Εθνοϊερομάρτυρας - Αρχιμανδρίτης Ιάκωβος Γεωργίου Αρχατζικάκης

του Μπουτζά (ή Βουτζά) (Φωτ. 101 της κατάστασης της
Ι.Μ. Εκκλησίας Σμύρνης της 5ης Φεβρουαρίου 1920, στην
οποία καταγράφονται το ονοματεπώνυμο των διδασκάλων,
ο βαθμός και τα έτη υπηρεσίας του καθενός στα σχολεία
της περιοχής ο Ι.Γ.Α. είναι καταγεγραμμένος ως σχολάρχης
στο σχολείο (αρρεναγωγείο) του Μπουτζά κατά
τα έτη 1917-1919).
Όπως είναι γνωστό, η εκπαίδευση 124 της μικρασιατικής
νεολαίας ξεκίνησε από τους νάρθηκες των εκκλησιών και
πάντων των αιώνων, το έπος, όπερ ευθύς εξ αρχής ήνθησεν εν όλω
αυτού τω ποιητικώ αρώματι, κτίσμα εσαεί σύμπαντος του πεπολιτισμένου
κόσμου και ούτινος το απαράμιλλον μεγαλείον, εις τους μετέπειτα
αιώνας, μέχρι σήμερον, παραμένει αμείωτον»… «Κανόνας
στην Μικρασιατική εκπαίδευση ήταν ο χωρισμός της εκπαίδευσης
των αγοριών από τα κορίτσια. Έτσι, παράλληλα με τα δημοτικά
σχολεία ή αλληλοδιδακτικά ή αστικές σχολές ή αρρεναγωγεία υπήρχαν
και τα παρθεναγωγεία, που σαν θεσμός εμφανίζεται μετά την
ίδρυση των αρρεναγωγείων… Η υπεροχή των Ελληνικών σχολείων
στη Σμύρνη από όλα τα άλλα είναι καταφανής. Το 1894 η επαρχία
της Σμύρνης είχε 235 σχολεία με 25.498 μαθητές και μαθήτριες. Απ’
αυτούς οι 13.332 σπούδαζαν σε ελληνικά σχολεία, 6.286 σε τούρκικα,
1.185 σε αρμένικα, 710 σε διαμαρτυρόμενων, 2.401 σε καθολικών
και 1.548 σε ισραηλιτικά. Την εποχή αυτή σπούδαζαν σε ελληνικά
σχολεία στη Σμύρνη 8.944 μαθητές, 4.930 αγόρια και 4.014 κορίτσια.
Σε όλα τα άλλα σχολεία σπούδαζαν 7.889 μαθητές, 5.889 αγόρια
και 2.000 κορίτσια. Και ειδικότερα: σε τούρκικα, 2.716 αγόρια και
100 κορίτσια, σε αρμένικα 350 αγόρια και 80 κορίτσια, σε ισραηλιτικά
1.228 αγόρια και 314 κορίτσια, σε διαμαρτυρομένων 425 αγόρια και
285 κορίτσια, σε καθολικά 1.178 αγόρια και 1.213 κορίτσια…».
124
Μαζί με τα αρρεναγωγεία και τα παρθεναγωγεία γενικευμένος
ήταν στο μικρασιατικό χώρο ο θεσμός των νηπιαγωγείων. Οι αστικές
σχολές ήταν ένας παιδευτικός κύκλος, που αποσκοπούσε στην παροχή
ωφέλιμων γνώσεων, την κατάρτιση γραμματισμένων ανθρώπων
των Κοινοτήτων για τη διοίκησή τους (δημογερόντων, εφόρων, επιτρόπων,
γραμματέων Μητροπόλεων) και στη δημιουργία ικανών
προσώπων για το μικρεμπόριο, για την καλύτερη καλλιέργεια των
κτημάτων και την αποδοτικότερη εξάσκηση των λοιπών πρακτικών
επαγγελμάτων. Μετά τον κύκλο των μαθημάτων των ελληνικών σχολείων
ή των ολοκληρωμένων αστικών σχολών, υπήρχε το Γυμνάσιο,
όπου δίδασκαν πτυχιούχοι του Πανεπιστημίου Αθηνών ή ευρωπαϊκών
πανεπιστημίων ή απόφοιτοι ιερατικών σχολών. Έπειτα από το Γυμνάσιο
υπήρχαν στη Μ. Ασία ιερατικές σχολές, που ιδρύθηκαν για
να μορφώνουν ιερείς και δασκάλους για τις ελληνικές κοινότητες
-120-