KLK Gesprek June 2020

Nuusblad van
KLK Landbou Bpk
Vol 34 • Junie 2020
KLK
Gesprek
Rand kan moontlik herstel, sê kenners
DIE KUNDIGHEID VAN landbouprodusente lê in die
produksie van landboukommoditeite, maar die wisselkoers is van
kritieke belang in die produsent se winsgewendheid.
Suid-Afrika het weens ’n verskeidenheid redes een van die wispelturigste
wisselkoerse ter wêreld. Dit dra by tot die risiko wat landbouprodusente
in hierdie land se riskante omgewingsituasie met onvoorspelbare reënval
moet trotseer.
Absa se kundigheid in finansiële markte kan landbouprodusente
help om hul buitelandsevalutarisiko’s so te bestuur dat risiko tot
voordeel van wins uitgeruil kan word.
Die rand het vanjaar 28% teenoor die Amerikaanse dollar verswak
en het teen die begin van April ’n laagtepunt van R19,35 per dollar
bereik, voordat dit effens verbeter het tot waar dit tydens die skryf
van die artikel teen R18,45 per dollar verhandel het.
Hierdie swak vertoning het afgespeel teen die agtergrond van die
hoër wêreldwye risiko-afkeer wat met die Covid-19-pandemie
vereenselwig word.
Daarmee saam was daar ’n wesenlike uitvloei uit die Suid-Afrikaanse
verband- en effektemarkte, deels weens die kredietafgradering
deur beide Moody’s en Fitch. Suid-Afrika se uitsluiting uit die World
Government Bond Index (WGBI) aan die einde van April het verder ’n
rol hierin gespeel.
Daar is nogtans ’n verwagting dat die rand in die tweede helfte van
die jaar sal herstel, met die veronderstelling dat die land in staat is
om bo die Covid-19-pandemie uit te styg en tot ’n sekere mate die
Michael Keenan, Peter Worthington en Wessel Lemmer
ekonomie ná die inperkingsmaatreëls aan die gang te kry. Die redes
wat vir die moontlike herstel aangevoer word, sluit die volgende in:
Kapitale invloei
’n Aantal plaaslike batebestuurders het hul omsigtige buitelandse
beleggingstoelatings oorskry weens hierdie jaar se swak rand en ’n
waarskynlike skerper verkoop van plaaslike markte in vergelyking
met internasionale markte. Daar word gevolglik verwag dat hulle
genoodsaak sal word om oor die volgende aantal maande van hul
buitelandse beleggings te repatrieer.
Waardasies
Ons glo dat die handelsgeweegde rand vanuit ’n koopkragpariteitsperspektief
tans 17% onderwaardeer is, terwyl ons portuurmodel (wat
die geïmpliseerde billike waarde van die rand bereken, gegrond op
die hoë-opbrengs- en kommoditeitsgebaseerde geldeenhede) daarop
dui dat die rand op die oomblik teen R16,98 teen die Amerikaanse
dollar behoort te verhandel.
Huidige rekeningsbalans
Ons verwag dat die huidige tekort op die rekening aansienlik
sal verminder weens vooruitgang in Suid-Afrika se handelsterme
(hoofsaaklik uitvoerprys teenoor invoerprys), verlaagde dividenden
rentebetalings in die buiteland en invoerkompressie as gevolg
van die swak ekonomie.
Die daling in die olieprys saam met sterk edelmetaalpryse ondersteun
die afgelope jaar beter handelsvoorwaardes, terwyl aggressiewe
netto verkope van Suid-Afrikaanse verbandaktes en effekte die
afgelope kwartale koepon- en dividendverpligtinge aan buitelandse
beleggers behoort te verlaag.
Absa voorspel nou ’n surplus op die lopende rekening in die eerste
kwartaal – die eerste sedert 2003 – asook ’n tekort van slegs
0,9% vir die hele jaar. ’n Kleiner tekort op die lopende
rekening verlaag die behoefte aan ’n meer
mededingende wisselkoers.
Vervolg op
4
bl2
bl5
Bevredigende finansiële
resulte bekendgemaak
Kommunikasie en maandstate
gedurende die inperking
bl4

2 Aan die woord... KLK Gesprek
Uit die
Raadsaal
Stephen van Huyssteen
Besturende Direkteur: KLK
Marksake
Jan Schutte
Bestuurder: KLK Vleis
Finansiële resultate – 2020
Markoorsig: Mei 2020
DIE FINANSIËLE RESULTATE vir die jaar
geëindig 29 Februarie 2020 is op 29 Mei 2020
bekendgemaak. Die KLK Groep het weer eens
bevredigende resultate verklaar.
Die verdienste van R51,6 miljoen verteenwoordig
’n 1%-daling vergeleke met die vorige jaar, nadat
die rekenkundige verantwoording van IFRS 16
en ’n voorsiening vir daling in billike waarde van
Ramskop Abattoir gedoen is. Die wesensverdienste
per aandeel het vanaf 310 sent per
aandeel tot 292 sent per aandeel verminder.
SA Dorper (huide en velle) en die Brandstofafdeling
het beter as die vorige jaar presteer, terwyl
die Handelsafdeling soortgelyke resultate as laas
jaar behaal het.
Carpe Diem Raisins, die Vleis- en Lewendehaween
die Motorafdeling het ietwat swakker presteer
as gevolg van die ongunstige mark-, natuuren
ekonomiese toestande.
Die Groep se omset het met 3,1% gestyg tot
R2 545,9 miljoen, hoofsaaklik as gevolg van
die verhoogde verkope van handelsprodukte,
hoër rosynevolume en die swakker wisselkoers.
Kontantvloei uit bedryfsaktiwiteite was positief
met R53 miljoen, nadat netto bedryfskapitaal
met R44,7 miljoen toegeneem het en belasting
van R26,8 miljoen betaal is. Vaste bates van
R50,6 miljoen is aangekoop en dividende van
R20,1 miljoen is betaal. Die kontantposisie
van die Groep het met R5,4 miljoen verswak
tot R57,7 miljoen.
Die Direksie verwag dat die Covid-19-pandemie
tesame met die voortslepende droogte
tot uitdagende landbou- en handelstoestande
aanleiding sal gee en ’n wesenlike impak op
die resultate van die komende jaar mag hê.
Herstrukturering in sekere afdelings en ’n verskerpte
fokus op koste- en margebestuur asook
risikobestuur sal nodig wees om die impak van
Covid-19 op KLK se bedrywe te versag.
In die lig van bogenoemde onsekerhede het
die Direksie besluit om die dividend op te skort.
Gedurende die Algemene Jaarvergadering van
aandeelhouers, wat op Dinsdag 21 Julie 2020
by KLK se hoofkantoor gehou sal word, sal meer
duidelikheid gegee word insake die impak van
Covid-19 op KLK se onderskeie bedrywe en
besigheidseenhede.
DIE UITBREKING VAN die wêreldwye
Covid-19-pandemie, die instel van
die beheermaatreëls om die verspreiding
daarvan te probeer beperk en die
steeds verswakkende prestasie van die
Suid-Afrikaanse ekonomie plaas ’n demper
op die vooruitsigte vir die res van
die jaar. Daar is maatskappye wat onder
groot finansiële druk verkeer – of hulle
nou kon besigheid doen tydens die
Covid-19-inperkings al dan nie. Verbruikers
is onder druk vanweë die verswakkende
ekonomie, maar ook omdat hulle
nie vol salarisse ontvang het tydens
die inperking nie – en so kan die lys
aangaan. Verder het die reënseisoen
nie vir alle produsen te in die KLK-bedieningsgebied
die no di ge verligting van
die knypende droogte verskaf waarop
gehoop is nie.
Beesvleismarktendense
Beesvleis het nasionaal verhandel teen
R46,63/kg vir Klas A en R38,81/kg
vir Klas C op 28 April soos gerapporteer
in die FNB Agri-Weekly van
28 April 2020 en het verswak teen die
pryse wat vroeër in die jaar behaal is.
Die vooruitsig is dat die slagpryse op
dieselfde vlakke of laer mag verhandel,
Pitkos vir
die siel...
Uitdagende toekoms!
“Ons verheug ons ook in die
swaarkry, want ons weet: Swaarkry
kweek volharding, en volharding
kweek egtheid van geloof, en
egtheid van geloof kweek hoop.”
(Romeine 5:3 - 4)
UITERAARD HET ONS die afgelope
ruk iets vreemds en buitengewoon
ervaar – iets wat ons dalk nooit
sal vergeet nie. Van nature hou ons nie
van swaarkry nie, veral nie as dit seer
veroorsaak nie.
wat grotendeels gebaseer word op die
laer aanvraag. Die nasionale speenkalfpryse
was op 28 April op R25,89/kg
lewendige gewig en behoort te verstewig
vanaf hierdie lae basis.
Skaapvleismarktendense
Die nasionale produsenteprys vir
Klas A2/A3-lamsvleis op 28 April was
R74,65/kg, terwyl die prys vir C-graadskaapvleis
R51,86/kg was. Die prys vir
voerlammers het afgeneem en was op
28 April R31,52/kg lewendige gewig
vir Merino-lammers. Die vooruitsig is
dat die slagpryse steeds matig sal toeneem,
gebaseer op die lae beskikbaarheid
van slagdiere, maar dat die swak
ekonomie en Covid-19 die opwaartse
beweging sal temper. Die pryse vir
voerlammers be hoort rondom dieselfde
vlakke te fluktueer.
Covid-19 se uiteindelike invloed op
pryse is nog grootliks onbekend en
die pandemie kan die beweging van
pryse van bees-, skaap- en lamsvleis
drasties beïnvloed.
Bronne:
FNB Agri-Weekly: Livestock and Fibre Markets 28 April 2020
Floris Lategan
Dit vorm weer geloof, wat uiteindelik
hoop kweek. Mag hierdie ’n tyd wees
waarin ons uitdagings en geleenthede
sien om te volhard en geestelik te
groei. So word karakter in ons gevorm.
Dit is juis wat die wêreld nou nodig
het – mense met ruggraat en mense
met karakter.
Kom ons pak die toekoms aan
met geloof en hoop, in die wete
dat ons ’n almagtige en heilige
God aanbid.
Die Bybel sê dat wanneer ons
swaarkry, leer ons om te volhard.
Mag ons met ons lewens ’n storie
van hoop skryf.

Junie 2020
Maatskappynuus
3
Groot dinge aan die gang
by tak in Kathu
RUAN SWART IS sedert 1 Maart vanjaar die nuwe takbestuurder
by Build it Kathu.
Hy beskik oor uitgebreide ervaring in dié bedryf. Ruan het die afgelo pe
15 jaar sy eie hardeware-onderneming ng in Wolmaransstad gehad en
het voorheen ook by twee landboumaatskappye atskappye gewerk.
Klante kan na groot dinge by die Kathu-tak
uitsien – benewens nuwe items wat by die
bestaande produkreeks gevoeg word, is
uitbreidings ook in die vooruitsig.
Ruan sê skertsend dat hy nog aan die son
en versengende hitte van die Noord-Kaap ap
gewoond moet raak. Sy vrou, Hilda, en
drie kinders – Simoné (sewe), Ruben
(vyf) en Su-Marie (drie) – woon nog in
Wolmaransstad tot hul huis verkoop word.
Hy is ’n kranige skut, wat graag jag en aan
praktiese pistool- en boogskiet deelneem.
Vele planne vir
Groblershoop-tak
HANNO VAN LILLE is sedert 1 April aan die stuur van sake
by KLK se Groblershoop-tak.
Na sy grootwordjare in Brackenfell, het Hanno aan Hoërskool
Bellville gematrikuleer en daarna in ’n bemarkingsrigting by Boland
Kollege in Stellenbosch studeer.
Voor sy koms na KLK het Hanno onder meer by ’n gimnasiumgroep,
’n lodge asook ’n besproeiingsplaas gewerk.
Hanno het by KLK begin toe die nasionale inperking in volle swang
was en hy is van mening dat dié stiller tyd hom die geleent heid
gebied het om sy voete te vind. Hy het heelwat
doelwitte vir die tak, wat groter mede dingend
heid, gebruikersvriendelikheid en meer
toeganklikheid insluit.
“Jag, jag en nogmaals jag!” is sy
stokperdjie, vertel Hanno gemoedelik.
Hy laai ook sy eie ammunisie en het ’n
beesboerdery op sy skoonpa se plaas in
die omgewing.
Hy is twee jaar gelede met Jessica, ’n
Groblershoper, getroud. Hulle
beplan om eers die wêreld
te verken voordat hulle met
’n gesin begin.
Daniëlskuil toon potensiaal
NUUT IN DIE bestuurderstoel by KLK se handelstak in
Daniëlskuil, is Rudolph Theunissen.
Rudolph het in Leeudoringstad grootgeword en het na skool by
’n landboumaatskappy begin werk. Vandaar het sy loopbaan
vlerke gekry en hy het selfs vir twee jaar in Dubai gewerk – tot
die Suid-Afrikaanse bloed in sy are hom
teruggeroep het.
Die afgelope twee jaar het hy as
winkel- en stoorbestuurder by ’n
landboumaatskappy in Boshoff
gewerk, waar sy verloofde, Zandri,
’n onderwyseres is.
Rudolph meen die Daniëlskuil-tak het
besondere potensiaal vir uitbreiding
en hy sien daarna uit om saam
met die span personeellede
te werk.
Hy bring die grootste deel
van sy vrye tyd saam met
Zandri deur. Die paartjie
is veral lief daarvoor om te
braai en die natuur saam
te geniet.
Hy beoog tiptop diens
by Postmasburg
WIHANN OOSTHUIZEN, VOORMALIGE takbestuurder
in Groblershoop, is onlangs as bestuurder by KLK se
handelstak in Postmasburg aangestel.
“’n Sirkel is nou voltooi,” sê Wihann, ’n boorling van die omgewing.
“Ek is terug waar ek grootgeword het.”
Die Postmasburg-tak is groter as die een in Groblershoop,
waar Wihann vir twee jaar aan die stuur van sake was. Dit bied
gevolglik meer uitdagings.
Wihann het ten doel om klantediens tot ’n vlak van uitnemendheid
te lig en daarbenewens die personeel tot hoër hoogtes
aan te voer.
“Postmasburg bied meer groeigeleenthede
– in die tak asook in die gemeenskap.”
Die feit dat hy die gemeenskap ken, strek
verder tot sy voordeel.
Wihann beskryf homself as ’n naweekboer.
Hy het ’n plaas in die Olifants hoekomgewing,
waar hy met beeste
en skape boer.
Hy is getroud met Elzet,
’n onderwyseres.
Jou Vennoot Betroubaar Innoverend

4 Aktueel
KLK Gesprek
Moenie winterentings oorslaan nie
MET DIE KOMS van die koue en kapok is al hoe minder
parasiete op diere te sien en vergeet ons maklik om te fokus
op dieregesondheid. Die winter is egter ’n uiters belangrike
tydperk in die produksiesiklus van plaasdiere.
Koeie sowel as ooie is gedurende die wintertydperk dragtig
en daar moet seker gemaak word dat hulle reg voorberei
WEN!
Drie gelukkige lesers kan elk gelukspryse van
MSD Dieregesondheid losslaan deur slegs die
woord dieregesondheid te SMS na 49711.
word vir wanneer hulle in die lente gaan kalf of lam. Benut dus die
wintertydperk om hulle al die entings te gee wat van belang sal wees
vir die nuut gebore kalf of lam se gesondheid.
Nie koeie of ooie dra enige immuniteit na die fetus in die baarmoeder
oor nie en alle beskerming vind na geboorte deur middel van biesmelk
plaas. Om optimale vlakke van beskerming in die biesmelk te verseker,
moet die koei of ooi in die laaste trimester van dragtigheid geënt word
– niks later as drie weke voor die beplande kalf- of lamdatum nie.
Hierdie entings in die dragtige periode verseker hoë vlakke van
teenliggame in die biesmelk.
Moet ook nie van die bulle en ramme vergeet nie. Gebruik die winter
om na hulle om te sien, aangesien dit die perfekte tyd is om enige
prosedures uit te voer voordat vrugbaarheidstoetse gedoen moet word.
Enige lewende entstowwe moet agt weke voor vrugbaarheidstoetse
toegedien word, sodat daar geen invloed op die spermselle is nie.
Rand kan moontlik herstel, sê kenners
Vervolg van 1
Handel
Ons glo dat die Suid-Afrikaanse Reserwebank waarskynlik nie die
beleidskoers sal verlaag tot die omvang wat tans in die mark geprys
word nie, wat tesame met ’n verlaging in die globale wisselvalligheidsvlakke
die rand se aantrekkingskrag behoort te versterk.
Gegewe bogemelde redes, voorspel Absa dat die rand teen die einde
van Junie teen R18 tot die Amerikaanse dollar en teen die einde van
2020 teen R16,40 sal verhandel.
Risiko’s
In die eerste plek is wêreldbeleggers gewoonlik versigtig vir risiko’s.
Enige vars golf van risiko-afkeer weens die eskalering van die VSA/
China-handelsoorlog of Covid-19-vrese, kan die rand langer swakker
hou. So byvoorbeeld mag die Trump-administrasie weerwraak
teen China probeer neem in reaksie op die wêreldwye pandemie wat
sy oorsprong in Wuhan gehad het. Een manier om dit te reg te kry, is
om tariewe op Chinese invoere na die VSA verder te verhoog.
Tweedens, met dié dat die Suid-Afrikaanse regering $2,4 biljoen by
die Internasionale Monetêre Fonds en $1 biljoen van die Nuwe
Ontwikkelingsbank wil leen, kan die rand gouer as verwag begin
herstel – mits hierdie leningsooreenkomste vinnig aanvaar word
en die Nasionale Tesourie die multilaterale finansiering binne die
volgende paar maande in rand omskakel.
Aanbeveling
As gevolg van Suid-Afrika se oop ekonomie, speel die waarde van
die rand ’n uiters belangrike rol in die opbrengs wat die produsent
aan die einde van ’n uitvoerseisoen tot geld maak. Dit is nie slegs
waar vir produsente wat uitvoer nie. Die waarde van die rand bepaal
die prys van die meerderheid plaaslike landbouprodukte, om nie te
praat van die pryse van produksie-insette nie.
Die suksesvolle bestuur van ’n landbouprodusent se buitelandsevalutarekening
asook sy blootstelling aan wisselvallige wissel koer se, kan
sy pogings om inkomsterisiko’s te beperk, optimaliseer. Dit kan bydra
daartoe dat hy kry wat hy verdien vir sy moeite om voedselsekerheid
aan die nasie te verseker.
Produsente moet moontlik meer gereeld met hul finansiers gesels en
die nodige ondersteuning in terme van buitelandse valuta kry om hul
winste te optimaliseer.
Bronne:
Absa-navorsing en Agribusiness

Isuzu as een van SA se beste
handelsmerke aangewys
ISUZU IS BESONDER verheug om lesers mee te deel dat
die Isuzu-handelsmerk onlangs by Cars.co.za se Handelsmerk van
die Jaar-toekenningsgeleentheid die tweede plek behaal het in die
kategorie vir die voertuig waarna almal hunker.
Hierdie toekenning is veral betekenisvol omdat die uitslae op inligting
van verbruikers wat ons voertuie bestuur, gegrond is. Die ander
kategorieë is bepaal deur 50% van die stemme van verbruikers
en 50% van sosialemediabeïnvloeders, glanspersoonlikhede en
motorjoernaliste se stemme in berekening te bring.
Dit is ’n merkwaardige prestasie vir Isuzu indien in ag geneem word dat
hul ’n gespesialiseerde bakkie- en vragmotormaatskappy is – asook
dat hul slegs vir twee jaar as ’n onafhanklike maatskappy bestaan.
’n Groot dankie aan al die Isuzu-werknemers en -handelaars vir hul
harde werk en inspanning om ons handelsmerk uit te bou.
Junie 2020
Tegnies
KLK vind nuwe manier
om kontak te behou
Microsoft Teams
5
Jaco Loubser
Die effek van Covid-19 en die gepaardgaande inperking het ’n
enorme impak op alle Suid-Afrikaners. Die regulasies
beperk sosiale interaksie en almal moes
nuwe maniere vind om in kontak te bly.
Besighede ervaar dit as ’n
groot probleem, want sonder
effektiewe kommunikasie
sal geen besigheid kan
funksioneer nie. KLK
het hierdie situasie
as ’n geleentheid
gesien om tegnologie
in te span om die
beperkings te oorkom.
Met behulp van
Microsoft Teams kan
KLK-personeel gedurende
die inperking steeds
vergaderings bywoon en
effektief kommunikeer. Ons is
opgewonde dat die nuwe behoefte
uiteindelik sal lei tot die meer
doeltreffende funksionering van KLK in
geheel. Kliënte wat self ook Microsoft Teams gebruik, kan
enige KLK-personeellid kontak deur sy/haar e-posadres in die
stelsel te sleutel.
Ontvang maandstate en fakture per e-pos
Die tradisionele versending van maandstate en fakture het
ook ’n probleem geword gedurende die inperking, omdat
die Suid-Afrikaanse Poskantoor (SAPO) gesluit was. KLK
het as oplossing ’n nuwe digitale dokumentbestuurplatform
ontwikkel om maandstate en fakture per e-pos aan kliënte te
stuur. Die terugvoering wat ons ontvang het, was baie positief
en KLK beplan om die stelsel verder te verfyn om aan kliënte
se behoeftes te voldoen.
Ons doen ook ’n beroep op alle kliënte wat nie hul April- of
Mei-maandstaat per e-pos ontvang het nie om ons debiteureadministrateurs
by 054 337 6200 te skakel, sodat die korrekte
e-posadres op die stelsel gekoppel kan word. Vir enige kommentaar
of voorstelle kan Reino Huyser telefonies gekontak word by
054 337 6200, op WhatsApp by 082 440 7896 of per e-pos
by reino@klk.co.za.
Aandelenuus
VANAF 1 TOT 29 Februarie 2020 het ’n totaal van
11 559 KLK-aandele teen R19,00 per aandeel verhandel,
met een koper en vier verkopers.
In die maand van Maart 2020 het 10 800 aandele teen R19,00
per aandeel verhandel, met een koper en vier verkopers. Geen
aandele het gedurende April 2020 verhandel nie.
Prys per aandeel (sent)
1 900
1 800
1 700
1 600
1 500
1 400
1 300
1 200
1 100
1 000
900
800
700
600
500
1 900
1 900
11 559
10 800
Februarie 2020 Maart 2020 April 2020
Maand
64 000
32 000
16 000
8 000
4 000
2 000
1 000
500
Volume verhandel (’000)
Volume verhandel (’000) Prys per aandeel (sent)
Jou Vennoot Betroubaar Innoverend

6 Aktueel
KLK Gesprek
Ongemaklike optrede wat die moeite werd is
Cobus Booysen
Bestuurder: Menslike Hulpbronne
DAAR IS ’N ou Engelse spreekwoord wat
lui: “If you aren’t in it over your head, how
do you know how tall you are?” Die besluit
om buite jou gemaksone te beweeg, is van
kritieke belang vir jou sukses en welstand.
Ons verstand is so bedraad dat dit moeilik
is om tot aksie oor te gaan voordat ons ’n
bietjie druk en ongemak ervaar. Die meeste
mense presteer die beste wanneer hulle buite
hul gemaksone is. Wanneer jy te gemaklik
is, kan jy nie goed presteer nie, want jy gaan
nie oor tot aksie nie. Wanneer jy egter te ver
buite jou gemaksone is, vreet die stres jou op
en kan jy ook nie presteer nie.
Optimale prestasie en ongemak gaan hand
aan hand. Beweeg uit jou gemaksone en
jy gaan beter presteer. Dit is boonop die
alledaagse uitdagings wat jou grense die
meeste verskuif.
1. Staan vroeg op. Behalwe as jy ’n
og gendmens is, sal vroeër as gewoonlik opstaan
jou uit jou gemaksone haal. Laatslapers
moet gewoonlik skarrel om klaar te kry en
betyds by die werk te kom. Deur vroeër op te
staan, gee jy jouself die geleentheid om jou
gedagtes te orden en jouself geestelik voor te
berei vir die dag wat voorlê.
2. Bereik ’n “onmoontlike” doelwit.
Daar is min dinge in die lewe wat jou so goed
laat voel as wanneer jy ’n doelwit bereik wat jy
gedink het onmoontlik is. Dit kan wees om ’n
marathon te hardloop, 20 kilogram te verloor
of om ’n groot groep mense toe te spreek.
3. Mediteer. Dit is so maklik om vasgevang
te word in jou gemaksone en nooit stil te raak
nie. Meditasie is ’n wonderlike manier om
hierdie gewoonte te verbreek en dit is ook
goed vir jou gees. ’n Neurowetenskaplike by
die Harvard-universiteit in Amerika, Sara Lazar,
het bevind dat meditasie belangrike fisiese
ver an deringe in jou brein skep. Dit verhoog die
digtheid van jou brein in areas verantwoordelik
vir selfbeheersing, fokus, probleemoplossing,
buigsaamheid en veerkragtigheid.
4. Fokus op een ding. Totale fokus
op ’n enkele taak is ’n groot risiko. Die
alternatief, multitaakverrigting, is egter ’n
doodsteek vir produktiwiteit. Navorsing aan
die Stanford-universiteit in Amerika het bevind
dat mense wat deurlopend elektroniese
inligting gevoer word, ’n korter aandagspan
het, minder inligting kan onthou en meer
tussen take rondspring as mense wat net
met een taak op ’n slag besig is. Jou brein
het nie die vermoë om meer as een taak
gelyktydig suksesvol te hanteer nie.
5. Doen vrywilligerswerk. Na ’n lang
werksdag het nie almal lus om vrywilligerswerk
te gaan doen nie. Tog is dit iets wat
’n mens goed laat voel en jou netwerk
terselfdertyd vergroot.
6. Probeer openbare optrede. Die
meeste mense is banger om voor mense te
praat as vir die dood. Die geleerde woord
daarvoor is glossophobia. Hoekom is mense
so bang daarvoor? Dit is uitdagend en dit
neem jou heeltemal uit jou gemaksone. Tog
is dit uiters bevredigend en gee dit ’n ongelooflike
gevoel van oorwinning. Probeer
gerus om eers klein groepies mense toe te
spreek en jou gehoor stelselmatig groter te
maak. Dit is vir seker ook ’n pluspunt op
jou CV.
7. Praat met ’n vreemdeling. Behalwe
as jy ’n ekstreme ekstrovert of ’n politikus is,
is ’n gesprek met ’n vreemdeling gewoonlik
ongemaklik. Doen dit in elke geval. Sosiale
interaksie is baie goed vir jou bui (al hou jy
nie daarvan nie), dit vergroot jou netwerk,
stel jou bloot aan nuwe idees en dit verhoog
jou selfvertroue.
8. Byt op jou lip. Alhoewel dit goed
voel om somtyds aan mense te sê presies
wat jy dink of hoe jy voel, is hierdie goeie
gevoel nie permanent nie. Wat gebeur die
volgende dag, die volgende week of die
volgende jaar? Dit is menslike natuur om
te wil bewys dat jy reg is, maar dit is selde
effektief. Tydens konfliksituasies lei onbeheerde
emosies tot optrede wat jou agterna
met ’n erg beskadigde verhouding kan los.
Wanneer jy bewus is van jou emosies, dit
verstaan en daarvolgens reageer, is jy in
staat om jou konfliksitua sies slim te kies
en net te reageer wanneer die tyd reg is.
9. Sê nee. Navorsing aan die Universiteit
van Kalifornië in San Francisco het getoon
dat hoe moeiliker jy nee sê, hoe meer stres,
uitbranding en uiteindelik depressie ervaar
jy. Nee is ’n kragtige woord wat jy nie moet
skroom om te gebruik nie. Deur nee te sê
vir ’n nuwe verbintenis, verseker jy dat jy
bestaande verbintenisse eer en jouself die
geleentheid gee om dit suksesvol af te handel.
Wanneer jy leer om nee te sê, bevry jy
jouself van onnodige beperkinge en skep jy
vrye tyd en energie vir die belangrike dinge
in die lewe.
10. Hou op om dinge uit te stel. Verandering
en selfverbetering is moeilik. Wanneer
iets moeilik is om te doen, is dit altyd makliker
om dit uit te stel tot môre. Die probleem is dat
môre nooit aanbreek nie. Uitstel is net ’n verskoning.
Dit beteken dat jy dit nie werklik wil
doen nie of dat jy die resultate wil hê sonder
die harde werk wat daarmee saamgaan.
Opsomming
Om in jou gemaksone te bly, beteken stag nasie.
Net soos ’n oester slegs ’n pêrel ontwik kel
wanneer dit geïrriteer word deur ’n sandkorrel,
net so het niemand nog ooit iets beson ders
bereik deur in ’n gemaksone te bly nie.

Junie 2020
Aktueel
7
Beskerm jou voertuie teen koue en hitte
WINTER BLAAS REEDS met ’n yskoue asem in ons
nekke en dit is nou die tyd om nie net onsself nie, maar ook ons
voertuie vir dié seisoen voor te berei.
Een van die dinge wat ons moet doen, is om te sorg vir ’n goeie
koelmiddel in die verkoelingstelsel van die motor. Die enjin en sy
komponente word baie warm weens ontbranding in die silinders
en moet dus met olie en koelmiddel afgekoel word.
Koelmiddel is die generiese term vir die vloeistof in die voertuig
se verkoelingstelsel. Dit is ’n mengsel van water, teenvriesmiddel
(glikol) en byvoegings.
Die teenvriesmiddel (antifreeze) beskerm nie net die enjin
teen koue nie, maar voorkom ook dat dit oorverhit.
Koelmiddels beskerm egter nie net die enjin teen
yskoue toestande nie. Dit absorbeer ook enjinhitte
en herlei dit na die omringende lug. Byvoegsels in
die koelmiddel vorm ’n beskermende laag op die
Verkoelingsmiddels
van Super Cool.
metaaloppervlak van die verkoelingstelsel se komponente en
voorkom kalksteenafsetsels.
Byvoegings in ’n koelmiddel kan net ’n sekere hoeveelheid slytasie
verduur. As dit nie meer behoorlik werk nie, moet dit vervang word.
Indien die middel wat korrosie voorkom byvoorbeeld opgebruik is,
sal die koelmiddel bruin word.
Die gehalte van die middel bepaal hoe gereeld dit vervang moet
word – dit word deur die voertuigvervaardiger gespesifiseer. Dit moet
vervang word as dit vuil geword het. As ’n voertuig dit normaalweg
gebruik, word dit aanbeveel dat die koelmiddel elke drie jaar
vervang word.
WEN!
Twee gelukkige lesers kan elkeen vyf liter Super Coolant ter waarde van
R280 wen deur dié vraag korrek te beantwoord: Wat is een voordeel
van teenvriesmiddel? Sms jou antwoord na 49711 óf stuur die
inskrywingsvorm na Jorine Viviers, KLK Landbou Bpk, Posbus 86, Upington,
8800; of per faks na 086 5500 224; of per e-pos na jorine@klk.co.za.
Sluitingsdatum: 31 Julie 2020.
Baie geluk aan Lize Oosthuizen van
Olifantshoek, die gelukkige wenner
van ’n geskenkpak ter waarde van
R300 van Freddy Hirsch.
Inskrywingsvorm
Naam en van: ..........................................
...............................................................
Reëls
Werknemers van die KLK-groep mag
nie aan die kompetisie deelneem nie.
• Slegs een inskrywing per persoon.
• Die wenner sal telefonies in kennis
gestel word en in die volgende KLK
Gesprek bekendgemaak word. • Die
prys sal na die naaste KLK-handels tak
gestuur word en kan daar afgehaal
word. • Die prys kan nie vir kontant
omgeruil word nie.
Adres: ......................................................
...............................................................
...............................................................
Tel: ..........................................................
Antwoord: ...............................................
...............................................................
is ’n nuusblad wat vier keer
per jaar namens KLK deur
saamgestel en uitgegee word.
NAMENS KLK LANDBOU BPK
Jorine Viviers *
054 337 6202 • jorine@klk.co.za
* Vir navrae oor die verspreiding van
, of adreswysigings,
kontak vir Jorine Viviers.
REDAKSIE
Jadine van Heerden
018 468 2716
Johan Smit
018 468 2716
Jou Vennoot Betroubaar Innoverend
BLADUITLEG EN DRUK
Infoworks
(uitlegkunstenaar: Joritha Hechter)
018 468 2716
your ideas can fly

8 Omgewingsake
Insekte se wonderwêreld bedreig
DIE WÊRELD VAN insekte is ver stommend
– daar is omtrent ’n miljoen op ge te kende
spesies wêreldwyd. Dit mag 60% of meer
van al die lewe op aarde, plante ingesluit,
wees. Volgens wetenskaplikes kan daar maklik
tien maal meer inseksoorte wees wat nog
ontdek moet word.
In Suid-Afrika is daar ongeveer 50 000 verskillende
insekspesies waarvan ons weet. Die
ware aantal kan vyf maal meer wees en daar
word jaarliks nuwe soorte bygevoeg. Met
habitat- en ekosisteemvernietiging wat in die
naam van ekonomiese groei en vooruitgang
plaasvind, kan duisende inseksoorte uitsterf
nog voor ons van hulle weet.
Bye is die aarde se
bestuiwers.
komposteerders en bevrugters van grond
asook hersirkuleerders van bemestingstowwe
– om maar ’n paar te noem – is insekte
onontbeerlik vir lewe op aarde.
Ons is almal vertroud met die beskerming
en bewaring van die wêreld se plante,
diere en voëls – en die meeste van ons
ondersteun dit heel moontlik selfs. In die
geval van insekte, lyk dit egter eerder of ons
op uitroei ingestel is. Sou ons tot ’n groot
mate hierin slaag, sal ons waarskynlik ons
eie voortbestaan ook in gedrang bring.
Behalwe vir al die lewensnoodsaaklike
ekologiese dienste wat insekte verrig en
wat die voortbestaan van alle lewe help
verseker, is die chemiese middels wat
merendeels gebruik word in ons pogings
om insekte uit te wis, net so dodelik vir
onsself en ander lewe.
In die vyftiger- en sestigerjare van die
vorige eeu – en selfs later – het die onbeperkte
gebruik van DDT vir die uitroei van
insekplae, hele ekosisteme ondermyn en
vergiftig. Dit het uiteindelik deur kumulatiewe
opbouing in weefsel ook menslike
gesondheid bedreig. In 1962 was die
Amerikaanse bioloog, Rachel Carson, se
boek Silent Spring uiteindelik die wekroep
wat tot die erkenning van DDT se
verwoestende effek en latere verbanning
gelei het. Nuwe insektemiddels word egter
steeds by die chemiese arsenaal gevoeg
en lei in baie gevalle tot grootskaalse
ekologiese verwoesting. Dit skep ook
gevaar vir mense.
Die artikel is geskryf deur Francois van der Merwe,
’n natuurliefhebber van Calvinia. Vir meer inligting,
stuur ’n e-pos na
Bidsprinkane is predatore van ander insekte.
Die byvlieg het 'n lang suigslurp
om nektar diep in blomkelke by
te kom.
'n Miersoldaat staan
reg om die kolonienes
te verdedig.
Op die oog af is die mens se verhouding
met insekte dikwels ongemaklik en ongerieflik.
Ons bewonder baie soorte vir hoe mooi
hulle is – dink maar aan skoenlappers en
lieweheersbesies – of vir hoe hardwerkend
hulle is – dink aan bye en miere. Daar is
egter net so baie wat ons laat gril (maaiers),
wat op ons en ons diere teer en ons bloed
uitsuig (myte, luise, muskiete, vlooie en
bosluise), wat ons klere en boeke stukkend
vreet (vismotte en motte), wat ons steek en
byt (baie soorte!), wat ons kos, oeste en
weiveld vernietig (myte, plantluise, termiete,
miere, ruspes en sprinkane), wat ons
siek maak as draers van moontlik dodelike
siektes (muskiete) en wat ons geduld tot die
uiterste beproef met hulle eentonige lawaai
(krieke en sonbesies).
’n Wêreld sonder insekte is nietemin
ondenkbaar en sal ook nie kan bestaan
nie. As bestuiwers van die wêreld se plante,
biologiese degradeerders van onder meer
afval, rommel, ontlasting en karkasse, as
Daar heers vandag groot kommer in baie
wêrelddele oor die afname in die verskeidenheid
en getalle van insekte. Dit word
toegeskryf aan chemiese besoedeling
van ekosisteme, monokultuurlandbouverbouing
waar enkele gewasse miljoene
hektare beslaan ten koste van ekologiese
verskeidenheid asook toenemende klimaatsverandering
met hoër temperature,
droogtes en grootskaalse, onbeheerbare
bos- en veldbrande.
Die skerp afname in die voorkoms van
bye – een insekspesie waarmee daar
kommersieel geboer word vir bestuiwing
van veral vrugteboorde en natuurlik vir
heuning – wek groot kommer. Daar
word selde spesiale bewaringsgebiede vir
insekte geskep. Suid-Afrika is egter uniek
in die opsig dat ons ten minste een klein
reservaat het wat gewy is aan die bewaring
van ’n enkele inseksoort. Dit is die Brenton
Blue Butterfly Reserve aan die Kaapse
suidkus, waar die skaars Brenton-bloutjie
beskerm word.
Die foto’s by hierdie artikel wys iets van die
Noord-Kaap se wonderlike inseklewe.
Die mufkewer is harig en laat
letterlik 'n tuin van grond en ander
organiese materiaal op sy rug groei.
Stinksprinkane
vorm swerms.
Harige peperboomwurms
vorm digte kolonies – veral
in taaibosse in die Karoo.