







35 









hoặc bài thi tổng hợp). Tuy nhiên cần chú ý là các câu hỏi trong bài thi nên được 

biên soạn sao cho có nội dung khuyến khích tư duy độc lập, sáng tạo của học sinh. 

1.5. Thực trạng bồi dưỡng học sinh giỏi hóa học ở trường THCS 

1.5.1. Thuận lợi 

1.5.1.1. Xuất phát từ việc đổi mới chương trình sách giáo khoa hóa học 

Từ thực tế và yêu cầu cơ bản của lý luận chúng tôi thấy, muốn có hệ thống 

bài tập bồi dưỡng học sinh giỏi phù hợp cần phải xây dựng trên cơ sở: 

- Bám sát nội dung chương trình cơ bản của khối lớp. Chương trình thi học 

sinh giỏi lớp 9 phải được quy định thống nhất cho các trường để giáo viên tiện 

việc lựa chọn nội dung, đào sâu kiến thức. Mức độ kiến thức hoá học cho học sinh 

THCS là dựa trên thuyết nguyên tử, phân tử, sơ lược về thành phần cấu tạo 

nguyên tử và bảng tuần hoàn. 

- Các dạng bài tập hoá học ở THCS về cơ bản là trùng với các nội dung có 

trong chương trình THPT, chỉ khác nhau về mức độ phức tạp của kiến thức. Trong 

chương trình hiện nay, đa số các dạng bài tập hoá học đều có thể đưa ngay vào 

chương trình lớp 8. Nếu không xác định rõ yêu cầu của từng khối lớp sẽ dễ sa vào 

lạm dụng kiến thức và làm cho học sinh khó khăn trong việc học tập. 

Đối với học sinh lớp 9 nên tập trung vào hoàn thiện việc giải các bài tập cơ 

bản, tính theo hỗn hợp các chất, phần trăm khối lượng, số mol, thể tích, lập công 

thức phân tử dựa vào tỷ lệ khối lượng và bổ sung các bài tập lập công thức hợp 

chất dựa vào sản phẩm phản ứng cháy, dạng khả năng phản ứng tạo thành các sản 

phẩm khác nhau. Chú ý các bài tập phát huy trí lực học sinh dựa vào quy luật, 

định luật hoá học: bảo toàn khối lượng, bảo toàn nguyên tố, bảo toàn thành phần 

nguyên tố trong hợp chất… 

- Chương trình mới đã được bổ sung, cập nhật khá nhiều kiến thức, đặc 

biệt là các kiến thức lý thuyết chủ đạo đã tạo điều kiện cho học sinh nghiên cứu 

hóa học sâu hơn, rộng hơn và hạn chế được việc xem xét các hiện tượng tự 

nhiên một cách chung chung, phiến diện. 

- Chương trình hóa học mới đã cập nhật nhiều kiến thức thực tế, gần gũi 


với cuộc sống thông qua các bài tập, bài đọc thêm hay các giờ học bắt buộc. 

Chẳng hạn ở lớp 9 được bổ sung chương trình về phần “ Hóa học với các vấn đề 







36 









kinh tế - xã hội - môi trường” làm cho học sinh thấy việc học và nghiên cứu hóa 

học ngày càng trở nên có ý nghĩa. 

- Tăng thời gian thực hành và đặc biệt ở lớp 9, thông qua việc trực tiếp 

làm thí nghiệm giúp cho học sinh thấy được sự đa dạng, muôn màu, muôn vẻ 

của hóa học. Hóa học có mặt ở mọi lúc, mọi nơi. 

Như vậy, với những thuận lợi mà việc đổi mới chương trình, sách giáo 

khoa mang lại chẳng những tạo điều kiện tốt cho học sinh có cơ hội nghiên cứu 

sâu hơn về hóa học mà còn có tác dụng kích thích động cơ học tập và phát huy 

khả năng tự học của học sinh 

1.5.1.2. Xuất phát từ chính sách ưu tiên đầu tư cho giáo dục của nhà nước 

- Với việc coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, cơ sở vật chất trong trường 

học từng bước được nâng lên. Thêm vào đó, internet xuất hiện trong trường học 

đã phục vụ đắc lực cho việc dạy, việc học của giáo viên và học sinh nói chung 

và công tác bồi dưỡng học sinh giỏi nói riêng. 

- Bộ giáo dục và đào tạo đã thành lập “chương trình quốc gia bồi dưỡng 

nhân tài” giai đoạn 2008 – 2020 với những bước đi và mục tiêu cụ thể do Phó 

Thủ tướng, Bộ trưởng làm trưởng ban. Đây sẽ là động lực mạnh mẽ thúc đẩy 

việc bồi dưỡng, đào tạo nhân tài cho đất nước [4]. 

1.5.2. Khó khăn 

Mặc dù có khá nhiều thuận lợi nhưng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi hiện 

nay ở bậc trung học cơ sở còn gặp rất nhiều khó khăn xuất phát từ nhiều phía. 

1.5.2.1. Khó khăn từ phía gia đình và bản thân học sinh [3], [34] 

- Từ phía gia đình: Đa số phụ huynh học sinh đều muốn con em mình thi 

đậu vào lớp 10 và đại học nên không khuyến khích hoặc không muốn cho con em 

mình tham gia đội tuyển học sinh giỏi. 

- Từ phía bản thân học sinh: Tham gia học đội tuyển học sinh giỏi thường 

rất vất vả, các em phải dốc toàn tâm, toàn lực để học môn chuyên. Hơn thế nữa, 

đoạt giải học sinh giỏi cấp huyện, lọt vào đội tuyển học sinh giỏi cấp tỉnh, đi thi và 

đoạt giải cấp tỉnh là điều không dễ dàng. Thêm vào đó, quy định mới đây của bộ 


GD – ĐT: “ Học sinh giỏi tỉnh không tuyển thẳng vào lớp 10” thì động lực để các 

em tham gia học đội tuyển giảm sút trầm trọng. Các em hầu như không muốn 

tham gia vào đội tuyển học sinh giỏi vì lo sợ thi trượt lớp 10. 







37 









1.5.2.2. Khó khăn từ phía giáo viên 

Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi hóa học ở trường THCS ngày càng được 

quan tâm, chú ý. Vì vậy, chất lượng học sinh giỏi bộ môn cũng được nâng cao. 

Điều đó thể hiện sự cố gắng của giáo viên trong công tác này cũng như ý thức tự 

học của học sinh thông qua các phương tiện dạy học: sách giáo khoa, tham khảo, 

tạp chí,...Tuy nhiên, chúng tôi cũng thấy một số tồn tại trong hệ thống bài tập bồi 

dưỡng học sinh giỏi: 

- Giáo viên bồi dưỡng chưa xây dựng được hệ thống bài tập phù hợp. Hầu 

hết thường cóp nhặt, sưu tầm trong các tài liệu tham khảo khi giáo viên cho là 

“hay” để giảng dạy. Do đó, chưa có sự phân hóa bài tập, chưa chú ý đến tính hệ 

thống, toàn diện của chương trình cũng như chưa chú ý được tính kế thừa, phát 

triển đề phát huy trí lực học sinh. Vì vậy, trong các đợt thi, học sinh gặp những bài 

tương tự bài đã được bồi dưỡng nhưng có biến đổi chút ít là không làm được. 

- Hầu hết các tài liệu, bài tập biên soạn đã chú ý đến nội dung chương trình, 

có hướng dẫn phương pháp giải bài tập, nhưng chưa có hệ thống các kiến thức hỗ 

trợ để cho học sinh có thể tự tham khảo, học tập thuận lợi. 

- Nhiều bài tập hoá học trong một số tài liệu chưa chú đến bản chất các hiện 

tượng hoá học, gây khó khăn cho giáo viên và học sinh khi dạy và học. Nhiều khi 

các bài tập lại có tính chất tương đối làm ảnh hưởng đến tư duy logic, khả năng 

liên hệ thực tế của học sinh. Chẳng hạn trong các tài liệu tham khảo có những bài: 

1/Cho bột sắt dư vào 200 ml dung dịch H 2 SO 4 98% đun nóng (D =1,84) khi 

phản ứng xảy ra hoàn toàn. 

a- Viết phương trình phản ứng xảy ra. 

b- Tính lượng bột sắt bị hoà tan. 

c- Tính thể tích khí thu được (đktc). 

2/ Hoặc đề giới thiệu hướng dẫn kiểm tra, đánh giá bài kiểm tra 11 [tr.160, 23] 

Dùng 20g dung dịch H 2 SO 4 98% đặc nóng tác dụng với một lượng Cu dư. 

Phản ứng xong, người ta thu được 2,016 lít khí SO 2 (đktc). 

a- Hãy viết phương trình phản ứng xảy ra. 


b- Tính hiệu suất khí SO 2 thu được. 

c- Tính thể tích dd NaOH 5M để kết tủa hoàn toàn dd thu được sau phản ứng. 

Ở bài tập1: Các tài liệu thường chỉ đề cập phản ứng xảy ra ở mục (a) là: 







38 









2 Fe + 6 H 2 SO 4 (đn) → Fe 2 (SO 4 ) 3 + 3 SO 2 ↑ + 6 H 2 O 

Do đó, ở các câu b, c chỉ tính bột Fe và khí SO 2 thoát ra theo phản ứng đó. 

Thực tế là khi H 2 SO 4 đặc phản ứng, nồng độ sẽ giảm dần (axit loãng) và 

học sinh khá sẽ thắc mắc tại sao không có phản ứng: 

Fe + H 2 SO 4 (l) → FeSO 4 + H 2 ↑ 

Và khi nào axit loãng, tại sao không có H 2 thoát ra ? Và tại sao không có 

phản ứng Fe dư khử Fe 2 (SO 4 ) 3 thành FeSO 4 : Fe dư + Fe 2 (SO 4 ) 3 → 3 FeSO 4 ? 

Hoặc ở bài tập 2: Chỉ có phản ứng lý thuyết là: 

Cu + 2 H 2 SO 4 (đn) → CuSO 4 + SO 2 ↑ + 2 H 2 O 

Học sinh khá cũng nghĩ đúng bản chất là Cu dư nhưng phản ứng sẽ không 

hoàn toàn tức là axit dư. Do đó, hiệu suất tạo SO 2 tính theo H 2 SO 4 nhỏ hơn 100% 

là tất yếu. Lượng SO 2 mất mát ngoài lý do H 2 SO 4 dư, còn có thể do việc thu khí. 

Do đó, sang câu c, học sinh sẽ viết đúng phản ứng là: 

H 2 SO 4 dư + 2 NaOH → Na 2 SO 4 + 2 H 2 O 

2 NaOH + CuSO 4 → Cu(OH) 2 ↓ + Na 2 SO 4 

Vậy thì lượng H 2 SO 4 dư là bao nhiêu ? Khó mà tính được thể tích dd NaOH 

5M chứ không phải chính xác như đáp án là 0,036 lít. 

- Nhiều đề thi học sinh hàng năm không bám sát nội dung chương trình 

THCS gây khó khăn cho giáo viên khi xác định nội dung ôn tập. Chẳng hạn, đề thi 

vào chuyên Hoá một số tỉnh những năm trước đã yêu cầu học sinh cân bằng 

phương trình phản ứng oxi hoá - khử theo phương pháp thăng bằng electron! Do 

đó, nhiều giáo viên bồi dưỡng lại đầu tư nhiều vào tính chất của HNO 3 , NH 3 , 

muối amoni và cả sự điện ly khi dạy hoá vô cơ… 

- Các bài tập thường ít khai thác hiện tượng thực nghiệm hoặc hiện tượng 

xảy ra trong thực tế đời sống, sản xuất. Vì vậy, kỹ năng giải thích, vận dụng thực 

tế của học sinh còn yếu. 

- Trong thực tế, nhiều giáo viên qua tích luỹ được vốn kiến thức, kinh 

nghiệm và tiếp cận được các đề thi học sinh giỏi mới có thể xây dựng bài tập và 

bồi dưỡng học sinh giỏi có kết quả tương đối cao. Do đó, giáo viên khi ra trường 

rất lúng túng trong việc xây dựng một hệ thống bài tập phân hoá và cách giải. 


Điều đó làm ảnh hưởng lớn đến chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi. 







39 









- Tình trạng thiếu giáo viên dạy chính ban hóa còn phổ biến, đặc biệt là ở 

tỉnh Thanh hóa do đó, giáo viên phải dạy cả môn hóa học và môn sinh học nên 

thời gian giành cho việc nghiên cứu tài liệu để bồi dưỡng học sinh giỏi không 

nhiều. Mặt khác, cũng chưa có têu chí cụ thể định mức về giờ dạy cho giáo viên 

trức tiếp bồi dưỡng học sinh giỏi cũng là một trở ngại không nhỏ. 

- Nhiều giáo viên vẫn quen lối truyền thụ cũ, cách ra bài tập còn mang nặng 

tính lý thuyết nên chưa phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo và khả 

năng tự học của học sinh. 

- Chế độ chính sách hiện nay cho giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi còn 

thấp, không đủ bù đắp công sức bỏ ra và không đủ sức thu hút giáo viên giỏi đầu 

tư nghiên cứu để bồi dưỡng học sinh. 

1.5.2.3. Khó khăn về tài liệu tham khảo 

- Chưa có sách giáo khoa chuyên hóa cho chương trình mới, dựa theo tài 

liệu giáo khoa chuyên hóa cũ thì kiến thức không cập nhật và lượng bài tập còn ít. 

- Thiếu tài liệu tham khảo, một số nội dung được đề cập đến trong các kỳ 

thi cấp huyện, cấp tỉnh như phần hóa học thực nghiệm vô cơ, hữu cơ...hầu như rất 

ít tài liệu đề cập đến. 

- Sách giáo khoa và các tài liệu tham khảo vẫn có những điểm không khớp 

nhau về kiến thức, gây khó khăn nhiều cho giáo viên và học sinh khi nghiên cứu. 

Như vậy có thể thấy rằng việc bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THCS hiện 

nay đang gặp rất nhiều khó khăn khi mà không nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ 

phía gia đình và bản thân học sinh, thêm vào đó, một số giáo viên cũng không 

thiết tha với công tác này. Khó khăn lại càng được nhân lên gấp bội đối với các 

giáo viên, học sinh vùng trung du, miền núi – bởi chính việc đi học hàng ngày của 

các em cũng đã cần một sự cố gắng, nỗ lực rất lớn – thì vấn đề tham gia học đội 

tuyển học sinh giỏi, bồi dưỡng học sinh giỏi lại càng chưa được chú trọng đúng 

mức. Nhưng dù có khó khăn thế nào thì việc bồi dưỡng học sinh giỏi – với ý nghĩa 

và tầm quan trọng của nó – cũng cần được phát triển. Hiện nay, công việc ấy đang 


được thực hiện bởi những giáo viên đầy tâm huyết, những học sinh có năng kiếu 

và có niềm đam mê thực sự, rất cần được sự cổ vũ mạnh mẽ từ phía gia đình, nhà 

trường và cộng đồng. 







40 






Sau khi tiến hành điều tra thăm dò bằng phiếu điều tra (xem phụ lục) và 

trao đổi trực tiếp với các giáo viên và học sinh của một số trường THCS trên địa 

bàn 2 tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An tôi thấy: 




- Đa số giáo viên khi ra bài tập cho học sinh thường lấy những bài tập đã có 

sẵn trong sách giáo khoa, sách bài tập mà ít khi sử dụng bài tập tự mình ra. 

- Một số lớn giáo viên trong tiết học chỉ chú trọng vào truyền thụ kiến thức 

mà xem nhẹ vai trò của bài tập. 

- Một số ít giáo viên có sử dụng bài tập trong tiết học nhưng chỉ sử dụng để 

kiểm tra miệng, và cuối tiết học để hệ thống hóa lại bài học. 

- Một số ít giáo viên sử dụng bài tập như là nguồn kiến thức để học sinh 

củng cố, tìm tòi, phát triển kiến thức cho riêng mình. 








41 









TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 

Trong chương này chúng tôi đã trình bày những vấn đề thuộc về cơ sở lí 

luận và thực tiễn của đề tài luận văn: 

cơ sở. 

1. Phương hướng đổi mới phương pháp dạy học hóa học ở trường trung học 

2. Tư duy và phát triển tư duy của học sinh trong dạy học hóa học. 

3. Cơ sở xây dựng hệ thống bài tập hóa học lớp 9 dùng bồi dưỡng học sinh 

giỏi hóa học ở trường trung học cơ sở. 

4. Tổng quan về bồi dưỡng học sinh giỏi trong dạy học hóa học. 

5. Tiến hành điều tra thực trạng bồi dưỡng học sinh giỏi hóa học ở trường 

trung học cơ sở, giúp chúng tôi có định hướng tích cực trong quá trình thực hiện 

đề tài. 

Trong đó quyết định phần lớn chất lượng dạy học là giáo viên, giáo viên 

phải thường xuyên nâng cao năng lực chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm, thu hút, 

kích thích hứng thú học tập bộ môn, tạo động cơ, phương pháp học tập đúng đắn 

cho học sinh. Có động cơ, hứng thú, phương pháp học tập tốt, học sinh sẽ phát 

huy tốt tính tích cực, chủ động, sáng tạo của mình và nhất định sẽ đạt kết quả học 

tập cao. Ngay từ khi học sinh mới bắt đầu vào học bộ môn, giáo viên là người đặc 

biệt tạo sự chú ý, hấp dẫn, thu hút lòng yêu thích môn học, để lại cho học sinh ấn 

tượng sâu sắc nhất. Thực tế cho thấy, nhiều học sinh học giỏi bộ môn là do giáo 

viên đã phát huy tốt vai trò tích cực, chủ động, sáng tạo của các em, khơi dậy nội 

lực của chính họ, biết động viên họ vượt qua trở lực trong nhận thức. Giáo viên 

truyền cho học sinh phương pháp học tập mà quan trọng nhất là phương pháp tự 

học, tìm kiếm nguồn tài liệu tham khảo, sách bài tập phù hợp với trình độ, năng 

lực của các em. 








42 









CHƯƠNG 2. HỆ THỐNG BÀI TẬP BỒI DƯỠNG 

HỌC SINH GIỎI HOÁ HỌC LỚP 9 THCS 

(Phần vô cơ) 

2.1. Các phương pháp giải bài toán hoá học 

2.1.1. Phương pháp bảo toàn khối lượng 

• Trong một phản ứng hóa học có n chất (kể cả chất tham gia và chất tạo thành), 

nếu biết khối lượng của (n - 1) chất thì vận dụng định luật bảo toàn khối lượng. 

• Nguyên tắc của phương pháp. Tổng khối lượng các chất tham gia phản ứng 

bằng tổng khối lượng các chất tạo thành sau phản ứng. 

• Phạm vi áp dụng: Tổng khối lượng các chất xét trong trường hợp nguyên chất 

hoặc hỗn hợp các chất phản ứng cả ở dạng dung dịch và khối lượng mỗi nguyên tố được 

bảo toàn. 

Ví dụ 1: Cho 17,5 g hỗn hợp gồm 3 kim loại Fe, Al, Zn tan hoàn toàn trong 

dung dịch H 2 SO 4 0,5 M ta thu được 11,2 lít khí hiđro (đktc). Tính thể tích dung dịch axit 

tối thiểu phải dùng và khối lượng muối khan thu được. 

PTHH: 

Lời giải 

m hçn hîp kim lo¹i + m axit = m hçn hîp 3 muối + 

Fe + 2HCl 

→ FeCl 

2Al 

+ 6HCl 

→ 2AlCl 

Zn + 2HCl 

→ ZnCl 

2 

2 

+ H 

3 

+ 3H 

+ H 

2 

2 

↑ 

↑ 

2 

↑ 

m H2 

Khi cho hỗn hợp 3 kim loại tác dụng với dung dịch H 2 SO 4 thì: 

11,2 

nH = n 

0,5( mol) 

2 H 2SO 

= = 

4 

22,4 

m H SO 

= 98× 

0,5 49g 

= 

2 4 

m hỗn hợp 3muối = 17,5 + 49 – 1 = 65,5g 

0,5 

V = = 1( l) 

0,5 

Ví dụ 2: Hỗn hợp A gồm FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 . Nung nóng m (g) hỗn hợp A trong 


ống sứ rồi cho luồng CO đi qua. Sau khi kết thúc thí nghiệm, người ta thu được 20,4 g 

chất rắn B và 8,96 lit khí D ở đktc, có tỉ khối so với H 2 là 20. Tính giá trị của m. 







43 









Lời giải 

8,96 

n 

D 

= = 0,4 (mol) ; M 

D 

= 20 × 2 = 40 (g) 

22,4 

m D = 0,4 

40 = 16 (g) 

Phản ứng xảy ra: 3 Fe 2 O 3 + CO ⎯⎯→ 

t 0 

Fe 3 O 4 + CO ⎯⎯→ 

t 0 

3 FeO + CO 2 

FeO + CO ⎯⎯→ 

t 0 

Fe + CO 2 

2 Fe 3 O 4 + CO 2 

B có thể có cả 4 chất Fe, FeO, Fe 3 O 4 , Fe 2 O 3 hoặc ít hơn. Khí C gồm CO, CO 2. 

Theo phương trình phản ứng: n CO(pứ) = 

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng ta có: 

m + 0,4 28 = 20,4 + 16,0 

m = 20,4 + 16 - 11,2 = 25,2 (g). 

n 

CO 2 

⇒ n CO (ban đầu) = n D 

Ví dụ 3: Hòa tan 10 gam hỗn hợp 2 muối cacbonat kim loại hóa trị II và III bằng 

dung dịch HCl ta thu được dung dịch A và 0,672 lít khí bay ra (ở đktc). Hỏi cô can dung 

dịch A thu được bao nhiêu gam muối khan. 

PTHH xảy ra: 

Lời giải 

XCO 

3 

+ 2HCl 

→ XCl2 

+ H 

2O 

+ CO2 

↑ 

Y 

2( CO3 

) 

3 

+ 6HCl 

→ 2YCl3 

+ 3H 

2O 

+ 3CO2 

↑ 

Theo PTHH ta có: 

n = n ; n axit 

= 2n 

CO 2 

H 2O 

CO 2 

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng ta có: 

m 2muèi cacbonat + m axit = m 2muối clorua + 

m + CO 

m 

2 H 2O 

m 2muối clorua = 10 + (0,03 x 2 x 36,5) – (0,03 x 44) – (0,03 x 18) 

= 10,33g 

Ví dụ 4: Nung 13,4 gam muối cacbonat của M hóa trị II, thu được 6,8gam một 


chất rắn và khí X. Cho X hấp thụ vào 75ml dd NaOH 1M. Tính khối lượng muối khan 

thu được. 

(Đề thi HSG lớp 9 –Huyện Hậu Lộc Thanh Hóa – Năm 2009 - 2010). 







44 









Lời giải 

Gọi công thức của muối cacbonat là MCO 3 

Nung muối : 

Khí X là CO 2 

3( r) 

0 

t 

MCO ⎯ ⎯→ MO + CO 

( r) 

2( k ) 

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng : 

m 

CO2 

֏ n 

= m 

CO2 

MCO3 

− m 

MO 

= 6,6 : 44 = 0,15( mol) 

= 13,4 − 6,8 = 6,6g 

Cho CO 2 hấp thụ vào dung dịch NaOH 

n 

n 

NaOH 

CO2 

0,075 

= = 0,5 < 1 

0,15 

Vậy xảy ra phản ứng tạo muối axit như sau : 

CO2 + NaOH → NaHCO 3 

bđ 0,15 0,75 

pứ 0,075 0,075 

dư 0,075 

m muèi khan = 

m NaHCO 

= 0,075× 

84 = 6,3( gam) 

3 

2.1.2. Phương pháp tăng - giảm khối lượng. 

• Nguyên tắc của phương pháp: Khi chuyển từ chất A sang chất B, khối lượng 

mol thay đổi. Do đó, khối lượng chất này so với chất khác tăng hay giảm tỷ lệ với số 

mol chất tham gia (hay tạo thành). 

• Phạm vi áp dụng: Bài toán giải được theo phương pháp bảo toàn khối lượng sẽ 

áp dụng được cho phương pháp này. 

Ví dụ 1: Đề bài như ví dụ 2/(2.1.1). 

Lời giải 

n C = 0,4 mol; m C = 0,4 40 = 16 (g). Gọi a, b là số mol của CO,CO 2 . 

⎧28a 

+ 44b 

Ta có hệ phương trình : ⎨ 

⎩a 

+ b = 


= 

0,4 

t 

PTHH của các phản ứng: 3 Fe 2 O 3 + CO ⎯⎯→ 

0 

16 

⇔ 

⎧a 

⎨ 

⎩b 

= 

= 

2 Fe 3 O 4 + CO 2 

0,1 

0,3 





t 

Fe 3 O 4 + CO ⎯⎯→ 

0 

3 FeO + CO 2 

t 

FeO + CO ⎯⎯→ 

0 

Fe + CO 2 



45 









Cứ 1 mol CO phản ứng, khối lượng A bị giảm 16g. 

0,3 mol CO phản ứng, khối lượng A bị giảm 16 0,3 = 4,8g 

m = 20,4 + 4,8 = 25,2 (g). 

Ví dụ 2: Đề bài như ví dụ 3/(2.1.1). 

PTHH xảy ra: 

Lời giải 

XCO 

3 

+ 2HCl 

→ XCl2 

+ H 

2O 

+ CO2 

↑ 

Y 

2( CO3 

) 

3 

+ 6HCl 

→ 2YCl3 

+ 3H 

2O 

+ 3CO2 

↑ 

Từ các PTHH ta có: 

Khi chuyển từ muối cacbonat thành muối clorua, thì cứ 1mol CO 2 bay ra lượng 

muối tăng 71- 60 = 11g 

Tổng lượng muối clorua tạo thành: 10 + (11 x 0,03) = 10,33g 

Ví dụ 3: Cho 47,15g hỗn hợp BaCl 2 và CaCl 2 vào 200 ml dung dịch Na 2 CO 3 1M 

và K 2 CO 3 0,5M xuất hiện 44,4g kết tủa X và dung dịch Y. Tìm khối lượng các chất 

trong X và khối lượng các chất tan trong Y. 

n 

n 

Na CO 

2 

2 

K CO 

3 

3 

= 

= 

0,2 × 1 

0,2 × 0,5 

= 

= 

Lời giải 

0,2 

0,1 

( mol) 

( mol) 

Phương trình hoá học: BaCl 2 + Na 2 CO 3 → BaCO 3 ↓ + 2 NaCl 

BaCl 2 + K 2 CO 3 → BaCO 3 ↓ + 2 KCl 

CaCl 2 + Na 2 CO 3 → CaCO 3 ↓ + 2 NaCl 

CaCl 2 + K 2 CO 3 → CaCO 3 ↓ + 2 KCl 

Cứ 1mol BaCl 2 ; CaCl 2 chuyển thành1mol BaCO 3 hoặc CaCO 3 giảm 11gam 

Thì n mol hỗn hợp ----------------------------giảm 47,15-44,4 = 2,75gam 

2,75 

n = = 0,25(mol) 

11 

Giải tìm khối lượng các chất trong X: Đặt số mol của BaCO 3 , CaCO 3 lần lượt x,y 

Ta có hệ phương trình : ⎨ ⎧ x + y = 0.25 

⎩ 197x + 100y = 44,4 

⎧x 

= 0,2 (mol) 

↔ ⎨ 

⎩y 

= 0,05 (mol) 


Khối lượng của BaCO 3 là: 0,2 . 197 = 39,4 (gam); của CaCO 3 là: 

0,05 . 100 = 5 (gam) 







46 









Khối lượng các chất tan trong dd Y không thể xác định chính xác được vì chúng 

ở dạng tan, có sự trao đổi thuận nghịch. Do đó chỉ có thể tính tổng khối lượng của 

chúng, theo ĐLBTKL: 47,15 + 0,2× 106 + 0,1× 

138 = 44,4 + mY 

m Y = 82,15 – 44,4 = 37,75 (gam) 

2.1.3. Phương pháp dùng khối lượng mol trung bình ( M ). 

hợp. 

• Nguyên tắc của phương pháp: M là khối lượng của 1 mol hỗn hợp. 

M 

M 

= 

hh khi 

m 

n 

= 

hh 

hh 

= 

n 

1M 

1 

+ n 

2M 

2 

+ n 

3M 

3 

n + n + n + ... 

V1M 

1 

+ V2M 

2 

+ V3M 

V + V + V + ... 

Hoặc : M = x 1 M 1 + x 2 M 2 + x 3 M 3 + … 

1 

2 

1 

3 

2 

3 

3 

+ ... 

+ ... 

Với M 1 , M 2 , M 3 …: khối lượng mol và n 1 , n 2 , n 3 …là số mol các chất trong hỗn 

V 1 , V 2 , V 3 …: thể tích các khí trong hỗn hợp khí. 

x 1 , x 2 , x 3 …: số phần mol của các chất trong 1 mol hỗn hợp. 

Khi hỗn hợp gồm 2 chất: M 1 < M < M 2 . 

+ ( n − n1 

) M 

2 

V1M 

1 

+ ( V −V 

; M = 

n 

V 

n1 M1 

1) 

M 

2 

M 

= 

M = x 1 M 1 + (1 – x 2 )M 2 . 

Có thể tính dựa vào M theo sơ đồ chéo: 

M 1 M - M 2 n 1 , V 1 , x 1 . 

M 

M 2 M 1 - M n 2 , V 2 , x 2 . 

• Phạm vi áp dụng: Phương pháp này thường áp dụng giải bài toán hỗn hợp hai 

hay nhiều chất khí hoặc các chất rắn (kim loại, bazơ, muối..) cùng loại (có cùng một số 

phản ứng, cùng hoá trị,…) 

Ví dụ 1: Hoà tan 5,4g hỗn hợp 2 kim loại cùng nhóm I ở 2 chu kỳ liên tiếp nhau 

vào nước thu được thu được 2,24 lit khí (đktc). Xác định tên 2 kim loại. 

Lời giải 


Đặt ký hiệu chung của 2 kim loại là R. 

Phương trình phản ứng : 2 R + 2 H 2 O → 2 ROH + H 2 ↑ 

0,2 mol 0,1 mol 







47 









5,4 

M = = 27 ⇒ Vì M Na = 23 < 27 < M K = 39. 

0,2 

Hai kim loại đó là Na, K. 

Ví dụ 2 : Hỗn hợp X gồm hai muối cacbonat của hai kim loại nhóm IIA thuộc 2 

chu kỳ kế tiếp nhau trong bảng tuần hoàn. Hòa tan 3,6 gam hỗn hợp X bằng dung dịch 

HNO 3 dư, thu được khí Y. Cho toàn bộ lượng khí Y hấp thụ hết bởi dung dịch Ba(OH) 2 

dư thu được 7,88 gam kết tủa. Hãy xác định công thức của hai muối và tính thành phần 

% về khối lượng mỗi muối trong X. 

(Đề thi HSG tỉnh lớp 9 – Tỉnh Thanh Hóa – Năm 2009 - 2010). 

Lời giải 

Đặt CT chung của 2 muối cacbonat của hai kim loại hóa trị II là RCO 3 

PTHH : 

RCO 

3 

+ 2HNO3 

→ R( 

NO3 

) 

2 

+ H 

2O 

+ CO2 

↑ 

CO2 + Ba( OH) 2 

→ BaCO3 

+ H2O 

mBaCO 

7,88 

3 

nBaCO = = = 0,04mol 

⇒ nRCO 

= nCO 

= nBaCO 

= 0, 04mol 

3 3 

2 

3 

M 197 

m 

BaCO 

3 

3,6 

= = 90 ⇒ M 

0,04 

_ 

RCO3 

RCO3 

= 

R 

nRCO 

3 

M 

= 30 

Vì 2 kim loại hóa trị II lại thuộc 2 chu kỳ kế tiếp nhau trong bảng tuần hoàn: 

M 1 < M < M 2 ⇒ M 1 < M = 30








Ví dụ 3: Hoà tan vào nước 7,14g hỗn hợp muối cacbonat trung hoà và cacbonat 

axit của một kim loại hoá trị I, rồi đổ thêm lượng dung dịch HCl vừa đủ thì thu được 

0,672 l khí ở đktc. Xác định tên kim loại tạo muối. 

Lời giải 

Đặt kí hiệu kim loại là M, x, y lần lượt là số mol của M 2 CO 3 và MHCO 3 . Ta có 

phương trình phản ứng : 

M 2 CO 3 + 2 HCl → 2 MCl + H 2 O + CO 2 ↑ 

x 

MHCO 3 + HCl → MCl + H 2 O + CO 2 ↑ 

y 

0,672 

n 

CO 2 

= n hh muối = x + y = = 0,03 (mol) 

22,4 

7,14 

M muối = = 238. Vì M + 61 < M muối = 238 < 2M + 60 

0,03 

⇔ 89 < M < 177 ⇒ M là Cs. 

2.1.4. Phương pháp ghép ẩn số. 

• Nguyên tắc của phương pháp: Dùng thủ thuật toán học là ghép ẩn số để giải các 

bài toán có ẩn số lớn hơn số phương trình toán học lập được mà yêu cầu bài ra không 

cần giải chi tiết, đầy đủ các ẩn. 

Ví dụ 1: Cho hỗn hợp X gồm Al, Fe, Mg tác dụng với dung dịch HCl dư thu 

được 11,2 lít khí (đktc) và 53,0g muối. Tìm khối lượng hỗn hợp X. 

1/Bài tập này ngoài phương pháp bảo toàn khối lượng, tăng - giảm khối lượng 

còn có thể giải theo phương pháp ghép ẩn số. 

PTHH: 

Lời giải 

Gọi x, y, z lần lượt là số mol của Mg, Al, Fe có trong hỗn hợp X. 

Mg + 2 HCl → MgCl 2 + H 2 ↑ 

x x x 

2 Al + 6 HCl → 2 AlCl 3 + 3 H 2 ↑ 

y y 1,5y 


Fe + 2 HCl → FeCl 2 + H 2 ↑ 

z z z 

y 

x 







49 









⎧ 3 

Ta có hệ phương trình: ⎪ x + y + z = 0,5 

⎨ 2 

⎪ 

⎩ 95x 

+ 133,5 y + 127z 

= 

53,0 

Với 3 ẩn, có 2 phương trình. Tìm khối lượng 3 kim loại tức là tổng : 

24x + 27y + 56z. 

Tách (2) ta được: 24x + 27y + 56z + 71(x + 1,5y + z) = 53. 

← ⎯→ 24x + 27y + 56z = 53,0 - 0,5 71 = 17,5 (g). 

2/ Xem ví dụ cách giải thông thường trong mục (1.2.5.b trang 17) 

Ví dụ 2 : Cho 3,8gam hỗn hợp P gồm các kim loại : Mg, Al, Zn, Cu tác dụng 

hoàn toàn với oxi dư thu được hỗn hợp chất rắn Q có khối lượng là 5,24gam. Tính thể 

tích dung dịch HCl 1M cần dùng (tối thiểu) để hòa tan hoàn toàn Q. 

(Đề thi HSG lớp 9 – Hoài Đức Hà Nội – Năm 2009 - 2010). 

Lời giải 

Gọi a, b, c, d lần lượt là số mol của Mg, Al, Zn, Cu có trong hỗn hợp P. 

t 

2Mg + O 2 ⎯⎯→ 

0 

2 MgO (1) 

a 0,5a a 

4Al+ 3 O 2 

⎯ 0 

⎯→ 

t 2 Al O 2 3 (2) 

b 0,75b 0,5b 

t 

2Zn + O 2 ⎯⎯→ 

0 

2ZnO (3) 

c 0,5c c 

t 

2 Cu + O 2 ⎯⎯→ 

0 

2 CuO (4) 

d 0,5d d 

(1) 

(2) 

Q gồm (MgO, Al 2 O 3 , ZnO, CuO) 

MgO + 2HCl → MgCl 2 + H 2 O (5) 

a 

2a 

Al 2 O 3 + 6HCl →2AlCl 3 + 3 H 2 O (6) 

0,5b 3b 

Áp dụng định luật bảo toàn khối lương ta có : 

m = mQ 

- m = 5,24 – 3,8 = 1,44g 

⇒ 

O2 

P 

ZnO + 2HCl →ZnCl 2 + H 2 O (7) 

c 

2c 

CuO + 2HCl → CuCl 2 + H 2 O (8) 

d 

2d 

P 

+ mO2 

m = m 

1,44 

Theo (1,2,3,4) : nO 2 

= 0,5a + 0,75b + 0,5c + 0,5d = = 0,045mol 

32 

Theo (5,6,7,8) : nHCl 

= 2a + 3b + 2c + 2d = 4n 

O 

= 4 x 0,045 = 0,18mol 

2 


⇒ V n 0,18 

= = = 0,18l 

= ml 

HCl 

CM 1 

180 

Có thể có cách khác : Sau khi tìm ra số mol O 2 . 

Q 







50 









Nhận xét : Trong các cặp chất phản ứng là : 1,5 ; 2,6 ; 3,7 ; 4,8 thấy số mol axit 

luôn gấp 4 lần số mol O 2 . Do đó : tìm ra số mol HCl = 4 x 0,045 = 0,18 mol. Tìm ra thể 

tích dung dịch là 180ml. 

2.1.5. Phương pháp giải bài tập tự chọn lượng chất. 

• Nguyên tắc của phương pháp: Phần trăm lượng chất trong dung dịch hoặc trong 

hỗn hợp nhất định là một đại lượng không đổi. 

• Phạm vi áp dụng: Trong bài toán người ta cho lượng chất dưới dạng tổng quát 

hoặc không nói đến lượng chất thì có thể chọn lượng chất có một giá trị nhất định để tiện 

việc giải. Có thể chọn lượng chất là một mol hay một số mol theo hệ số tỷ lượng trong 

phương trình phản ứng; hoặc lượng chất là 100g,… 

Ví dụ 1 : Hoà tan một oxit kim loại M bằng lượng vừa đủ dung dịch H 2 SO 4 9,8% 

thu được dung dịch muối sunphat có nồng độ 14,18%. Tìm công thức oxit. 

PTHH: 

Lời giải 

M 2 O n + n H 2 SO 4 → M 2 (SO 4 ) n + n H 2 O 

Cách 1: Chọn lượng oxit kim loại là 1 mol tức là (2M + 16n) g. 

Lượng H 2 SO 4 cần lấy là n mol hay 98n (g). 

98n × 100 

9,8 

Khối lượng dd cần lấy: m = 

= 1000 n ( g) 

Khối lượng dd thu được: 1000n + 2M + 16n = 2M + 1016n (g). 

Khối lượng muối thu được: 2M + 96n (g). 

(2M 

+ 96n) 

× 100 

Nên C% = 

= 14,18 

2M 

+ 1016n 

⇒ 

⇒ 171 ,64 M = 4806,88 n ⇒ M = 

200M 

= 14,18(2 M + 1016n) 

− 9600n 

Với n = 1, 2, 3 thì chỉ có giá trị n = 2, M = 56 là phù hợp. Vậy oxit đó là FeO. 

28n 

Cách 2: Có thể chọn khối lượng dung dịch H 2 SO 4 phản ứng là 100g. 

Kết quả tương tự như cách giải trước. Tuy nhiên, cách đặt này sẽ cho phương 

trình phân số, khi giải sẽ phức tạp hơn. 

Ví dụ 2: Nung nóng m gam hỗn hợp Na 2 CO 3 và NaHCO 3 đến khi phản ứng hoàn 

toàn thu được V lit CO 2 . Cũng cho m gam hỗn hợp đó hoà tan trong dd HCl dư thu được 

3V lit CO 2 (đo ở cùng điều kiện). Tìm % khối lượng của Na 2 CO 3 trong hỗn hợp trên. 


t 

PTHH: 2 NaHCO 3 ⎯⎯→ 

0 

Lời giải 

Na 2 CO 3 + CO 2 ↑ + H 2 O (1) 

2 mol 1 mol 







51 









NaHCO 3 + HCl ⎯ ⎯→ NaCl + CO 2 ↑ + H 2 O (2) 

2 mol 2 mol 

Na 2 CO 3 + 2 HCl ⎯ ⎯→ 2 NaCl + CO 2 ↑ + H 2 O (3) 

x mol 

x mol 

Chọn số mol của NaHCO 3 trong hỗn hợp là 2 mol, thì: 

Số mol CO 2 ở (1) là 1 mol, tương ứng với thể tích V. 

Số mol CO 2 ở (2) là 2 mol, tương ứng với thể tích 2V. 

Số mol CO 2 ở (3) là x mol. 

1 V 

Theo bài ra ta có: = ⇒ x = 1 (mol) 

. 

2 + x 3V 

1× 

106 × 100 

106 + 2 × 84 

Vậy % = 

38,69 (%) 

m = 

Na 2 CO 3 

Cũng có thể chọn số mol NaHCO 3 (hoặc Na 2 CO 3 ) trong hỗn hợp bằng 1 và số 

mol của Na 2 CO 3 (hoặc NaHCO 3 ) là x. Giải tương tự ta cũng tìm được % m 

Na 2 CO . 

3 

Ví dụ 3: Cho m (g) hỗn hợp A gồm Mg, Zn vào dung dịch FeCl 2 dư. Khi phản 

ứng xảy ra hoàn toàn thu được m (g) chất rắn. Tìm % khối lượng Mg trong A. 

Lời giải 

PTHH: Mg + FeCl 2 → MgCl 2 + Fe↓ 

Zn + FeCl 2 → ZnCl 2 + Fe↓ 

Chọn hỗn hợp có 1 mol Zn và n mol Mg. 

Cứ 1 mol Zn phản ứng, khối lượng chất rắn giảm đi 65 – 56 = 9 (g) 

1 mol Mg phản ứng, khối lượng chất rắn tăng thêm 56 – 24 = 32 (g) 

n mol Mg phản ứng, khối lượng chất rắn tăng thêm 32n (g) 

Vì khối lượng chất rắn thu được bằng khối lượng hỗn hợp đầu tức là khối lượng 

tăng thêm bằng khối lượng giảm đi, nên ta có phương trình: 

32n = 9 

m Mg = 0,28125 

n = 0,28125 (mol). 

24 = 6,75 (g) 

6,75 × 100 

⇒ % m Mg 

= 

= 9,41 (%) . 

6,75 + 65 


2.1.6. Phương pháp biện luận để tìm công thức phân tử. 







52 









• Nguyên tắc: Khi tìm công thức phân tử hoặc xác định tên nguyên tố thường 

phải xác định chính xác khối lượng mol, nhưng những trường hợp M chưa có giá trị 

chính xác đòi hỏi phải biện luận. 

• Phạm vi ứng dụng: Biện luận theo hoá trị, theo lượng chất, theo giới hạn, theo 

phương trình vô định hoặc theo kết quả bài toán, theo khả năng phản ứng. 

Ví dụ 1: Hoà tan 12g hỗn hợp Fe và kim loại M (hoá trị II) vào dung dịch HCl dư 

thu được 6,72 l khí (đktc). Mặt khác, cho 3,6g M tác dụng với 400 ml H 2 SO 4 1M thấy 

axit còn dư. Xác định tên M ? 

Lời giải 

n 6,72 

= = 0,3 (mol) ; n 

2 H2SO 

22,4 

4 

0,4 × 1 

H 

= = 

Đặt ký hiệu chung của Fe và M là R. 

PTHH: 

R + 2 HCl → RCl 2 + H 2 ↑ 

0,3 mol 0,3 mol 

0,4 (mol) 

12 

M R 

= = 40. Vì M Fe = 56 > M 

R 

= 40 M < 40. 

0,3 

Mặt khác: 

Khi axit dư, chứng tỏ n M < 

M + H 2 SO 4 ⎯ ⎯→ MSO 4 + H 2 ↑ 

n 

2 SO 4 

= 0,4 mol . 

H 

3,6 

⇒ M > = 9. Vậy 9 < M < 40 M chỉ có thể là Mg. 

0,4 

Ví dụ 2 : Hòa tan hoàn toàn 0,297 gam hỗn hợp Natri và một kim loại thuộc 

nhóm II A trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học vào nước. Ta được dung dịch X 

và 56ml khí Y (đktc). Xác định kim loại thuộc nhóm II A và khối lượng của mỗi kim loại 

trong hỗn hợp. 

(Đề tuyển sinh lớp 10 - Trường THPT chuyên Lam Sơn – Năm 2010 - 2011). 

Lời giải 

Đặt kí hiệu và nguyên tử khối kim loại nhóm II A chưa biết là M và a, b lần lượt là 

số mol Na và M trong hỗn hợp. 

PTHH: 

1 Na + H 

2 O → NaOH + H 

2 

↑ (1) 

2 


a mol 

0,5mol 

M H O → M ( OH + H ↑ (2) 

+ 

2 

) 2 2 

bmol 

bmol 







53 









Theo bài ra ta có hệ phương trình sau: 

mhh + mNa 

+ mM 

= 23 a + Mb = 0,297 (I) 

56 

n H 

= 0,5a 

+ b = = 0,0025 (II) 

2 

22400 

Từ (II) ta có : a = 0,005 – 2b thế vào (I) ta được : 

0,182 

b(M – 46) = 0,182 hay b = (III) 

M − 46 

Điều kiện : 0








2a + 6b = nHCl 

= 0,35 x 2 = 0,7 mol (I) 

(A+16)a + (2B+48)b =18 

Từ (II) →aA + 2bB = 12,4 (III) 

- Giả sử phần 2 đều bị khử hoàn toàn bởi CO. 

PTHH : 

0 

t 

AO + CO ⎯⎯→ A + CO (3) 

0 

t 

2 3 

3CO 

⎯⎯→ 2B 

+ 3 

B O + CO (4) 

Theo (3), (4): m Y = aA + 2bB = 12,4 < 13,4 → vô lý 

Vậy chỉ có một oxit bị khử bởi CO 

- Trường hợp 1 : Chỉ có AO bị khử bởi CO. 

0 

t 

AO + CO ⎯⎯→ A + CO (5) 

Lúc đó : m Y = aA + b(2B + 48) = 13,2 (IV) 

Từ (I), (IV) →16a = 4,8 →a = 0,3 

2 

2 

2 

b = 0,1/6 

(II) 

Thay vào (III) → 0,3 A + B/30 = 12,4 → 9A + B = 372 

Do B nằm trong dãy hoạt động hóa học và B 2 O 3 không bị khử bởi CO nên B là 

nhôm (Al = 27) → A = 38,33 (loại) 

- Trường hợp 2: Chỉ có B 2 O 3 bị khử bởi CO. 

0 

t 

2 3 

+ 3CO 

⎯⎯→ 2B 

+ 3 

B O 

CO 

Lúc đó: m Y = 2bB + a(A + 16) = 13,2 (V) 

Từ (I), (V) →48b = 4,8 →b = 0,1 

2 

a = 0,05 

Thay vào (III) : 0,05A + 0,2B = 12,4 →A + 4B = 248 

Do B nằm trong dãy hoạt động hóa học và B 2 O 3 bị khử nên B là Fe →A là Mg 

Vậy hai oxit trên là MgO và Fe 2 O 3 

40 × 0,05 

% MgO = × 100 = 11,11% 

18 

% Fe O = 100 −11,11 

88,89% 

2 3 

= 


Ngoài các phương pháp cơ bản trên, để giải nhanh các bài toán, giáo viên cần 

hướng dẫn học sinh chú ý quan sát, nhận xét hệ số tỷ lượng các chất trong phương trình 

hoá học; tương quan khối lượng mol…để có thể vận dụng trong từng trường hợp cụ thể. 







55 









Một bài toán có thể giải theo nhiều cách khác nhau, từ đó chọn cách giải hay nhất hoặc 

nhanh nhất. 

2.2. Phân loại bài tập phân hoá của hoá học vô cơ 9. 

Trong phạm vi tài liệu này, chúng tôi chỉ đề cập đến loại bài tập lý thuyết. Có thể 

chia loại này thành 2 loại lớn : 

- Bài tập lý thuyết định tính. 

- Bài tập lý thuyết định lượng. 

2.2.1. Bài tập lý thuyết định tính 

tuần hoàn. 

Gồm các dạng trong các chương : 

- Viết phương trình phản ứng giữa các chất. 

- Bài tập nhận biết các chất rắn, lỏng, khí, dung dịch. 

- Bài tập điều chế các chất. 

- Bài tập tách - loại hay tinh chế các chất. 

- Dự đoán, giải thích hiện tượng thực tế; tính chất, vị trí nguyên tố trong bảng 

2.2.2. Bài tập lý thuyết định lượng 

- Xác định tên nguyên tố, lập công thức phân tử các chất. 

- Tính theo công thức hoá học, phương trình hoá học: 

+ Tính theo công thức hoá học. 

+ Tính theo phương trình hoá học, gồm tính toán các chất trong hỗn hợp: %V khí, 

n, m, loại bài tập có sản phẩm phản ứng tuỳ thuộc tỉ lệ các chất tham gia, nồng độ dd, 

bài toán hiệu suất phản ứng,.. 

- Bài tập tổng hợp. 

2.3. Hệ thống bài tập hoá học bồi dưỡng học sinh giỏi 

2.3.1. Bài tập về các loại hợp chất vô cơ 

Dạng 1: Bài tập viết phương trình phản ứng giữa các chất 

Chú ý: Để phản ứng xảy ra phải thõa mãn điều kiện phản ứng trao đổi là nếu sản phẩm 

tạo thành có chất không tan hoặc chất khí. 

I.1. Cho lần lượt từng chất: Fe, BaO, Al 2 O 3 và KOH vào lần lượt các dung dịch: 

NaHSO 4 , CuSO 4 . Hãy viết các phương trình phản ứng xảy ra. 


(Đề thi tuyển vào lớp 10 – THPT chuyên Lam Sơn – Tỉnh Thanh Hóa, 2010 - 2011). 

I.2. Có những oxit sau: K 2 O, MgO, CaO, SO 3 , BaO, N 2 O 5 , CO 2 , Al 2 O 3 , FeO, SiO 2 . Lần 

lượt cho các oxit đó vào nước, vào dd H 2 SO 4 , dd NaOH sẽ có phản ứng nào xảy ra? 







56 









Viết các phương trình phản ứng đó. 

I.3. Cho các hợp chất NaOH, Fe(OH) 3 , Ba(OH) 2 , Al(OH) 3 . Lần lượt cho từng chất tác 

dụng với các dd Na 2 CO 3 , HNO 3 , MgCl 2 , KOH. Hãy viết PTHH có thể xảy ra. 

I.4. Có các cặp chất sau: Na và dung dịch Al 2 (SO 4 ) 3 ; K và dung dịch FeSO 4 ; Fe 3 O 4 và 

dung dịch H 2 SO 4 loãng; Nung nóng Al với Fe 3 O 4 tạo ra hỗn hợp Al 2 O 3 và Fe x O y. 

Viết phương trình hóa học biểu diễn các phản ứng trên. 

(Đề thi HSG lớp 9 – Huyện Nga Sơn – Tỉnh Thanh Hóa, 2007 – 2008 ). 

I.5. Dẫn H 2 dư qua hỗn hợp bột Al 2 O 3 , Fe 2 O 3 , CuO, nung nóng được chất rắn A. Hoà tan 

A trong dd NaOH dư thu được chất rắn B không tan. Cho B vào dd HCl dư được 

chất D không tan. Viết các PTHH có thể xảy ra. 

I.6. Cho hỗn hợp Na 2 O, Al 2 O 3 vào nước dư được phần không tan A. Cũng cho hỗn hợp 

trên vào dd NaOH dư thấy tan hết. Viết các PTHH của phản ứng xảy ra trong 2 

trường hợp trên. 

I.7. Viết PTHH có thể xảy ra khi cho từng cặp chất trong số các chất sau tác dụng với 

nhau:dd HCl, dd KOH, BaSO 4 , dd MgCl 2 , CaCO 3 , dd Na 2 CO 3 , dd Ca(NO 3 ) 2 , CaO. 

I.8. Viết phương trình phản ứng (nếu có) của từng chất Zn, Na 2 CO 3 , BaCl 2 lần lượt tác 

dụng với các dd HCl, NaHSO 4 , Mg(NO 3 ) 2 . 

I.9. Dẫn luồng khí CO dư qua hỗn hợp các chất: BaO, CuO, Fe 2 O 4 , Al 2 O 3 nung nóng 

(các chất có số mol bằng nhau). Kết thúc các phản ứng thu được chất rắn X và khí 

Y. Cho X vào H 2 O (lấy dư) thu được dung dịch E và phần không tan Q. Cho Q vào 

dung dịch AgNO 3 (số mol AgNO 3 bằng hai lần tổng số mol các chất trong hỗn hợp 

ban đầu) thh được dung dịch T và chất rắn F. Lấy khí Y cho sục qua dung dịch T 

được dung dịch G và kết tủa H. Xác định thành phần các chất của X, Y, E, Q, F, T, 

G, H và viết các phương trình hóa học xảy ra. 

(Đề thi tuyển vào lớp 10-THPT chuyên Phan Bội Châu – Tỉnh Nghệ An,2010 - 2011). 

I.10. Để mẩu Na ngoài không khí ẩm trong một thời gian. Hãy viết các phương trình hóa 

học biểu diễn phản ứng xảy ra. 

Dạng 2: Bài tập tách, loại – tinh chế các chất 

Chú ý: Để làm khô và làm sạch khí do đó cần chọn những hóa chất thỏa mãn các yêu 

cầu về làm khô khí đặc biệt là không tác dụng với khí cần tách, tinh chế điều chế. 


I.11. Nêu nguyên tắc làm khô các khí ẩm. 

I.12. Có thể dùng chất nào trong số các chất sau: H 2 SO 4 đ, CaO, CaCl 2 (r), CuSO 4 để 

làm khô hơi nước lẫn trong từng khí: CO 2 , H 2 , NH 3 , SO 2 , O 2 . 

I.13. Làm thế nào để loại bỏ MgCl 2 ra khỏi muối ăn? 







57 









I.14. Có hỗn hợp FeCl 2 , NaCl, NH 4 Cl. Trình bày cách tinh chế để có muối ăn sạch. 

I.15. Bằng phương pháp hoá học, hãy tách các oxit sau ra khỏi hỗn hợp: Al 2 O 3 , Fe 2 O 3 , 

CuO. 

I.16. Có hỗn hợp các chất rắn: Na 2 CO 3 , BaCO 3 , Al 2 O 3 , MgO, CuO. Hãy trình bày cách 

tách các chất đó ra khỏi nhau. 

I.17. Dung dịch HCl có lẫn H 2 SO 4 . Hãy tinh chế để có axit HCl tinh khiết. 

I.18. Có một hỗn hợp bột gồm các oxit: K 2 O, Al 2 O 3 , BaO. Bằng phương pháp hóa 

học hãy tách riêng từng kim loại ra khỏi hỗn hợp trên. 

(Đề thi HSG tỉnh lớp 9- Tỉnh Thanh Hóa, 2009 - 2010). 

I.19. Một hỗn hợp gồm đá vôi, thạch cao, vôi sống, muối ăn. Chỉ được phép dùng 

H 2 O và dd HCl, dd Na 2 CO 3 , đun nóng, hãy tách riêng từng chất ra khỏi hỗn 

hợp. 

I.20. Lựa chọn một hoá chất để loại bỏ Al 2 O 3 và SiO 2 ra khỏi hỗn hợp với Fe 2 O 3 . Trình 

bày cách thực hiện và viết phương trình các phản ứng. 

I.21. Có một loại muối ăn lẫn các tạp chất: Na 2 SO 4 , NaBr, CaCl 2 , CaSO 4 . Bằng phương 

pháp hóa học để thu được NaCl tinh khiết. 

(Đề thi HSG tỉnh lớp 9- Tỉnh Nghệ An, 2002 - 2003). 

I.22. Một hỗn hợp gồm Al, Fe, Cu và Ag. Bằng phương pháp hóa học hãy tách rời hoàn 

toàn các kim loại ra khỏi hỗn hợp trên. 

Dạng 3: Bài tập điều chế - biến hoá 

Chú ý: - Nắm vững kiến thức về cấu tạo, tính chất hóa học của các chất và lí thuyết về 

phản ứng hóa học. 

- Dựa vào các phản ứng hóa học đặc trưng có kèm theo các dấu hiệu. 

I.23. Trong phòng thí nghiệm chỉ có: Bình chứa CO 2 , dung dịch NaOH và 2 cốc đong (1 

cốc 100ml; cốc kia 200ml). Hãy trình bày phương pháp điều chế 200ml dung dịch 

Na 2 CO 3 (không lẫn chất tan nào khác) 

(Đề thi HSG lớp 9 – Thị xã Bỉm Sơn – Tỉnh Thanh Hóa, 2008 – 2009 ). 

I.24. Viết phương trình phản ứng điều chế Al(OH) 3 từ Al 2 O 3 và H 2 SiO 3 từ SiO 2 . 

I.25. Hoàn thành sơ đồ biến hóa sau: 

FeS 

⎯ + 

2 

o 

X 

( k ) 

+ O2 

⎯⎯→ 

A 

( k ) 

+ H 2O 

⎯⎯⎯ 

→ 

B 

( dd ) 

+ ddBaCl2 

⎯⎯⎯ 

→ 

O2 , t 

⎯⎯→ 

ddBaCl 2 


Y 

⎯⎯⎯→ 

D 

⎯⎯ ⎯⎯ → E 

C 

( r) 

⎯⎯→ 

F 

+ ddHCl 

+ ddNaOH 

ddB 

( r) 

( dd ) 

( r) 

( dd ) 

I.26. Viết phương trình phản ứng điều chế trực tiếp NaOH theo các cách khác nhau. 

I.27. Hãy chọn các chất tương ứng thay cho các chữ cái A, B, C, D, E rồi hoàn 







58 









thành sơ đồ biến hóa sau: 

+ NaOH 

+ NaOH 

+ HCl 

+ O2 ( xtV2O5 

) 

+ H 2O 

+ Cu 

A ⎯⎯⎯→ 

B ⎯⎯⎯→C 

⎯ ⎯⎯ → A ⎯⎯ ⎯⎯ → D ⎯⎯⎯ 

→ E ⎯⎯→ A 

Biết rằng A là hợp chất của lưu huỳnh và A có tỷ khối so với oxi là 2. 

(Đề thi HSG lớp 9 – Huyện Hà Trung – Tỉnh Thanh Hóa, 2007 – 2008 ). 

I.28. Hãy viết phương trình phản ứng điều chế H 2 SO 4 theo 2 cách khác nhau. 

I.29. Hoàn thành phương trình phản ứng theo sơ đồ biến hoá sau: 

Na Na 2 O NaOH Na 2 CO 3 NaCl 

NaHCO 3 

I.30. Xác định các chất A, B, C, D (chứa Cu) và hoàn thành phương trình phản ứng theo 

sơ đồ sau (theo 2 chuỗi khác nhau): 

A ⎯→ 

B ⎯→ 

C ⎯→ 

D ⎯→ 

Cu 

I.31. Từ các hóa chất: KClO 3 , FeS, Fe và dung dịch HCl, với các thiết bị và chất xúc tác 

có đủ. Hãy viết các phương trình hóa học điều chế 5 chất khí khác nhau. 

(Đề thi HSG tỉnh lớp 9- Tỉnh Nghệ An, 2009 - 2010). 

I.32. Chỉ bằng các cốc có chia vạch và dung dịch NaOH, CO 2 . Hãy điều chế Na 2 CO 3 . 

I.33. Viết phương trình phản ứng, hoàn chỉnh sơ đồ biến hoá: Ca → CaO → CaCO 3 

→ CaCl 2 → Ca(NO 3 ) 2 → CaCO 3 → CaO → Ca(OH) 2 → Ca(HCO 3 ) 2 → CaCl 2 . 

I.34. Từ các chất Fe, CuSO 4 , O 2 , HCl, hãy viết phương trình phản ứng điều chế các chất: 

FeCl 2 , CuCl 2 , FeCl 3 . 

Dạng 4: Bài tập nêu hiện tượng - giải thích - dự đoán 

Chú ý: - Mô tả các hiện tượng kết tủa, hòa tan, màu sắc, mùi vị,... xẩy ra trong thí 

nghiệm theo đúng thứ tự quan sát. 

- Dựa vào đặc điểm cấu tạo và tính chất, giải thích các hiện tượng đã nêu và 

viết các phương trình phản ứng minh họa. 

I.35. Nêu hiện tượng và viết phương trình phản ứng xảy ra (nếu có) ở điều kiện thường 

khi cho: 

a. Mẫu Cu vào dd H 2 SO 4 loãng. b. Mẫu Al vào dd H 2 SO 4 đặc. 

c. Mẫu Na vào dd CuSO 4 . d. Mẫu Mg vào dd FeCl 2 . 

I.36. Tại sao pha loãng dung dịch H 2 SO 4 đặc ta nhỏ từ từ axit H 2 SO 4 vào nước, tuyệt đối 

không nhỏ nước vào axit ? 


I.37. Mô tả hiện tượng và viết phương trình hóa học giải thích cho thí nghiệm sau: Cho 

một mẩu kim loại Natri vào ống nghiệm chứa dung dịch đồng (II) sunfat. 

(Đề thi HSG lớp 9 – Huyện Hậu Lộc – Tỉnh Thanh Hóa, 2009 – 2010 ). 

I.38. Vì sao vôi (sống, bột) để lâu ngày trong không khí bị đóng rắn ? Viết phương trình 







59 









phản ứng và giải thích. 

I.39. Nhỏ dần dd NaOH vào dd AlCl 3 có hiện tượng gì xảy ra? Viết các PTHH xảy ra. 

I.40. Thổi từ từ CO 2 đến dư vào dd Ba(OH) 2 sau đó dùng dd Ba(OH) 2 nhỏ vào dung dịch 

thu được. Viết các PTHH của phản ứng giải thích hiện tượng xảy ra. 

I.41. Hãy mô tả hiện tượng và viết phương trình phản ứng xảy ra khi: 

+ Cho dòng CO 2 liên tục qua cốc đựng dung dịch Ca(OH) 2 . 

+ Cho dần dần dung dịch NaOH đến dư vào cốc đựng dung dịch AlCl 3 . 

+ Cho dần dần dung dịch HCl loãng đến dư vào cốc đựng dung dịch NaAlO 2 . 


I.42. Nung nóng bột đồng ngoài không khí được chất rắn A. Hòa tan A vào một lượng 

dư dung dịch HCl thì A không tan hết. Giải thích và viết các phương trình phản 

ứng xảy ra. 

Dạng 5: Nhận biết các hợp chất vô cơ 

Chú ý: - Dựa vào màu sắc, mùi vị của các dung dịch 

- Các phản ứng đặc trưng của các hóa chất cần nhận biết. 

I.43. Ba dung dịch, mỗi dung dịch chứa 2 trong số các chất sau: BaCl 2 , KNO 3 , 

(NH 4 ) 3 PO 4 , MgBr 2 , AgNO 3 , Na 2 CO 3 . Ba dung dịch đó là dung dịch nào? Tại sao? 

Phân biệt ba dung dịch đó bằng phương pháp hoá học. 

I.44. Bằng phương pháp hoá học nhận biết các chất riêng biệt trong nhóm: 

a) Fe 2 O 3 , Al 2 O 3 , CuO 

b) CO 2 , CO, O 2 , H 2 

c) Các dd FeCl 3 , AlCl 3 , MgCl 2 , NaCl, FeCl 2 . 

I.45. Hãy nhận biết 4 dung dịch axit: HCl, H 2 SO 4 , H 3 PO 4 , HNO 3 . 

I.46. Chỉ dùng quì tím, trình bày phương pháp nhận biết các dung dịch riêng biệt: 

NaHSO 4 , BaCl 2 , NaOH, NaNO 3 . 

(Đề thi HSG lớp 9 – Thi xã Bỉm Sơn – Tỉnh Thanh Hóa, 2008 – 2009 ). 

I.47. Có các chất bột MgO, P 2 O 5 , Ba(OH) 2 , Na 2 CO 3 , SiO 2 . Làm thế nào để phân biệt các 

chất bột trên. 

I.48. Trong 5 dd ký hiệu A, B, C, D, E chứa Na 2 CO 3 , HCl, BaCl 2 , H 2 SO 4 , NaCl. Hãy 

xác định các chất có ký hiệu trên và giải thích, viết phương trình phản ứng. Biết: 

* Đổ A vào B → có kết tủa 

* Đổ A vào C → có khí bay ra 


* Đổ B vào D → có kết tủa 

I.49. Chỉ dùng một thuốc thử, hãy nhận biết các chất rắn: Na 2 CO 3 , CaO, Al 2 O 3 , CaCO 3 , 

MgSO 4 . 







60 









I.50. Có hai lọ mất nhãn đựng dd NaOH và dd AlCl 3 không màu, không dùng thêm hoá 

chất nào khác, làm thế nào để phân biệt được dd trong mỗi lọ? Giải thích? 

I.51. Không dùng thuốc thử, hãy nhận biết các dung dịch: K 2 CO 3 , Na 2 SO 4 , HNO 3 , 

BaCl 2 , H 2 SO 4 . 

I.52. Có 4 chất rắn: NaCl, Na 2 CO 3 , BaCO 3 , BaSO 4 . Chỉ dùng dd HCl có thể nhận biết 

được chất nào? Vì sao? Viết phương trình phản ứng. 

I.53. Chỉ dùng phenolphtalein hãy nhận biết các dung dịch sau: 

a. KOH, CaCl 2 , HCl. 

b. Na 2 SO 4 , H 2 SO 4 , MgCl 2 , BaCl 2 , NaOH. 

c. HCl, H 2 SO 4 , NaCl, BaCl 2 , NaOH. 

I.54. Phân biệt các oxit: Al 2 O 3 , CaO, MgO, P 2 O 5 bằng phương pháp hoá học: 

a) Thuốc thử tuỳ ý. b) Chỉ dùng một thuốc thử. 

I.55. Hãy nhận biết 3 dd axit: HCl, H 2 SO 4 , H 3 PO 4 chỉ bằng một thuốc thử. 

I.56. Không dùng thuốc thử hãy nhận biết 4 dd đựng trong 4 lọ không nhãn: CuSO 4 , 

NaOH, BaCl 2 , H 2 SO 4 . 

I.57. Không tính toán cụ thể, cho biết khoảng pH của dd thu được khi cho 10ml dd 

NaOH 10% vào 10ml dd H 2 SO 4 10%. Giải thích ngắn gọn. 

I.58. Có 5 lọ mất nhãn đựng 5 dung dịch: NaOH, KCl, MgCl 2 , CuCl 2 , AlCl 3 . Hãy nhận 

biết từng dung dịch trên mà không dùng thêm hóa chất khác. Viết phương trình 

phản ứng xảy ra. 

(Đề thi tuyển lớp 10 – THPT chuyên Lam Sơn - Tỉnh Thanh Hóa, 2010- 2011 ). 

I.59. Chỉ dùng thêm khí CO 2 và nước cất để nhận biết 4 muối đựng riêng biệt trong 4 

ống nghiệm mất nhãn: NaCl, Na 2 SO 4 , CaCO 3 , BaSO 4 . 

I.60. Có 7 chất rắn dạng bột, màu sắc tương tự nhau: CuO, FeO, MnO 2 , Fe 3 O 4 , Ag 2 O, 

FeS, hỗn hợp (FeO và Fe). Nêu cách nhận ra từng chất bằng phương pháp hóa học, chỉ 

dùng thêm 1 thuốc thử. Viết các phương trình phản ứng. 

(Đề thi HSG tỉnh lớp 9- tỉnh Nghệ An, 2005 – 2006). 

Dạng 6: Bài toán lập công thức các hợp chất vô cơ 

Chú ý: Một chất có công thức: A x B y C z trong đó: 

- A, B, C là khối lượng mol nguyên tử các nguyên tố A, B, C. 

- x : y : z là tỉ lệ nguyên dương và đơn giản nhất. 

I.61. Viết công thức các oxit của K, Ca, Fe(III), N(IV), Al, P(V), Cl(VII), S(VI), Na, 


Mg, N(II), N(V), N(III), S(IV). 

I.62. Lập công thức phân tử các chất có thành phần % khối lượng các nguyên tố: 

a. H = 3,06%, P = 31,63%, còn lại là oxi. 







61 









b. Fe = 36,84%, S = 21,05%, O = 42,11%. 

I.63. Một oxit của lưu huỳnh được điều chế bằng cách đốt cháy hoàn toàn 12 gam lưu 

huỳnh rồi oxi hoá có xúc tác thu được 30 gam oxit. Lập công thức của nó. 

I.64. Một khoáng chất gồm Al, Ca, Si, O trong đó Al chiếm 19,42%, Ca chiếm 14,39% 

về khối lượng. Lập công thức khoáng chất và viết công thức hoá chất dưới dạng 

oxit đơn giản. 

I.65. Cho x gam một muối halogen của một kim loại kiềm tác dụng với 250ml dung dịch 

H 2 SO 4 đặc nóng (vừa đủ). Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được hỗn hợp 

sản phẩm A trong đó có một khí B (mùi trứng thối). Cho khí B tác dụng với dung 

dịch Pb(NO 3 ) 2 (dư) thu được 47,8 gam kết tủa màu đen. Phần sản phần sản còn lại, 

làm khô thu được 342,4 gam chất rắn T. Nung T đến khối lượng không đổi, thu 

được 139,2 gam muối M duy nhất. 

1. Tính C M của dung dịch H 2 SO 4 ban đầu. 

2. Xác định công thức phân tử muối halogen. 

3. Tính x. 

(Đề thi tuyển lớp 10 – THPT chuyên Phan Bội Châu - Tỉnh Nghệ An, 2010- 2011 ). 

I.66.Một hỗn hợp A gồm oxit, hiđroxit, cacbonat của kim loại hoá trị II. Cho 3,64g hỗn hợp 

A tác dụng hết với 117,6g dd H 2 SO 4 . Sau phản ứng thấy thoát ra 0,448 lít khí (đktc) và 

dung dịch chỉ có muối, nồng độ C là 10,867%. Biết rằng dung dịch muối duy nhất 

thu được có D = 1,095 g/cm 3 và khi quy đổi ra nồng độ mol có giá trị 0,545M. 

a) Viết phương trình phản ứng có thể xảy ra. 

b) Xác định tên kim loại. 

Dạng 7: Bài toán tính theo công thức và phương trình hoá học 

Chú ý: Dựa vào hệ số hợp thức giữa các chất trong phản ứng rút ra tỉ lệ mol giữa chất 

giả thiết cho dữ kiện và chất cần tìm, suy ra số mol chất cần tìm và khối lượng 

của nó. 

I.67. Thành phần chính của supephotphat là Ca(H 2 PO 4 ) 2 . Tính hàm lượng photpho và 

hàm lượng lân trong một loại supephotphat chứa 95% Ca(H 2 PO 4 ) 2 . 

I.68. Một loại quặng đôlômit có thành phần CaCO 3 .MgCO 3 chiếm 92% về khối 

lượng. 

a. Tính hàm lượng của Ca và C có trong quặng đó. 

b. Tính lượng quặng cần thiết có chứa 56 kg Ca. 


c. Nung nóng 150gam quặng trên đến phản ứng hoàn toàn (các tạp chất không bị 

phân huỷ, không tan), hoà tan sản phẩm vào 5 lít nước. Tính nồng độ % và nồng độ 

mol của dung dịch thu được. 







62 









I.69. Cho hỗn hợp A gồm MgO, CaO và hỗn hợp B gồm MgO, Al 2 O 3 đều có khối lượng 

là 9,6g. A, B đều được cho vào 100 ml dd HCl 19,87% (d = 1,047 g/ml. Số gam 

MgO trong B bằng 1,125 lần số gam MgO trong A. 

a) Tính % khối lượng của các chất trong A. Tính C% của các chất trong dd sau khi 

A tan hết trong dd HCl, biết rằng sau đó cho thêm Na 2 CO 3 vào thì thu được thể 

tích khí 1,904 lít (đktc). 

b) B có tan hết trong dd HCl đó không? 

I.70. Trên 2 đĩa cân để 2 cốc đựng dd HCl và H 2 SO 4 ở trạng thái thăng bằng. Thêm 25g 

CaCO 3 vào cốc đựng dd HCl (dư). Cho m (g) Al vào cốc đựng dd H 2 SO 4 (dư). Khi 

phản ứng hoàn toàn thấy cân vẫn thăng bằng. Tìm m. 

I.71. Cho 200ml dd H 3 PO 4 2M tác dụng với 500ml dd NaOH. Cô cạn dung dịch thu 

được 61,2 gam muối khan. 

a. Tính nồng độ mol của dd NaOH đã dùng. 

b. Tính thành phần % khối lượng các chất rắn tạo thành. 

I.72. Dung dịch A chứa NaOH 4% và Ca(OH) 2 3,7%. Phải cần có bao nhiêu gam dd A 

để trung hoà hoàn toàn 119ml dd HNO 3 10% (d=1,06g/ml). 

I.73. Hoà tan hoàn toàn a(g) một kim loại M (có hoá trị không đổi) vào b(g) dd HCl 

được dd D. Thêm 240g dd NaHCO 3 7% vào dd D thì vừa đủ tác dụng hết dd HCl 

còn dư, thu được dd E trong đó nồng độ % của NaCl và muối clorua của kim loại 

M tương ứng là 2,5% và 8,12%. Thêm tiếp lượng dư NaOH vào dd E, rồi lọc kết 

tủa nung đến khối lượng không đổi được 16g chất rắn. 

a) Viết phương trình phản ứng xảy ra. 

b) Xác định kim loại M và nồng độ % của dd HCl đã dùng. 

I.74. Cho 46,4 gam Fe 3 O 4 hoà tan vừa đủ trong dd H 2 SO 4 24,2%. 

a. Tìm thể tích dd H 2 SO 4 đã dùng. (d=1,2 g/ml) 

b. Tìm C % của dung dịch muối thu được. 

I.75. Một loại đá vôi chứa 80% khối lượng là CaCO 3 . Nung 500 kg đá vôi này ở nhiệt độ 

cao (các tạp chất trơ, không bị phân huỷ). 

a. Tính khối lượng vôi sống thu được khi hiệu suất phản ứng là 100%; 80%. 

b. Tìm khối lượng chất rắn thu được sau khi nung ứng với các hiệu suất trên. 

c. Nếu hiệu suất nung là 80%, khối lượng chất rắn thu được là 300 kg thì khối lượng 

đá vôi đã dùng là bao nhiêu? 


I.76. Hỗn hợp A gồm Mg(OH) 2 và BaSO 4 , trong đó Mg(OH) 2 chiếm 60% về khối 

lượng. Nung nóng hỗn hợp A một thời gian thu được hỗn hợp B có khối lượng 

giảm 13,97% so với khối lượng của A. Tính hiệu suất phản ứng phân huỷ. 







63 









I.77. Công thức đạm urê là (NH 2 ) 2 CO; của đạm sunfat là (NH 4 ) 2 SO 4 . Hiệu suất hấp thụ 

của cây đối với urê khoảng 60% và đối với đạm sunfat khoảng 40%. Giá thành urê 

là 5.000 đ/kg; của đạm sunfat là 3.000 đ/kg. Theo em nên bón loại đạm nào thì đạt 

hiệu quả kinh tế cao hơn? Tại sao? 

I.78. Hỗn hợp A gồm Al, FeS có khối lượng là m gam hoà tan trong lượng vừa đủ dd 

H 2 SO 4 1,2M thu được 2,688 lít khí B ở đktc (có tỉ khối so với hidro là 9). Tìm % 

thể tích các khí trong B, tìm m và thể tích dd H 2 SO 4 đã dùng. 

I.79. Cho a gam hỗn hợp Na 2 CO 3 và Na 2 SO 3 hoà tan vừa đủ trong 400ml dd HCl thu 

được hỗn hợp khí X có tỉ khối so với hidro là 24,5. Dẫn toàn bộ X qua dd brom thì 

mất màu vừa đủ 300gam dd brom 8%. Tìm a, thể tích khí X (đktc) và nồng độ dd 

HCl đã dùng. 

I.80. B là hỗn hợp gồm Fe, Al, Ba. 

TN1: Cho m gam B vào nước đến phản ứng xong thoát ra 8,96 lít H 2 ở (đktc) 

TN2: Cho m gam B vào NaOH dư thoát ra 12,32 lít H 2 ở (đktc) 

TN3: Cho m gam B vào dung dịch HCl dư thoát ra 13,44 lít H 2 ở (đktc) 

Tính m và % khối lượng mỗi kim loại trong B. 

(Đề thi HSG lớp 9 – Huyện Tĩnh Gia – Tỉnh Thanh Hóa, 2009 – 2010 ). 

I.81.Hoà tan 5,24 gam hỗn hợp FeS và FeCO 3 vào dd H 2 SO 4 dư thu được 1,12 lit hỗn 

hợp khí (đktc). 

a. Tìm khối lượng mỗi muối trong hỗn hợp trên. 

b. Tìm tỉ khối của hỗn hợp khí so với oxi và % thể tích các khí trong hỗn hợp. 

I.82. Hỗn hợp A gồm NaCl, Na 2 CO 3 , NaNO 3 có khối lượng là 4,46 gam được hoà tan 

vào nước. Thêm dd HCl vào dung dịch vừa tạo thành đến khi khí ngừng thoát ra thì 

thu được 336 ml khí (đktc) và dd B. Cho dd AgNO 3 dư vào dd B thấy có 7,175 

gam kết tủa trắng. Tính khối lượng mỗi chất trong hỗn hợp A. 

2.3.2. Bài tập về kim loại 

Dạng 1: Viết phương trình hoá học của phản ứng 

Chú ý: - Cần nắm vững dãy hoạt động hóa học của kim loại. 

- Khi có nhiều kim loại cho vào dung dịch muối, kim loại nào có độ hoạt động 

càng mạnh thì phản ứng trước. 

- Nhôm và các oxit, hiđroxit của nhôm là kim loại tác dụng được với dung dịch 

kiềm. 


II.83. a. Cho các kim loại: Cu, Al, Fe,Ag. Những kim loại nào tác dụng được với dd 

HCl, dd CuSO 4 , dd AgNO 3 . 

b. Hãy sắp xếp các kim loại sau theo thứ tự độ hoạt động hoá học giảm dần: Al, 







64 









Ag, Zn, Cu, Mg, Na. 

II.84. Viết phương trình phản ứng khi cho Zn vào các dung dịch sau (nếu có): HCl, 

H 2 SO 4 , NaHSO 4 , MgCl 2 , FeCl 2 , CuSO 4 , AgNO 3 . 

II.85. Viết phương trình phản ứng có thể xảy ra khi cho Na kim loại vào các dung dịch: 

CuSO 4 , MgCl 2 , Na 2 CO 3 , HCl, NaOH. 

II.86. Hãy nhận biết các chất bột riêng biệt: Al, Fe, Mg, Cu, Ba. 

a. Với thuốc thử tùy ý chọn. 

b. Chỉ dùng dung dịch H 2 SO 4 loãng. 

II.87. Cho bột Fe đến dư vào dd H 2 SO 4 đặc, nóng. Có thể xảy ra phản ứng hoá học nào? 

Viết phương trình phản ứng đó. 

II.88. Cho Zn vào dung dịch Cu(NO 3 ) 2 , AgNO 3 . Có phản ứng nào xảy ra? 

II.89. Viết phương trình phản ứng biểu diễn biến hoá: 

AlCl 3 Al 2 (SO 4 ) 3 

Al Al 2 O 3 Al(NO 3 ) 3 Al(OH) 3 

KAlO 2 Al(OH) 3 Al 2 O 3 

II.90. Hoà tan Fe 3 O 4 bằng H 2 SO 4 loãng, dư thu được dd A. Cho A tác dụng với dd 

NaOH dư được kết tủa B. Nung B trong không khí đến phản ứng hoàn toàn được 

chất rắn C. Cho C trộn với bột nhôm dư nung nóng, được hỗn hợp D. Chia D làm 

2 phần: Phần 1:Hoà tan trong dd NaOH dư chỉ được phần rắn D 1 , dd D 2 . Phần 2: 

Hoà tan trong dd HCl dư. 

Viết các phương trình phản ứng xảy ra trong các quá trình trên. 

II.91. Viết PTHH xảy ra khi cho kim loại M vào dd Na 2 CO 3 có kết tủa trắng và khí 

không màu thoát ra. 

II.92. Cho hỗn hợp bột Al, Fe vào dung dịch hỗn hợp AgNO 3 , Cu(NO 3 ) 2 . Có thể xảy ra 

phản ứng hoá học nào? Viết phương trình phản ứng đó. 

Dạng 2: Điều chế - Sơ đồ biến hoá 

Chú ý: Nắm vững kiến thức về cấu tạo, tính chất hóa học và lí thuyết về phản ứng hóa 


II.93. Từ Cu, hãy viết phương trình phản ứng điều chế CuCl 2 theo các cách khác 

nhau. 

II.94. Chỉ dùng dd HCl, H 2 O và các thiết bị cần thiết, làm thế nào có thể hoà tan được 


các kim loại Fe, Cu? Mô tả cách làm và viết các PTHH của phản ứng định dùng. 

II.95. Từ FeO, hãy viết PTHH của các phản ứng điều chế Fe(OH) 3 theo 4 phương pháp 







65 









khác nhau. (Mỗi phương pháp không quá 3 phản ứng). 

II.96. Từ Fe hãy điều chế trực tiếp FeSO 4 theo 3 phương pháp. 

II.97. Viết các PTHH điều chế Al 2 O 3 theo các phương pháp mà em biết. 

II.98. Từ FeCO 3 , em có thể điều chế Fe theo các cách nào? Viết các PTHH đó. 

II.99. Viết các PTHH của phản ứng hoàn chỉnh sơ đồ biến hoá sau: 

a) 

FeS 2 

Fe 2 O 3 Fe 

FeCl 2 

Fe(OH) 2 

Fe 2 O 3 

Fe(NO 3 ) 3 

Fe(NO 3 ) 2 

FeCl 3 

Fe(OH) 3 

b). Ba Ba(OH) 2 

BaCO 3 BaO BaCO 3 BaCl 2 

BaCO 3 

Ba(HCO 3 ) 2 

II.100. Cho Na vào dd hỗn hợp Al 2 (SO 4 ) 3 và CuSO 4 thu được khí A, dd B và kết tủa C. 

Nung kết tủa C thu được chất rắn D. Cho khí A dư qua D nung nóng được chất 

rắn E. Hoà tan E trong dd HCl dư thấy E tan một phần. Giải thích quá trình thí 

nghiệm và viết các PTHH xảy ra. Biết các quá trình xảy ra hoàn toàn. 

Dạng 3: Nhận biết các kim loại và các hợp chất 

Chú ý: - Dựa vào tính chất vật lí, tính chất hóa học đặc trưng của các chất cần nhận 

biết, kể cả những chất do chúng tạo nên quá trình nhận biết. 

- Phản ứng hóa học được chọn để nhận biết là phản ứng đặc trưng, đơn giản và 

có dấu hiệu rõ rệt. 

II.101. Có các chất bột: Al, Ag, Fe. Làm thế nào để phân biệt chúng. 

II.102. Có 3 chất bột: FeO, FeSO 4 , Fe 2 O 3 . Phân biệt 3 chất bột bằng phương pháp hoá 

học và giải thích bằng phương trình phản ứng. 

II.103. Có các hỗn hợp: (1): FeO, Fe 2 O 3 ; (2): Fe, FeO; (3): Fe, Fe 2 O 3 . Hãy nhận biết các 

hỗn hợp trên. Viết PTHH của các phản ứng. 

II.104. Chỉ dùng 1 thuốc thử, hãy nhận biết các chất bột: Ca, CaCO 3 , Al, Al 2 O 3 , Fe. 

II.105. Hãy nhận biết các chất bột: Al, Fe, Cu, Ba, Mg: 

a. Với thuốc thử tuỳ ý chọn. 

b. Chỉ dùng dd axit H 2 SO 4 loãng. 

II.106. Có 5 gói bột: Fe, FeO, Fe 2 O 3 , Ag, Al. Hãy nhận biết 5 chất đó bằng 2 thuốc thử. 

II.107. Hãy phân biệt 4 dd: NaOH, HCl, FeCl 2 , NaCl mà không dùng thuốc thử nào 


khác. 

II.108. Hãy phân biệt 5 dung dịch: NaCl, BaCl 2 , MgSO 4 , H 2 SO 4 , NaOH: 

a. Với thuốc thử tuỳ ý chọn. b. Chỉ bằng quỳ tím. 







66 









c. Chỉ bằng phenolphtalein. d. Không dùng thuốc thử. 

Dạng 4: Giải thích-dự đoán hiện tượng 

Chú ý: - Dựa vào các hiện tượng kết tủa, hòa tan, màu sắc, mùi vị,... xẩy ra trong thí 


- Thông qua các tính chất, giải thích các hiện tượng đã nêu và viết các phương 

trình phản ứng minh họa. 

II.109. Cho dần từng mẫu Na vào dd Al(NO 3 ) 3 có hiện tượng gì xảy ra. Viết PTHH của 

các phản ứng. 

II.110. Cho K từ từ vào dd FeCl 2 có hiện tượng gì xảy ra. Viết các phương trình phản 

ứng xảy ra và giải thích hiện tượng quan sát được. 

II.111. Khi cho kim loại X vào một dung dịch muối thu được khí, kết tủa trắng và kết 

tủa đỏ nâu. Hãy xác định X và viết các phương trình phản ứng xảy ra. 

II.112. Vì sao chỗ vòi nước máy chảy xuống thường bị ố vàng? Tẩy nó bằng cách 

nào? 

II.113. Cho từng kim loại: Zn, Mg, Ni, Cu, Al lần lượt vào các dung dịch dưới đây thì 

có thể xảy ra phản ứng nào: 

a. Dung dịch FeCl 2 . c. Dung dịch CuSO 4 . 

b. Dung dịch FeCl 3 . d. Dung dịch H 2 SO 4 loãng. 

II.114. Vì sao không nên dùng các đồ vật bằng nhôm để đựng vôi. Viết các phương trình 

phản ứng để giải thích. 

Dạng 5: Tách, loại – tinh chế các chất 

Chú ý: - Dùng hóa chất và phản ứng thích hợp để loại bỏ các tạp chất dưới dạng chất 

kết tủa, hay chất khí trong khi chất cần tinh chế không tác dụng, tách riêng, thu 

lại. 

- Sản phẩm tạo thành có thể tách dễ dàng khỏi hỗn hợp bằng phương pháp hóa 

học hoặc vật lí. 

II.115. Có hỗn hợp gồm: Cu, CuO, CuSO 4 . Làm thế nào để tách riêng từng chất. 

II.116. Chọn các chất thích hợp loại bỏ tạp chất ra khỏi hỗn hợp dung dịch sau và viết 

phương trình phản ứng xảy ra: 

a. Na 2 SO 4 lẫn NaHSO 4 . d. NaOH lẫn Na 2 SO 4 . 


b. CaCl 2 lẫn BaCl 2 . e. Mg(NO 3 ) 2 lẫn MgSO 4 

c. HNO 3 lẫn HCl. g. NaCl lẫn Na 2 CO 3 

II.117. Hãy tách riêng các kim loại: Cu, Al, Fe ra khỏi hỗn hợp. 







67 









II.118. Tách 3 chất rắn FeCl 3 , CaCO 3 , AgCl ra khỏi hỗn hợp của chúng bằng phương 

pháp hoá học. 

II.119. Hãy tách riêng các muối ra khỏi dd hỗn hợp: NaCl, AlCl 3 , FeCl 3 , CuCl 2 . 

II.120. Tách các chất rắn ra khỏi hỗn hợp sau: BaCl 2 , BaCO 3 , BaSO 4 . 

II.121. Tách riêng các chất rắn ra khỏi hỗn hợp của chúng: CaCl 2 , Al 2 O 3 , FeO, CuCl 2 . 

II.122. Có các chất bột: Cu, Fe lẫn với Ag. Hãy dùng 1 hoá chất để tách Ag ra khỏi hỗn 

hợp đó: 

a. Khối lượng Ag có thể thay đổi. b. Khối lượng Ag không thay đổi. 

II.123. Một mẫu Cu có lẫn Ag, Fe, S. Làm thế nào để tinh chế Cu? 

II.124. Có hỗn hợp Fe, Cu, Ag. Hãy tách các kim loại ra khỏi nhau. 

Dạng 6: Bài toán lập công thức hợp chất, xác định kim loại 

Chú ý: - Nếu bài toán cho hợp chất của kim loại tìm khối lượng phân tử của hợp chất rồi 

suy ra nguyên tử lượng của kim loại trong hợp chất. 

- Xác định khối lượng ntử A =KL kim loại / Số mol của kim loại. 

II.125. Khử hoàn toàn 9,60g hỗn hợp CuO, sắt oxit Fe x O y bằng CO thu được 7,04g kim 

loại. Hoà tan hỗn hợp kim loại bằng dd HCl dư thấy thoát ra 1,792 lít khí (đktc). Tìm 

công thức sắt oxit . 

II.126. Hoà tan hoàn toàn 3,06g oxit kim loại (có hoá trị không đổi) bằng HNO 3 thu 

được 5,22g muối. Tìm công thức oxit trên. 

II.127. Hoà tan 4,8 gam kim loại R vào dd H 2 SO 4 đặc, nóng thu được 1,68 lít khí (đktc). 

Dẫn toàn bộ khí thu được vào 250ml dd NaOH C(M) thu được 8,35(g) muối. 

Tìm kim loại R, C và nồng độ muối tạo thành. 

II.128. Cho 7,2 gam hỗn hợp ACO 3 , BCO 3 (A, B thuộc cùng nhóm, 2 chu kỳ liên tiếp) 

tác dụng với dd HCl. Thu toàn bộ khí cho vào 450 ml dd Ba(OH) 2 0,2M tạo 

thành 15,76 gam kết tủa. Tìm thành phần % khối lượng mỗi muối trong hỗn hợp 

đầu. 

II.129. Hoà tan 17,6 g hỗn hợp một kim loại kiềm M và oxit của nó M 2 O vào 200g nước 

được dd A. Cô cạn dd A được 22,4g hidroxit kim loại kiềm khan. 


a. Tìm tên kim loại M và khối lượng các chất trong hỗn hợp đầu. 

b. Tính thể tích dd H 2 SO 4 0,5M cần để trung hoà dd A. 







68 









II.130. Cho m gam hỗn hợp X gồm Fe và kim loại M (có hoá trị không đổi) tác dụng 

hoàn toàn với dd HCl dư thu được 1,008 lít khí (đktc) và dd Y. Cô cạn dd Y 

được 4,575 gam muối khan. 

a. Tìm m. 

b. Nếu cho m gam hỗn hợp X vào dd H 2 SO 4 đặc, nóng thu được tối đa 1,176 lít khí 

SO 2 (đktc). Xác định M và khối lượng mỗi kim loại trong X. 

II.131. Trộn 100g dd NaHCO 3 4,2% với 100g dd muối sunphat của kim loại kiềm nồng độ 

13,2%. Sau phản ứng thu được dd A có khối lượng m








a. Thêm Mg vào dd A được dd B có 3 muối tan. 

b. Thêm Mg vào dd A được dd C có 2 muối tan. 

c. Thêm Mg vào dd A được dd D chỉ có 1 muối tan. 

Giải thích mỗi trường hợp bằng PTPƯ hoá học và tính lượng Mg đã thêm vào 

trong mỗi trường hợp trên. 

II.138. Hoà tan 5,91g hỗn hợp NaCl, KBr vào 100 ml dd hỗn hợp Cu(NO 3 ) 2 0,1M và 

AgNO 3 chưa biết nồng độ, thu được kết tủa A và dd B. Trong dd B, nồng độ % 

NaNO 3 và KNO 3 tương ứng theo tỷ lệ 3,4 : 3,03. Cho miếng Zn vào dd B, sau 

khi phản ứng kết thúc, lấy miếng Zn ra, sấy khô, cân lại thấy khối lượng miếng 

Zn tăng 1,1225g. Hãy: 

a) Tính khối lượng kết tủa A, biết brom cũng tạo AgBr↓. 

b) Tính nồng độ AgNO 3 trong dung dịch ban đầu. 

II.139. Nung 30,4g hỗn hợp X gồm FeO, Fe 2 O 3 trong bình kín chứa 22,4 lít CO 

(đktc). Hỗn hợp khí sau khi phản ứng hoàn toàn có khối lượng 36g. 

a) Tính thành phần hỗn hợp khí. 

b) Tính khối lượng Fe thu được và khối lượng mỗi oxit trong X. 

II.140. Hỗn hợp A có khối lượng m gam gồm bột nhôm và Fe x O y . Tiến hành phản ứng 

nhiệt nhôm trong điều kiện không có không khí thu được hỗn hợp B. Nghiền nhỏ 

và trộn đều B rồi chia thành hai phần. 

Phần 1: có khối lượng 14,49 gam được hoà tan hết trong dung dịch H 2 SO 4 đặc 

nóng thu được dung dịch C và 1,848 lít khí SO 2 duy nhất (đktc). 

Phần 2: cho tác dụng với lượng dư dung dịch NaOH đun nóng thấy giải phóng 

0,336 lít hidro (đktc) và còn lại 2,52 gam chất rắn. Các phản ứng đều xảy ra hoàn 

toàn. 

a. Viết các phương trình hoá học xảy ra. 

b. Xác định công thức oxit Fe x O y và tính m. 

II.141. Cho 12 gam hỗn hợp Mg, Fe vào dd H 2 SO 4 2M dư thu được V lit khí 

(đktc). Tìm V. 

II.142. Hoà tan m gam Fe vào 200g dd H 2 SO 4 20% thu được V lit H 2 và C % H 2 SO 4 còn 

lại là 9,583%. Tìm V và m. 


II.143. Một hỗn hợp A gồm Al, Fe, Na. Cho 1,35g hỗn hợp A vào nước dư thu được 

0,224 lit khí (đktc). Nếu cho 2,7g hỗn hợp A hoà tan vào dd NaOH dư thu được 







70 









1,792 lít khí (đktc). Cho 2,7g hỗn hợp đó hoà tan vào dd HCl dư thu được bao 

nhiêu lit khí (đktc)? Tính % khối lượng các kim loại trong hỗn hợp trên? 

II.144. Trộn 4,8 gam bột lưu huỳnh với 4,32 gam bột nhôm rồi nung nóng ở nhiệt độ 

cao, không có không khí được chất rắn A. Hoà tan A trong dd HCl dư thu được 

khí B và dd C. Tìm thể tích khí B (đktc) và tỉ khối của B so với oxi. 

II.145. Cho dần bột kẽm vào 140 gam dd H 2 SO 4 đặc, nóng đến khi phản ứng hoàn toàn 

thấy hết a gam và thu được 17,92 lít hỗn hợp khí (gồm SO 2 và khí A) có tỉ khối 

so với hidro là 16,5. Tính a và nồng độ của dd H 2 SO 4 đã dùng, giả sử các phản 

ứng xảy ra hoàn toàn. 

II.146. Từ 2 tấn quặng hematite (có chứa 80% Fe 2 O 3 ) có thể sản xuất được bao 

nhiêu tấn gang chứa 5% cacbon và một số nguyên tố khác. 

II.147. Để điều chế 5 tấn gang (chứa 5% tạp chất) cần bao nhiêu tấn quặng manhetit; 

biết rằng hiệu suất quá trình điều chế đạt 90% và trong quặng Fe 3 O 4 chiếm 

72,5%. 

2.3.3. Bài tập về Phi Kim – Sơ lược về bảng tuần hoàn 

Dạng 1: Bài tập viết phương trình hoá học của phản ứng 

Chú ý: - Cần nắm vững mức độ hoạt động hóa học của phi kim thông qua khả năng tạo 

hợp chất với hiđro và kim loại. 

- Hợp chất của phi kim tác dụng với dung dịch kiềm dựa trên tỉ lệ mol. 

III.148. Cho Cl 2 sục vào dd hỗn hợp NaBr, NaI. Hãy viết PTHH xảy ra. 

III.149. Viết các PTHH hoàn thành sơ đồ biến hoá: 

NaCl → Cl 2 → NaClO → NaCl → HCl → Cl 2 → KClO 3 → KCl 

III.150. Cho SO 2 lần lượt qua các dd NaOH, Na 2 CO 3 , Ba(OH) 2 , Br 2 . Viết các PTHH có 

thể xảy ra. 

III.151. Hãy viết các PTHH thực hiện dãy biến hoá: 

S SO 2 SO 3 

H 2 SO 4 SO 2 

Na 2 SO 3 

III.152. Hoàn thành sơ đồ biến hoá: 

C CH 4 CO 2 CO CO 2 

CaCO 3 Ca(HCO 3 ) 2 






CaO 

CaCO 3 

CaCl 2 



71 









III.153. Chất bột A là Na 2 CO 3 và chất bột B là NaHCO 3 . Viết PTHH (nếu có) khi lần 

lượt: 

a. Nung nóng A, B. d. Cho A, B vào dd H 2 SO 4 . 

b. Cho CO 2 lội qua dd A, dd B. e. Cho A B tác dụng với dd KOH. 

c. Cho A, B tác dụng với dd BaCl 2 . f. Cho A, B tác dụng với dd Ba(OH) 2 . 

III.154. Đốt cháy Fe trong không khí được chất rắn A. Hoà tan A trong H 2 SO 4 đặc, nóng 

thu được dd B và khí C. 

a. Cho khí C lần lượt tác dụng với dd KOH, dd clo. 

b. Cho dd B tác dụng với NaOH dư, lọc kết tủa, nung trong không khí đến khối 

lượng không đổi được chất rắn B 1 . Trộn B 1 với bột nhôm dư được hỗn hợp B 2 . 

Nung B 2 ở nhiệt độ cao (không có không khí) đến phản ứng hoàn toàn được 

hỗn hợp B 3 . Hoà tan B 3 trong dd HCl dư và dd Ba(OH) 2 dư. 

Xác định các chất trong B,C, B 1 , B 3 và viết các PTHH xảy ra trong quá trình trên. 

III.155. Đốt cacbon trong không khí ở nhiệt độ cao được khí A. Cho A tác dụng với 

Fe 2 O 3 nung nóng, phản ứng hoàn toàn thu được hỗn hợp rắn B, khí C. Cho B tan 

trong dd HCl được khí D và dd E. Cho E tác dụng với dd NaOH thu được hỗn 

hợp 2 hidroxit F. Nung F trong không khí được một oxit duy nhất. Cho khí C vào 

dd Ca(OH) 2 thấy tạo kết tủa G và dd H. Đun sôi dd H lại được kết tủa G. 

Viết các PTHH và xác định các chất trong A, B, C, D, E, F, G, H. 

III.156. Viết các PTHH của phản ứng xảy ra (nếu có) khi cho lần lượt dung dịch HBr, 

H 2 SO 4 tác dụng với: CaO, Cu, Na 2 CO 3 , Fe, Zn, Fe(OH) 2 , CrO 3 . 

III.157. Cho Cl 2 sục vào các chất: 

a. H 2 O. b. Dd NaF. c. Dd NaCl. 

d. Dd KI e. Dd NaOH (nhiệt độ thường và đun nóng) 

Viết các PTHH có thể xảy ra. 

III.158. Cho sơ đồ các phản ứng, hãy xác định các chất A, B, C, D, E và viết PTHH: 

A + H 2 → B A + H 2 O → B + C 

A + H 2 O + SO 2 → B + D C → B + E 

III.159. Hoàn thành phương trình phản ứng theo sơ đồ sau: 

Fe (nóng đỏ) + O 2 → A 

B + NaOH → D + G 

D + O 2 + H 2 O → E 

III.160. Viết các phản ứng theo sơ đồ sau: 

A + HCl → B + C + H 2 O 


C + NaOH → E + G 

B + ? → C 







72 









1 

2 

3 

KMnO4 ⎯→Cl2 

⎯→ 

FeCl3 

⎯→ 

Fe( 

OH ) 

Dạng 2: Bài tập về điều chế các chất 

3 

4 

5 

⎯→ 

Fe O ⎯→ 

Fe 

Chú ý: - Mức độ hoạt động hóa học: F 2 >Cl 2 >Br 2 > I 2 phi kim mạnh đẩy phi kim yếu ra 

khỏi muối. 

- Tính axit: HI > HBr > HCl > HF. 

III.161. Nêu nguyên tắc điều chế Cl 2 trong phòng thí nghiệm. Lấy 4 ví dụ phản ứng 

minh hoạ. [38]. 

III.162. Từ KBr, HCl, MnO 2 , H 2 O. Viết các phương trình phản ứng điều chế Br 2 . 

III.163. Em hãy viết PTHH giải thích câu ca dao: 

“Lúa chiêm lấp ló đầu bờ 

Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên” 

III.164. Viết PTHH điều chế trực tiếp NaCl theo 10 phương pháp khác nhau. 

III.165. Từ Cl 2, Fe và một số chất cần thiết hãy điều chế FeCl 2 theo các cách khác nhau 

chỉ qua 2 phản ứng. 

III.166. Từ 1 mol dd H 2 SO 4 cho tác dụng với các đơn chất, hợp chất khác nhau ta có thể 

thu được: 

a. 0,25 mol SO 2 . b. 0,5 mol SO 2 . c. 3 

1 mol SO2 . d. 1mol SO 2 . 

e. 1,5 mol SO 2 . f. 3 

4 mol SO2 . g. 2 mol SO 2 . 

Hãy viết phương trình phản ứng cho các trường hợp trên. 

III.167. Trong phòng thí nghiệm có Ca, H 2 O, NaCl, MnO 2 , dd H 2 SO 4 . Hãy điều chế 

clorua vôi. 

III.168. Cho các hóa chất NaCl, MnO 2 , NaOH, H 2 SO 4 đặc và các dụng cụ cần thiết có 

thể điều chế được nước Gia – ven không? Viết các phương trình hóa học. 

Dạng 3: Bài tập về dự đoán và giải thích hiện tượng 

Chú ý: - Dự đoán các hiện tượng kết tủa, hòa tan, màu sắc, mùi vị,... xẩy ra trong thí 


- Giải thích các hiện tượng trên cơ sở tính chất đặc trưng của chất có trong phản 

ứng và viết các phương trình phản ứng minh họa. 


III.169. Giải thích tại sao khi đi thám hiểm sâu vào các hang, động thạch nhũ, các nhà 

thám hiểm thường cảm thấy ngạt thở? 

III.170. Giải thích nguyên nhân tạo mưa axit và cho biết hậu quả của nó. 

2 

3 







73 









III.171. Mô tả hiện tượng quan sát được trong các thí nghiệm sau và viết các PTHH: 

a. Sục clo vào nước được dd A, rồi nhúng quỳ tím vào dd A. Để dd A ngoài ánh 

sáng một thời gian, thu được dd B, nhúng quỳ tím vào dd B. 

b. Đốt quặng pirit (sắt) trong oxi dư và hấp thụ sản phẩm khí bằng nước brom 

hoặc dd Ca(OH) 2 . 

III.172. Giải thích câu tục ngữ: 

Cha truyền con nối. 

Thợ nguội (thợ rèn) dạy con: 

“Muốn lửa đỏ hơn, 

Ta nên rảy nước.” 

III.173. Tại sao không nên bón đạm hoặc lân cùng với vôi? Hoặc bón đạm lúc trời quá 

nóng hoặc quá rét ? 

III.174. Dựa vào bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học, hãy kế ra những điều có thể 

biết được về nguyên tố ô số 16 và ô số 19. 

III.175. Khi trộn dd AgNO 3 và dd H 3 PO 4 không thấy kết tủa tạo thành. Nếu thêm tiếp 

NaOH vào thì kết tủa màu vàng xuất hiện. Tiếp tục thêm dd HCl vào thì kết tủa 

vàng chuyển thành kết tủa trắng. Giải thích hiện tượng xảy ra và viết các 

PTHH. 

III.176. Bằng phương pháp hóa học hãy làm khô những khí có lẫn hơi nước sau: CO, 

CO 2 , HCl. Giải thích sự lựa chọn chất làm khô. 

III.177. Giải thích tại sao trong nước tự nhiên thường có lẫn những lượng nhỏ các muối: 

Ca(NO 3 ) 2 , Mg(NO 3 ) 2 , Ca(HCO 3 ) 2 , Mg(HCO 3 ) 2 . Hãy dùng một hóa chất để có 

thể loại bỏ đồng thời các muối trên ra khỏi nước. 

III.178. Cho một mẩu giấy quỳ tím vào ống nghiệm đựng nước cất, sau đó sục khí CO 2 

vào ống nghiệm. Màu của giấy quỳ tím có biến đổi không? Nếu khi đun nóng 

nhẹ ống nghiệm thì màu của giấy quỳ tím biến đổi ra sao? Hãy giải thích và 

viết các phương trình hóa học nếu có. 

Dạng 4: Bài tập về nhận biết các chất 

Chú ý:- Dựa vào tính chất hóa học đặc trưng của từng phi kim và hợp chất của nó. 

- Tất cả các chất được chọn dùng để nhận biết các hóa chất theo yêu cầu của đề 

bài đều được coi là thuốc thử. 


III.179. Hãy nhận biết các khí đựng trong các bình không nhãn: CO 2 , SO 2 , CO, O 2 . 

III.180. Có 4 dung dịch không nhãn của 4 chất HCl, BaCl 2 , NaCl, NaClO. Hãy 

nêu phương pháp hoá học nhận biết mỗi chất. 







74 









III.181. Để phân biệt khí SO 2 và khí CO 2 người ta dùng hóa chất nào? 

a. Dung dịch Ca(OH) 2 c. Dung dịch Na 2 CO 3 

b. Dung dịch KCl d. Dung dịch KMnO 4 

III.182. Một gia đình nông dân mua 3 loại phân hoá học là: phân kali KCl, phân đạm 

NH 4 NO 3 , phân lân Ca(H 2 PO 4 ) 2 về bón cho cây trồng, do sơ ý nên không ghi 

nhãn của từng loại phân đã mua. Chỉ bằng một hoá chất dễ kiếm, em hãy giúp 

gia đình này ghi lại nhãn của từng loại phân bón đó. 

III.183. Chỉ dùng một kim loại, em hãy nhận biết 4 dung dịch mất nhãn sau: NaCl, HCl, 

H 2 SO 4 , H 3 PO 4 . 

III.184. Hãy nhận biết các bình khí không nhãn sau: Cl 2 , H 2 , O 2 , N 2 , CO. 

III.185. Phân biệt các chất bột sau đây bằng phương pháp hoá học: S, CaO, P, Na 2 S, 

CaCO 3 , Fe 2 O 3 . 

III.186. Làm thế nào chứng minh sự có mặt của từng khí trong bình chứa hỗn hợp gồm: 

O 2 , H 2 , Cl 2 , CO 2 . 

III.187. Chỉ dùng dd HCl hãy nhận biết các chất bột đựng trong các lọ riêng biệt gồm: 

CaO, MnO 2 , FeO, Ag 2 O, NaCl. 

Dạng 5: Bài tập về tinh chế các chất 

Chú ý: - Dùng hóa chất thích hợp chỉ có chất cần tinh chế tác dụng tạo thành một hóa 

chất mới rồi từ hóa chất này tái tạo và thu lại hóa chất cần tinh chế bằng phản 

ứng thích hợp, các tạp chất khác không quan tâm. 

- Sản phẩm tạo thành có thể tách dễ dàng khỏi hỗn hợp bằng phương pháp hóa 


III.188. Chọn các chất thích hợp để loại bỏ các tạp chất ra khỏi khí sau và viết phương 

trình phản ứng xảy ra: 

a. H 2 lẫn CO 2 . c. CO 2 lẫn CO. 

b. O 2 lẫn NH 3 . d. CO 2 lẫn HCl. 

III.189. Khí clo điều chế từ dung dịch HCl đặc và MnO 2 thường lẫn tạp chất là hơi nước 

và axit clohidric. Để loại hết tạp chất ra khỏi clo người ta dẫn khí clo lẫn tạp 

chất qua 2 bình mắc nối tiếp nhau, mỗi bình đựng một chất lỏng. Hãy cho biết 

tên chất lỏng đựng trong bình thứ nhất và bình thứ hai. Giải thích. [24] 


III.190. CO 2 bị lẫn khí NH 3 , SO 2 . Hãy trình bày cách tinh chế để có CO 2 tinh khiết. 

III.191. Từ hỗn hợp ba axit H 2 SO 4 và H 3 PO 4 , HCl , làm thể nào để có được H 3 PO 4 tinh 

khiết. 







75 









III.192. Hãy tinh chế khí CO khỏi hỗn hợp với CO 2 , O 2 , NH 3 . 

III.193. Sau khi làm thí nghiệm có những chất thải độc hại sau: HCl, H 2 S, CO 2 , SO 2 . 

Em hãy đề xuất một trong các chất: nước vôi trong, dung dịch HCl, dung dịch 

NaCl, nước cất để loại bỏ chnungs tốt nhất, giải thích và viết phương trình hóa 

học (nếu có). 


III.194. Nêu cách tách khí Cl 2 ra khỏi hỗn hợp: Cl 2 có lẫn N 2 và H 2 . 

Dạng 6: Bài toán lập công thức hoá học và tìm nguyên tố 

Chú ý: - Hóa trị với oxi của nguyên tố là bằng số thứ tự của nguyên tố đó. 

- Hóa trị đối với hiđro của nguyên tố bằng 8 trừ đi số thứ tự của nhóm. 

III.195. Đốt cháy hoàn toàn 8,5 gam một hợp chất A cần 12 gam oxi thu được nước và 

5,6 lít SO 2 (đktc). Hãy lập công thức phân tử hợp chất A. 

III.196. Để đốt cháy hoàn toàn a gam hợp chất X cần 0,125a mol oxi thu được nước và 

2,75a gam CO 2 . 

a. Lập công thức phân tử của X. 

b. Cho toàn bộ sản phẩm cháy khi đốt 4,0 gam X sục vào bình chứa 200 gam dd 

Ca(OH) 2 7,4%. Tính nồng độ % của dung dịch sau phản ứng. 

III.197. X là nguyên tố phi kim có hóa trị III trong hợp chất với khí hiđro. Biết thành 

phần phần trăm khối lượng của hiđro trong hợp chất là 17,65%. Xác định 

nguyên tố X. 

a. Cl b. P c. S d. N 

III.198. Một loại thủy tinh dùng để làm cửa kính, hoặc đồ dùng gia đình có thành phần 

75% SiO 2 , 12% CaO, 13% Na 2 O. Hãy tìm công thức hóa học của thủy tinh dưới 

dạng oxit. 

III.199. Đốt cháy hoàn toàn 13,6 gam hợp chất X sinh ra 0,896 lít SO 2 (đktc )và 0,72 

gam H 2 O. Biết tỉ khối của X đối với NH 3 (khí amoniac) bằng 2. Xác định công 

thức hóa học của X. 

Dạng 7: Bài toán tính theo công thức và phương trình hoá học 

Chú ý: CO 2 + dung dịch kiềm ( lấy số mol của chất nào không thay đổi ở hai phương 

trình làm mẫu số): 


- Nếu: 

n 

2 

d kiêm 

n 

CO2 

=1 →Muối tạo thành là muối axit 







76 






- Nếu: 

n 

2 

d kiêm 

n 

CO2 

≥ 2 →Muối tạo thành là muối trung hòa 




- Nếu: 1< 

n 

2 

d kiêm 

n 

CO2 








Tính % thể tích các khí trong D. 

III.210. Cho V lít hỗn hợp khí H 2 , CO, O 2 vào bình kín (đktc). Bật tia lửa điện để đốt 

cháy hết các khí trong bình và đưa về điều kiện ban đầu thì thể tích khí chỉ còn 

56,25% thể tích hỗn hợp trên. Dẫn toàn bộ sản phẩm sục qua nước vôi trong dư 

thấy xuất hiện 20 gam kết tủa và còn lại 15,68 lít khí oxi. Tìm V và % thể tích 

các khí trong hỗn hợp đầu. 

III.211. Cho 44gam hỗn hợp muối NaHSO 3 và NaHCO 3 phản ứng hết với dung dịch 

H 2 SO 4 trong điều kiện không có không khí, thu được hỗn hợp khí A và 35,5gam 

muối Na 2 SO 4 duy nhất. Trộn hỗn hợp khí A với oxi thu được hỗn hợp khí B có tỉ 

khối so với hidro là 21. Dẫn hỗn hợp khí B đi qua xúc tác V 2 O 5 ở nhiệt độ thích 

hợp, sau phản ứng thu được hỗn hợp khí C gồm 4 chất có tỉ khối so với hiđro là 

22,252. Viết các PTHH và tìm % về thể tích của SO 3 trong hỗn hợp khí C. 

III.212. Tính lượng axit H 2 SO 4 98% được điều chế từ 50 kg quặng pirit (có chứa 60% 

FeS 2 ) với hiệu suất của cả quá trình là 80%. 

III.213. Trong công nghiệp, người ta điều chế phân đạm urê bằng cách cho khí 

NH 3 tác dụng với khí CO 2 ở nhiệt độ cao và áp suất cao, có xúc tác theo PTHH: 

CO 2 + 2 NH 3 → CO(NH 2 ) 2 + H 2 O. 

Tính thể tích các khí CO 2 , NH 3 cần lấy để sản xuất 10 tấn urê, hiệu suất quá trình 

là 80%. [21] 

III.214. Người ta tổng hợp NH 3 từ N 2 và H 2 bằng cách nung nóng hỗn hợp hai 

khí ở nhiệt độ, áp suất cao, có xúc tác. Từ 500 lít hỗn hợp N 2 , H 2 (đktc-có tỉ khối 

so với hidro là 7,2) sau khi nung nóng cho phản ứng xảy ra, lại đưa về điều kiện 

ban đầu thấy thể tích thu được chỉ bằng 88% thể tích hỗn hợp đầu. Tìm hiệu suất 

phản ứng tổng hợp NH 3 và thể tích các khí trong hỗn hợp sản phẩm. 

Dạng 8: Xác định tên và vị trí của nguyên tố trong bảng tuần hoàn các nguyên 

tố hóa học 

Chú ý: - Biết cấu tạo nguyên tử của nguyên tố có thể suy ra vị trí và tính chất nguyên tố 

đó. 

- Biết vị trí 1 nguyên tố trong bảng tuần hoàn có thể suy ra cấu tạo nguyên tử và 

tính chất hóa học cơ bản của nó. 


- Dựa vào quy luật biến đổi tính chất của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn có 

thể so sánh tính chất hóa học của 1 nguyên tố với các nguyên tố lân cận xung 

quanh. 







78 









III.215. Có 3 nguyên tố X, Y, Z trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học. Cho biết: 

- X,Y thuộc cùng chu kì và ở hai nhóm liên tiếp. 

- Z, X thuộc cùng nhóm và ở hai chu kì liên tiếp. 

- Nguyên tử X có 2 electron ở lớp thứ ba. 

- Tính kim loại của Z, X, Y theo thứ tự giảm dần. 

Xác định tên và vị trí của các nguyên tố X, Y, Z trong bảng tuần hoàn các nguyên 

tố hóa học. Viết công thức phân tử của các oxit và hiđroxit của X, Y, Z. 

(Đề thi HSG tỉnh lớp 9 – Tỉnh Thái Bình, năm 2009 - 2010) 

III.216. Nguyên tố trong cùng chu kỳ trong bảng hệ thống tuần hoàn sẽ có cùng: 

a. Số điện tích hạt nhân b. Số khối e. Hóa trị 

c. Số electron ở lớp ngoài cùng d. Số lớp electron 

III.217. Xác định công thức hóa học của hợp chất XH 3 . Biết rằng trong hợp chất oxit 

của X hóa trị V có chứa 56,34% oxi theo khối lượng. 

III.218. Nguyên tử nguyên tố A có khối lượng là 40 đvC, trong hạt nhân có: số p = số n. 

Nguyên tử nguyên tố B có khối lượng 16 đvC, có số e lớp ngoài cùng là 6. 

Hãy cho biết số: p, n, e trong mỗi nguyên tố? 

(Đề thi HSG lớp 9 – thị xã Bỉm Sơn - Tỉnh Thanh Hóa, năm 2008 - 2009) 

III.219. Một nguyên tố phi kim tạo oxit trong đó oxi chiếm 50% về khối lượng. Xác 

định tên nguyên tố phi kim và công thức hợp chất khí với hidro của phi kim đó. 

III.220. Cho 2,16 gam hỗn hợp hai kim loại A, B ở phân nhóm IA tác dụng hoàn toàn 

với nước thu được 50ml dung dịch X và 896 cm 3 khí H 2 . 

a. Xác định tên A, B biết chúng ở hai chu kì liên tiếp nhau. 

b. Tính thể tích dung dịch HCl 20% ( d = 1,1 g/ml) cần để trung hòa hết 10ml 

dung dịch X. 

III.221. Cho 10,4 oxit một nguyên tố kim loại thuộc nhóm II tác dụng với dung dịch 

HCl dư, sau phản ứng tạo thành 15,9 g muối. Xác định tên nguyên tố kim loại và 

dự đoán một số tính chất của nguyên tố đó. 

III.222. Nguyên tử A có tổng số hạt p, n, e là 36. Nguyên tử B có tổng số hạt p, n, e là 

28. Tỉ số giữa số hạt mang điện so với số hạt không mang điện của A là 2 còn 

của B là 1,8. 


a. Xác định số hạt proton(p) trong hạt nhân của A và B. Cho biết tên, kí hiệu hóa 

học của nguyên tố A, B. 







79 









b. Cho A vào dung dịch Cu(NO 3 ) 2 và dung dịch Fe(NO 3 ) 2 . Dự đoán hiện tượng. 

Viết phương trình hóa học. 

(Đề thi HSG lớp 9 – Huyện Tĩnh Gia - Tỉnh Thanh Hóa, năm 2007 - 2008) 

III.223. Oxit cao nhất của một nguyên tố R thuộc phân nhóm VIIA và có tỉ lệ khối 

lượng các nguyên tố m R : m O = 7,1 : 11,2. Xác định nguyên tố R và so sánh tính 

chất hóa học của nguyên tố R với các nguyên tố xung quanh nó trong bảng hệ 

thống tuần hoàn. 

III.224. Nguyên tố R tạo thành hợp chất khí với hiđro có công thức hóa học chung là 

RH 4 . Trong hợp chất có hóa trị cao nhất với oxi chứa 72,73% là oxi. 

a. Hãy xác định tên nguyên tố R. 

b. Cho biết vị trí của nguyên tố R trong bảng hệ thống tuần hoàn. 

2.3.4. Bài tập tổng hợp 

IV.225. Axit H 2 SO 4 100% hấp thụ SO 3 tạo oleum theo phương trình: 

H 2 SO 4 + nSO 3 → H 2 SO 4 .nSO 3 

Hoà tan 6,76 gam oleum vào nước thành 200ml dd H 2 SO 4 . 10ml dung dịch này 

trung hoà đủ 16ml dd NaOH 0,5M. 

a. Tính n và khối lượng SO 3 trong oleum trên. 

b. Cần bao nhiêu gam oleum có hàm lượng trên pha vào 100ml dd H 2 SO 4 40% 

(d=1,31g/ml) để tạo oleum có hàm lượng SO 3 là 10%. 

IV.226. Biết rằng 5,6 gam chất A tác dụng vừa hết với một lượng dung dịch loãng có 

chứa 9,8 gam H 2 SO 4 thu được muối C và chất D. 

a. Hỏi A, C, D có thể là những chất nào? Viết phương trình phản ứng xảy ra. 

b. Nếu lượng C thu được bằng 15,2 gam thì lượng D thu được là bao nhiêu? 

Biết rằng A có thể là CaO, MgO, NaOH, KOH, Zn, Fe. 

IV.227. Cho m gam hỗn hợp Ba, Al vào nước dư được dung dịch A, phần không tan B 

và 1,792 lit khí (đktc). Cũng cho m gam hỗn hợp trên vào dd NaOH dư thu được 

4,48 lit khí (đktc). 

a. Viết PTPƯ xảy ra và tính m. 

b. Cho 50ml dd HCl nồng độ C M vào dd A thu được 2,34 gam kết tủa. Tính C M . 


IV.228. Hoà tan hoàn toàn một kim loại X hoá trị III trong 100ml dd H 2 SO 4 1M thu 

được dd A. Để trung hoà hết axit dư trong A phải dùng hết 30ml dd NaOH 1M. 







80 









Nếu cho NaOH vào dd A để được lượng kết tủa lớn nhất, lọc rửa kết tủa và nung 

nóng đến khối lượng không đổi được 2,89 gam chất rắn. Xác định tên kim loại X. 

IV.229. Cho 80 gam bột Cu vào 200ml dd AgNO 3 , sau một thời gian phản ứng đem lọc 

thu được dd A và 95,2 gam chất rắn B. Cho tiếp 80 gam bột Pb vào dd A, phản ứng 

xong đem lọc thì thu được dd D chỉ chứa 1 muối duy nhất và 67,05 gam chất rắn E. 

Cho 40 gam bột kim loại R (có hoá trị II) vào 1/10 dd D, sau phản ứng hoàn toàn 

đem lọc tách thì được 44,575 gam chất rắn F. Tính nồng độ mol của dd AgNO 3 và 

xác định kim loại R. 

IV.230. a. Từ 1 tấn quặng pirit (chứa 80% FeS 2 ) có thể điều chế được bao nhiêu lít dd 

H 2 SO 4 98% (d=1,84 g/ml). Biết hiệu suất quá trình là 85%. 

b. Nêu cách pha chế 1 lit dung dịch H 2 SO 4 4M từ axit thu được ở trên. 

c. Nếu cho 1 lit dd H 2 SO 4 98% tác dụng với Cu để điều chế CuSO 4 .5H 2 O thì thu 

được bao nhiêu kg tinh thể ngậm nước. (H=80%) 

IV.231. Nung a 1 gam Cu với a 2 gam O 2 thu được chất rắn A 1. Nung nóng A 1 trong a 3 

gam dd H 2 SO 4 98%, khi tan hết thu được dd A 2 và khí A 3 . Hấp thụ A 3 bằng 200ml 

dd NaOH 0,15M tạo ra dd chứa 2,3 gam muối. Cô cạn dd A 2 thu được 30 gam tinh 

thể CuSO 4 .5H 2 O. Nếu cho dd A 2 tác dụng với dd NaOH 1M thì để tạo ra lượng kết 

tủa lớn nhất phải dùng hết 300ml dd NaOH. Tìm a 1 , a 2 , a 3 . 

IV.232. Trộn 15ml dd H 2 SO 4 với 15ml dd HNO 3 rồi chia thành 2 phần bằng nhau. Phần 1: 

Cho dd BaCl 2 dư vào, thu được 6,99 gam kết tủa. Phần 2: Hoà tan tối đa được 4,2 gam 

CuO. Tính nồng độ mỗi axit trước khi pha trộn. 

IV.233. Hoà tan m gam hỗn hợp Cu, Fe trong V (ml) dd H 2 SO 4 98% (d=1,84g/ml), 

nóng, thu được 8,96 lit khí duy nhất SO 2 (đktc) và dd A. Làm kết tủa hết muối sắt, 

đồng trong dd A cần dùng 400ml dd NaOH 3M. Lọc kết tủa thu được nung đến 

khối lượng không đổi thu được chất rắn có khối 

lượng 24 gam. Tìm m và V. 

IV.234. Nung hỗn hợp gồm a gam sắt và b gam lưu huỳnh một thời gian thu được hỗn 

hợp A. Hoà tan A trong dd HCl dư thu được V lit hỗn hợp khí B (đktc), dd C và 

chất rắn D có khối lượng là 2,0 gam. Khí B có tỉ khối so với H 2 là 9. Cho khí B sục 

vào dd CuCl 2 dư được 24 gam kết tủa. Tính a, b. 


IV.235. Hỗn hợp X gồm CO 2 , SO 2 có tỉ khối so với N 2 bằng 2. Cho 0,112 lit hỗn hợp 

khí X lội chậm qua 500 ml dd Ba(OH) 2 . Sau thí nghiệm phải dùng hết 25 ml dd 

HCl 0,2 M để trung hoà Ba(OH) 2 dư. 







81 









a. Tính thành phần % số mol mỗi khí trong hỗn hợp X. 

b. Tính C M của dd Ba(OH) 2 trước thí nghiệm. 

c. Hãy nhận biết mỗi khí trong X. 

IV.236. Hoà tan 14,2g hỗn hợp C gồm MgCO 3 và muối cacbonat của kim loại R vào dd 

axit HCl 7,3% vừa đủ thu được dd D và 3,36 l khí (đktc).Nồng độ MgCl 2 trong dd 

D là 6,028%. 

a) Xác định R và % khối lượng các chất trong hỗn hợpC. 

b) Cho NaOH dư vào dd D, lọc kết tủa, nung trong không khí đến khối lượng 

không đổỉ. Tính khối lượng chất rắn thu được sau khi nung. 

IV.237. Hoà tan lượng Al trong 200 ml dd H 2 SO 4 (vừa đủ), thu được 6,72 lit H 2 (đktc) 

và dd A. 

a. Tính khối lượng Al đã phản ứng. 

b. Nồng độ mol của dd H 2 SO 4 đã dùng là bao nhiêu? 

c. Cho 300 ml dd NaOH vào dd A thu được 7,8 gam kết tủa. Tính nồng độ mol của 

dd NaOH ban đầu. 

IV.238. Thêm dần dd KOH 33,6% vào 40,25ml dd HNO 3 37,85% (d = 1,242g/ml) đến 

khi trung hoà hoàn toàn thì được dd A. Đưa dd A về 0 o C thì được dd B có nồng độ 

11,6% và khối lượng muối tách ra là m gam. Tính m. 

IV.239. Hỗn hợp A chứa Fe và kim loại M có hoá trị không đổi. Tỉ lệ số mol của M và 

Fe trong A là 2:3. Chia hỗn hợp thành 3 phần bằng nhau: 

Phần I: Đốt cháy hết trong oxi được 66,8g hỗn hợp gồm Fe 3 O 4 và oxit của M. 

Phần II: Hoà tan hết trong dd HCl thu được 26,88lit H 2 (đkc). 

Phần III: Tác dụng vừa đủ với 33,6lit khí Cl 2 (đkc). 

Xác định kim loại M và khối lượng của từng kim loại trong hỗn hợp. 

2.4. Sử dụng hệ thống bài tập trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi hoá học lớp 9 

2.4.1. Sử dụng hệ thống bài tập để phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh 

Việc tuyển chọn, xây dựng hệ thống bài tập cũng như việc bồi dưỡng học sinh 

giỏi nhằm giúp học sinh nắm chắc kiến thức hoá học, vận dụng linh hoạt các kiến thức 

vào tình huống thực tế, rèn luyện kỹ năng, phát huy được tính tích cực, sáng tạo trong 

hoạt động nhận thức, từ đó hình thành nên nhân cách của người lao động trong thời đại 


mới. Trong giảng dạy, giáo viên phải đưa học sinh vào vai trò chủ thể, sử dụng phương 

pháp nêu vấn đề để gây hứng thú nhận thức, thúc đẩy quá trình tìm tòi sáng tạo, tự lực 







82 









giải quyết nhiệm vụ đặt ra cho các em. Do đó, giáo viên cần tiếp tục bổ sung, mở rộng 

và hoàn chỉnh hệ thống bài tập để nâng dần mức độ nhận thức cho học sinh như sau: 

1. Đi dần từ bài tập cơ bản nâng lên thành bài tập phân hoá: có thể ghép nhiều bài 

tập cơ bản thành bài nâng cao hoặc nâng dần độ khó. Ví dụ: từ việc cho học sinh làm bài 

tập tách BaO và Fe 2 O 3 ra khỏi hỗn hợp đến bài tập tách BaO, Fe 2 O 3 , Al 2 O 3 , CuO ra khỏi 

nhau; sau đó lại chuyển sang bài tách các chất Na 2 CO 3 , BaCO 3 , Al 2 O 3 , Fe 2 O 3 , CuO. Khi 

hướng dẫn học sinh giải bài tập sau cần tìm mối liên hệ với bài tập trước để thấy được 

cách thức tháo gỡ các vấn đề; biết chuyển từ dạng bài đơn giản sang dạng bài phức tạp; 

biết kết nối các lý thuyết đã học cũng như phương pháp giải bài tập. 

2. Từ hệ thống bài tập bảo đảm kiến thức cơ bản, giáo viên biến đổi để được 

những bài tập tương đương cho học sinh giải. Từ bài tập đã giải, thay đổi, thêm, bớt các 

dữ kiện thành bài tập mới. Dần dần khuyến khích, yêu cầu học sinh tự biến đổi thành bài 

tập mới. Như vậy, học sinh vừa được làm quen với phương pháp giải bài tập, vừa biết 

được phương pháp đó áp dụng trong những tình huống nào. 

3. Thường xuyên cho học sinh biết sử dụng đúng ngôn từ trong bài tập để xác 

định chính xác chất tham gia, chất tạo thành tuỳ thuộc điều kiện phản ứng, thời gian 

phản ứng,… Luôn chú ý giúp học sinh rút ra được những nhận xét có tính quy luật trong 

từng tình huống để vận dụng vào giải bài tập một cách linh hoạt. 

Ví dụ, hệ số tỉ lượng các chất tham gia, điều kiện bảo toàn khối lượng các chất 

phản ứng… để tìm ra “mấu chốt” của bài toán. 

4. Chọn những bài tập có tình huống học sinh thường mắc sai lầm để củng cố khắc 

sâu kiến thức. Thường xuyên gắn liền hoá học với thực tế: phát huy vai trò tích cực, chủ 

động của học sinh, hướng học sinh nhìn nhận các sự vật, hiện tượng hoá học sát đúng với 

thực tế, thường xuyên liên hệ với đời sống, sản xuất và vận dụng vào thực tế. Từ đó, giúp 

các em hiểu sâu sắc quá trình hoá học và giải quyết được bài tập dễ dàng và chính xác 

hơn, tránh được những sai lầm đáng tiếc. 

5. Giáo viên hướng dẫn, giúp đỡ để học sinh có thể giải bài tập một cách tốt nhất 

trong thời gian nhanh nhất. Thường tiến hành giải theo quy trình 4 bước: 

- Nghiên cứu đề bài: tìm hiểu nội dung bài tập, xác định điểm “mấu chốt” và đưa 

ra grap định hướng. 


- Xác định hướng giải: đề ra các bước giải. 

- Thực hiện các bước giải: trình bày các bước giải hoặc tính toán cụ thể. 

- Kiểm tra, đánh giá kết quả: bao gồm kết quả bài tập và cả cách giải. 







83 









Tôn trọng các cách giải của học sinh. Yêu cầu các em tìm được nhiều cách giải 

khác nhau và cách tốt nhất trong các cách đó. Rèn luyện được ý thức thường xuyên chọn 

lựa cách giải tốt nhất cũng chính là giúp học sinh biết kiểm tra, đánh giá kết quả bài làm 

của mình cũng như của người khác. 

6. Cần kết hợp bài tập tự luận với bài tập trắc nghiệm khách quan. Bài tập tự luận 

đòi hỏi học sinh tư duy logic, chặt chẽ, tính cẩn thận, kiên trì chịu khó. Bài tập trắc 

nghiệm khách quan lại rèn cho học sinh khả năng tái hiện, óc liên tưởng, phân tích, tính 

định hướng và cách giải quyết vấn đề nhanh nhạy. Theo chúng tôi, nên gắn bài tập trắc 

nghiệm khách quan với bài tập tự luận trong các bài toán khi học sinh đã nắm vững các 

phương pháp giải cơ bản. 

2.4.2. Các ví dụ 

Sau đây, chúng ta sẽ xem xét một số ví dụ về việc sử dụng hệ thống bài tập để 

phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh trong quá trình dạy học. 

Ví dụ 1: (Bài tập I.2): Có những oxit sau: K 2 O, MgO,CaO, SO 3 , BaO, N 2 O 5 , CO 2 , 

FeO, Al 2 O 3 , SiO 2 . Lần lượt cho các oxit đó vào nước, vào dung dịch H 2 SO 4 , dung dịch 

NaOH sẽ có phản ứng nào xảy ra? Viết các phương trình phản ứng đó. 

- Nghiên cứu đề : SO 3 , N 2 O 5 (tạo Ax mạnh) 

Oxit axit CO 2 , SiO 2 (tạo Ax yếu) dd NaOH 

Các oxit Oxit lưỡng tính Al 2 O 3 H 2 O 

Oxit bazơ BaO, K 2 O (tạo kiềm) dd H 2 SO 4 

FeO, MgO (tạo Bz ↓) 

- Xác định hướng giải: Viết PTHH của các oxit với nước, NaOH, H 2 SO 4 . 

- Trình bày bài giải: 

+ Với nước: SO 3 + H 2 O → H 2 SO 4 (1) 

N 2 O 5 + 2 H 2 O → 2 HNO 3 (2) CO 2 + H 2 O ↔ H 2 CO 3 (3) 

K 2 O + H 2 O → 2 KOH (4) BaO + H 2 O → Ba(OH) 2 (5) 

+ Với H 2 SO 4 : 

K 2 O + H 2 SO 4 → K 2 SO 4 + H 2 O 

MgO + H 2 SO 4 → MgSO 4 + H 2 O 

Al 2 O 3 + 3H 2 SO 4 → Al 2 (SO 4 ) 3 + 3 H 2 O 

+ Với NaOH: 

SO 3 + 2 NaOH → Na 2 SO 4 + H 2 O 

CO 2 + NaOH → NaHCO 3 

BaO + H 2 SO 4 → BaSO 4 + H 2 O 

FeO + H 2 SO 4 → FeSO 4 + H 2 O 


N 2 O 5 +2 NaOH → 2NaNO 3 + H 2 O 

SiO 2 + 2NaOH → Na 2 SiO 3 +H 2 O 







84 









CO 2 + 2 NaOH → Na 2 CO 3 + H 2 O 

- Kiểm tra, đánh giá kết quả: 

+ Phương trình phản ứng đã đúng chưa ? 

Al 2 O 3 + 2 NaOH →2 NaAlO 2 +H 2 O 

+ Các phản ứng đã được mô tả hết chưa ? Trong nước ?Trong dung dịch axit ? 

Trong dung dịch NaOH ? 

Nhờ bước kiểm tra này, giáo viên giúp học sinh không bỏ sót các phương trình 

phản ứng của nước trong dung dịch axit với oxit axit là SO 3 , N 2 O 5 . Do đó, trong dung 

dịch H 2 SO 4 ngoài 5 phương trình phản ứng trên còn có thêm phản ứng (1) và (2); chỉ 

còn CO 2 và SiO 2 là không phản ứng. Trong dung dịch NaOH còn có phản ứng của nước 

trong dung dịch kiềm với oxit bazơ là BaO, K 2 O theo phương trình phản ứng (4) và (5): 

cả thảy có 7 chất phản ứng. 

Bài tập này giúp học sinh phát triển thao tác tư duy như phân tích, tổng hợp, so 

sánh, khái quát hoá,…Học sinh có cách nhìn sát đúng thực tế hơn: phản ứng giữa các 

chất thường xảy ra trong dung dịch, không được bỏ qua vai trò của nước! 

Ví dụ 2 (Bài tập I.7) Viết phương trình hóa học có thể xảy ra khi cho từng chất 

trong số các chất sau tác dụng với nhau: dung dịch HCl, dung dịch KOH, BaSO 4 , dung 

dịch MgCl 2 , CaCO 3 , dung dịch Na 2 CO 3 ,Ca(NO 3 ) 2 , CaO. 

- Nghiên cứu đề: Phân loại các chất và xác định quan hệ của chúng. 

Oxit bazơ kiềm CaO 

dung dịch KOH (H 2 O, KOH) 

Dung dịch axit mạnh HCl dung dịch: MgCl 2 ,Na 2 CO 3 (H 2 O) 

muối rắn: CaCO 3 , BaSO 4 

- Xác định hướng giải: Viết phương trình phản ứng của các chất trên với nhau, 

với nước trong dung dịch và có thể cả với sản phẩm mới sinh ra. 


HCl + KOH → KCl + H 2 O 

2HCl + CaO → CaCl 2 + H 2 O 

2 HCl + Na 2 CO 3 → 2 NaCl + CO 2 ↑+ H 2 O 

2 KOH + MgCl 2 → Mg(OH) 2 ↓ + 2 H 2 O 

2HCl + CaCO 3 → CaCl 2 + CO 2 ↑ + H 2 O 

Phản ứng của CaO với nước trong các dung dịch KOH, Na 2 CO 3 , MgCl 2 và phản 

ứng trao đổi của Ca(OH) 2 với các muối trong dung dịch đó. 


CaO + H 2 O → Ca(OH) 2 Ca(OH) 2 +MgCl 2 → Mg(OH) 2 ↓ + CaCl 2 

Ca(OH) 2 + Na 2 CO 3 → CaCO 3 ↓ + 2 NaCl 







85 









Tính tích cực của học sinh trong bài tập này được tiếp tục củng cố và nâng lên ở mức 

độ cao hơn bài trước. Từ đó, các em đỡ mắc sai lầm khi xác định các phản ứng trong dung 

dịch, đặc biệt phản ứng của kim loại kiềm với dung dịch muối. 

Ba. 

Ví dụ 3. (Bài tập II.86): Hãy nhận biết các chất bột riêng biệt: Al, Fe, Mg, Cu, 

a) Với thuốc thử tuỳ ý chọn. 

b) Chỉ dùng dung dịch H 2 SO 4 loãng. 

Giáo viên yêu cầu học sinh nhận biết, hướng dẫn bổ sung chính xác hoá 

cách nhận biết. 

Ba dùng H 2 O 

a.- Nghiên cứu đề: Al dùng dd NaOH 

tan, H 2 ↑ 

tan, H 2 ↑ 

Fe, Cu ↓Cu dd 1 +NaOH ↓ trắng →đỏ nâu (Fe) 

Mg dd HCl tan dd 2 

+ NaOH ↓ trắng (Mg) 

- Xác định hướng giải: Dùng các thuốc thử đặc trưng để nhận ra các chất, viết 

phương trình phản ứng xảy ra. 

- Trình bày cách nhận biết: Lần lượt lấy một ít các chất bột: 

+ Cho vào nước, thấy tan và có khí không màu thoát ra thì chất bột đó là Ba. 

Phương trình phản ứng: Ba + 2 H 2 O → Ba(OH) 2 + H 2 ↑ 

+ Cho vào dung dịch NaOH đặc, thấy tan và khí không màu thoát ra. Đó là kim 

loại nhôm. PTHH: 2 Al + 2 NaOH + 2 H 2 O → 2 NaAlO 2 + 3 H 2 ↑ 

+ Cho vào dung dịch HCl, thấy không tan là Cu; tan là Fe và Mg thu được 2 dung 

dịch muối. Cho NaOH vào một trong 2 dung dịch muối đó, nếu thấy kết tủa trắng không 

đổi màu trong không khí thì kim loại tương ứng là Mg; còn nếu kết tủa trắng, xanh nhạt 

hoá đỏ nâu thì kim loại tương ứng là Fe. Phương trình phản ứng: 

Mg + 2 HCl → MgCl 2 + H 2 ↑ MgCl 2 + 2 NaOH → Mg(OH) 2 ↓ + 2 NaCl 

Fe + 2 HCl → FeCl 2 + H 2 ↑ 

4 Fe(OH) 2 + O 2 + 4 H 2 O → 4 Fe(OH) 3 ↓ đỏ nâu 

FeCl 2 + 2 NaOH → Fe(OH) 2 ↓ tr-x + 2 NaCl 

- Kiểm tra, đánh giá kết quả: Cách nhận biết đó hợp lý chưa ? Có thể nhận biết 

bằng thuốc thử khác không ? Hạn chế bớt thuốc thử bên ngoài được không ? Bớt thuốc 

thử nào? 


Trả lời các câu hỏi đó và đưa học sinh vào nghiên cứu tình huống tiếp theo. 

b. – Nghiên cứu đề ra: Ba dư Mg Al Fe Cu 

dd H 2 SO 4 ↑,↓trắng tan ↑ tan ↑ tan ↑tan kt 







86 









(H 2 O) Ba(OH) 2 MgSO 4 Al 2 (SO 4 ) 3 FeSO 4 

Ba(OH) 2 dư ↓trắng ↓keo,tanbớt ↓tr-x→đỏ nâu 

- Xác định hướng giải: 

Dùng dd H 2 SO 4 loãng phản ứng với 4 chất bột, còn Cu không phản ứng. 

Bari phản ứng cho dấu hiệu khác biệt Al, Fe, Mg nên nhận tiếp được nó. Cho Ba 

dư vào dung dịch H 2 SO 4 sẽ có phản ứng của Ba với H 2 O sinh ra Ba(OH) 2 làm thuốc thử 

nhận ra các dung dịch muối của 3 kim loại còn lại. 

- Trình bày bài giải: Lấy 5 ống nghiệm đựng dung dịch H 2 SO 4 và cho vào mỗi 

ống một ít một chất bột cần tìm đến khi hết khí thoát ra, từ đó nhận ra Ba và Cu. Thêm 

tiếp Ba dư vào ống của nó: 

Ba + H 2 SO 4 → BaSO 4 ↓ + H 2 ↑ 

2Al + 3 H 2 SO 4 → Al 2 (SO 4 ) 3 + 3H 2 ↑ 

Fe + H 2 SO 4 → FeSO 4 + H 2 ↑ 

Ba dư + 2 H 2 O → Ba(OH) 2 + H 2 ↑ 

Mg + H 2 SO 4 → MgSO 4 + H 2 ↑ 

Dùng dd Ba(OH) 2 nhỏ đến dư vào các dd muối, sẽ nhận ra kim loại ban đầu: 

+ Là nhôm: Al 2 (SO 4 ) 3 + 3 Ba(OH) 2 → 3 BaSO 4 ↓ trắng+ 2 Al(OH) 3 ↓ keo 

2 Al(OH) 3 + Ba(OH) 2 → Ba(AlO 2 ) 2 tan + 4 H 2 O 

+ Là manhê: MgSO 4 + Ba(OH) 2 → Mg(OH) 2 ↓ trắng + BaSO 4 ↓ trắng 

+ Là sắt: FeSO 4 + Ba(OH) 2 → Fe(OH) 2 ↓ tr-xanh + BaSO 4 ↓ trắng 

4 Fe(OH) 2 + O 2 + 4 H 2 O → 4 Fe(OH) 3 ↓ đỏ nâu 


+ Các thao tác nhận biết đã chính xác chưa ? Có cách nào khác không ? 

+ Sau đó, nâng dần bằng các tình huống: 

• Chỉ dùng dd H 2 SO 4 có thể nhận ra được những chất bột kim loại nào nữa? 

• Có thể dùng dd HCl thay thế để nhận ra 5 chất bột trên không ? 

• Các trường hợp dùng dd H 2 SO 4 nhận ra thì HCl nhận được không ? 

• Liệu có thể chỉ dùng dung dịch nào khác để nhận ra các chất bột đó ? 

• Chuyển thành bài trắc nghiệm: Chỉ dùng dd H 2 SO 4 có thể nhận ra tối đa mấy 

kim loại trong số: Ca, Na, Cu, Fe, Zn, Mg ? 

A. 3 B. 4 C. 5 D. 6 


Ví dụ 4. (Bài tập II.95): Từ FeO, hãy viết phương trình hóa học điều chế Fe(OH) 3 

theo 4 phương pháp khác nhau (mỗi phương pháp không quá 3 phản ứng). 

- Nghiên cứu đề: + Fe(OH) 3 có thể tạo thành từ chất nào ? 







87 









như: 

+ Từ FeO tạo thành chất đó theo tối đa 2 phản ứng nào ? 

Fe(II) Fe(OH) 2 

FeO Fe(OH) 3 

Fe 

Fe(III) 

- Xác định hướng giải: Hoàn chỉnh sơ đồ điều chế: 

FeCl 2 Fe(OH) 2 

FeO FeCl 2 FeCl 3 Fe(OH) 3 

Fe 2 (SO 4 ) 3 

Fe FeCl 3 

- Trình bày bài giải: Viết các phương trình phản ứng: 

+ Cách 1: FeO + 2 HCl → FeCl 2 + H 2 O 

FeCl 2 + 2 NaOH → Fe(OH) 2 ↓ + 2NaCl 

4Fe(OH) 2 + O 2 + 2H 2 O → 4Fe(OH) 3 ↓ 

+ Cách 2: FeO + 2 HCl → FeCl 2 + H 2 O 

2 FeCl 2 + Cl 2 → 2 FeCl 3 

FeCl 3 + 3 NaOH → Fe(OH) 3 ↓ + 3 NaCl 

+ Cách 3: 2 FeO + 4 H 2 SO 4 → Fe 2 (SO 4 ) 3 + SO 2 ↑ + 4 H 2 O 

Fe 2 (SO 4 ) 3 + 6 NaOH → 2 Fe(OH) 3 ↓ + 3 Na 2 SO 4 

+ Cách 4: FeO + CO ⎯⎯→ 

t 0 

Fe + CO 2 2 Fe + 3 Cl 2 → 2 FeCl 3 



+ Các cách thực hiện như vậy đúng chưa? Phương trình phản ứng được chưa? 

+ Có cách nào điều chế được nữa không ? Học sinh có thể đưa ra các cách khác 

FeSO 4 Fe 2 (SO 4 ) 3 

FeO Fe 2 O 3 FeCl 3 Fe(OH) 3 

Ở bài tập này, học sinh vừa phải tổng hợp kiến thức về FeO vừa là oxit bazơ, vừa 

là chất có thể bị oxi hoá (bởi oxi, H 2 SO 4 đặc nóng) lên Fe(III), lại vừa liên hệ điều chế 

Fe và tính chất hoá học của Fe, Fe(II), của muối và điều chế bazơ,… Như vậy đòi hỏi 

học sinh tái hiện kiến thức, vừa phải tự tìm tòi, nghiên cứu thêm về hợp chất Fe(II) và đề 


ra những cách điều chế khác nhau, đầy tính sáng tạo. 

Ví dụ 5. (Bài II.123): Một mẫu Cu lẫn Ag, Fe, S. Làm thế nào để tinh chế Cu? 







88 









Hoặc: 

- Nghiên cứu đề: muối Fe(dd) 

Hỗn hợp rắn Cu, Ag (rắn) muối Cu(dd) Cu (rắn) 

SO 2 ↑ 

Ag (rắn) 

- Xác định hướng giải: Có thể tinh chế theo các sơ đồ: 

Cu,Ag 

Fe, S 

Fe, Cu, 

Ag, S 

O 2 ,t 0 

CuO,Ag +HCl CuCl 2 +NaOH Cu(OH) 2 O 2 , t 0 

Fe 3 O FeCl 3 Fe(OH) 

CuO 

4 

3 

FeCl Fe 

2 Fe(OH) 2 O 3 

2 

H 2 ,t 

Cu 

+ HCl Cu, Fe 

0 

+ HCl Ag,S 

Cu 

+O 2 ,t 0 Ag +HCl 

CuCl 

+Fe 

CuO 

2 

- Trình bày bài giải: Học sinh viết các phương trình phản ứng và nêu cách tách: 

+ Cách 1: 

(1). Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp trong không khí, loại được S: 

S + O 2 → SO 2 ↑ 

3 Fe + 2 O 2 → Fe 3 O 4 

Cu 

2 Cu + O 2 → 2 CuO 

Hoà tan hỗn hợp rắn trong dung dịch HCl dư, Ag không tan và bị tách: 

CuO + 2 HCl → CuCl 2 + H 2 O 

Fe 3 O 4 + 8 HCl → 2FeCl 3 + FeCl 2 + 4H 2 O 

(2). Cho dung dịch tác dụng với NaOH dư và lọc kết tủa nung ở nhiệt độ cao: 

Nung: 

CuCl 2 + 2 NaOH → Cu(OH) 2 ↓+ 2 NaCl 

Cu(OH) 2 → CuO + H 2 O 

FeCl 2 +2 NaOH → Fe(OH) 2 ↓+2 NaCl 

4Fe(OH) 2 + O 2 → 2Fe 2 O 3 + 4H 2 O 

FeCl 3 +3 NaOH → Fe(OH) 3 ↓ + 3 NaCl 

2 Fe(OH) 3 → Fe 2 O 3 + 3 H 2 O 

(3). Nung hỗn hợp oxit trong hidro dư ở nhiệt độ cao: 

CuO + H 2 → Cu + H 2 O 

Fe 2 O 3 +3 H 2 → 2 Fe + 3 H 2 O 

(4). Hoà tan hỗn hợp kim loại trong dung dịch HCl dư, Fe tan còn lại Cu: 

Fe + 2 HCl → FeCl 2 + H 2 

+ Cách 2: Học sinh viết các phương trình phản ứng theo sơ đồ trên. 



+ Nhận xét sơ đồ mỗi cách ? 







89 









+ Rút ngắn sơ đồ bằng phản ứng nào ? Chẳng hạn, bước (2) của cách 1 có thể cho 

bột Fe dư vào dung dịch muối rồi cho Cu, Fe dư vào dung dịch HCl. 

+ Chú ý thao tác như thế nào ? Phương trình phản ứng đã đúng chưa ? 

+ Có cách nào khác để tinh chế Cu nữa không ? Cách nào nhanh nhất ? Cách nào 

dễ thực hiện nhất ? 

Ví dụ 6. (Bài III.166) Từ 1 mol dung dịch H 2 SO 4 cho tác dụng với các đơn chất, 

hợp chất khác nhau ta có thể thu được: 

a. 0,25 mol SO 2 d. 1mol SO 2 f. 3 

4 mol SO2 . 

b. 0,5 mol SO 2 . e. 1,5 mol SO 2 . g. 2 mol SO 2 . 

c. 3 

1 mol SO2 . 

Hãy viết các phương trình phản ứng cho các trường hợp trên. 

Giáo viên hướng dẫn học sinh: 

- Nghiên cứu đề: Pư trao đổi ? Na 2 SO 3 , NaHSO 3 . n SO2 ? 

1 mol H 2 SO 4 SO 2 dựa pư ? n SO2 1,lấy S ở đâu ? 

n SO2 =1,pư với chất nào ? 

- Xác định hướng giải: Các phản ứng này dựa vào cơ sở bảo toàn nguyên tố S 

và các nguyên tố khác. 

+ Khi n SO2 1, H 2 SO 4 phải oxi hoá các chất chứa S. 

+ Khi n SO2 = 2, H 2 SO 4 trao đổi với muối -HSO 3 như NaHSO 3 , KHSO 3 ,… 


a. Tỉ lệ số mol H 2 SO 4 : SO 2 = 4:1 3(SO 4 ), số mol H 2 O là 4. 

4H 2 SO 4 + ?... 2(O) → SO 2 ↑ + 4 H 2 O + 3… (SO 4 )? 

↔ 4 H 2 SO 4 + 2 FeO → SO 2 + Fe 2 (SO 4 ) 3 + 4 H 2 O 


b. Tỉ lệ số mol H 2 SO 4 và SO 2 là 2:1 1(SO 4 ) và 2H 2 O. 

2 H 2 SO 4 + ?... → SO 2 ↑ + ?... (SO 4 ) + 2 H 2 O 

↔ 2H 2 SO 4 + Cu → CuSO 4 + SO 2 ↑ + 2 H 2 O 







90 









c. Tỉ lệ số mol H 2 SO 4 và SO 2 là 3:1. 

3 H 2 SO 4 + ?... (O) → SO 2 ↑ + ?... 2(SO 4 ) + 3 H 2 O 

↔ 3 H 2 SO 4 + Cu 2 O → 2 CuSO 4 + SO 2 ↑ + 3 H 2 O 

d. Tỉ lệ số mol H 2 SO 4 và SO 2 là 1:1. 

H 2 SO 4 + Na 2 SO 3 → Na 2 SO 4 + SO 2 ↑ + H 2 O 

Hoặc: 2 H 2 SO 4 + C → 2 SO 2 + CO 2 + 2 H 2 O 

e. Tỉ lệ là 2: 3. 2 H 2 SO 4 + ?... (S) → 3 SO 2 ↑ + 2 H 2 O 

↔ 2 H 2 SO 4 + S → 3 SO 2 ↑ + 2 H 2 O 

f. Tỉ lệ là 3 : 4. 3 H 2 SO 4 + ?...(S) → 4 SO 2 + 3 H 2 O + ?... (O) 

↔ 3 H 2 SO 4 + H 2 S → 4 SO 2 ↑ + 4 H 2 O 

g. Tỉ lệ là 1: 2. H 2 SO 4 + 2 NaHSO 3 → Na 2 SO 4 + 2 SO 2 ↑ + 2 H 2 O 


+ Đối với các tỉ lệ trên có thể dùng phản ứng khác được không ? 

+ Mỗi tỉ lệ đó áp dụng trong các trường hợp nào ? 

+ Nguyên tắc cơ bản của bài tập dạng này ? 

+ Có thể thay đổi tỉ lệ và viết các PTHH, chẳng hạn 14/15; 10/9,… 

Ví dụ 7. (Bài I.71) : Cho 200 ml dung dịch H 3 PO 4 2M tác dụng với 500 ml dung 

dịch NaOH. Cô cạn dung dịch thu được 61,2g muối khan. Tìm nồng độ mol của dung 

dịch NaOH. 

- Nghiên cứu đề: H 3 PO 4 (n= 2.0,2) 61,2g muối 

NaOH PTHH Muối? n NaOH C M 

- Xác định hướng giải: Tính n axit , PTHH n muối n NaOH C NaOH 

- Giải: = 0,2 × 2 0,4 (mol) 

. 

n 

4 

H 

= 

3PO 

Phương trình hoá học. NaOH + H 3 PO 4 → NaH 2 PO 4 + H 2 O (1) 

2 NaOH + H 3 PO 4 → Na 2 HPO 4 + 2 H 2 O (2) 

3 NaOH + H 3 PO 4 → Na 3 PO 4 + 3 H 2 O (3) 

+ Cách 1: Nhận xét: n muối = n axit ; n NaOH = n nước 

Gọi số mol NaOH là x, áp dụng định luật bảo toàn khối lượng ta có: 

98 × 0,4 + 40x = 61,2 + 18x x = 1,0 (mol) 


1 

C NaOH = = 2 ( M ) . 

0,5 







91 









61,2 

+Cách 2: Nhận xét: số mol muối bằng số mol axit. Mà M muối = = 153. 

0.4 

Vậy hỗn hợp muối gồm: Na 2 HPO 4 (M = 142) và Na 3 PO 4 (M = 164). 

Theo PTHH (2), (3): 

Ta có hệ: 

⎧x 

+ 

⎨ 

⎩142x 

2 NaOH + H 3 PO 4 → Na 2 HPO 4 + 2 H 2 O 

2x x x 

3 NaOH + H 3 PO 4 → Na 3 PO 4 + 3 H 2 O 

3y y y 

y 

+ 

= 

164y 

0,4 

= 

61,2 

⇒ 

⎧x 

⎨ 

⎩y 

= 

= 

0,2 (mol) 

0,2 (mol) 

1 

Nên n NaOH = 2x + 3y = 2 0,2 + 3 0,2 = 1 (mol). ⇒ C NaOH = = 2 ( M ) 

0,5 

- Kiểm tra, đánh giá: + Các cách giải đúng chưa ? 

+ Các cách giải đó dựa trên nhận xét nào ? 

+ Có thể tính theo cách nào khác ? (tăng giảm khối lượng; xét các trường hợp 

muối có thể tạo ra). 

Ví dụ 8. (Bài II.129) Hoà tan 17,6 g hỗn hợp một kim loại kiềm M và oxit của nó 

M 2 O vào 200g nước được dung dịch A. Cô cạn dung dịch A được 22,4g hidroxit kim loại 

kiềm khan. 

a. Tìm tên kim loại M và khối lượng các chất trong hỗn hợp đầu. 

b. Tính thể tích dung dịch H 2 SO 4 0,5M cần để trung hoà dung dịch A. 

- Nghiên cứu đề: 

M (amol) 

tăng 17a gam 

17,6g M 2 O⎛ 

⎞ 

⎜ 

1 22,4g MOH 

b mol⎟ 

tăng 9b gam 

Tăng 4,8 gam 

⎝ 2 ⎠ 

- Xác định hướng giải: aM + b ( 2 M + 16) = 17, 6 

Có thể lập được hệ phương trình: 17a + 9b = 22,4 – 17,6 = 4,8 

Bài toán có 3 ẩn số > số dữ kiện là 2 (= số phương trình), do đó phải giải bằng cách 

biện luận để tìm tên kim loại. Từ M M → M MOH → n MOH → n axit → V dd axit 



a) Gọi số mol M và M 2 O trong hỗn hợp là a và b. 

Phương trình phản ứng: 

1 

2 







92 









2 M + 2 H 2 O → 2 MOH + H 2 ↑ (1) 

M 2 O + H 2 O → 2 MOH (2) 

Cứ 1 mol M tạo 1 mol MOH, khối lượng tăng 17 g. Có a mol M – tăng 17a. 

0,5mol M 2 O -----------------------------------9,0 g. Có 0,5b ----------- 9b. 

+ Giả sử hỗn hợp chỉ có M thì: 17a = 22,4 - 17,6 = 4,8 → a = (4,8 : 17) = 0,282. 

→ M = (17,6 : 0,282) = 62,3 

+ Giả sử hỗn hợp chỉ có M 2 O thì: 9b = 4,8 → b = (4,8 : 9) = 0,533. 

→ 2M + 16 = (17,6 : 0,533× 2 ) = 66 → M = (66 – 16) : 2 = 25 

Vậy 25 < M < 62,3 . Suy ra kim loại M chỉ có thể là K. Hidroxit là KOH. 

b). Phương trình phản ứng: 

Cu(NO 3 ) 2 , ?AgNO 3 

KBr AgNO 3 tỉ lệ C % 

KNO 3 , NaNO 3 

2 KOH + H 2 SO 4 → K 2 SO 4 + 2 H 2 O 

Số mol KOH là: n KOH =22,4:56=0,4(mol). Số mol H 2 SO 4 là 0,4:2 =0,2(mol) 

Thể tích dung dịch H 2 SO 4 là: V = 0,2 : 0,5 = 0,4(lít). 

- Kiểm tra, đánh giá: + Bài toán có số phương trình ít hơn số ẩn phải giải bằng 

cách biện luận. Tìm nguyên tố phải tìm nguyên tử khối hoặc số thứ tự nguyên tố. Ở đây 

là tìm khoảng giá trị của M để xác định tên nguyên tố. Có cách biện luận khác? 

+ Trường hợp này có thể giải bài toán bằng phương pháp M TB được không? 

Ví dụ 9. (Bài tập II.138): Hoà tan 5,91g hỗn hợp NaCl, KBr vào 100 ml dung dịch 

hỗn hợp Cu(NO 3 ) 2 0,1M và AgNO 3 chưa biết nồng độ, thu được kết tủa A và dung dịch 

B. Trong dung dịch B, nồng độ % NaNO 3 và KNO 3 tương ứng theo tỷ lệ 3,4 : 3,03. Cho 

miếng Zn vào dung dịch B, sau khi phản ứng kết thúc, lấy miếng Zn ra, sấy khô, cân lại 

thấy khối lượng miếng Zn tăng 1,1225g. Hãy: 

a) Tính khối lượng kết tủa A, biết brom cũng tạo AgBr↓. 

b) Tính nồng độ AgNO 3 trong dung dịch ban đầu. 

Hướng dẫn học sinh giải: 

- Nghiên cứu đề bài: ↓A (AgBr, AgCl) 

NaCl + Cu(NO 3 ) 2 

Cu ( Klượng giảm) 

+ Zn dư 

Ag (Klượng tăng) 

tỉ lệ m 

tỉ lệ n 

- Xác định hướng giải: - Trình bày bài giải: 

a). Tính khối lượng kết tủa A: 

n Cu(NO3)2 = 0,1. 0,1 = 0,01(mol). 

Tăng 

1,1225g 


+ Tính số mol các chất đã cho xmol NaCl+AgNO 3 → AgCl↓ + NaNO 3 

Viết phương trình hoá học ymol KBr + AgNO 3 → AgBr↓ + KNO 3 







93 









5,91 gam (kết tủa A) 

+ Tìm tỉ lệ số mol các chất: Từ: C % NaNO 3 : C % KNO 3 = 3,4: 3,03 

→ mNaNO 3 : mKNO 3 = 3,4 : 3,03 

→ 3,4 3,03 

nNaNO : nKNO = = = 4 : 3 

3 3 

85 101 

+ PTHH của Zn trong dd B Zn + 2AgNO 3 → Zn(NO 3 ) 2 + 2 Ag↓ (3) 

Zn + Cu(NO 3 ) 2 → Zn(NO 3 ) 2 + Cu↓ (4) 

Cứ 1mol Zn pư với AgNO 3 m tăng 151g 

--- 1mol ------ ----Cu(NO 3 ) 2 m giảm 1g 

Mà pư xong m Zn tăng chứng tỏ AgNO 3 dư 

+ Tính khối lượng kết tủa A Và NaCl, KBr hết sau 2 pư đầu, số mol x,y. 








Viết các phương trình hóa học và tìm thành phần % về thể tích của SO 3 trong hỗn hợp 

khí C. 

- Nghiên cứu đề: 

44g NaHCO 3 H 2SO 4 35,5g Na 2 SO 4 n Na2SO4 d C/H2 %V SO3 

NaHSO 3 A:SO 2 ,CO 2 m A n A M C 

d B/H2 M B n O2 m B = m C 

- Xác định hướng giải: 

Từ PTHH, n Na2SO4 → n A , m A → n O2 

→ m B → m C → n C → n SO3 → %V SO3 

Hoặc n Na2SO4 , 44g hh d B /H2 M B d C /H2 M C 


+ Cách 1: Các phương trình phản ứng : 

2NaHSO 3 + H 2 SO 4 ⎯ ⎯→ Na 2 SO 4 + 2SO 2 ↑ + 2 H 2 O (1) 

2NaHCO 3 + H 2 SO 4 ⎯ ⎯→ Na 2 SO 4 + 2CO 2 ↑ + 2 H 2 O (2) 

Số mol Na 2 SO 4 = (35,5 : 142) = 0,25 (mol) 

Đặt số mol NaHSO 3 , NaHCO 3 lần lượt là x và y, ta có : 

104x + 84y = 44 (I) x = 0,1(mol) 

Theo (1) và (2) ta có: x + y = 0,5 (II) y = 0,4 (mol) 

Hỗn hợp B có M B = 21. 2 = 42 (gồm 0,1mol SO 2 ; 0,4mol CO 2 ; z mol O 2 ). 

Vậy : 

64.0,1 + 44.0,4 + 32. z 

= 42 ⎯ ⎯→ z = 0,3(mol) 

0,1 + 0,4 + z 

Phương trình hóa học tạo hỗn hợp C : 2SO 2 + O 2 ⎯ V ⎯→ 

O 2 5 

2SO 3 (3) 

Gọi số mol SO 2 phản ứng là a. Theo (3), ta có: số mol O 2 phản ứng là 0,5a. 

Trong hỗn hợp B có (0,1 – a) mol SO 2 (chưa phản ứng); (0,3 – 0,5a) mol O 2 

(chưa phản ứng) ; 0,4 mol CO 2 (không phản ứng); a mol SO 3 (tạo ra). 

Khối lượng mol trung bình của hỗn hợp C là : 22,252.2 = 44,504 

[64(0,1 − a) 

+ 32(0,3 − 0,5a) 

+ 44.0,4 + 80a] 

Ta có: 

= 44,504 

[(0,1 − a) 

+ (0,3 − 0,5a) 

+ 0,4 + a] 

⎯ ⎯→ a = 0,09 (mol) 

Trong hỗn hợp C: 

SO 2 là : 0,1 – 0,09 = 0,01(mol), O 2 là : 0,3 - 0,045 =0,255(mol) 

Số mol CO 2 là : 0,4 ; số mol SO 3 = 0,09 


Tổng số mol : 0,01 + 0,255 + 0,4 + 0,09 = 0,755 

Phần trăm thể tích SO 3 trong C : 

n C 

0 ,09 .100 % = 11,92% 

0 ,755 

n SO3 







95 









Cách 2: Từ các phương trình phản ứng ta có nhận xét: 

Số mol Na 2 SO 4 = số mol H 2 SO 4 = (35,5: 142) = 0,25 (mol) = 0,5. n A . 

⎯ ⎯→ 

n 

+ n 

Áp dụng ĐLBTKL ta có: 

m = mSO 2 

+ mCO 

2 

n 

+ n 

n 

35,5 

= 2 × 

142 

= = 

= 

NaHSO 3 NaHCO 3 SO 2 CO 2 H 2O 

= 44+ 

0,25× 

98−35,5 

−0,5 

× 18 

A 

= 

24(gam) 

0,5 (mol ) 

Gọi số mol của SO 2 và CO 2 trong hỗn hợp là x,y. Ta có hệ phương trình: 

64x + 44y = 24,0 

x + y = 0,5 

x = 0,1 (mol) 

y = 0,4 (mol) 

Gọi số mol O 2 trong B là z, ta có phương trình theo M B : 

22 + 32 z 

M B 

= = 2× 

21 = 42 ⎯ ⎯→ z = 0,3(mol) 

. Vậy trong B có 0,8 mol khí. 

0,5 + z 

Vì M C = 22,252 . 2 = 44,504 và BTKL: m B = m C = 24 + 0,3.32 = 33,6 (gam) 

→ Số mol C là: n C = (33,6 : 44,504) = 0,755 (mol) 

PTHH tạo hỗn hợp C: 2 SO 2 + O 2 ⎯ V ⎯→ 

O 2 5 

2 SO 3 

Theo phương trình phản ứng: số mol SO 2 phản ứng bằng số mol SO 3 tạo thành. 

CO 2 không phản ứng, nên số mol C ít hơn số mol B đúng bằng số mol O 2 đã phản ứng. 

Do vậy: = 2× 

n = 2× 

(0,8 − 0,755) 0,09(mol) 

n = 

SO 3 O2 

Phần trăm thể tích SO 3 trong C : 


0 ,09.100% = 11,92% 

0,755 

+ “Mấu chốt” bài này là ở chỗ nào ? Các bước giải đúng chưa ? 

+ Trong 2 cách giải có điểm nào giống, khác nhau ? Cách nào dễ, gọn hơn? 

+ Có cách giải nào khác ? 

Qua các ví dụ trên, chúng ta thấy rằng: trong quá trình suy nghĩ tìm ra cách giải, 

học sinh phải huy động tất cả kiến thức cơ bản có liên quan; đổng thời sử dụng các thao 

tác tư duy: phân tích, so sánh, tổng hợp, trừu tượng hoá, khái quát hoá,… Làm tốt khâu 

kiểm tra, đánh giá cách giải và yêu cầu giải cách cách khác nhau thực chất là phát huy 

tính tích cực, sáng tạo của học sinh; đồng thời khắc sâu kiến thức, phương pháp giải bài 

tập. 








96 









TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 

Qua quá trình nghiên cứu đề tài, trong chương này chúng tôi đã tiến hành một số 

công việc chính sau: 

1. Đề xuất một số phương pháp giải bài toán hóa học, đó là cơ sở, nguyên tắc để 

thiết kế bài tập bồi dưỡng HSG. Nguồn tư liệu để chúng tôi thiết kế các bài tập dựa vào 

các xuất phát sau: 

- Những kiến thức và kĩ năng cần kiểm tra. 

- Một số bài tập cơ bản có sẵn. 

- Một số sai lầm về lí thuyết mà HS thường mắc phải. 

Đây là nội dung có tính chất chỉ đạo để chúng tôi xây dựng các ví dụ và áp dụng. 

2. Chúng tôi đã đưa các ví dụ vào từng phương pháp giải toán để minh họa cho các 

cơ sở và nguyên tắc đã đề xuất. 

3. Để đa dạng hóa nội dung cho các bài tập nhằm phát triển tư duy và tính tích cực, 

sáng tạo của học sinh, chúng tôi đã xây dựng 239 bài tập tự luận và hướng dẫn để học 

sinh có thể giải bài tập một cách tốt nhất trong thời gian nhanh nhất thuộc các dạng sau: 

- Bài tập về các loại hợp chất vô cơ. 

- Bài tập về kim loại. 

- Bài tập về phi kim – Sơ lược bảng tuần hoàn. 

- Bài tập tổng hợp. 

Mỗi nhóm bài tập, chúng tôi chỉ lựa chọn, sưu tầm và xây dựng một số bài tập 

phục vụ cho bồi dưỡng HSG các cấp (trường THCS, huyện, tỉnh). Những bài tập này, có ý 

nghĩa tác dụng quan trọng là thông qua việc giải bài tập học sinh sẽ lĩnh hội một cách tự 

giác, tích cực cả về kiến thức hoá học, cả về cách thức giải bài tập, cả về phương pháp tư 

duy và luôn có được niềm vui sướng của sự nhận thức sáng tạo. 

Trên cơ sở hệ thống bài tập đã xây dựng, hướng dẫn học sinh quy trình giải bài tập, 

xác định điểm “mấu chốt”, tình huống sai lầm thường mắc phải thông qua các bài tập cụ 

thể. Từ giải những bài cụ thể, học sinh sẽ biết cách tháo gỡ những điểm “mấu chốt” của 

từng dạng bài và tìm cho những dạng bài khác. Đó cơ sở của việc xác định logic của bài, 

học sinh sẽ đưa ra được sơ đồ định hướng đi từ cái đã cho đến cái cần tìm để giải bài tập. 








97 






CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 




3.1. Mục đích, nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm 

3.1.1. Mục đích 

Chúng tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm đánh giá hiệu quả của việc tuyển chọn 

và xây dựng hệ thống bài tập hoá học (phần vô cơ) trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi 

lớp 9 ở trường trung học cơ sở. 

3.1.2. Nhiệm vụ 

- Tham khảo ý kiến một số chuyên gia về hệ thống bài tập đã xây dựng đối với 

công tác bồi dưỡng học sinh giỏi hoá học lớp 9 trường THCS. 

- Hướng dẫn sử dụng hệ thống bài tập đã biên soạn để bồi dưỡng các lớp học sinh 

giỏi hoá học lớp 9 cho các giáo viên thực hiện. 

dạy học. 

- Kiểm tra, đánh giá hiệu quả của tài liệu thực nghiệm và cách sử dụng nó trong 

- Xử lý, phân tích kết quả thực nghiệm, từ đó rút ra kết luận về: 

+ Kết quả nắm vững kiến thức, hình thành kỹ năng giải bài tập và tính sáng tạo 

của lớp học thực nghiệm (TN) và lớp đối chứng (ĐC). 

+ Mức độ phù hợp về nội dung, số lượng, chất lượng bài tập chúng tôi đưa ra với 

yêu cầu của việc bồi dưỡng học sinh giỏi hoá học lớp 9 ở trường THCS. 

3.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm 

- Sử dụng hệ thống bài tập nâng cao về hoá vô cơ để bồi dưỡng học sinh chuẩn bị 

cho các kỳ thi học sinh giỏi lớp 9 của tỉnh. Các bài tập này sử dụng trong các tiết giảng 

dạy lý thuyết cũng như luyện tập, ôn tập. 

- Đánh giá hiệu quả của việc dùng bài tập nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo 

của học sinh qua quan sát các giờ học và kết quả kiểm tra các lớp thực nghiệm. 

3.3. Phương pháp thực nghiệm 

3.3.1. Đối tượng học sinh và địa bàn thực nghiệm 

Chúng tôi đã tiến hành thực nghiệm sư phạm ở các lớp bồi dưỡng học sinh giỏi 

lớp 9 của các huyện Tĩnh Gia,Triệu Sơn, Nga Sơn, Hà Trung và thành phố Thanh Hóa. 

Được sự hưởng ứng giúp đỡ của các giáo viên giảng dạy, chúng tôi đã tuyển mỗi 


đơn vị 2 lớp gồm lớp thực nghiệm và lớp đối chứng tương đương nhau về số lượng và 

chất lượng dựa trên kết quả thi chọn học sinh giỏi lớp 9 ở các trường THCS với đề 

chung của phòng Giáo dục- Đào tạo huyện, thành phố. 







98 









3.3.2. Giáo viên thực nghiệm 

Cả lớp đối chứng và thực nghiệm đều do một giáo viên giảng dạy. 

- Huyện Tĩnh Gia: Phạm Thu Phương, tuổi nghề 18 năm. 

- Huyện Triệu Sơn: Lê Thị Kim Thoa, tuổi nghề 6 năm. 

- Huyện Nga Sơn: Nguyễn Thị Lan, tuổi nghề 10 năm. 

- Huyện Hà Trung: Nguyễn Quang Toàn, tuổi nghề 7 năm. 

- Thành phố Thanh Hóa: Đào Quang Chấn, tuổi nghề 25 năm. 

3.3.3. Kế hoạch giảng dạy 

Chúng tôi trao đổi với giáo viên về cách thức thực nghiệm và nhất trí như sau: 

- Ở các lớp thực nghiệm, giáo viên dùng bài tập trong hệ thống bài tập và phương 

pháp nêu vấn đề, tổ chức điều khiển học sinh tìm tòi cách giải, thu nhận kiến thức thông 

qua việc giải quyết các bài tập và trả lời câu hỏi. Như vậy, qua từng tiết học, học sinh sẽ 

nắm được cả nội dung và phương pháp giải quyết các vấn đề học tập đề ra. Giáo viên 

đóng vai trò điều khiển, hướng dẫn quá trình thu nhận kiến thức, làm chính xác hoá nội 

dung kiến thức và cách thức tư duy. 

- Ở các lớp đối chứng, giáo viên dùng bài tập của mình đã chuẩn bị để giảng dạy 

theo phương pháp truyền thống. Giáo viên giải các bài tập mẫu, sau đó học sinh bắt 

chước giải các bài tương tự. 

- Để đánh giá hiệu quả của việc dùng hệ thống bài tập phát huy tính tích cực của 

học sinh, chúng tôi tiến hành kiểm tra 3 bài 45 phút sau 3 chương. Đề bài kiểm tra 2 lớp 

như nhau, cùng biểu điểm và cùng giáo viên chấm. Các đề kiểm tra đã được đưa vào 

phần phụ lục. 

- Sau khi kiểm tra, sẽ tiến hành chấm bài theo thang điểm 10, thống kê kết quả và 

phân loại theo 3 nhóm: nhóm khá, giỏi có đểm 7,8,9,10; nhóm trung bình có điểm 5,6 và 

nhóm yếu kém có điểm dưới 5. 

Tiến hành xử lý kết quả để rút ra kết luận về sự so sánh giữa các lớp thực nghiệm 

và lớp đối chứng. 

3.4. Kết quả thực nghiệm 

Đơn 

vị 

Bảng 3.1: Kết quả kiểm tra lần 1, lần 2, lần 3 


Đối Sỉ Lần 

Điểm x i 

TB 

tượng số TNSP 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 X i 

TN 1 - - - - 2 12 16 7 4 1 - 6,05 







99 









Tĩnh 

Gia 

Triệu 

Sơn 

Nga 

Sơn 

Hà 

Trung 

TP 

Thanh 

Hóa 

42 2 - - - - 1 8 14 8 8 3 - 6,55 

3 - - - 1 1 9 11 9 7 2 2 6,55 

1 - - - 1 4 15 12 5 3 1 - 5,70 

ĐC 41 2 - - 1 - 3 14 12 6 4 1 - 5,83 

3 - - - 2 3 12 11 7 5 - 1 5,93 

1 - - - 1 2 9 10 7 6 2 1 6,34 

TN 38 2 - - - - 3 8 9 9 7 2 - 6,39 

3 - - - - 2 9 9 8 6 3 1 6,53 

1 - - - 1 3 12 10 6 5 1 - 5,95 

ĐC 38 2 - - - 2 3 10 8 6 7 2 - 6,11 

3 - - - 1 3 9 11 7 5 1 1 6,16 

1 - - - - 4 15 11 6 5 1 1 6,00 

TN 43 2 - - - 1 2 11 12 8 6 3 - 6,26 

3 - - - - 2 10 9 9 8 3 2 6,65 

1 - - - 3 3 17 10 6 3 1 - 5,60 

ĐC 43 2 - - - 1 3 16 12 7 3 1 - 5,79 

3 - - - 1 4 10 11 8 6 2 1 6,21 

1 - - - 1 3 10 11 8 5 2 1 6,22 

TN 41 2 - - - - 4 9 10 8 6 4 - 6,37 

3 - - - - 2 9 11 7 7 3 2 6,61 

1 - - - 1 4 12 11 7 4 1 - 5,88 

ĐC 40 2 - - - - 4 11 13 7 3 2 - 6,00 

3 - - - 1 3 10 12 8 3 2 1 6,13 

1 - - - 1 3 11 12 8 5 2 - 6,10 

TN 

42 2 - - - - 2 9 10 8 7 4 2 6,69 

3 - - - 1 2 6 9 10 8 4 2 6,79 

ĐC 

1 - - - 2 3 13 13 7 4 1 - 5,84 

43 2 - - - 1 2 9 13 7 7 4 - 6,40 

3 - - 1 1 2 8 11 10 6 3 1 6,37 

3.5. Xử lý kết quả thực nghiệm 

Kết quả TNSP được xử lý theo phương pháp thống kê toán học theo thứ tự: 

1. Lập các bảng phân phối tần số, tần suất luỹ tích. 

2. Vẽ đồ thị đường luỹ tích từ bảng phân phối tần suất luỹ tích. 

3. Tính các tham số thống kê đặc trưng. 

a. Trung bình cộng (X): n i là tần số của giá trị x i , 

k 

n x + n x + ... + n x ∑ n x 

i i 

1 1 2 2 

k k i= 

1 

X = = 

n: số học sinh tham gia TN 

n + n + ... + n n 

1 

2 

k 


b. Phương sai (S 2 ) và độ lệch chuẩn (S) là tham số xác định độ phân tán của các 

số liệu quanh X. Biểu thức tính: S 

2 

2 

n (x − X) 

i i 

= ∑ 2 

. S = S 

n −1 







100 









Độ lệch chuẩn S càng nhỏ chứng tỏ độ phân tán các số liệu càng ít. 

c. Hệ số biến thiên (CV)hay độ lệch chuẩn tương đối: S 

CV = × 100% 

X 

thực nghiệm: 

Dựa vào các giá trị X, S, CV ta có thể đánh giá chất lượng của các đối tượng 

- Nếu 2 bảng số liệu có giá trị X bằng nhau thì ta tính độ lệch chuẩn S. Nhóm có 

độ lệch chuẩn S bé là nhóm đó có chất lượng đồng đều hơn (tốt hơn). 

- Nếu 2 bảng có giá trị trung bình cộng khác nhau, ta so sánh mức độ phân tán các 

số liệu bằng hệ số biến thiên CV. Nhóm có CV nhỏ, Xlớn hơn thì nhóm đó có chất 

lượng cao hơn và đồng đều hơn. 

d. Độ tin cậy: 

Để so sánh sự khác biệt về kết quả học tập giữa hai lớp ĐC và TN, chúng tôi sử 

dụng phép thử Student khi kết luận ở mức ý nghĩa α . 

Giá trị t d tính theo công thức: 

- Nếu t d 

≥ t α , f 

t α 

- Nếu t d < 

, f 

t 

d 

= 

X 

S 

n 

D C 

2 

D C 

D C 

− 

X 

S 

+ 

n 

T N 

2 

T N 

thì XD 

C 

và X 

khác nhau ở mức ý nghĩa α . 

T N 

T N 

thì XD 

C 

= X 

ở mức ý nghĩa α . 

T N 

(f = n ĐC + n TN – 2 và được gọi là độ lệch tự do) . 

Qua mỗi bài kiểm tra, chúng tôi đã lập bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất 

luỹ tích. Để cho gọn, chúng tôi tính chung kết quả các lớp vào một bảng ở đây. 

Bảng 3.2: Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích kiểm tra lần 1 

Điểm x i 

Số HS đạt điểm x i 

% số HS đạt điểm x i 


trở xuống 

ĐC TN ĐC TN ĐC TN 

0 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00 

1 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00 

2 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00 


3 8 3 3,90 1,46 3,90 1,46 

4 17 14 8,29 6,80 12,20 8,25 

5 69 57 33,66 27,67 45,85 35,92 







101 









6 56 60 27,32 29,13 73,17 65,05 

7 31 36 15,12 17,48 88,29 82,52 

8 19 25 9,27 12,14 97,56 94,66 

9 5 8 2,44 3,88 100,00 98,54 

10 0 3 0,00 1,46 100,00 100,00 

Tổng 205 206 100 100 

Hình 3.1: Đồ thị tần suất luỹ tích kết quả kiểm tra lần 1 của các lớp TN và ĐC 


Điểm x i 



% số HS đạt điểm xi 

trở xuống 


0 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00 

1 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00 

2 1 0 0,49 0,00 0,49 0,00 

3 4 1 1,95 0,49 2,44 0,49 


4 15 12 7,32 5,83 9,76 6,31 

5 60 45 29,27 21,84 39,02 28,16 

6 58 55 28,29 26,70 67,32 54,85 







102 









7 33 41 16,10 19,90 83,41 74,76 

8 24 34 11,71 16,50 95,12 91,26 

9 10 16 4,88 7,77 100,00 99,03 

10 0 2 0,00 0,97 100,00 100,00 

Tổng 205 206 100 100 

Hình 3.2. Đồ thị tần suất luỹ tích kết quả kiểm tra lần 2 của các lớp TN và ĐC 


Điểm x i 




trở xuống 


0 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00 

1 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00 

2 1 0 0,49 0,00 0,49 0,00 

3 6 2 2,93 0,97 3,41 0,97 

4 15 9 7,32 4,37 10,73 5,34 

5 49 43 23,90 20,87 34,63 26,21 


6 56 49 27,32 23,79 61,95 50,00 

7 40 43 19,51 20,87 81,46 70,87 







103 









8 25 36 12,20 17,48 93,66 88,35 

9 8 15 3,90 7,28 97,56 95,63 

10 5 9 2,44 4,37 100,00 100,00 

Tổng 205 206 100 100 

Hình 3.3. Đồ thị tần suất luỹ tích kết quả kiểm tra lần 3 của các lớp TN và ĐC 

Bảng 3.5: Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích tổng hợp 

Điểm x i 

Số HS đạt điểm x i % số HS đạt điểm x i 


trở xuống 


0 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00 

1 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00 

2 2 0 0,33 0,00 0,33 0,00 

3 18 6 2,93 0,97 3,25 0,97 

4 47 35 7,64 5,66 10,89 6,63 

5 178 145 28,94 23,46 39,84 30,10 

6 170 164 27,64 26,54 67,48 56,63 

7 104 120 16,91 19,42 84,39 76,05 

8 68 95 11,06 15,37 95,45 91,42 

9 23 39 3,74 6,31 99,19 97,73 

10 5 14 0,81 2,27 100,00 100,00 

Tổng 615 618 100 100 








104 






Hình 3.4. Đồ thị tần suất luỹ tích kết quả kiểm tra tổng hợp của các lớp TN và ĐC 




Tham 

số 

Bảng 3.6: Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng 

Lần 1 Lần 2 Lần 3 Tổng hợp 

ĐC TN ĐC TN ĐC TN ĐC TN 

X 5,79 6,14 6,02 6,45 6,16 6,63 5,99 6,40 

S 1,32 1,38 1,38 1,42 1,51 1,53 1,41 1,46 

CV % 22,8 22,5 22,9 22,0 24,5 23,1 23,5 22,8 

t α 

2 2 2 2 

,f 

t d 2,63 3,11 3,13 2,90 

3.6. Kết luận về thực nghiệm 

Qua số liệu thu thập từ kết quả thực nghiệm, chúng tôi rút ra một số nhận xét sau: 

1. Học sinh các lớp thực nghiệm nắm vững kiến thức hơn, biểu hiện ở khả năng 

tái hiện và vận dụng kiến thức tốt hơn, biết chủ động tìm ra cách giải quyết vấn đề và 

cách giải tối ưu; điểm trung bình các bài kiểm tra đều cao hơn ở lớp đối chứng. 

2. Lớp thực nghiệm có không khí học tập sôi nỗi hơn. Học sinh lớp thực nghiệm 

có ý thức thảo luận, tranh luận thường xuyên hơn cả trong và ngoài lớp học. Tỉ lệ học 

sinh đạt điểm khá giỏi ở lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng thể hiện ở kết quả kiểm 

tra đầu giờ học cũng như kết quả cuối chương. 

3. Đồ thị đường luỹ tích của các lớp thực nghiệm luôn nằm bên phải, phía dưới 

đồ thị đường luỹ tích của các lớp đối chứng. Giá trị điểm trung bình cộng kiểm tra của 

các lớp TN cao hơn lớp ĐC. Hệ số CV của lớp ĐC cao hơn lớp TN, chứng tỏ chất lượng 


học tập ở các lớp thực nghiệm cao đồng đều hơn ở các lớp đối chứng. 

Như vậy, có thể kết luận rằng: việc tuyển chọn, xây dựng và sử dụng hợp lý hệ thống 

bài tập hoá học trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 9 đã mang lại hiệu quả cao hơn, 







105 









học sinh thu nhận kiến thức chắc chắn, bền vững, sâu sắc hơn; khả năng vận dụng độc lập, 

sáng tạo và hứng thú nhận thức được phát triển. 

Bên cạnh kết quả thu được ở trên, các giáo viên dạy thực nghiệm đều nhất trí 

rằng: nội dung đề tài đã giúp họ có được hệ thống lý thuyết – bài tập tương đối phong 

phú, đảm bảo chất lượng, bước đầu đáp ứng nhu cầu sử dụng bài tập trong việc bồi 

dưỡng học sinh giỏi hoá học lớp 9. 

Chúng tôi còn tham khảo ý kiến của một số chuyên viên hoá ở các sở giáo dục - 

đào tạo và nhận được ý kiến tán thành về đề tài này. Các ý kiến cho rằng: đề tài có tính 

thiết thực giúp giáo viên THCS có thêm tư liệu trong việc tuyển chọn, xây dựng và sử 

dụng hệ thống bài tập nhằm pháy huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh trong dạy học 

hoá học, nhất là ở THCS. 

Tuy nhiên, chúng tôi cũng thấy việc áp dụng đề tài vào thực tế còn chưa được liên 

tục, rộng rãi và phụ thuộc một phần vào giáo viên thực nghiệm nên kết quả có hạn chế. 

Để đề tài có hiệu quả tốt hơn trong dạy và học, chúng tôi sẽ tiếp tục hoàn thiện hệ thống 

bài tập ở phần còn lại là bài tập về nồng độ dung dịch và phần hoá học hữu cơ. 








106 






C. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 




I. KẾT LUẬN 

Qua một thời gian nghiên cứu, tìm hiểu và thực hiện đề tài “ Tuyển chọn và xây 

dựng hệ thống bài tập bồi dưỡng học sinh giỏi hoá học lớp 9, trường trung học cơ sở”, 

chúng tôi đã tiến hành được các công việc sau: 

1. Tổng hợp được cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài bao gồm phương hướng đổi 

mới phương pháp dạy học hoá học ở THCS, những dấu hiệu đặc trưng của phương pháp tích 

cực; tư duy và phát triển tư duy của học sinh trong dạy học hoá học, những phẩm chất và 

năng lực quan trọng nhất của một học sinh giỏi hoá học. 

Tổng quan về bài tập hoá học: khái niệm về BTHH, tác dụng của BTHH trong 

việc thực hiện các nhiệm vụ môn học, phân loại và yêu cầu lý luận dạy học đối với 

BTHH, cơ sở xây dựng hệ thống BTHH lớp 9 dùng bồi dưỡng học sinh giỏi hoá học ở 

trường THCS, điều kiện cần thiết để nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi hoá 


2. Tuyển chọn và xây dựng được hệ thống bài tập hoá học lớp 9 (hoá vô cơ) dạng 

phân hoá theo từng chương, từng loại (có từ 7 đến 8 dạng ), gồm 335 bài tự luận, trong 

đó có 307 bài tự xây dựng và 28 bài tuyển chọn, có trình bày các phương pháp giải cơ 

bản. Ngoài ra, chúng tôi còn tuyển chọn và xây dựng được 117 bài trắc nghiệm khách 

quan, trong đó có 107 bài tự xây dựng và 10 bài tuyển chọn để có thể kết hợp sử dụng 

với tự luận trong giảng dạy. 

3. Nghiên cứu cách sử dụng hệ thống BTHH đã xây dựng để bồi dưỡng học sinh 

giỏi lớp 9 nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình 

học tập bộ môn. 

4. Sử dụng hệ thống BTHH đó trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi các lớp 

thực nghiệm ở một số huyện, thành phố của tỉnh Thanh Hóa. 

5. Chấm được 1233 bài kiểm tra đánh giá hiệu quả giờ học ở các lớp thực nghiệm 

và đối chứng; xử lý, phân tích, nhận xét kết quả thu được. 

Theo chủ quan của chúng tôi, đề tài đã đem lại một số điểm mới là: 


- Tổng hợp cơ sở lý luận của năng lực hay năng khiếu của học sinh giỏi hoá học, 

những yêu cầu lý luận dạy học cơ bản đối với bài tập hoá học. 







107 









- Đề xuất được hệ thống bài tập nâng cao (hoá vô cơ) và phương pháp giải nhằm 

bồi dưỡng học sinh giỏi hoá học lớp 9 ở trường trung học cơ sở. 

- Đề xuất hướng xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập trong quá trình dạy học 

nhằm phát huy tính tích cực, tự lực, sáng tạo của học sinh. 

Từ những kết quả thu được, chúng tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu tuyển chọn và xây 

dựng hệ thống bài tập bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 9 ở các phần còn lại của chương trình. 

Chúng tôi cũng sẽ đưa nội dung đề tài áp dụng vào việc bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm 

cho các lớp học chuyên đề để giúp giáo viên có trình độ chuyên môn vững vàng hơn. 

Trên đây chỉ là những kết quả nghiên cứu bước đầu. Mặc dù bản thân tôi đã hết sức 

cố gắng, nhưng vì điều kiện và thời gian nghiên cứu có hạn nên chắc chắn đề tài còn nhiều 

thiếu sót. Tôi rất mong nhận được ý kiến đóng góp quý báu của các thầy, cô giáo và các 

bạn đồng nghiệp để đề tài tiếp tục được hoàn chỉnh hơn. 

II. kiÕn nghÞ 

Qua quá trình nghiên cứu đề tài và tiến hành thực nghiệm đề tài, chúng tôi có một 

số kiến nghị sau: 

1. Để tăng cường việc rèn luyện năng lực tư duy sáng tạo và hứng thú học tập cho 

HS đồng thời tạo điều kiện phát triển HS có năng khiếu, tuyển chọn các HS vào đội 

tuyển HSG nên bổ sung một số bài tập nâng cao sau mỗi bài học trong sách giáo khoa, 

sách bài tập. 

2. Tạo điều kiện để HS phát huy được khả năng tự học, khả năng tranh luận trên 

lớp. Đây là tiền đề quan trọng giúp cho việc học tập của HS trong đội tuyển được hiệu 

quả hơn. 

dưỡng HSG. 

3. Cần có chế độ hợp lý đối với các HSG và giáo viên tham gia công tác bồi 








108 









Tµi liÖu tham kho 

1. Ngô Ngọc An (1999), Rèn kỹ năng giải toán hoá học 9, NXBGD, Hà Nội. 

2. Ngô Ngọc An (2004), Câu hỏi và bài tập trắc nghiệm hoá học 9-THCS, NXB ĐHSP. 

3. Bảo Anh (2007) Tạo nhân tài hay luyện “gà nòi”.http://vietnamnet.vn/giaoduc/ 

4. Bảo Anh (2007) 9chương trình bồi dưỡng nhân tài.http://vietnamnet.vn/giaoduc/ 

5. Nguyễn Ngọc Bảo (1995), Phát triển tính tích cực, tính tự lực của học sinh trong quá 

trình dạy học, Bộ Giáo dục và Đào tạo,Vụ giáo viên. 

6. Bộ GD&ĐT: Hội nghị tập huấn phương pháp dạy học hoá học phổ thông. 

7. Bộ GD -ĐT-Vụ giáo viên. Dự án phát triển giáo giáo dục THCS: Tài liệu bồi dưỡng về 

chương trình THCS cho giảng viên các trường CĐSP. Hà Nội,tháng 8-2001. 

8. Bernd Meier- Nguyễn Văn Cường (10-2005), Phát triển năng lực thông qua phương 

pháp và phương tiện dạy học mới, Tài liệu hội thảo tập huấn dự án phát triển 

GDTHPT, Hà Nội. 

9. Nguyễn Cương - Nguyễn Mạnh Dung (2005). Phương pháp dạy học hoá học, tập I, 

NXBĐHSP. 

10. Nguyễn Cương - Nguyễn Mạnh Dung (2007), Giáo trình Phương pháp dạy học hoá 

học, tập II, NXBĐHSP. 

11. Nguyễn Cương - Nguyễn Mạnh Dung (2007), Giáo trình Phương pháp dạy học hoá 

học, tập III, NXBĐHSP. 

12. Nguyễn Cương, Nguyễn Thị Sửu, Nguyễn Đức Dũng, Lê Văn Năm, Hoàn Văn Côi, 

Trịnh Văn Biều, Đào Văn Hạnh (1995), Thực trạng về phương pháp dạy học ở 

trường THPT. 

13. Nguyễn Cương (1999), Phương pháp dạy học và thí nghiệm hóa học, NXBGD. 

14. Nguyễn Đức Chuy, Cao Thị Thặng (2007), Bài tập trắc nghiệm khách quan môn 

hóa học THCS, NXBGD. 

15. Lê Văn Dũng (2001), Phát triển năng lực nhận thức và tư duy cho học sinh THPT 

thông qua bài tập hoá học, Luận án tiến sĩ giáo dục học, Hà nội. 

16. Vũ Cao Đàm (2003), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, NXB KH & KT 

17. Cao Cự Giác (2009), Các phương pháp chọn lọc giải nhanh bài tập trắc nghiệm hoá 


học, NXBGD. 

18. Cao Cự Giác (Chủ biên), Vũ Minh Hà (2005), Thiết kế bài giảng hoá học 9, Tập 1 và 

2. NXB Hà Nội. 







109 









19. Cao Cự Giác, Nguyễn Xuân Trường(2005), “Các xu hướng đổi mới phương pháp 

dạy học hoá học ở trường phổ thông hiện nay”, Tạp chí Giáo dục, (128), tr.34-36. 

20. Trần Bá Hoành (2003), Đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS, NXBĐHSP 

Hà Nội. 

21. Trần Bá Hoành, Cao Thị Thặng, Phạm Thị Lan Hương (2003), Áp dụng dạy và học 

tích cực trong môn hoá học, NXBĐHSP Hà Nội. 

22. Đặng Vũ Hoạt (1997), Giáo dục học đại cương I, NXBGD. 

23. Đinh Thị Hồng (1997), Bài tập hoá học 9, NXBGD Hà Nội . 

24. Trần Thành Huế (1998), Một số vấn đề về việc dạy giỏi, học giỏi môn hoá học phổ 

thông giai đoạn mới, Kỷ yếu hội nghị hoá học toàn quốc lân thứ 3, Hà Nội. 

25. Nguyễn Sinh Huy - Nguyễn Văn Lê (1997), Giáo dục học đại cương, NXBGD. 

26. Trần Kiều (2001), Xây dựng chương trình, biên soạn SGK THCS thí điểm. 

27. Vũ Văn Lục (1993), Phương pháp dạy bài tập hoá học, TLBDTX, NXBGD. 

28. Lê Đình Nguyên, Hoàng Tấn Bửu, Hà Đình Cẩn (2006), 500 bài tập hóa học THCS, 

NXBĐHQGTPHCM. 

29. Phan Trọng Ngọ (2005), Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường, 

NXBĐHSP. 

30. Cao Thị Thặng (1999), Hình thành kĩ năng giải bài tập hoá học ở trường trung học 

cơ sở, Sách BDTX chu kỳ 1997-2000 cho giáo viên THCS, NXBGD. 

31. Đỗ Ngọc Thông (2007), Bồi dưỡng học sinh giỏi ở 1 số nước phát triển. http://www. 

dantri.com.vn/ giaoduc – khuyenhoc. 

32. Đan Thi, Giáo dục Mỹ với những trẻ em có tài. 

http://chungta.com/Desktop aspx/Giaoduc/Dexuat - Giaiphap - GD. 

33. Nguyễn Ngọc Quang (1994), Lí luận dạy học hoá học tập 1, NXBGD, Hà Nội. 

34. Phạm Ngọc Quang, Trường chuyên và chiến lược đào tạo nhân tài cho đất nước. 

http:// www. baothanhhoa.com.vn. 

35. Lê Xuân Trọng, Cao Thị Thặng, Ngô Văn Vụ (2005), Sách Giáo khoa hóa học 9, 

NXBGD. 

36. Lê Xuân Trọng (2001), Bài tập nâng cao Hoá 9, NXBGD, Hà Nội. 

37. Lê Xuân Trọng (2003), Bài tập trắc nghiệm hoá học 9, NXBGD, Hà Nội. 


38. Nguyễn Xuân Trường (2006), Bài tập nâng cao hoá học 9, NXBGD, Hà Nội. 

39. Nguyễn Xuân Trường (2006), Trắc nghiệm và sử dụng trắc nghiệm trong dạy học 

hoá học ở trường phổ thông , NXBĐHSP. 







110 









40. Nguyễn Xuân Trường (2003), Bài tập hoá học ở trường phổ thông, NXB ĐHSP. 

41. Nguyễn Quang Uẩn (1997), T âm lý học đại cương, NXBGD. 

42. Huỳnh Văn Út (2008), Ôn lí thuyết – luyện kỹ năng giải toán trắc nghiệm hóa học 9 , 

NXBGD. 

43. Lê Thanh Xuân (2009), Các dạng toán và phương pháp giải hóa học 9, NXBGD. 








111 






PHẦN PHỤ Lôc 

Phô Lôc 1: 

PhiÕu §iÒu tra 




Họ và tên: 

Giáo viên trường: 

Năm vào ngành: 

(Dành cho giáo viên THCS) 

Để giúp chúng tôi hoàn thành đề tài “Tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập 

bồi dưỡng học sinh giỏi hoá học lớp 9, trường trung học cơ sở” xin quý thầy cô vui 

lòng cho biết ý kiến một số vấn đề sau (đánh dấu x vào ô ứng với phương án được 

chọn): 

Câu 1: Theo đánh giá của thầy cô về việc sử dụng bài tập hóa học của giáo viên trong 

giảng dạy hóa học ở trường THCS là như thế nào? 

A. Thường xuyên C. Chỉ những khi cần 

B. Thỉnh thoảng D. Không bao giờ 

Câu 2: Thầy cô thường sử dụng bài tập hóa học vào trong các tiết học nào? 

A. Khi nghiên cứu bài mới 

B. Khi ôn tập, luyện tập 

C. Trong bài thực hành 

D. Khi kiểm tra và đánh giá 

Câu 3: Theo thầy cô vai trò của bài tập hóa học là? 

của học sinh. 

của học sinh. 

A. Là phương tiện để kiểm tra đánh giá chất lượng tiếp thu kiến thức đã được học 

B. Là phương tiện để kiểm tra đánh giá chất lượng tiếp thu và vận dụng kiến thức 

C. Là phương tiện hữu hiệu để kiểm tra đánh giá khả năng tiếp thu, vận dụng kiến 

thức của học sinh, đồng thời cũng là một phương tiện để học sinh tìm tòi, phát hiện ra 

những kiến thức mới, bồi dưỡng khả năng tự học, tự nghiên cứu cho học sinh. 

Câu 4: Theo thầy cô tình hình học tập môn hóa học của học sinh hiện nay là? 

A. Rất thích C. Thích 


B. Không thích lắm D. Không thích 







112 






Câu 5: Thầy cô đánh giá như thế nào về các bài tập hóa học hiện nay có trong SGK và 

các sách tham khảo? 




A. Đủ C. Thiếu 

B. Tạm đủ D. Có ý kiến khác 

........................................................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................................................ 

Câu 6: Thầy cô có ý kiến như thế nào về việc tuyển chọn và xây dựng một hệ thống bài 

tập bồi dưỡng học sinh giỏi hóa học lớp 9 để phát huy tính tích cực của học sinh trong 

dạy học hóa học ở trường THCS? 

A. Rất cần thiết C. Không cần thiết 

B. Cần thiết D. Có ý kiến khác 

........................................................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................................................ 

Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của quý thầy cô! 








113 









Bng 1: KÕt qu ®iÒu tra tÇn suÊt sö dông bµi tËp ho¸ häc trong dạy học hóa học 

®èi víi gi¸o viªn trung cơ sở. 

Th−êng xuyªn ThØnh thong ChØ nh÷ng khi 

cÇn 

kh«ng bao giê 

KÕt qu 49/ 100 37/ 100 14/100 0/100 

PhÇn tr¨m 50% 40% 10% 0% 

Bng 2: KÕt qu ®iÒu tra viÖc sö dông bµi tËp ®èi víi gi¸o viªn THCS. 

KÕt qu 

PhÇn tr¨m 

Nghiªn cøu bµi 

míi 

¤n tËp, luyÖn tËp Thùc hµnh KiÓm tra, ®¸nh 

gi¸ 

5/100 16/100 2/100 77/100 

5% 16% 2% 77% 

Bng 3: KÕt qu ®iÒu tra vÒ t×nh h×nh häc tËp hãa häc cña häc sinh hiÖn nay 

RÊt thÝch Kh«ng thÝch l¾m ThÝch Kh«ng thÝch 

KÕt qu 50/100 8/100 42/100 0/100 

PhÇn tr¨m 50% 8% 42% 0% 

Bng 4: KÕt qu vÒ ý kiÕn çc bµi tËp ho¸ häc hiÖn nay cã trong SGK vµ çc s¸ch 

tham kho 

§ñ T¹m ®ñ ThiÕu ý kiÕn kh¸c 

KÕt qu 65/100 27/100 0/100 8/100 

PhÇn tr¨m 65% 27% 0% 8% 

Bng 5: KÕt qu ®iÒu tra ý kiÕn thÇy, c« gi¸o vÒ tuyÓn chän vµ x©y dùng mét hÖ 

thèng bµi tËp båi d−ìng HSG hãa häc líp 9 ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh 

RÊt cÇn thiÕt CÇn thiÕt Kh«ng cÇn thiÕt ý kiÕn kh¸c 


KÕt qu 53/100 45/100 2/100 0/100 

PhÇn tr¨m 53% 45% 2% 0% 







114 






Phô Lôc 2 : 

Çc ®Ò kiÓm tra vµ ®¸p ¸n 




1. Các đề kiểm tra và đáp án. 

1.1. Đề kiểm tra số 1: 

Câu 1: Viết phương trình phản ứng (nếu có) của các chất Mg, BaO, Na 2 CO 3 , lần 

lượt tác dụng với các dung dịch H 2 SO 4 loãng, FeCl 2 , KOH. 

Câu 2: Hãy tách các chất rắn sau ra khỏi hỗn hợp: BaO, BaCO 3 , Fe 2 O 3 , Al 2 O 3 . 

Câu 3: Có 3 dung dịch A, B, C. Dung dịch A chứa CaCl 2 , MgCl 2 , dung dịch B chứa 

MgCl 2 , Ca(HCO 3 ) 2 , dung dịch C chứa AlCl 3 , NaCl. Làm thế nào để nhận ra 3 dung dịch 

trên. 

Câu 4: Cho m gam hỗn hợp A gồm Fe, FeS hoà tan hết trong H 2 SO 4 loãng dư, thu 

được 11,2 lít hỗn hợp khí (đktc) có tỉ khối so với hidro là 7,4. Nếu cho m gam hỗn hợp 

A vào 200ml dung dịch CuSO 4 đến khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, lọc lấy chất rắn, làm 

khô, cân được 35,6 gam. Tìm m và nồng độ mol của dung dịch CuSO 4 

ĐÁP ÁN 

Câu 1: (2 điểm). Mỗi phương trình phản ứng đúng được tính 0,25 điểm. 

+ H 2 SO 4 với Mg, BaO, Na 2 CO 3 : 3 phương trình phản ứng. 

+ Dung dịch FeCl 2 phản ứng với Mg, Na 2 CO 3 ; nước trong dung dịch với BaO và 

phản ứng trao đổi của FeCl 2 với Ba(OH) 2 mới sinh: 4 phản ứng. 

+ BaO phản ứng với nước trong dung dịch KOH: 1 phản ứng. 

Câu 2: (3 điểm). Tách được mỗi chất : 0,5 điểm. Nêu đúng thao tác:1 điểm. 

+ Dùng dung dịch Ba(OH) 2 dư để tách BaO, Al 2 O 3 ra khỏi hỗn hợp với Fe 2 O 3 và 

BaCO 3 (lượng BaO sẽ tăng) hoặc dùng dung dịch NaOH dư để tách (BaO không tăng). 

BaO + H 2 O → Ba(OH) 2 

Ba(OH) 2 + Al 2 O 3 → Ba(AlO 2 ) 2 + H 2 O 

Thổi CO 2 dư vào dung dịch, lọc lấy kết tủa và nung đến khối lượng không đổi được 

Al 2 O 3 . Nước lọc đem đun nóng, lọc lấy kết tủa rồi nung đến khối lượng không đổi được 

BaO. Ba(OH) 2 + 2 CO 2 → Ba(HCO 3 ) 2 

Ba(AlO 2 ) 2 + 2CO 2 + 4 H 2 O → Ba(HCO 2 ) 2 + 2 Al(OH) 3 ↓ 


2 Al(OH) 3 → Al 2 O 3 + 3 H 2 O 

Ba(HCO 3 ) 2 → BaCO 3 ↓ + CO 2 ↑ + H 2 O 

BaCO 3 → BaO + CO 2 







115 









+ Hỗn hợp rắn đem hoà tan trong dung dịch HCl dư, thêm NaOH để kết tủa 

Fe(OH) 3 , lọc kết tủa và nung đến khối lượng không đổi. Dung dịch còn lại cho tác dụng 

với Na 2 CO 3 , lọc lấy BaCO 3 . 

BaCO 3 + 2 HCl 

→ BaCl 2 + H 2 O + CO 2 ↑ 

Fe 2 O 3 + 6 HCl → 2 FeCl 3 + 3 H 2 O 


2 Fe(OH) 3 → Fe 2 O 3 + 3 H 2 O 

BaCl 2 + Na 2 CO 3 → BaCO 3 ↓ + 2 NaCl 

Câu 3. (1,5 điểm). Nhận ra mỗi dung dịch, có phương trình phản ứng được 0,5đ 

là A. 

+ Đun nóng, dung dịch có kết tủa trắng là B. 

+ Cho tác dụng với NaOH dư thấy kết tủa keo, tan là C; kết tủa trắng không tan 

Câu 4. (3,5 điểm). a). Tính được m: 2,0 điểm. 

Số mol khí: n khí = 11,2 : 22,4 = 0,5 (mol). M khí = 2. 7,4 = 14,8. 

+ Phương trình phản ứng: 

Fe + H 2 SO 4 → FeSO 4 + H 2 ↑ 

FeS + H 2 SO 4 → FeSO 4 + H 2 S↑ 

+ Nhận xét: n khí = n a xit = n muối . Do đó, áp dụng ĐLBTKL ta có: 

m A + 0,5. 98 = 0,5. 152 + 0,5. 14,8 

b). Tính được nồng độ mol: 1,5 điểm. 

+ Phương trình phản ứng của A với dung dịch CuSO 4 : 

Fe + CuSO 4 → FeSO 4 + Cu↓ 

m A = 34,4 (gam). 

Cứ 1mol CuSO 4 phản ứng khối lượng chất rắn tăng 64 – 56 = 8 gam 

----n------------------------------------------------------- 35,6 – 34,4 = 1,2 gam. 

n = 1,2 : 8 = 0,15 (mol). 

C = 0,15 : 0,2 = 0,75 (M). 

Học sinh có thể giải các cách khác nhau, đúng phần nào được số điểm tương ứng. 

1.2. Đề kiểm tra số 2. 

Câu 1. Nêu và giải thích các hiện tượng xảy ra trong các thí nghiệm sau: 

a. Cho dần từng mẫu Na vào dung dịch hỗn hợp CuCl 2 , ZnSO 4 . 


b. Đốt một mẫu Ca trong không khí, cho toàn bộ sản phẩm vào bình chứa dung 

dịch Na 2 CO 3 rồi sục CO 2 đến dư vào bình đó. 







116 









Câu 2. 

a. Nói oxit kim loại là oxit bazơ có đúng không ? Cho thí dụ minh hoạ. 

b. Viết phương trình phản ứng giữa hai oxit để tạo thành: 

1. Một axit 2. Một bazơ. 

3. Một muối. 4. Không phải ba loại hợp chất trên. 

Câu 3. Cho sơ đồ phản ứng: 

a) Cu + H 2 SO 4 → X + ... b) X + NaOH → Y + ... 

c) Y + HCl → Z + ... 

Cho biết công thức của X, Y, Z và viết các phương trình phản ứng trên. 

Câu 4. Cho một lượng bột CaCO 3 hoà tan hoàn toàn trong dung dịch HCl 

32,85%, sau phản ứng thu được dung dịch A trong đó nồng độ HCl còn lại là 24,2%. 

Thêm vào dung dịch A một lượng bột MgCO 3 , khuấy đều cho phản ứng xảy ra hoàn 

toàn thu được dung dịch B, trong đó nồng độ HCl còn dư là 21,1%. Tính nồng độ % của 

các muối CaCl 2 và MgCl 2 trong dung dịch B. 

Câu 1. (3,0 điểm) 

ĐÁP ÁN 

a. Na nổi trên mặt nước, chuyển động lung tung, dần dần nóng chảy thành giọt tròn, 

có khí không màu thoát ra: 2 Na + 2 H 2 O → 2 NaOH + H 2 ↑ 0,5 điểm 

- Trong dung dịch có kết tủa trắng, xanh tạo ra. Lượng kết tủa tăng dần, sau đó nếu 

lượng Na vào nhiều, kết tủa trắng tan bớt còn lại kết tủa có màu xanh đậm hơn: 

2 NaOH + CuCl 2 → Cu(OH) 2 ↓ xanh + 2 NaCl 

2 NaOH + ZnSO 4 → Zn(OH) 2 ↓ trắng + 2 NaCl 

2 NaOH + Zn(OH) 2 → Na 2 ZnO 2tan + 2 H 2 O 1,0 điểm 

b. Ca cháy sáng, chất bột tạo thành tan, trong dung dịch xuất hiện kết tủa trắng. Kết 

tủa tan dần khi thổi CO 2 vào: 

2 Ca + O 2 → 2 CaO CaO + H 2 O → Ca(OH) 2 0,5 điểm 

Câu 2 : (2,0 điểm) 

Ca(OH) 2 + Na 2 CO 3 → CaCO 3 ↓ + 2 NaOH 

2 NaOH dư + CO 2 → Na 2 CO 3 + H 2 O 

Na 2 CO 3 + CO 2 + H 2 O → 2 NaHCO 3 


CaCO 3 + CO 2 + H 2 O → Ca(HCO 3 ) 2(tan) 

1,0 điểm 







117 









a. Nói oxit kim loại là oxit bazơ là không hoàn toàn đúng. Phần lớn oxit kim loại là 

oxit bazơ, còn một số oxit kim loại có tính lưỡng tính như ZnO, Al 2 O 3 , Cr 2 O 3 ,… và một 

số oxit kim loại (kim loại hoá trị cao) lại là oxit axit như Mn 2 O 7 , CrO 3 ,… 

1,0 điểm 

b. Phương trình hoá học của phản ứng giữa hai oxit để tạo thành: 1,0 điểm 

1. Axit: SO 3 + H 2 O → H 2 SO 4 2. Bazơ: Na 2 O + 2 H 2 O → 2 NaOH 

3. Muối: CaO + CO 2 → CaCO 3 4. Fe 2 O 3 + 3 CO → 2 Fe + 3 CO 2 

Câu 3. (2,0 điểm) 

Cu + 2H 2 SO 4(đ ,nóng) → CuSO 4 + 2H 2 O + SO 2 ↑ 0,5 điểm 

Trường hợp 1 : X là CuSO 4 → Y là Cu(OH) 2 → Z là CuCl 2 

CuSO 4 + 2NaOH → Cu(OH) 2 + Na 2 SO 4 

Cu(OH) 2 + 2HCl → CuCl 2 + 2H 2 O 

Trường hợp 2 : X là SO 2 → Y là Na 2 SO 3 hoặc NaHSO 3 → Z là NaCl 

Câu 4. (3,0 điểm) 

SO 2 + 2NaOH → Na 2 SO 3 + H 2 O 

Na 2 SO 3 + 2HCl → 2NaCl + H 2 O + SO 2 ↑ 

Phương trình phản ứng: 

CaCO 3 + 2HCl → CaCl 2 + H 2 O + CO 2 ↑ (1) 

x 2x x x 

Gọi x là số mol của CaCO 3 . Dung dịch A gồm: CaCl 2 , HCl (24,2% ) 

0,75 điểm 

Khối lượng HCl tham gia phản ứng (1) là : 73x (gam) và CO 2 thoát ra là: 44x 

0,75 điểm 

Giả sử ban đầu lấy 100gam dung dịch HCl 32,85% tham gia phản ứng. Khối lượng 

HCl có trong dung dịch ban đầu là 32,85 gam. 

Nồng độ dung dịch HCl sau phản ứng (1) là : 

C% = 

32,85 − 73x 

100 + 100x 

− 44x 

Giải phương trình trên ta được: x = 0,1 mol 

→ mCaCl 2 = 111.0,1 = 11,1 (gam) 

= 0,242 0,5điểm 

Thêm MgCO 3 vào dung dịch A, xảy ra phản ứng: 

MgCO 3 + 2HCl → MgCl 2 + H 2 O + CO 2 ↑ (2) 

y 

2y 

Dung dịch B gồm : CaCl 2 , MgCl 2 , HCl (21,1% ) 

Gọi y là số mol MgCO 3 , khối lượng của MgCO 3 : 84y (gam) 

Khối lượng HCl tham gia phản ứng (2) là : 73y (gam) 

0,5 điểm 








118 









Khối lượng CO 2 thoát ra là : 44y (gam) 

Nồng độ dung dịch HCl sau phản ứng (2) là : 

C% = 

32,85 − 7,3 − 73y 

100 + 5,6 + 84y 

− 44y 

Giải phương trình trên ta được: y = 0,04 (mol) 

→ mMgCl 2 = 95.0,04 = 3,8 gam 

= 0,211 0,5 điểm 

0,5 điểm 

Khối lượng dung dịch sau phản ứng (2) là : 100 + 5,6 + 40.0,04 = 107,2 (gam) 

→ C% của CaCl 2 = 

→ C% của MgCl 2 = 

11,1 

.100% = 10,35% 0,5 điểm 

107,2 

3,8 

.100% = 3,54% 0,5 điểm 

107,2 

Học sinh có thể giải theo cách khác, đúng vẫn được điểm như phần tương ứng. 

1.3. Đề kiểm tra số 3. 

Câu 1. Tìm các chất và điều kiện thích hợp để viết các phương trình hóa học theo sơ 

đồ chuyển hóa sau: 

A 1 (8) A 4 (9) A 5 (10) A 1 

FeS 2 (1) A 1 (2) A 2 (3) A 3 +B (4) B 1 (5) B 2 (6) B 

Biết rằng B được tạo thành từ quá trình (1) cùng với A 1 . 

Câu 2. Có các lọ đựng riêng rẽ các dung dịch không dán nhãn : NaCl, NaOH, H 2 SO 4 

, HCl, Ba(OH) 2 , MgSO 4 . Không dùng thêm thuốc thử khác, hãy trình bày cách phân biệt 

và viết phương trình hóa học minh họa. 

Câu 3 : Cho sơ đồ phản ứng: 

a. X + Y → Z b. X + NaBr → E + F 

c. Z + NaOH → E + … d. X + NaOH → E + …+ … 

f. X + H 2 O → Z + … 

Hãy xác định X, Y, Z, E, F và viết các PTHH hoàn thành sơ đồ phản ứng trên. 

Câu 4. Hỗn hợp M gồm CuO và Fe 2 O 3 có khối lượng 9,6 gam được chia làm hai 

phần bằng nhau. 

Phần 1: cho tác dụng với 100ml dung dịch HCl, khuấy đều. Sau khi phản ứng kết 


thúc, hỗn hợp sản phẩm được làm bay hơi một cách cẩn thận, thu được 8,1 gam chất rắn 

khan. 







119 









Phần 2: Cho tác dụng với 200ml dung dịch HCl đã dùng ở trên trong điều kiện như 

lần trước. Sau khi kết thúc phản ứng lại làm bay hơi hỗn hợp sản phẩm như lần trước, 

lần này thu được 9,2gam chất rắn khan. 

a) Viết các phương trình hóa học. Tính nồng độ mol của dung dịch HCl đã dùng. 

b) Tính thành phần % về khối lượng của mỗi oxit trong hỗn hợp M. 

Câu 1. (2,5 điểm) 

ĐÁP ÁN 

Các phương trình hóa học: Mỗi PTHH đúng cho 0,25 điểm. (10×0,25 = 2,5) 

4FeS 2 + 11O 2 

2SO 2 + O 2 

SO 3 + H 2 O 

3H 2 SO 4 + Fe 2 O 3 

⎯ ⎯→ 2Fe 2 O 3 + 8SO 2 

⎯ 0 

(B) (A 1 ) 

V 

⎯ 

2 O 5 

⎯ 

/ t 

→ 2SO 3 (A 2 ) 

⎯ ⎯→ H 2 SO 4 (A 3 ) 

⎯ ⎯→ Fe 2 (SO 4 ) 3 + 3H 2 O 

(B) (B 1 ) 

Fe 2 (SO 4 ) 3 + 3NaOH 

2Fe(OH) 3 

⎯ ⎯→ Fe(OH) 3 ↓ + 3Na 2 SO 4 

(B 2 ) 

t 

⎯→ Fe 2 O 3 + 3H 2 O 

⎯ 0 

2H 2 SO 4 (đ,nóg) + Cu 

SO 2 + H 2 O 

H 2 SO 3 + 2NaOH 

(B) 

Na 2 SO 3 + 2HCl 

⎯ ⎯→ CuSO 4 + 2H 2 O + SO 2 ↑ (A 1 ) 

⎯ ⎯→ H 2 SO 3 

(A 4 ) 

⎯ ⎯→ 2H 2 O + Na 2 SO 3 (A 5 ) 

⎯ ⎯→ 2NaCl + H 2 O + SO 2 ↑ 

(A 1 ) 

Câu 2. (3 điểm) Nhận ra mỗi chất đúng được 0,5 điểm. 6 ×0,5 = 3,0 điểm 

Bước 1 : Lấy mẫu thử các chất ở từng lọ vào các ống nghiệm và đánh số thứ tự tương 

ứng với các lọ. 

Bước 2 : Nhận biết các cặp chất : Ba(OH) 2 và MgSO 4 , H 2 SO 4 và NaOH, là NaCl và 


HCl: Lần lượt cho các dung dịch vào với nhau và thấy : 

- 2 dung dịch có 2 lần tạo kết tủa, đó là Ba(OH) 2 và MgSO 4 , do có các p.ư : 

Ba(OH) 2 + H 2 SO 4 

⎯ ⎯→ BaSO 4 ↓ + 2H 2 O (1) 







120 









Ba(OH) 2 + MgSO 4 

NaOH + MgSO 4 

⎯ ⎯→ BaSO 4 ↓ + Mg(OH) 2 ↓ (2) 

⎯ ⎯→ Na 2 SO 4 + Mg(OH) 2 ↓ (3) 

- 2 dung dịch 1 lần tạo kết tủa, đó là H 2 SO 4 và NaOH, do có phản ứng (1) và(3). 

- 2 dung dịch không tạo kết tủa, đó là NaCl và HCl 

Bước 3 : Nhận biết HCl, NaOH, H 2 SO 4 , NaCl : 

Lấy 2 dung dịch không tạo kết tủa ở trên lần lượt cho vào kết tủa của 2 dung dịch có 

1 lần tạo kết tủa. 

Trường hợp dung dịch cho vào làm tan kết tủa thì dung dịch cho vào là HCl, dung 

dịch có 1 lần tạo kết tủa là NaOH, vì: 

Mg(OH) 2 + 2 HCl 

⎯ ⎯→ MgCl 2 + 2H 2 O (4) 

Dung dịch có 1 lần tạo kết tủa còn lại là H 2 SO 4 (ở đây kết tủa không tan). Dung dịch 

cho vào không làm tan kết tủa nào là dung dịch NaCl. 

Bước 4 : Nhận biết Ba(OH) 2, MgSO 4 : 

Lấy dung dịch NaOH vừa nhận được ở trên cho vào 2 dung dịch có 2 lần tạo kết 

tủa. Dung dịch nào không tạo kết tủa với NaOH là dung dịch Ba(OH) 2 . Dung dịch nào 

tạo kết tủa với NaOH là dung dịch MgSO 4 (có phản ứng theo 3). 

Câu 3. (1,5 điểm) 

- Xác định được X, Y, Z, E, F lần lượt là Cl 2 , H 2 , HCl, NaCl, Br 2 0,25 điểm 

- Viết mỗi PTHH được 0,25 điểm. 5 ×0,25 = 1,25 điểm 

Câu 4. (3 điểm) 

Phương trình hóa học : CuO + 2HCl ⎯ ⎯→ CuCl 2 + H 2 O (1) 

Khối lượng của mỗi phần : 

Fe 2 O 3 + 6HCl 

9,6/2 = 4,8gam 

⎯ ⎯→ 2FeCl 3 + 3H 2 O (2) 

Vì 2 phần bằng nhau, nếu ở phần 2 tất cả oxit phản ứng hết (do lượng axit đủ hoặc dư) 

thì lượng chất rắn khan thu được phải bằng nhau. 

Theo đề bài, lượng chất rắn không bằng nhau, như vậy trong các lần đó hỗn hợp oxit 

chưa phản ứng hết hoặc một lần chưa phản ứng hết. 

Theo đề bài, ở phần 1 khối lượng oxit chưa bị hòa tan hết, tức axit đã tác dụng hết 

và thiếu axit để hòa tan hết lượng ôxit. 

0,5 điểm 


Cách 1: Gọi số mol CuO và Fe 2 O 3 trong phần 1 đã phản ứng là x 1 , y 1 ; số mol CuO 

và Fe 2 O 3 chưa phản ứng là x 2 , y 2 ; 

x 1 và 2y 1 . 

⎯ ⎯→ số mol CuCl 2 và FeCl 3 tạo thành ở phần 1 là là 







121 









Ta có : 80(x 1 + x 2 ) + 160(y 1 + y 2 ) = 4,8 (I) 

80x 2 + 160y 2 + 135x 1 + 2.162,5y 1 = 8,1 (II) 

Giải (I) và (II) ta có : 55(x 1 + 3y 1 ) = 3,3 hay : x 1 + 3y 1 = 0,06 (*) 0,5 điểm 

Theo phương trình (1), (2) ta có : 

Số mol HCl phản ứng ở phần 1 là : 2(x 1 + 3y 1 ) 

Thay (*) vào ta có số mol HCl phản ứng là : 2.0,06 = 0,12 

Nồng độ mol của HCl là : 0,12/0,1 = 1,2M 

0,5 điểm 

b)Nếu lần thứ 2 các oxit cũng chưa tác dụng hết như lần 1 thì lượng axit đã tác 

dụng hết và nồng độ axit tìm được cũng phải là 1,2M cách giải tương tự như trên, 

phương trình (I) như trên, còn phương trình (III) là : 

80x 2 + 160y 2 + 135x 1 + 2.162,5y 1 = 9,2 (III) 

Giải hệ (I) và (III) tìm được : x 1 + 3y 1 = 0,08 

Số mol HCl = 2.0,08 = 0,16 

Nồng độ HCl là : 0,16/0,2 = 0,8M (khác 1,2M) 

0,5 điểm 

Điều này chứng tỏ lần 2 các oxit đã tác dụng hết. Vì vậy lượng chất rắn khan là 

khối lượng của hỗn hợp hai muối CuCl 2 và FeCl 3 do toàn bộ lượng oxit tạo nên. 

Gọi số mol CuO và Fe 2 O 3 trong phần 2 là x và y 

Ta có : 80x + 160y = 4,8 x = 0,02 

135x + 2.162,5y = 9,2 y = 0,02 0,5 điểm 

Do đó thành phần % về khối lượng của các oxit trong hỗn hợp là : 

Cách 2: 

%m của CuO = 

%m của Fe 2 O 3 = 

0,02.80.100% 

4,8 

0,02.160.100% 

4,8 

= 33,33% 

= 66,67% 0,5 điểm 

a). Theo PTHH, cứ 1mol HCl phản ứng khối lượng chất rắn tăng 27,5 gam 

có n mol HCl phản ứng ------------------------------- 8,1 – 4,8 = 3,3g 

3,3 

0,12 

n = = 0,12 (mol) ⇔ C 

HCl 

= = 

27,5 

0,1 

1,2 (M) 

1,0 điểm 

b). Trong thí nghiệm ở phần (2), số mol HCl tăng gấp đôi ở phần (1), nhưng khối 


lượng chất rắn tăng chưa gấp đôi (9,2 – 4,8 = 4,4g), oxit tan hết. Số mol HCl phản ứng 

là: (4,4 : 27,5) = 0,16 (mol). 0,5 điểm 

Gọi x, y là số mol CuO và Fe 2 O 3 có trong mỗi phần, ta có hệ phương trình: 







122 









80x + 160y = 4,8 

x = 0,02 (mol) 

2x + 6y = 0,16 y = 0,02 (mol) 0,5 điểm 

Do đó thành phần % về khối lượng của các oxit trong hỗn hợp là : 

%m của CuO = 

%m của Fe 2 O 3 = 

0,02.80.100% 

4,8 

0,02.160.100% 

4,8 

= 33,33% 

= 66,67% 0,5 điểm 

Học sinh giải đúng theo cách khác cũng được tính điểm có mức tương ứng 








123 






Phô Lôc 3: 

Mét sè bµi tËp tù luËn 




I.1. Các cặp chất nào sau đây không tồn tại trong dung dịch: 

a) HCl, KNO 3 d) BaCl 2 , Na 2 SO 4 

b) NaOH, Mg(NO 3 ) 2 e) NaHCO 3 ,H 2 SO 4 

c) Cu, HCl. g) H 2 S, KOH 

I.2. Viết phương trình phản ứng có thể xảy ra khi cho Na, Fe, Na 2 CO 3 lần lượt tác dụng 

với dung dịch H 2 SO 4 , dung dịch MgSO 4 . 

I.3. Cho lần lượt từng chất: BaO, Al 2 O 3 , KOH và Fe vào lần lượt các dung dịch: 

NaHSO 4 , CuSO 4 . Hãy viết các phương trình phản ứng xảy ra. 

I.4. Có những oxit sau: Na 2 O, BaO, P 2 O 5 , SO 3 , SiO 2 , MgO, Fe 2 O 3. Hãy cho biết 

những oxit nào tác dụng được với: 

a. H 2 O b. axit H 2 SO 4 c. dd NaOH 

Viết các phương trình hóa học. 

I.5. Chọn phản ứng không xảy ra khi trộn từng cặp chất sau vào nhau trong dung 

dịch 

A. CaCO 3 , Na 2 SO 4 B. MgSO 4 , CaCl 2 

C. CaSO 4 , Na 2 CO 3 D. HCl, MgCO 3 

I.6. Có hỗn hợp chất rắn gồm Al 2 O 3 và Fe 2 O 3 . Hãy tách riêng Fe 2 O 3 ra khỏi hỗn 

hợp bằng phương pháp hóa học. Viết phương trình hóa học. 

I.7. Trong phòng thí nghiệm điều chế CO 2 từ CaCO 3 và dung dịch HCl. Khí CO 2 tạo ra 

bị lẫn ít hơi nước và khí HCl. Làm thế nào để thu được CO 2 tinh khiết? 

I.8. Có hỗn hợp gồm các muối AlCl 3 , BaCl 2 , FeCl 3 . Bằng phương pháp hoá học, Hãy 

tách riêng từng chất ra khỏi hỗn hợp. 

I.9. Có thể điều chế trực tiếp ZnCl 2 bằng phản ứng hoá học nào? Viết các phương trình 

phản ứng đó. 

I.10. Có 5 lọ không nhãn, mỗi lọ đựng một dung dịch không màu: KOH, Ba(OH) 2 , 

K 2 SO 4 , H 2 SO 4 , KCl, HCl. Bằng phương pháp hóa học hãy nhận biết chất đựng 

trong mỗi lọ. 

I.11. Hai chất riêng biệt đựng trong 2 ống nghiệm: Canxi oxit và anhidrit photphoric. 


Làm thế nào để phân biệt 2 chất đó? Viết phương trình phản ứng. 

I.12. Chỉ dùng quỳ tím hãy nhận biết các dung dịch sau: 

NaOH, MgCl 2 , Na 2 SO 4 , Ba(NO 3 ) 2 , H 2 SO 4 , NaNO 3 . 







124 









I.13. Chọn một thuốc thử nào có thể nhận biết 3 dung dịch: KOH, HCl, H 2 SO 4 . 

I.14. Chỉ dùng dung dịch Na 2 CO 3 , hãy nhận biết các dung dịch: 

a) HCl, Ba(HCO 3 ) 2 , AgNO 3 , CaCl 2 , H 2 SO 4 . 

b) Ba(OH) 2 , HCl, MgSO 4 , Na 2 SO 4 , CaCl 2 . 

I.15. Có 4 lọ không có nhãn chứa riêng biệt 4 dung dịch: CuSO 4 , NaOH, HCl, BaCl 2 . 

Không dùng thêm chất nào khác, hãy nhận biết chúng. 

I.16. Có 3 gói phân bón hóa học bị mất nhãn: Kali clorua, Amoninitrat và Supe photphat 

kép. Trong điều kiện ở nông thôn có thể nhận biết được 3 gói đó không? Viết 

phương trình phản ứng? 


I.17. Không tính cụ thể % khối lượng oxi trong các oxit, hãy đề xuất phương pháp trả 

lời nhanh chóng oxit nào trong các chất sau giàu oxi nhất? 

Al 2 O 3 , N 2 O 3 , P 2 O 5 , Fe 3 O 4 , Cl 2 O 7 , Pb 3 O 4 , Mn 2 O 7 . 

I.18. Để xác định nồng độ các muối Na 2 CO 3 và NaHCO 3 trong cùng một dung dịch, 

người ta làm thí nghiệm (TN) như sau: 

TN 1 : Lấy 25 ml dd A tác dụng với 100 ml dd HCl 1M (dư); đun nóng hỗn hợp sau 

đó trung hoà lượng axit dư bằng lượng vừa đủ 14 ml dd NaOH 2M. 

TN 2 : Lại lấy 25 ml dd A tác dụng với lượng dư dd BaCl 2 . Lọc bỏ kết tủa mới tạo 

thành thu lấy nước lọc và nước rửa gộp lại rồi cho tác dụng vừa đủ với 26 ml dung 

dịch HCl 1M. 

a) Viết phương trình phản ứng. 

b) Tính C M của mỗi muối trong A. 

I.19. Cho m gam Fe 2 O 3 tác dụng đủ với 300 gam dung dịch H 2 SO 4 14,7%. Cô cạn dung 

dịch được m’ gam chất rắn. Tính m, m’. 

I.20. Hoà tan 54,90g hỗn hợp X gồm BaCl 2 và CaCl 2 vào nước được dung dịch Y. Trộn 

dd Y với 200 ml dd Na 2 CO 3 1M và (NH 4 ) 2 CO 3 0,5M thu được kết tủa Z có khối 

lượng nhỏ hơn khối lượng của X là 11,32g. Tìm khối lượng các chất trong Z và 

khối lượng muối trong dung dịch khi tách kết tủa Z? 

I.21. Nung 15g CaCO 3 ở nhiệt độ cao thu được 9,72g chất rắn A. 

a) Tính hiệu suất phản ứng nhiệt phân và % các chất trong A. 


b) Hoà tan hoàn toàn A trong dd HCl dư rồi dẫn toàn bộ khí thu được vào 250ml 

dd NaOH 0,2M được dd B. Tính nồng độ các chất trong B (coi thể tích dd không 

đổi). 







125 









c) Cho dd B tác dụng với dd Ba(OH) 2 dư thu được bao nhiêu gam kết tủa? 

I.22. Cho 2 lít dung dịch hỗn hợp gồm Na 2 CO 3 0,1M và (NH 4 ) 2 CO 3 0,25M vào dung 

dịch chứa 86 gam hỗn hợp gồm BaCl 2 và CaCl 2 . Sau khi phản ứng kết thúc thu 

được 79,4 gam kết tủa A và dung dịch B. 

1. Tính thành phần trăm về khối lượng của mỗi chất có trong A. 

2. Chia dung dịch B thành 2 phần bằng nhau: 

a. Cho axit HCl dư vào phần 1, sau đó cô cạn dung dịch rồi nung chất rắn còn lại 

tới khối lượng không đổi được chất rắn X. Tính thành phần trăm về khối lượng của 

mỗi chất có trong X. 

b. Thêm từ từ 540 ml dung dịch Ba(OH) 2 0,2M vào phần 2, đến khi phản ứng xẩy 

ra hoàn toàn thì tổng khối lượng của dung dịch giamt tối đa bao nhiêu gam? 

(Đề thi HSG tỉnh lớp 9 - Tỉnh Nghệ An, năm 2009 - 2010) 

II.23. Viết phương trình phản ứng xảy ra trong các trường hợp: 

a. Cho Ba vào dung dịch Na 2 CO 3 . 

b. Cho Ba vào dung dịch FeCl 2 ở ngoài không khí. 

c. Cho dần Na vào dung dịch AlCl 3 . 

d. Thổi CO 2 đến dư vào dung dịch Ba(OH) 2 . 

II.24. Cho các cặp chất sau: 

Ag + ddH 

2 

Cu + ZnSO 

SO 

4 

4( loãng) 

Cu + HgSO 

Fe + CuSO 

4 

4 

Zn + HCl 

Cu + ddHCl 

Những cặp nào xảy ra phản ứng? Viết các phương trình hóa học. 

II.25. Cho Fe vào dung dịch hỗn hợp: CuCl 2 , HCl, FeCl 3 . Viết phương trình phản ứng 

có thể xảy ra. 

II.26. Có các chất Al, AlCl 3 , Al 2 O 3 , Al(OH) 3 , Al 2 (SO 4 ) 3 . Hãy chọn các chất có quan hệ 

với nhau để lập thành 2 dãy chuyển đổi hoá học. Viết phương trình phản ứng cho 

dãy đó. [36] 

II.27. Cho hỗn hợp bột Mg, Fe, Cu vào: 

a. Dung dịch Cu(NO 3 ) 2 . b. Dung dịch AgNO 3 . 

Hãy viết các phương trình phản ứng có thể xảy ra. 


II.28. Từ Fe 3 O 4 , bằng 2 phương trình phản ứng hãy điều chế dung dịch chỉ chứa: 

a. FeCl 3 b. FeCl 2 







126 









II.29. Viết phương trình phản ứng điều chế dung dịch NaOH theo các phương pháp khác 

nhau. 

II.30. Hãy nêu ba phương pháp khác nhau để điều chế đồng kim loại từ dung dịch chứa 

ba muối là: CuCl 2 , NaCl và AlCl 3 . Viết phương trình phản ứng minh họa. 

(Đề thi HSG lớp 9 – Huyện Hà Trung - Tỉnh Thanh Hóa, năm 2007 - 2008) 

II.31. Trộn hỗn hợp bột Al, S và đun nóng được hỗn hợp A. Hoà tan A trong dung dịch 

H 2 SO 4 loãng dư được dung dịch B, khí C và phần rắn D. 

Xác định các chất trong A, B, C và viết phương trình phản ứng xảy ra. 

II.32. Hãy nhận biết các chất bột bằng phương pháp hoá học : 

a. Zn, ZnO, ZnCl 2 , Zn(OH) 2 . 

b. Fe, FeO, FeCl 2 , Fe(OH) 2 , FeCO 3 . 

c. Na, NaOH, Na 2 CO 3 , NaHCO 3 . 

II.33. Có 5 chất bột: Ba, Fe, Ag, Mg, Al. Chỉ dùng dung dịch HCl có thể nhận biết tối đa 

bao nhiêu kim loại? 

II.34. Chỉ dùng 1 thuốc thử hãy nhận biết các chất bột: Na, Fe, Cu, Mg, Al. 

II.35. Cho vật nhôm vào dung dịch NaOH có phản ứng nào xảy ra? Viết phương trình 

hoá học của các phản ứng đó. 

II.36. Cho Na vào dung dịch CuSO 4 có hiện tượng gì xảy ra? Viết phương trình phản 

ứng cho các phản ứng đó. 

II.37. Xác định kim loại Y và viết phương trình phản ứng xảy ra khi cho Y vào dung 

dịch muối thấy có kết tủa trắng và kết tủa xanh. 

II.38. Hãy loại bỏ tạp chất CuCl 2 khỏi FeSO 4 . 

II.39. Cho 2,7(g) hỗn hợp 2 kim loại thuộc phân nhóm chính nhóm I, ở 2 chu kỳ liên 

tiếp hoà tan vào 50 gam nước được dung dịch A và 1,12 lit H 2 . (đktc) 

a. Xác định tên 2 kim loại và phần trăm khối lượng của chúng trong hỗn hợp. 

b. Tính nồng độ % của dung dịch A. 

II.40. Cho hỗn hợp X gồm 3 kim loại Al, Fe, Cu. Cho m gam hỗn hợp X và dung dịch 

CuSO 4 ( dư) sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được 35,2 gam kim loại. Nếu 

cũng hòa tan m gam hỗn hợp X vào 500ml dung dịch HCl 2M đến khi phản ứng 

xảy ra hoàn toàn thu được 8,96 lít khí H 2 ( đktc), dung dịch Y và a gam chất rắn. 


a. Viết các phương trình phản ứng xảy ra và tìm giá trị của a. 

b. Cho từ từ dung dịch NaOH 2M vào dung dịch Y và khuấy đều đến khi thấy bắt 

đầu xuất hiện kết tủa thì dùng hết V 1 lít dung dịch NaOH 2M, tiếp tục cho tiếp 







127 









dung dịch NaOH vào đến khi lượng kết tủa không có sự thay đổi nữa thì lượng 

dung dịch NaOH 2M đã dùng hết 600ml. Tìm các giá trị m và V 1 . 

II.41. Hoà tan hoàn toàn 12 gam hỗn hợp Fe và kim loại R (hoá trị 2) vào dung dịch HCl 

thu được dung dịch A và 6,72 lit khí (đktc). Nếu hoàn tan 1,8 gam kim loại R vào 

200 ml dung dịch H 2 SO 4 1M thấy axit còn dư. 

a. Xác định R và thành phần % khối lượng mỗi kim loại trong hỗn hợp. 

b. Cho NaOH dư vào dung dịch A, lọc kết tủa nung trong không khí tới khối 

lượng không đổi được bao nhiêu gam chất rắn? 

II.42. Hoà tan 2,0 g kim loại M vào 500g nước được 1,12 lít H 2 (đktc). Xác định M và 

nồng độ của dung dịch thu được. 

II.43. Cho a gam bột kim loại M có hóa trị không đổi vào 500 ml dung dịch hỗn hợp 

gồm Cu(NO 3 ) 2 và AgNO 3 đều có nồng độ 0,4M, sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, 

ta lọc thu được ( a + 27,2) gam chất rắn A gồm 3 kim loại và một dung dịch B. 

Hãy xác định kim loại M và số mol muối tạo thành trong dung dịch B. 

(Đề thi HSG lớp 9 – Huyện Nga Sơn - Tỉnh Thanh Hóa, năm 2008 - 2009) 

III.44. Từ nước, muối ăn, đá vôi và phương tiện cần thiết có đủ có thể điều chế được 

chất nào? Viết các phương trình hoá học của quá trình điều chế đó. 

III.45. Từ S, H 2 O, Na, Fe, em có thể điều chế được những hợp chất nào nếu có đủ 

phương tiện cần thiết ? 

III.46. Nguyên liệu cơ bản để sản xuất thủy tinh là cát trắng, xô đa, đá vôi. Viết các 

phương trình phản ứng trong quá trình sản xuất thủy tinh từ các nguyên liệu trên. 

Hãy cho biết thành phần chính của thủy tinh? Công thức hóa học của thủy tinh viết 

dưới dạng các oxit? nếu thay CaCO 3 bằng Pb 3 O 4 thu được pha -lê, viết công thức 

hóa học của pha – lê. 

III.47. Hãy viết các phương trình phản ứng điều chế H 2 SO 4 từ quặng pirit. 

III.48. Từ CaO, dung dịch H 2 SO 4 , dung dịch H 3 PO 4 , viết phương trình điều chế 

supephôtphat đơn và supephôtphat kép. 

III.49. Từ các chất vô cơ có thể điều chế CO 2 theo những phản ứng nào? 

III.50. Mô tả hiện tượng quan sát được trong thí nghiệm sau và viết phương trình phản 

ứng giải thích: 


a. Cho lượng nhỏ tinh thể CuSO 4 .5H 2 O vào chén sứ và nung nóng đến khối lượng 

không đổi. Lấy chất rắn thu được chia làm 2 phần: 

- Phần 1: Cho vào ống thuỷ tinh sau đó dẫn khí CO có lẫn hơi nước đi qua. 







128 









- Phần 2: Cho vào ống nghiệm đựng etxăng. 

b. Trộn hỗn hợp bột than và bột CuO trong ống nghiệm nung nóng. Dẫn khí đi ra 

vào dung dịch Ca(OH) 2 . 

III.51. Để rửa sạch cặn đóng trong ấm đun nước hoặc trong phích nước, người ta 

thường dùng giấm hoặc chanh. Hãy giải thích và viết phương trình phản ứng. 

III.52. Giải thích tại sao trong nước tự nhiên thường có lượng nhỏ các chất: CaCl 2 , 

MgCl 2 , Ca(NO 3 ) 2 , Mg(NO 3 ) 2 , Ca(HCO 3 ) 2 , Mg(HCO 3 ) 2 ? Các nguyên tố Mg, Ca 

trong nước ảnh hưởng không tốt đến sản xuất và sinh hoạt. Hãy dùng một hoá chất 

để loại bỏ các kim loại đó ra khỏi nước 

III.53. Có 5 dung dịch không nhãn chứa các chất: KCl, HCl, HNO 3 ,NaNO 3 , H 2 SO 4 . 

Hãy nhận biết các chất bằng phương pháp hoá học. 

III.54. Trong 4 ống nghiệm có đựng riêng biệt dung dịch loãng trong suốt của 4 chất. 

Biết rằng: 

- Trong các dung dịch này có 1 dung dịch là axit không bay hơi; 3 dung dịch còn lại 

là muối của magie, muối của bari, muối của natri. 

- Có 3 gốc axit là clorua, cacbonat, sunfat, mỗi gốc axit có trong thành phần của ít 

nhất của một trong 4 chất trên. 

a. Hãy cho biết tên của từng chất tan có trong mỗi dung dịch trên. 

b. Chỉ dùng duy nhất ống nghiệm, không có dụng cụ và hoá chất khác, hãy phân 

biệt các dung dịch trong 4 ống nghiệm trên và viết PTHH minh hoạ. 

III.55. Có thể dùng một hoá chất nào để làm sạch H 2 từ hỗn hợp gồm các chất Cl 2 , CO 2 , 

SO 2 , H 2 . Viết phương trình phản ứng xảy ra. 

III.56. Muối ăn bị lẫn tạp chất Na 2 SO 4 , MgCl 2 , CaCl 2 , CaSO 4 . Hãy trình bày phương 

pháp hoá học để loại bỏ các tạp chất trên. Viết các PTHH. [6] 

III.57. Hãy dùng một hoá chất để loại bỏ các khí độc ra khỏi hỗn hợp với oxi: SO 2 , Cl 2 , 

CO 2 , H 2 S. Nêu cách tiến hành và viết các phương trình phản ứng đó. 

III.58. Hoà tan hoàn toàn 5,94g Al vào dung dịch NaOH được khí A. Cho 1,896g 

KMnO 4 tác dụng với dung dịch HCl đặc, dư thu được khí B. Nhiệt phân hoàn toàn 

12,25g KClO 3 (có xúc tác) thu được khí C. Cho toàn bộ A, B, C vào bình kín rồi 

đốt cháy hoàn toàn, làm nguội. Tính nồng độ % của dung dịch thu được, giả sử 


phản ứng xảy ra hoàn toàn. 

III.59. Cho 56,4 gam một oxit của kim loại hóa trị I vào nước được dung dịch kiềm. Chi 

dung dịch này thành 3 phần bằng nhau: 







129 









+ Phần I cho tác dụng với 700ml dung dịch HCl 0,5 M. Sau phản ứng, dung dịch 

thu được làm quỳ tím ngả màu xanh. 

+ Phần II cho tác dụng với 900ml dung dịch HCl 0,5 M. Sau phản ứng, dung dịch 

thu dược làm quỳ tím ngả màu đỏ. 

+ Phần III cho tác dụng với (V) ml dung dịch HCl 0,5 M. Sau phản ứng, dung dịch 

thu được không làm đổi màu quỳ tím. 

a. Giải thích thí nghiệm. Xác định công thức và gọi tên oxit trên. 

b. Xác định giá trị của V. 

III.60. Người ta có thể điều chế clo từ dung dịch HCl đặc với m 1 gam MnO 2 , m 2 gam 

KMnO 4 , m 3 gam KClO 3 , m 4 gam K 2 Cr 2 O 7 theo các phản ứng: 

MnO 2 + HCl → MnCl 2 + Cl 2 + H 2 O 

KMnO 4 + HCl → KCl + Cl 2 + MnCl 2 + H 2 O 

KClO 3 + HCl → KCl + Cl 2 + H 2 O 

K 2 Cr 2 O 7 + HCl → KCl + CrCl 3 + Cl 2 + H 2 O 

a. Tính tỉ lệ m 1 : m 2 : m 3 : m 4 trong trường hợp lượng Cl 2 thu được theo các cách 

trên đều bằng nhau. 

b. Nếu m 1 = m 2 = m 3 = m 4 thì lượng Cl 2 thu được theo cách nào nhiều nhất? 

III.61. Cho 23,68 gam hỗn hợp X gồm NaCl, NaBr, NaI hoà tan vào nước được dung 

dịch Y. Sục Cl 2 dư vào dung dịch Y rồi cô cạn được 14,625 gam muối khan. Nếu 

sục Br 2 dư vào dung dịch Y, rồi cô cạn thì được 21,3 gam muối khan. Tính thành 

phần % khối lượng mỗi muối trong X. 

III.62. Khi đưa hỗn hợp 2 đơn chất khí ra ngoài ánh sáng mặt trời xảy ra hiện tượng nổ. 

Cho sản phẩm khí thu được hoà tan vào nước (dư) thấy còn lại 1,12 lit khí (đktc). 

Khí còn lại này cháy được trong không khí. Thêm đủ lượng dung dịch AgNO 3 vào 

dung dịch đã hấp thụ khí ở trên, thu được 14,35gam kết tủa trắng. 

a. Hỗn hợp ban đầu gồm những khí gì? 

b. Xác định thành phần % thể tích mỗi khí trong hỗn hợp 

III.63. Sục từ từ 5 lit hỗn hợp N 2 , CO 2 (đktc) vào 2 lit dung dịch Ca(OH) 2 0,02M thu 

được 3 gam kết tủa. Tính % thể tích CO 2 trong hỗn hợp trên. 

III.64. Trong một bình kín dung tích không đổi chứa a mol O 2 và 2a mol SO 2 ở 150 0 C, 


10atm (có mặt V 2 O 5 ). Nung bình ở nhiệt độ 400 0 C trong một thời gian, sau đó đưa 

về nhiệt độ ban đầu thì áp suất trong bình là P. Thiết lập biểu thức tính P và biểu 







130 









thức tính tỷ khối d so với H 2 của hỗn hợp khí trong bình sau phản ứng theo hiệu 

suất của phản ứng (h). 

III.65. Đốt cháy hoàn toàn m gam photpho trong oxi, cho sản phẩm thu được hoà tan 

hoàn toàn vào nước được dung dịch A. Thêm V(ml) dung dịch NaOH 20% (d=1.2 

g/ml) vào dung dịch A. Tính V và m khi sản phẩm thu được gồm hai muối 

Na 2 HPO 4 và Na 3 PO 4 . 

a. Có 0,2mol Na 2 HPO 4 và 0,2mol Na 3 PO 4 . 

b. Hai muối Na 2 HPO 4 và Na 3 PO 4 có nồng độ % bằng nhau và có tổng khối lượng 

là 30,44 gam. 

III.66. Từ 300 kg một loại quặng pirit có 48% S, người ta sản xuất được 390,5 kg 

H 2 SO 4 96%. Tính hiệu suất quá trình sản xuất đó. 

IV.67. Cho 2,98 gam Fe, Zn vào 200ml dung dịch HCl nổng độ mol là C(M). Sau khi 

phản ứng xong, cô cạn dung dịch được 5,82 gam chất rắn và V lit H 2 . Nếu cho 2,98 

gam Fe, Zn vào 400ml dd HCl và cũng cô cạn được 6,53 gam chất rắn. 

a. Tính V, C HCl và thành phần % khối lượng kim loại. 

b. Thêm dd NaOH 2M vào dung dịch thu được sau thí nghiệm thứ hai để tạo 

lượng kết tủa lớn nhất, lọc kết tủa, nung trong không khí đến khối lượng không đổi 

được m gam chất rắn. Tính m và thể tích dd NaOH đã dùng. 

IV.68. Cho 22,6 gam hỗn hợp Fe, Zn, Cu vào 500ml dd H 2 SO 4 1,2M. Phản ứng xong 

được dd A, 4,0 gam chất rắn và 6,72 lit khí H 2 (đktc). 

a. Tính thành phần % khối lượng các kim loại trong hỗn hợp. 

b. Tính nồng độ mol các chất trong dung dịch A. 

c. Thêm 650 ml dd NaOH 2M vào dd A được kết tủa B. Lọc lấy kết tủa B và 

nung trong không khí tới khối lượng không đổi được bao nhiêu gam chất rắn. 

IV.69. Một hỗn hợp gồm Zn và Fe có khối lượng là 37,2 gam. Hòa tan hỗn hợp này 

trong 2 lít dung dịch H 2 SO 4 0,5 M. 

a. Chứng tỏ rằng hỗn hợp này tan hết? 

b. nếu dùng một lượng hỗn hợp Zn và Fe gấp đôi trường hợp trước, lượng H 2 SO 4 

vẫn như cũ thì hỗn hợp mới này có tan hết hay không? 

c. Trong trường hợp (a) hãy tính khối lượng mỗi kim loại trong hỗn hợp biết rằng 


lượng khí H 2 sinh ra trong phản ứng vừa đủ tác dụng với 48 gam CuO? 

IV.70. Hoà tan 21,2 gam Na 2 CO 3 vào 300 gam dung dịch H 2 SO 4 10%. 

a. Tính thể tích khí thoát ra ở đktc. 







131 









b. Tính nồng độ phần trăm của các chất trong dung dịch thu được. 

IV.71. Trong một cốc đựng muối cacbonat của kim loại hoá trị I, thêm từ từ dd HCl 

14,6% vào đến khi khí ngừng thoát ra thì được dung dịch muối clorua nồng độ 

25,08%. Tìm công thức muối cacbonat. 

IV.72. Hoà tan 20 gam hỗn hợp MgCO 3 và RCO 3 (tỉ lệ số mol 1:1) bằng dd HCl. Cho 

toàn bộ khí thoát ra hấp thụ hết vào 200ml dd NaOH 2,5M thu được dd A.Thêm 

BaCl 2 dư vào dd A được 39,4 gam kết tủa. 

a. Xác định kim loại R. 

b. Tính thành phần % khối lượng mỗi muối trong hỗn hợp ban đầu. 

IV.73. Dung dịch A là dd Cu(NO 3 ) 2 1,6M; dung dịch B là dd AgNO 3 1,2M. Trộn V lit 

dd A với V lit dung dịch B thu được dd X. Lấy 100ml dd X rồi cho vào đó 1,62 

gam bột nhôm, phản ứng hoàn toàn được chất rắn E và dung dịch Y. 

a. Tính thành phần % khối lượng các chất trong E. 

b. Thêm vào dd Y 240ml dd NaOH 1M thu được kết tủa F. Lọc lấy F rồi nung 

nóng, đồng thời cho khí CO đi qua đến khi chất rắn G thu được có khối lượng 

không đổi. Hãy xác định các chất trong G và khối lượng của chúng. 

IV.74. Hoà tan a gam muối tạo bởi kim loại M và halogen X vào nước được dung dịch 

A. Chia A làm 2 phần bằng nhau: 

Phần 1: Tác dụng vừa đủ với 40ml dd NaOH 1M thu được 1,16 gam kết tủa. 

Phần 2: Cho tác dụng với dd AgNO 3 dư thu được 5,74 gam kết tủa. 

a. Hỏi X là halogen nào? 

b. Trộn 0,96 gam M với 1,625 gam kim loại M’ có cùng hoá trị duy nhất rồi đốt 

cháy hỗn hợp bằng oxi dư thu được 3,625 gam hỗn hợp 2 oxit. Để hoà tan hỗn hợp 

oxit này cần 50ml dung dịch H 2 SO 4 nồng độ mol là C. 

- Tìm kim loại M và M’. 

- Tính thành phần % mỗi oxit trong hỗn hợp. 

- Tính nồng độ mol C. 

IV.75. Cho 2,49 gam hỗn hợp A gồm Zn, Al vào 80ml dd HCl nồng độ C M , khi phản 

ứng hoàn toàn thu được 5,33 gam chất rắn khan. Nếu cho toàn bộ A vào 160ml dd 

HCl nồng độ C M và cô cạn như trên được 6,75 gam chất rắn khan. 


a. Tìm C M và khối lượng mỗi kim loại trong hỗn hợp trên. 







132 









b. Nếu đem 2,49 gam hỗn hợp A đốt cháy hoàn toàn trong không khí rồi cho toàn 

bộ oxit thu được vào 80ml dd HCl nồng độ C M thì oxit có bị hoà tan hết không ? 

Nếu không hết hãy tính khối lượng oxit còn dư. 

IV.76. Nung nóng hỗn hợp gồm 8,4 gam bột Fe và 1,6 gam bột S (trong điều kiện 

không có không khí) đến phản ứng xảy ra hoàn toàn. Cho hỗn hợp sản phẩm thu 

được hoà tan vào 250 ml dd H 2 SO 4 loãng, thu được hỗn hợp khí A và dd B. 

a. Tính tỉ khối của A so với H 2 . 

b. Hãy tìm cách loại bỏ khí có tỉ lệ thể tích bé hơn ra khỏi hỗn hợp A. 

c. Để trung hoà lượng H 2 SO 4 dư trong dd B, phải dùng hết 100 ml dd NaOH 1M. 

Tính nồng độ C M dung dịch H 2 SO 4 đã dùng. 

IV.77. Hoà tan 115,3gam hỗn hợp gồm MgCO 3 và RCO 3 bằng 500ml dd H 2 SO 4 loãng 

thì thu được dd A, chất rắn B và 4,48lit CO 2 (đkc). Đun cạn dung dịch A thu được 

12,2g muối khan. Mặt khác đem nung chất B đến khối lượng không đổi thì thu 

được 11,2lit CO 2 (đkc) và chất rắn C. 

a. Tính nồng độ mol/lit của dung dịch H 2 SO 4 . 

b. Tính khối lượng chất rắn B 

c. Tìm R biết số mol RCO 3 gấp 2,5 lần số mol MgCO 3 . 

IV.78. Cho hỗn hợp 2 muối ASO 4 và B 2 (SO 4 ) 3 có số mol theo tỷ lệ 1:2, nguyên tử khối 

của B lớn gấp 1,125 lần nguyên tử khối của A. Hòa tan hoàn toàn 16,08 hỗn hợp 

trên vào nước để được 200 gam dung dịch. Lấy 100 gam dung dịch này cho tác 

dụng với dung dịch BaCl 2 dư sinh 16,31 gam kết tủa. 

a. Xác định tổng số mol hai muối trong hỗn hợp ban đầu. 

b. Xác định A, B và nồng độ % của dung dịch ban đầu. 









133 









Phô lôc 4: Mét sè bµi tËp tr¾c nghiÖm kh¸ch quan 

• Bài tập về Các loại hợp chất vô cơ 

Câu 1. Dãy gồm các oxit axit: 

A. CO 2 , SO 2 , CO, SO 3 B. CO 2 , Mn 2 O 7 , CrO 3 , SO 3 

C. SiO 2 , NO, NO 2 , CO 2 D. P 2 O 5 , NO 2 , MnO, SO 2 

Câu 2. Những oxit nào tác dụng được với dụng dịch axit: 

A. CaO, P 2 O 5 , CuO, Fe 2 O 3 , SiO 2 B. K 2 O, MgO, P 2 O 5 , SO 3 , CaO 

C. K 2 O, CuO, MgO, CaO, Fe 2 O 3 D. CaO, SiO 2 , SO 3 , MgO, Fe 2 O 3 

Câu 3. Những oxit nào tác dụng được với dung dịch bazơ: 

A. K 2 O, SO 2 , CuO, SiO 2 , MgO B. P 2 O 5 , CuO, SiO 2 , CaO, SO 2 

C. SO 2 , SiO 2 , Fe 2 O 3 , P 2 O 5 , SO 3 D. SO 2 , SiO 2 , P 2 O 5 , SO 3 

Câu 4. Những oxit tác dụng với nước: 

A. CaO, SO 3 , P 2 O 5 , SiO 2 , K 2 O, MgO B. CaO, SO 2 , P 2 O 5 , K 2 O, CuO, SO 3 

C. CaO, SO 2 , P 2 O 5 , K 2 O D. Fe 2 O 3 , SiO 2 , CuO, SO 3 , SO 2 

Câu 5. Những oxit không tan trong nước: 

A. MgO, Fe 2 O 3 , SiO 2 , CuO B. K 2 O, SO 2 , SiO 2 , SO 3 , Fe 2 O 3 

C. CaO, SiO 2 , MgO, CuO, Fe 2 O 3 D. MgO, CuO, SO 3 , P 2 O 5 , SO 2 

Câu 6. Axit photphoric và axit nitric có phản ứng với nhóm các chất sau: 

A. KOH, NH 3 , Na 2 CO 3 , Ca(HCO 3 ) 2 C. NaCl, MgCl 2 , NH 3 , CuO 

B. NaCl, KOH, K 2 CO 3 , KHCO 3 D. MgO, KOH, CuO, KNO 3 

Câu 7. Để rửa sạch phích nước, ấm đun nước bị đóng cặn có thể dùng: 

A. Xà phòng B. Nước cất đun nóng 

C. Nước vôi D. Nước chanh 

Câu 8. Có các dung dịch: Al(NO 3 ) 3 , NaNO 3 , Mg(NO 3 ) 2 , H 2 SO 4 , NaOH. Chỉ dùng 1 chất 

sau đây không thể nhận ra các dung dịch trên: 

A. Dung dịch HCl B. Dung dịch KOH 

C. Dung dịch BaCl 2 D. Phenolphtalein 

Câu 9. Cho 4 dung dịch: NaOH, HCl, H 2 SO 4 , Na 2 CO 3 . Dùng 1 chất trong số các chất 

sau có thể nhận ra 4 chất đó là: 

A. Dung dịch HNO 3 B. Dung dịch KOH 


C. Dung dịch NaCl D. Dung dịch BaCl 2 







134 









Câu 10. Có 3 dung dịch hỗn hợp của 2 chất: (1): NaHCO 3 và Na 2 CO 3 ; (2): Na 2 CO 3 và 

Na 2 SO 4 ; (3): NaHCO 3 và Na 2 SO 4 . Dùng cặp chất nào trong số các cặp chất sau có 

thể nhận biết các dung dịch hỗn hợp trên: 

A. Dung dịch NaOH, NaCl B. Dung dịch HCl, NaCl 

C. Dung dịch HNO 3 , Ba(NO 3 ) 2 D. Dung dịch H 2 SO 4 , Na 2 SO 4 

Câu 11. Trong phòng thí nghiệm, người ta thường điều chế HCl từ: 

A. Cl 2 + H 2 B. HNO 3 + NaCl 

C. Dung dịch NaCl, H 2 SO 4 loãng D. NaCl(r) + H 2 SO 4 (đặc) 

Câu 12. Dãy các chất trong số các chất: HNO 3 , Ca(OH) 2 , NaHSO 4 , K 2 SO 4 , Mg(NO 3 ) 2 , 

NaCl tác dụng được với Ba(HCO 3 ) 2 là: 

A. HNO 3 , NaCl, K 2 SO 4 , Ca(OH) 2 C. Ca(OH) 2 , NaHSO 4 , K 2 SO 4 , Mg(NO 3 ) 2 

B. HNO 3 , Ca(OH) 2 , K 2 SO 4 , NaHSO 4 D. HNO 3 , Mg(NO 3 ) 2 , NaHSO 4 , Na 2 SO 4 

Câu 13. Chỉ dùng quỳ tim có thể nhận biết 5 dung dịch không nhãn của 5 chất sau: 

A. NaOH, MgCl 2 , BaCl 2 HCl, H 2 SO 4 C. NaOH, KOH, MgCl 2 , BaCl 2 HCl 

B. BaCl 2 HCl, H 2 SO 4 , HNO 3 , MgSO 4 D. MgCl 2 , Na 2 SO 4 , BaCl 2 , NaNO 3 ,HCl 

Câu 14. Axit H 2 S0 4 đặc nóng không tác dụng được với những kim loại nào sau đây: 

A. Al B. Zn C. Au D. Ag 

Câu 15. Axit H 2 S0 4 đặc nguội tác dụng được với kim loại nào sau đây: 

A. Fe B. Zn C. Al D. Au 

Câu 16. Trong các loại đạm ure: (NH 2 ) 2 CO, sunfat (NH 4 ) 2 SO 4 , nitrat NH 4 NO 3 . Loại 

đạm chứa lượng nitơ (N) cao nhất và thấp nhất lần lượt là: 

A. Urê, nitrat B. Urê, sunfat 

C. Sunfat, nitrat D. Sunfat, Urê 

Câu 17. Hàm lượng sắt thấp nhất và cao nhất trong các hợp chất: FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 , 

FeS, FeS 2 , FeSO 4 , Fe 2 (SO 4 ) 3 là: 

A. FeS 2 , Fe 3 O 4 B. Fe 2 (SO 4 ) 3 , FeO 

C. FeSO 4 , FeS D. Fe 2 (SO 4 ) 3 , Fe 2 O 3 

Câu 18. Chỉ dùng kim loại Canxi, có thể nhận ra 5 dung dịch không nhãn của: 

A. NaCl, MgCl 2 , AlCl 3 , Na 2 CO 3 , HCl. 


B. NaCl, BaCl 2 , Na 2 SO 4 , H 2 SO 4 , HCl. 

C. MgCl 2 , KCl, MgSO 4 , Na 2 CO 3 , AlCl 3 . 

D. K 2 CO 3 , Na 2 SO 4 , CaCl 2 , MgSO 4 , BaCl 2 . 







135 









Câu 19. Không thể điều chế được BaSO 4 theo phản ứng nào sau đây: 

A. Ba + dd H 2 SO 4 B. Ba + dd Na 2 SO 4 

C. SO 3 + dd BaCl 2 D. BaCO 3 + dd K 2 SO 4 

Câu 20. Chỉ dùng dung dịch HCl có thể loại được các tạp chất trong các hỗn hợp sau để 

có AgCl tinh khiết: 

A. AgCl, MgCl 2 , BaCO 3 , BaSO 4 C. AgCl, CaCO 3 , NaCl, FeS 

B. AgCl, CaSO 4 , K 2 CO 3 , NaNO 3 D. AgCl, Na 2 SO 4 , MgCl 2 , Ba(NO 3 ) 2 

Câu 21. Chọn pư không xảy ra khi cho các chất sau trộn lẫn vào nhau trong dd: 

A. CaCO 3 + Na 2 SO 4 C. BaCl 2 + CaSO 4 

B. CaSO 4 + Na 2 CO 3 D. Ca(OH) 2 + MgCl 2 

Câu 22. Dãy gồm các chất có thể cùng tồn tại trong một dd: 

A. KCl, NaNO 3 , BaCl 2 , Ba(OH) 2 C. BaO, (NH 4 ) 2 SO 4 , H 2 SO 4 , Al 2 (SO 4 ) 3 

B. Ba(OH) 2 , BaCl 2 , NH 4 Cl, KCl D. Ba(NO 3 ) 2 , Na 2 CO 3 , CaCl 2 , Ca(HCO 3 ) 2 

Câu 23. Cho 16 gam oxit sắt có công thức Fe x O y tác dụng với dung dịch HCl thu được 

32,5g muối khan. Công thức hóa học của oxit sắt là: 

A. FeO B. Fe 2 O 3 C. Fe 3 O 4 D. Không xác định được 

Câu 24. Cho 300ml dd NaOH 1M tác dụng với 300ml H 2 S0 4 1M sản phẩm thu được là: 

A. Hỗn hợp 2 muối B. Muối trung hoà C. Muối Axit D. Axit dư 

Câu 25. Nung 26,8 gam hỗn hợp 2 muối cacbonat của 2 kim loại hoá trị II, thu được 

13,6 gam chất rắn X và khí Y. Cho hoàn toàn khí Y hấp thụ vào 400 ml dung dịch 

NaOH 1M và cô cạn dung dịch thu được muối khan là: 

A. 21,2 gam B. 24,7 gam C. 14,7 gam D. 27,4 gam 

Câu 26. Hoà tan hoàn toàn 10,2 gam một oxit kim loại có hoá trị III cần 331,8 gam dung 

dịch H 2 SO 4 thì vừa đủ. Dung dịch muối sau phản ứng có nồng độ 10%. Công thức 

phân tử của oxit kim loại là công thức nào sau đây: 

A. Fe 2 O 3 B. Al 2 O 3 C. Cr 2 O 3 D. Mn 2 O 3 

Câu 27. Hoà tan 10,8 g nhôm trong một lượng vừa đủ dd H 2 SO 4 thu được dd A. Thể 

tích dd NaOH 0,5M cần thêm vào dd A để có được kết tủa, đem nung đến khối 

lượng không đổi được chất rắn nặng 10,2g là: 

A. 1,8 lit C. 1,2 lit và 2,8 lit 


B. 1,2 lit D. 1,2 lit và 1,4 lit 

Câu 28. Cho 50 gam CaCO 3 tác dụng với 365 gam dung dịch HCl nồng độ a%. 

Sau phản ứng thu được dung dịch muối có nồng độ 8,72%. Nồng độ a% của 







136 









dung dịch HCl là: 

A. 10% B. 8% C. 6% D. 20% 

Câu 29. Cho 6,08 g hỗn hợp NaOH, KOH tác dụng hết với dd HCl thu được 8,3 g hỗn 

hợp muối clorua. Số gam NaOH có trong hỗn hợp lần lượt là : 

A. 1,6 gam B. 3, gam C. 0,8 gam D. 2,4gam 

Câu 30. Dung dịch X chứa hỗn hợp KOH và Ba(OH) 2 có nồng độ lần lượt là 0,2M và 

0,1M. Dung dịch Y chứa hỗn hợp H 2 SO 4 và HCl có nồng độ lần lượt là 0,25M và 

0,8M. Thể tích dung dịch X vừa đủ để trung hoà 40ml dung dịch Y và khối lượng 

chất kết tủa tạo thành sau phản ứng: 

A. 250ml; 2,33gam C. 130ml, 2,33gam 

B. 320ml, 3,03 gam D. 125ml, 4,66 gam. 

Câu 31. Cho 9,8 gam H 2 SO 4 tác dụng với 180 ml d.d NaOH 1M được d.d A. Cho A tác 

dụng với d.d BaCl 2 dư thu được khối lượng kết tủa là: 

A = 46,6 B = 23,3 C = 11,2 D = 42,14 

Câu 32. Có 2 dung dịch: dd A chứa 2 axit H 2 SO 4 0,1M và HCl 0,2M và dd B chứa 2 

bazơ NaOH 0,2M và KOH 0,3M. Phải thêm bao nhiêu ml dd B vào 100 ml dd A để 

thu được một dung dịch có pH = 7? 

A. 60ml B. 120 ml C. 100ml D. 80ml 

Câu 33. Hoà tan M(OH) 2 bằng lượng vừa đủ H 2 SO 4 20% thu được dung dịch muối 

trung hoà có nồng độ là 26,2%. Kim loại M là: (Mg = 24, Cu=64, Fe=56, Zn=64) 

A. Mg B. Zn C. Cu D. Fe 

Câu 34. Cho 0,1 mol H 2 SO 4 vào trong 300ml d.d NaOH 0,5 M. Cô cạn d.d thu được m 

gam muối khan. Giá trị của m là: 

A = 13,1 B = 11,3 C = 14,0 D = 11,4 

Câu 35. Hoà tan hỗn hợp X gồm Fe, Mg bằng lượng vừa đủ dung dịch HCl 20%, thu 

được dung dịch X. Nồng độ MgCl 2 trong X là 15,93%. Nồng độ phần trăm FeCl 2 

trong dung dịch X là: 

A. 10,65% B. 24,24% C. 15,76% D. 28,21% 

Câu 36. Làm bay hơi 12 gam dung dịch CuSO 4 thì thu được 1,5 gam CuSO 4 .5H 2 O. Hỏi 

nồng độ phần trăm dung dịch CuSO 4 ban đầu là bao nhiêu? 


A. 7% B. 8% C. 9% D. 10% 

(Đề thi HSG lớp 9 – Huyện Hà Trung – Tỉnh Thanh Hóa, năm 2006 - 2007 ) 







137 









Câu 37. Một loại đá vôi chứa 80% CaCO 3 . Nung 1 tấn đá vôi loại này có thể thu được 

lượng vôi sống (trong các số cho dưới đây) khi hiệu suất là 85% là: 

A. 400,0 kg B. 385,2 kg C. 382,6 kg D. 380,8 kg 

Câu 38. Cho 16 gam hỗn hợp gồm Fe 2 O 3 , MgO hoà tan hết trong dung dịch HCl. Sau 

phản ứng cần trung hoà lượng axit còn dư bằng 50gam dung dịch Ca(OH) 2 14,8%, 

sau đó đem cô cạn dung dịch được 46,35 gam muối khan. Thành phần phần trăm 

Fe 2 O 3 là: 

A. 40% B. 30% C. 50% D. 90% 

• Bài tập về kim loại 

Câu 39. Để bào quản các kim loại kiềm cần: 

A. Ngâm chúng trong etanol. C. Ngâm chúng trong nước. 

B. Ngâm chúng trong dầu hoả. D. Để chúng trong lọ. 

Câu 40 . Điều chế FeCl 2 không thể dùng phản ứng nào trong số các phản ứng sau: 

A. Fe + HCl → B. FeO + HCl → 

C. Fe 2 O 3 + HCl → D. Fe + FeCl 3 → 

Câu 41. Cho sơ đồ biến hoá: A → B → Cu → D → CuCl 2 . 

Các chất B, D lần lượt có thể là: 

A. Cu(OH) 2 , CuO B. CuO, CuSO 4 

C. CuSO 4 , Cu(NO 3 ) 2 D. CuO, Cu(OH) 2 

Câu 42. Từ Fe(OH) 2 có thể điều chế sắt phải qua số phản ứng ít nhất là: 

A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 

Câu 43. Có 4 hỗn hợp (ở dạng bột) hỗn hợp nào có thể tách riêng từng chất bằng 

phương pháp vật lý? 

A. Fe, Cu, S B. Mg, Zn, S C. Cu, Zn, S D. Cu, Fe, Al 

Câu 44. Cho hỗn hợp Na 2 O và Al 2 O 3 vào dung dịch NaOH thu được dung dịch chỉ 

chứa một chất duy nhất. Chất đó là: 

A. NaOH B. Al(OH) 3 C. NaAlO 2 D. Al 2 O 3 

Câu 45. Chỉ dùng dung dịch HCl có thể nhận ra được mấy kim loại trong 5 chất bột kim 

loại sau: Ba, Mg, Fe, Zn, Ag: 


A. 3 B. 4 C. 2 D. 5 







138 









Câu 46. Khi cho Ba(OH) 2 dư vào dung dịch chứa FeCl 3 , CuSO 4 , AlCl 3 thu được kết 

tủa. Nung kết tủa trong không khí đến khi khối lượng không đổi, thu được chất rắn 

X. Trong chất rắn X gồm: 

A. Fe 2 O 3 , CuO, BaSO 4 B. FeO, CuO, Al 2 O 3 

C. Fe 3 O 4 , CuO, BaSO 4 D. Fe 2 O 3 , CuO 

Câu 47. Phản ứng nào dưới đây không được dùng để điều chế muối sắt (II) : 

A. FeCO 3 + HNO 3 (loãng) B. Fe + H 2 SO 4 (loãng) 

C. FeO + HCl D. Fe + Fe(NO 3 ) 3 

Câu 48. Không thể điều chế Na 2 CO 3 theo phản ứng nào sau đây: 

A. NaOH + CO 2 B. Na 2 O + CO 2 

C. NaCl + CO 2 D. NaHCO 3 + NaOH 

Câu 49. Có thể tách Fe khỏi hỗn hợp với CuCl 2 bằng: 

A. dd NaOH B. Nước C. dd MgCl 2 D. dd HCl 

Câu 50. Chiều tăng dần tính kim loại của các nguyên tố Mg, Na, K, Fe, Al, Be là: 

A. K, Na, Mg, Al, Fe, Be C. Fe, Be, Mg, Na, Al, K 

B. Be, Fe, Al, Mg, Na, K D. Al, Fe, Na, Be, Mg, K 

Câu 51. Có 5 dd không màu: NaNO 3 , Al(NO 3 ) 3 , Fe(NO 3 ) 2 , Mg(NO 3 ) 2 , Fe(NO 3 ) 3 

Chỉ dùng một dd để nhận biết được 5 dd trên; 

A. NaOH B. NH 3 C. MgSO 4 D. HCl 

Câu 52. Khi cho bột sắt dư vào dd H 2 SO 4 đặc nóng, trong dd sau pư hoàn toàn có: 

A. Fe 2 (SO 4 ) 3 và H 2 SO 4 C. FeSO 4 và H 2 SO 4 

B . Fe 2 (SO 4 ) 3 D. FeSO 4 

Câu 53. Chỉ dùng nước và 1 dd axit hay bazơ thích hợp, phân biệt 3 kim loại: Na, Ba, 

Cu. 

A. dd HNO 3 B. dd H 2 SO 4 C. dd NaOH D. dd HCl 

Câu 54. Nhận biết 3 chất bột của 3 kim loại K, Ca, Ag có thể chỉ dùng một dung dịch: 

A. MgCl 2 B. NaNO 3 C. Na 2 CO 3 D. HCl. 

Câu 55. Hỗn hợp bột Fe và Mg được cho vào dd chứa Cu(NO 3 ) 2 và AgNO 3 . Sau phản 

ứng thu được 2 kim loại và dd gồm 2 muối. 2 muối đó là : 

A. Mg(NO 3 ) 2 và Cu(NO 3 ) 2 C. Mg(NO 3 ) 2 và AgNO 3 


B. Mg(NO 3 ) 2 và Fe(NO 3 ) 2 D. Fe(NO 3 ) 2 và Cu(NO 3 ) 2 

Câu 56. Cho các loại quặng của Fe: 

+ Quặng hematit đỏ chứa Fe 2 O 3 khan. + Quặng xiderit chứa FeCO 3 







139 









+ Quặng hematit nâu chứa Fe 2 O 3 .3H 2 O. + Quặng manhetit chứa Fe 3 O 4 . 

+ Quặng pirit chứa FeS 2 

1. Quặng chứa hàm lượng sắt lớn nhất là : 

A. hematit nâu B. hematit đỏ C. manhetit D. pirit 

2. Quặng chứa hàm lượng sắt nhỏ nhất là: 

A. xiderit B. pirit C. hematit đỏ D. hematit nâu 

Câu 57. Cho a gam hỗn hợp 2 kim loại vào dung dịch axit dư, thể tích khí H 2 (cùng điều 

kiện) có thể thu được lớn nhất khi hỗn hợp là: 

A. Fe và Na B. Al và Fe C. Mg và Zn D. K và Zn 

(Đề thi HSG tỉnh lớp 9 - Tỉnh Nghệ An, năm 2005 - 2006) 

Câu 58. Cho 12g một kim loại M tan hết trong 600ml dung dịch H 2 SO 4 1M. Để trung 

hoà lượng axit dư cần 200ml dung dịch NaOH 1M. Kim loại M là: 

A. Mg B. Ca C. Fe D. Cu 

Câu 59. Hoà tan hoàn toàn 20 gam hỗn hợp Mg, Fe vào dung dịch axit HCl dư thấy có 

11,2 lit khí thoát ra ở đktc và dung dịch X. Cô cạn dung dịch X thì thu được bao 

nhiêu gam, muối khan? 

A. 55,5 gam B. 91 gam C. 90 gam D. 71 gam 

Câu 60. Dùng dung dịch hỗn hợp HCl và H 2 SO 4 để hoà tan hoàn toàn m gam CuO tạo 

thành dung dịch Z. Cho 12 gam bột Mg vào Z, sau khi phản ứng kết thúc thu được 

1,12 lít khí (đktc), lọc tách được 12,8 gam chất rắn. Giá trị của m là: 


Câu 61. Dùng H 2 (dư) khử hoàn toàn 4,32 gam một oxit sắt. Toàn bộ kim loại thu được 

cho phản ứng tan trong dung dịch HCl dư thu được 1,344 lit H 2 . Công thức oxit sắt 

là: 

A. Fe 3 O 4 B. Fe 2 O 3 C. FeO D. Fe 3 O 2 

Câu 62. Dùng CO khử hoàn toàn 13,64 gam hỗn hợp Al 2 O 3 và một oxit sắt thu được 

10,44 gam chất rắn. Hoà tan chất rắn này trong dung dịch H 2 SO 4 loãng, dư thu 

được 3,36 lit khí. Công thức oxit sắt là: 

A. Fe 2 O 3 B. Fe 3 O 4 C. FeO D. Tất cả đều sai 

Câu 63. Cho m gam hỗn hợp CuO, Fe 2 O 3 . Để hoà tan hết hỗn hợp này cần vừa đủ 350 


ml dung dịch HCl 2M. Nếu khử hỗn hợp trên bằng H 2 dư rồi hoà tan sản phẩm rắn 

thu được, thấy thoát ra 4,48 lit H 2 . Giá trị của m là: 

A. 17,8 B. 21,2 C. 15,6 D. 20,0 







140 









Câu 64. Nung nóng 0,3 mol Fe trong oxi thu được hỗn hợp X gồm FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 

có khối lượng 21,6 gam. Hoà tan X trong dung dịch H 2 SO 4 đặc, nóng, giả sử chỉ 

thu được V lit SO 2 (đktc). Giá trị của V thu được là: 

A. 2,24 B. 3,36 C. 4,48 D. 5,6 

Câu 65. Hoà tan hoàn toàn 5,6 gam hỗn hợp Al, Fe vào 200 ml dung dịch HCl, sau phản 

ứng thấy khối lượng dung dịch tăng lên 5,2 gam. Nồng độ dung dịch HCl đã phản 

ứng là: 

A. 2,24M B. 3,0M C. 2,0M D. 4,0M 

Câu 66. Dẫn toàn bộ 2,24 lit hidro (đktc) đi qua ống đựng CuO dư nung nóng thì thu 

được 5,76 gam Cu. Hiệu suất của phản ứng là: 

A. 80% B. 45% C. 95% D. 90% 

Câu 67. Đốt cháy hoàn toàn 2,24 gam bột sắt trong oxi dư. Chất rắn thu được cho tác 

dụng hết với dd HCl, được dd A. Thêm xút dư vào dd A rồi lọc kết tủa đem nung 

trong không khí tới khối lượng không đổi được m gam chất rắn. Giá trị của m là: 

A. 2,3 B. 3,6 C. 3,2 D. 2,8 

Câu 68. Hỗn hợp X gồm a mol Al và 0,2 mol Al 2 O 3 tác dụng hết với dd xút dư được dd 

Y. Cho CO 2 dư vào dd Y thu được kết tủa Z. Lọc lấy Z nung đến khối lượng không 

đổi được 35,7 gam chất rắn. Giá trị của a là: 

A = 0,3 B = 0,15 C = 0,2 D = 0,4 

Câu 69. Cho hỗn hợp gồm 0,2 mol FeCl 3 và 10 gam quặng hêmatit có 80% Fe 2 O 3 (còn 

lại các tạp chất không tan) tác dụng hết với dd HCl được dd A. Cho xút dư vào dd 

A, lọc kết tủa nung đến khối lượng không đổi được x gam chất rắn. giá trị của x là: 

A = 24 gam B = 23 gam C = 22 gam D = 25 gam 

Câu 70. Cho 20 gam hỗn hợp gồm Mg và Fe 2 O 3 hòa tan trong H 2 SO 4 loãng thu được V 

lít khí (đktc) và dd A. Cho NaOH dư vào dd A rồi lấy kết tủa nung đến khối lượng 

không đổi được 28 gam chất rắn. Thể tích V có giá trị là: 

A = 6,72 B = 11,2 C = 8,96 D = 13,44 

Câu 71. Hỗn hợp A có 0,4 mol Fe và các oxit FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 , mỗi chất đều có 0,1 

mol. Hòa tan hoàn toàn hỗn hợp A trong HCl dư được dd B. Cho B tác dụng với 

NaOH dư rồi lấy kết tủa nung trong không khí đến khối lượng không đổi được a 


gam chất rắn. Trị số của a là: 

A = 80 B = 72 C = 76 D = 84 







141 









Câu 72. Để tác dụng hết với 4,64 gam hỗn hợp FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 cần vừa đủ 80ml dd 

H 2 SO 4 1M. Dung dịch thu được sau phản ứng cho tác dụng với NaOH dư được m 

gam kết tủa. Giá trị của m là: 

A = 4,56 B = 8,20 C = 6,08 D = 11,34 

Câu 73. Hoà tan 32,6 gam hỗn hợp Fe 2 O 3 , Fe, CuO vào H 2 SO 4 2M cần vừa đủ 450 ml 

thu được dung dịch A và 4,48 lít khí (đktc). Cô cạn dung dịch A thu được khối 

lượng muối khan là: 

A. 107,8gam B. 170,8 gam C. 112,4 gam D. 94,6 gam 

Câu 74. Cho 13,6 gam hỗn hợp sắt và Fe 2 O 3 hòa tan trong HCl thu được 2,24 lít khí 

(đktc). Dung dịch sau phản ứng cho tác dụng với xút dư, lọc kết tủa nung trong 

không khí tới khối lượng không đổi được y gam chất rắn. Giá trị của y là: 

A. 12,0 B. 14,0 C. 18,0 D. 16,0 

Câu 75. Hòa tan x gam h.h Mg, Fe, Al vào trong H 2 SO 4 2M cần vừa đủ 300ml dd. 

Thêm NaOH vào dd tạo thành thu được lượng kết tủa tối đa là 38,4 gam. Khối 

lượng x là: 

A = 16,0 B = 24,0 C = 18,0 D = 22,0 

Câu 76. Cho 20 gam hh A gồm Mg, Fe, Al hòa tan trong dd HCl 2M cần vừa đủ 500ml 

được dd B. Cho B tác dụng vừa đủ với NaOH được kết tủa C. Nung kết tủa C trong 

điều kiện không có không khí đến khối lượng không đổi thu được m gam chất rắn. 

trị số của m là: 

A = 36,0 B = 28,0 C = 32,0 D = 26,0 

Câu 77. Nung nóng m gam hh Fe, Mg trong không khí một thời gian được 22,0 gam hh 

X gồm MgO, Fe, FeO, Fe 3 O 4 , Fe 2 O 3 . Hòa tan X trong H 2 SO 4 2M cần 200ml dd, và 

thu được 3,36 lít khí (đktc). Giá trị m đã dùng là: 

A = 16,0 B = 14,8 C = 17,2 D = 18,0 

Câu 78. Đốt cháy hoàn toàn 8,8 gam hh Mg,Cu trong oxi được 12,0 gam hh A. Hòa tan 

A trong H 2 SO 4 vừa đủ thu được dd B. Thêm dd Ba(OH) 2 vào dd B được tối đa m 

gam kết tủa. m có giá trị là: 

A = 46,6 B = 62,2 C = 57,2 D = 64,2 

Câu 79. Nhúng thanh kim loại M vào 500ml dd CuSO 4 0,2M. Sau phản ứng, khối 


lượng thanh kim loại tăng 0,4 gam và nồng độ dd CuSO 4 còn 0,1M. 

a, Kim loại M đã dùng là: 

A. Mg B. Fe C. Zn D. Al. 







142 









b, Lấy m gam bột kim loại M cho vào 1 lít dd CuSO 4 0,1M và AgNO 3 0,1M. Kết 

thúc phản ứng thu được 15,28 gam chất rắn A và dd B. Khối lượng m là: 

A. 6,72 B. 12,4 C. 9,52 D. 11,2. 

Câu 80. Nung 16,8 gam Fe trong một bình kín chứa hơi nước dư thu được một oxit sắt 

có khối lượng lớn hơn khối lượng của sắt ban đầu là 38,1%. Công thức oxit và thể 

tích khí tạo ra là: 

A. FeO, 4,48 lít B. Fe 2 O 3 , 6,72 lít 

C. Fe 3 O 4 , 8,96 lít. D: Fe 3 O 4 , 5,6 lít. 

Câu 81. Cho 0,24 mol FeCl 3 và 0,16 mol Al 2 (SO 4 ) 3 vào dd chứa 0,4 mol H 2 SO 4 được dd 

A. Thêm dd chứa 2,6 mol NaOH vào dd A thu được kết tủa B. Khối lượng kết tủa 

B là: 

A. 25,34g B. 15,6 g C. 1,56g D. 41,28g 

Câu 82. Dùng m (g) nhôm phản ứng với 1,6g Fe 2 O 3 (phản ứng nhiệt nhôm). Sản phẩm 

sau phản ứng tác dụng với lượng dư dung dịch NaOH thu được 0,672lit khí. Giá trị 

m là: 

A. 1,08g B. 0,81g C. 0,27g D. 0,54g 

Câu 83. Dùng 40 ml dung dịch Y để hoà tan hoàn toàn m gam CuO, tạo thành dung dịch 

Z. Cho 12 gam bột Mg vào Z, sau khi phản ứng kết thúc, lọc tách điều chế 12,8 

gam chất rắn. Giá trị của m là: 

A. 2,95g B. 3,54 g C. 2,63 g D. 4,87 g 

• Bài tập về phi kim - Sơ lược về hệ thống tuần hoàn các nguyên tố hoá học 

Câu 84. Có thể làm khô khí clo bằng cách cho khí clo ẩm đi qua: 

A. NaOH khan C. dung dịch H 2 SO 4 đặc 

B. CaO D. dung dịch Ba(OH) 2 

Câu 85. Điều chế clo trong phòng thí nghiệm không dùng phản ứng nào trong các phản 

ứng sau: 

A. MnO 2 + HCl C. KMnO 4 + HCl 

B. NaCl + H 2 O ⎯⎯→ 

dp 

D. KClO 3 + HCl 

Câu 86. Điều chế clo không dùng phản ứng nào sau đây: 


A. dung dịch HCl đặc + MnO 2 → C. F 2 + NaCl → 

B. điện phân dung dịch NaCl → D. Tất cả đều sai. 

Câu 87. Phản ứng nào sau đây không tạo ra HCl ? 







143 









A. H 2 + Cl 2 B. Cl 2 + SO 2 + H 2 O 

C. HBr + Cl 2 D. HNO 3 + NaCl 

Câu 88. Hiện tượng nào xảy ra khi đưa một dây đồng mảnh, được uốn thành lò xo, nóng 

đỏ vào lọ thuỷ tinh đựng đầy khí clo, đáy lọ chứa một lớp nước mỏng? 

A. Dây đồng không cháy. 

B. Dây đồng cháy mạnh, có khói màu nâu. 

C. Dây đồng cháy mạnh, có khói màu nâu, khi khói tan, lớp nước ở đáy lọ thuỷ 

tinh có màu xanh nhạt. 

D. Không có hiện tượng gì xảy ra. 

Câu 89. Clo và dung dịch axit clohidric tác dụng với kim loại nào thì tạo ra cùng một 

chất? 

A. Fe B. Cu C. Ag D. Zn 

Câu 90. Chọn cách sắp xếp đúng theo thứ tự tăng dần tính phi kim của nguyên tố PNC 

nhóm VI: 

A. Se > S > O > Te C. Te < Se < S < O. 

B. Se > O > S > Te D. O > Te > Se > S. 

Câu 91. Chiều tăng tính phi kim của các nguyên tố N, O, P, F, Si được sắp xếp theo trật 

tự sau: 

A. Si, P, N, O, F. B. P, Si, N , F, O. 

C. O, F, N, P, Si. D. F, O, P, N, Si. 

Câu 92. Trong số các nguyên tố: Mg, K, Na, Cl, P, Al, Ca, Br thì nguyên tố có tính kim 

loại và phi kim mạnh nhất là: 

A. Ca, Br B. K, Cl C. K, P D. Na, Cl 

Câu 93. Để phân biệt khí SO 2 và khí CO 2 người ta dùng hóa chất nào? 

A. dd Ca(OH) 2 B. dd KCl C. dd Na 2 CO 3 D. dd KMnO 4 

Câu 94. Phản ứng nào sau đây không dùng để điều chế SO 2 trong PTN. 

A. K 2 SO 3 + H 2 SO 4 → C. Cu + H 2 SO 4 đđ → 

B. FeS 2 + O 2 → D. S + H 2 SO 4 đđ → 

Câu 95. Có thể điều chế CaCO 3 bằng phản ứng trong dd: 


A. H 2 CO 3 + CaCl 2 C. K 2 CO 3 + Ca(NO 3 ) 2 

B. BaCO 3 + CaCl 2 D. CaSO 4 + CO 2 

Câu 96. Chọn câu phát biểu sai: 







144 









A. Nhôm là kim loại lưỡng tính C. Nhôm hidroxit là hợp chất lưỡng tính 

B. Sắt là kim loại phân nhóm phụ D. Mg là kim loại phân nhóm chính. 

Câu 97. Chọn phát biểu không đúng trong các phát biểu sau về bảng tuần hoàn: 

A. Nguyên tố chuyển tiếp chỉ có từ chu kỳ 4. 

B. Số electron ở lớp ngoài cùng bằng số hạng của nhóm. 

C. Số lớp electron bằng số hạng chu kỳ. 

D. Hoá trị tính với Hidro luôn bằng số hạng của nhóm. 

Câu 98. Cho một lượng chất A tác dụng hết với một lượng dung dịch H 2 SO 4 vừa đủ, tạo 

ra chất B,C và 6,72 lít khí D ở đktc. Ở cùng nhiệt độ , áp suất, tỉ khối hơi của D so 

với hiđrô bằng 2,286 lần tỉ khối hơi của nitơ so với hiđro. 

Biết rằng trong các phản ứng trên các chất đều có hệ số như nhau trong các phương 

trình; A có thể là một trong các chất: K 2 CO 3, K 2 SO 3 , KHCO 3, KHSO 3 . 

Vậy A là chất nào trong các chất sau: 

A. K 2 CO 3 B. K 2 SO 3 C. KHSO 3 D. KHCO 3 

Câu 99. Tỉ khối của hỗn hợp oxi, ozon so với hiđro bằng 20. Thành phần % thể tích oxi 

trong hỗn hợp là: 

A. 52% B. 53% C. 51% D. 50% 

Câu 100. Hỗn hợp gồm NaCl, NaBr. Cho hỗn hợp tác dụng với dung dịch AgNO 3 dư thì 

tạo ra kết tủa có khối lượng bằng khối lượng của AgNO 3 

Thành phần % theo khối lượng của NaCl trong hỗn hợp đầu là: 

đã tham gia phản ứng. 

A. 27,84% B. 15,2% C. 13,4% D. 24,5% 

Câu 101. Hoà tan hoàn toàn 23,8 gam hỗn hợp gồm một muối cacbonat của một kim 

loại hoá trị I và một muối cacbonat của một kim loại hoá trị II trong axit HCl dư thì 

tạo thành 4,48 lit khí ở đktc và dung dịch X. Cô cạn dung dịch X thì thu được bao 

nhiêu gam muối khan? 

A. 38 gam B. 26,0 gam C. 2,6 gam D. 3,8 gam 

Câu 102. Đốt nóng 4,16 gam hỗn hợp A gồm MgO, FeO, Fe, rồi cho lượng CO dư đi 

qua, phản ứng hoàn toàn được 3,84 gam chất rắn B. Nếu cho 4,16 gam A phản ứng 

hoàn toàn với dung dịch CuSO 4 thì thu được 4,32 gam chất rắn D. Hoà tan 4,16 

gam hỗn hợp A cần thể tích dung dịch HCl 2 M là: 


A. 400 ml B. 80 ml C. 800 ml D. 160 ml 

Câu 103. Hoà tan 20 gam hỗn hợp X gồm Mg, Fe vào dung dịch HCl dư, thu được 11,2 

lit H 2 (đktc) thoát ra và dung dịch X. Cô cạn dd X được số gam muối khan là: 







145 










Câu 104. Số mol khí SO 2 tối đa được giải phóng khi hoà tan hết 11,2 gam Fe trong 

dung dịch axit H 2 SO 4 đặc nóng là: 

A. 0,3 mol B. 0,2 mol C. 0,25 mol D. Kết quả khác 

Câu 105. Một loại đá có chứa 80% CaCO 3 , phần còn lại là tạp chất trơ, nung nóng để 

đá vôi phân huỷ hoàn toàn. Phần trăm khối lượng chất rắn thu được sau khi nung so 

với khối lượng chất rắn trước khi nung là: 

A. 87,2% B. 53,4% C. 64,8% D. 44,8% 

Câu 106. Khi nung hỗn hợp CaCO 3 và MgCO 3 thì khối lượng chất rắn thu được sau 

phản ứng chỉ bằng một nửa khối lượng ban đầu. Thành phần % khối lượng CaCO 3 

trong hỗn hợp ban đầu là: 

A. 28,41% B. 25,0% C. 60% D. 27% 

Câu 107. Có 12,0 gam hỗn hợp CuO và Cu tác dụng với dd H 2 SO 4 đậm đặc, nóng thu 

được 1,344 lit khí SO 2 (đktc). Thành phần phần trăm về khối lượng CuO là: 

A. 60% B. 68% C. 65% D. 70% 

Câu 108. Cho 44,0 gam hỗn hợp Cu, Fe hoà tan vừa đủ trong dd H 2 SO 4 đặc nóng chỉ 

thu được 22,4 lit SO 2 (đktc). Cô cạn dung dịch thu được khối lượng muối khan là: 


Câu 109. Từ 60 gam quặng pirit, khối lượng dung dịch H 2 SO 4 96% thu được từ quặng 

trên nếu hiệu suất là 85% là: 

A. 86 gam B. 85 gam C. 86,77 gam D. 90 gam 

Câu 110. Từ 80 tấn quặng pirit chứa 40% lưu huỳnh (S) sản xuất được 92 tấn H 2 SO 4 . 

Hiệu suất của quá trình phản ứng là: 

A. 93% B. 94% C. 96% D. 93,88% 

Câu 111. Cho luồng CO dư qua ống sứ đựng 5,46 gam hỗn hợp gồm Fe, FeO, Fe 2 O 3 và 

Fe 3 O 4 nung nóng. Khí đi ra khỏi ống cho sục vào nước vôi trong dư thấy tạo ra 8 

gam kết tủa. Khối lượng sắt thu được là : 

A = 3,46 B = 4,18 C = 4,63 D = 3,64 

Câu 112. Để hòa tan 7,68 gam hỗn hợp A (gồm FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 ) cần vừa đủ 260ml 

dd HCl 1M. Mặt khác nếu cho hỗn hợp trên nung nóng với khí CO dư rồi lấy chất 


rắn thu được hòa tan trong dd H 2 SO 4 vừa đủ được khối lượng muối là : 

A = 13,6 B = 15,2 C = 14,8 D = 16,4 







146 









Câu 113. Khử hoàn toàn 6,4 gam hỗn hợp CuO và Fe 2 O 3 bằng hidro thu được 1,8 gam 

nước. Khối lượng kim loại thu được là : 

A. 4,6 B. 5,2 C = 4,8 D = 5,4 

Câu 114. Khử hoàn toàn 24 gam Fe 2 O 3 bằng CO, sản phẩm khí cho hấp thu vào dd 

Ba(OH) 2 được 78,8 gam kết tủa. Số mol của Ba(OH) 2 đã phản ứng là : 

A. 0,4 B. 0,4 và 0,5 C. 0,3 và 0,6 D. 0,45 

Câu 115. Cho CO khử hoàn toàn m gam hỗn hợp gồm Cu, Fe, CuO, FeO, Fe 2 O 3 thu 

được 28,0 gam chất rắn và 4,48 lít khí CO 2 . Giá trị của m là : 

A = 31,2 B = 30,6 C = 32,4 D = 34,8 

Câu 116. Khử hoàn toàn 35,5 gam hỗn hợp Al 2 O 3 , FeO, Fe 3 O 4 bằng CO thu được hỗn 

hợp A và khí B. Cho B hấp thụ vào nước vôi trong dư thu được 50 gam kết tủa. 

Hòa tan A trong HCl dư thu được 8,96 lít khí (đktc). 

a. Khối lượng của Al 2 O 3 trong hỗn hợp là : 

A = 10,2 B = 5,1 C = 12,3 D = 6,13 

b. Khối lượng của hỗn hợp A là : 

A = 25,7 B = 28,3 C = 32,2 D = 27,5 

Câu 117. Thổi CO qua ống đựng 4,096 gam CuO nung nóng thì được 3,296 gam hh rắn 

X (gồm Cu và CuO). Hoà tan X trong H 2 SO 4 đặc nóng thu được khí Y. Cho toàn 

bộ Y vào 80ml dd NaOH 1M thu được khối lượng muối trong dung dịch là: 









147 






ĐÁP ÁN BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN 

1. B 2. C 3. D 4. C 5. A 6. A 7. D 8. A 9. D 10. C 




11. D 12. B 13. A 14. C 15. B 16. B 17. B 18. A 19. D 20. C 

21. A 22. A 23. B 24. C 25. D 26. B 27. C 28. C 29. A 30. C 

31. B 32. D 33. D 34. A 35. A 36. B 37. D 38. C 39. B 40. C 

41. B 42. B 43. A 44. C 45. D 46. A 47. A 48. C 49. B 50. B 

51. A 52. D 53. B 54. C 55. B 56.C,B 57. B 58. A 59. A 60. D 

61. B 62. B 63. D 64. B 65. C 66. D 67. C 68. A 69. A 70. B 

71. A 72. C 73. A 74. D 75. C 76. B 77. B 78. B 79.B,A 80. C 

81. D 82. A 83. A 84. C 85. B 86. C 87. D 88. C 89. D 90. C 

91. A 92. B 93. A 94. C 95. C 96. A 97.D 98. B 99. D 100.A 

101.B 102.A 103.A 104.A 105.C 106.A 107.B 108.D 109.C 110.D 

111.B 112.B 113.C 114.B 115.A 116.B,D 117.D 

c«ng tr×nh khoa häc ® c«ng bè 

cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi 

------ ------ 

1. Lê Thị Thu Hồng. Tích cực hóa hoạt động nhận thức qua một số ví dụ về 

phản ứng oxi hóa – khử - Dạy và Học trong nhà trường, Tạp chí của Viện 

nghiên cứu sư phạm – Trường Đại học sư phạm Hà nội, Số 5 / 2009 








148

Tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập bồi dưỡng học sinh giỏi hóa học lớp 9 THCS (phần vô cơ)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?