You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
www.samajweekly.com
lKImpur KIrI ihµsf mfmly ’c AumId
muqfbk nhIN ho rhI jFc: suprIm kort
nvIN idWlI. suprIm kort ny
lKImpur KIrI ihµsf mfmly dI hfeI
kort dy sfbkf jWj dI ingrfnI hyT
jFc df suJfa
idWqf aqy AuWqr
pRdyÈ srkfr ƒ
ÈuWkrvfr qWk
afpxf stYNz
spWÈt krn leI
ikhf hY»
lKImpur ’c 3
akq¨br ƒ
iksfnF dy ivroD
pRdrÈn dOrfn
hoeI ihµsf ’c cfr
iksfnF sxy aWT
lokF dI mOq ho
geI sI» cIÌ jsits aYWn[vI[ rfmµnf,
jsits s¨iraf kFq aqy jsits ihmf
kohlI dy bYNc ny AuWqr pRdyÈ srkfr
vWloN pyÈ hoey sInIar vkIl hrIÈ
sflvy aqy girmf pRsfd ƒ ÈuWkrvfr
qWk ies mfmly ’qy afpxf jvfb
dfÉl krn leI
ikhf hY» srbAuWc
adflq somvfr ƒ
Aukq mfmly ’c
suxvfeI kridaF
jFc dI pRgqI ’qy
nfrfËgI Ëfhr
kIqI aqy ikhf,
‘‘ieh sfzI AumId
muqfbk nhIN ho
rhI»’’ suprIm
kort ny jFc dI
ingrfnI leI
pµjfb aqy
hirafxf hfeI kort dy sfbkf jWj
rfkyÈ kumfr jYn jF jsits rxjIq
isµG dy nfvF df suJfa idWqf hY»
KbrF
lfhOr qy krfcI dunIaf dy cfr sB qoN pRdUiÈq ÈihrF ivc Èfml
ieslfmfbfd. pfiksqfn dy Èihr
aqy krfcI dunIaf ivc Krfb hvf
guxvWqf vfly tOp cfr ÈihrF ivc
Èfml hY» qIjy sQfn ’qy rhy lfhOr
ny pfrtIkulyt mYtr (pIaYm) ryitµg
181 drj kIqI, cOQy sQfn ’qy kbËf
krn vfly krfcI ny 163 dI pIaYm
ryitµg drj kIqI hY, ijs nfl dovyN
Èihr dunIaf dy sB qoN pRd¨iÈq ÈihrF
dI s¨cI ivc Èfml ho gey» X¨aYs
eyar kvfiltI ieµzYks duafrf jfrI
hvf pRd¨Èx dy aµkiVaF dy anusfr
ieh irport iqafr kIqI geI hY»
hvf guxvWqf s¨ckFk (eyikAUafeI)
duafrf inrDfrq mfxkF ƒ TIk nf
hox qihq vrgIkRq kIqf jFdf»
jykr pIaYm ryitµg 151 aqy 200 dy
ivc huµdI hY» 201 aqy 300 dy
ivcfly dI ryitµg iËafdf Krfb dI
ÈyRxI ivc afAuNdI hY aqy 301 qoN
Aupr dI koeI vI cIË Éqrnfk dy
aDIn afAuNdI hY» d inAUË
ieµtrnYÈnl dI irport anusfr
lfhOr ies mhIny dy Èur¨ ivc do
nvµbr ƒ eyikAUafeI dy 289 aµk ’qy
puWjx qoN bfad ies ilst ivc Èfml
hoieaf sI» ies qoN pihlF mfrc ivc
afeIikAUafeI eyar kOmFqrI hvf
guxvWqf irport ivc pfiksqfn ƒ
d¨jf sB qoN pRd¨iÈq dyÈ dWisaf igaf
sI» dyÈ dy vfqfvrx mfhrF ny
pRd¨Èx dy leI Psl rihµd K¨µhd ƒ sfVn
qoN ielfvf trFsport Kyqr aqy AudXogF
kYnyzf ’c isWK ÌOjI ƒ idWqI geI ÈrDFjlI
ikcnr (AuntfrIE). isWKF dI
bhfdrI df lohf dunIaf mµndI sI,
mµndI hY aqy mµndI rhygI, ikAuNik
ivÈv jµgF ivWc vI isWK XoDy vWKvWK
mulkF dI ÌOj vWloN bhfdrI dy
jOhr idKf cuWky hn» ies dOrfn
AunHF ny afpxI jfn qWk dI pRvfh
nhIN kIqI» iesy qrHF pihlI ivÈv
jµg dOrfn kYnyzIan ÌOj vWloN lVy
isWK ÌOjI pRfievyt buWkm isµG df
nfm vI sfrI dunIaf jfxdI hY»
aWj ies bhfdr XoDy ƒ AuntfrIE
dy Èihr ikcnr dy kbirsqfn
ivWc ÈrDFjlI Byt kIqI geI, ijs
’c kYnyzf dy sfbkf ÌOjIaF qy
mOj¨df hiQafrbµd ÌOjF dy
ispfhIaF sxy vWK-vWK ÈKsIaqF
ny hfËrI BrI» ikcnr dy mfAUNt
hop kbirsqfn ivWc pRfievyt
buWkm isµG dI kbr ’qy ÈrDFjlI
smfgm rWiKaf igaf sI» ies
dOrfn ijWQy AunHF ƒ ÈrDf dy PuWl
Byt kIqy gey, AuWQy AunHF dI
bhfdrI ƒ vI Xfd kIqf igaf»
pRfeIvyt buWkm isµG AunHF 9 isWK
POjIaF ivWc Èfml sI, ijhVy
pihlI ivÈv jµg dOrfn kYnyzf dI
ÌOj ivWc syvfvF inBfa rhy sn»
iesy dOrfn 1916 ivWc PlYNzrs dI
lVfeI dOrfn AunHF ƒ kfÌI guWJIaF
sWtF lWgIaF sn» ies qoN bfad
Auh 1918 ivWc kYnyzf prq afey,
ijWQy ieWk sfl bfad ikcnr dy
PrIport hOsiptl ivWc 25 sfl
dI Aumr ’c ies dunIaf ƒ
alivdf afK gey»
ƒ i˵myvfr dWisaf hY» ies qoN pihlF
ipCly sfl dunIaf dy sB qoN iËafdf
Bfrq ’c ieWk idn ’c imly
koronf dy 11 hËfr 451 nvyN kys
nvIN idWlI. Bfrq ivWc bIqy idn dy
mukfbly aWj koronf dy roËfnf kysF ivWc
kuJ vfDf drj kIqf igaf hY» bIqy
24 GµitaF ’c dyÈ Br ’coN koronf dy 11
hËfr 451 nvyN mrIË imly, jdik ies
qoN ipCly idn iesy imafd ’c ieh
aµkVf 10 hËfr 853 sI» kyNdrI
ishq aqy pirvfr kilafx mµqrflf
ny somvfr ƒ ieWQy dWisaf ik aWj
svyry 7 vjy qWk 108 kroV 47 lWK
23 hËfr 42 koronf tIky lfey jf cuky
hn»ipCly 24 GµitaF ’c kuWl 23 lWK
84 hËfr 58 koronf tIky lfey gey»
mµqrflf anusfr 13204 koronf rogI
ipCly 24 GµitaF ’c ishqmµd ho cuky
hn» AuWQy hI 266 lokF dI koronf
sµkrmx kfrn mOq hoeI hY» hux qWk
dyÈ ’c 3 kroV 37 lWK 37 hËfr 104
lok koronf sµkrmx qoN TIk ho cuky
hn» ishqmµd hox vfilaF dI dr
98[24 PIsdI hY» dyÈ ’c ies smyN
iek lWK 42 hËfr 826 koronf rogIaF
df ielfj cWl irhf hY» sµkrmx dr
0[42 PIsdI hY»
09/11/2021 7
TWgF dy jfl ’c Psy kYnyzIan bËurgF
leI msIhf bixaf pµjfbI nOjvfn
ivdyÈ ’c jnmy lok afpxy mfipaF dy afDfr ’qy lY skdy ny kYnyzf dI istIËniÈp
aOtvf. ivdyÈ ivWc jnmy lok vI hux
kYnyzf dI nfgirkqf hfsl kr skdy
ny, bÈrqy AunHF dy mfipaF ivWcoN ieWk
jxf kYnyzf df jµmpl qy nfgirk hoxf
cfhIdf hY» kYnyzf srkfr ny ies dy
leI afnlfeIn arËIaF lYx dI
pRikiraf Èur¨ kr idWqI hY» Xog
AumIdvfrF ƒ afpxy mfqf jF ipqf df
istIËniÈp df sb¨q nfl nWQI krnf
Ër¨rI hY» ieµmIgRyÈn, riPAUjI aYNz
istIËniÈp kYnyzf (afeIafrsIsI)
afnlfeIn portl dI vrqoN krky
AumIdvfr afpxI arËI, PIs qy hor
dsqfvyË jmHf krvf skdy hn»
PYzrl srkfr kol ieWk aijhf
afnlfeIn t¨l hY, jo AumIdvfrF ƒ
ieh dyKx dI iejfËq idµdf hY ik kI
Auh istIËiÈp leI afnlfeIn arËI
pRdïÈq ÈihrF dI s¨cI ivc pfiksqfn df
lfhor pihly sQfn ’qy irhf sI»
dyx dy Xog hn jF nhIN» Xog
AumIdvfrF ƒ ieWk Kfqf bxfAux jF
mOj¨df ieWk nfl lOgien krn leI
torFto. TWgF dy jfl ivc Psy
kYnyzIan bËurgF leI pµjfbI nOjvfn
msIhf sfbq ho irhf hY» AuntfrIE dy
ivµzsr Èihr nyVy siQq iek pYtrOl
pµp ky mflk amrjIq isµG ny dWisaf
ik iqµn mhIny pihlF ibtkuafien
vflI mÈIn pµp ’qy lWgx mgroN keI
bËurg ibtkuafien KrIdx leI
afAux lWgy pr AunHF dI khfxI sux ky
l¨µ-kµzy KVHy ho gey» bËurgF vWloN
rfXl kYnyzIan mfAUNtz puils jF
kYnyzf bfrzr srivisË eyjµsI dy
aÌsrF ƒ adfiegI leI ibtkuafien
KrIdy jf rhy sn» amrjIq isµG ƒ
pqf lWg igaf ik TWgF vWloN bËurgF ƒ
zrf-Dmkf ky motIaF rkmF vs¨lIaF
jf rhIaF hn» afpxy kfrobfr dy
nuksfn dI pRvfh nf kridaF
amrjIq isµG ny bËurgF ƒ luWt qoN
ikhf jfvygf» jykr AumIdvfr afpxy
Kud dy irkfrz dI bynqI kr irhf hY
qF Aus ƒ ieWk Kfqy dI vI loV
bihbl golI kFz : aYspI ibkrmjIq dI
bhflI dy hukm amirµdr ny idWqy : rµDfvf
cµzIgVH. bihbl klF golI kFz
mfmly ivWc aprfiDk kys df sfhmxf
kr rhy AudoN dy ÌrIdkot dy aYspI
(zI) ibkrmjIq isµG ƒ pµjfb
srkfr vWloN bhfl krn sµbµDI pµjfb
dy Aup muWK mµqrI suKijµdr isµG
rµDfvf ny spWÈt kIqf hY ik ieh hukm
sfbkf muWK mµqrI kYptn amirµdr
bcfAux df ÌYslf kr ilaf» Aus ny
ibtkuafien mÈIn Aupr ilK ky lf
idqf ik afr[sI[aYm[pI[ vfly jF hor
srkfrI aÌsr lokF qoN zflrF dI mµg
nhIN krdy» iek vfr iek bËurg jdoN
ibtkuafien mÈIn nyVy afieaf qF
amrjIq isµG ny apxq Bry rvWeIey
nfl Aus qoN puWC ilaf ik afKr
ibtkuafien df Auh kI krygf»
bËurg ny dWisaf ik Auh nÈf qskrI
dy mfmly ivc iGr igaf hY aqy rfXl
kYnyzIan mfAUNtz puils dy aÌsr ny
Pon kr ky afiKaf hY ik jy ies mfmly
ivcoN bfhr inklxf hY qF ibtkuafien
dy r¨p ivc 6 hËfr zflr dy dyvy»
amrjIq isµG ny bËurg ƒ TWgI df
iÈkfr hox qoN bcf ilaf pr mµdBfgy
qOr ’qY 975 zflr Auh pihlF hI Byj
cuWkf sI»
peygI» jykr Auh iksy hor dy irkfrz
dI bynqI kr irhf hY qF Aus ƒ
kfgË ’qy bynqI krnI peygI»
ieµmIgRyÈn, riPAUjI aYNz istIËniÈp
kYnyzf ny ieWk pRYs ibafn jfrI
kridaF ikhf ik afnlfeIn arËIaF
lYx dy ies mfiDam nfl kYnyzf jF
amrIkf qoN bfhr bYTy lokF dy smyN dI
bWcq hovygI» AumIdvfrF ƒ aµbYsI
jF hfeI kimÈn dy dÌqr jfx dI
loV nhIN peygI, pr jykr Auh AuWQy
jfxf cfhuµdy hn, qF ieh AunHF dI
ieWCf ’qy inrBr hY» hflFik kYnyzf
srkfr kfgËI arËIaF vI svIkfr
krdI rhygI, ijnHF AumIdvfrF ny
kfgËI arËIaF jmHf krvfeIaF
hoeIaF hn, Auh afnlfeIn pRikiraf
rfhIN aplfeI nf krn»
isµG vWloN kIqy gey sn» jfrI ibafn
ivWc s[ rµDfvf ny ikhf ik sfbkf muWK
mµqrI ijnHF kol gRih ivBfg vI sI,
vWloN Aus vyly dy vDIk muWK skWqr
gRih vWloµ sbµDq puils aPsr dy hWk
ivWc nf ilKy jfx dy bfvj¨d isrP
iek ieµkrImYNt rok ky bhfl krn dy
hukm kr idWqy gey»