Succulenta December 2022

6 

December 

2022 

Jaargang 101 

ISSN 0039-4467

D 

Ben Wijffelaars 

Op boekenmarkten kom je in uitgezakte bananendozen 

nog wel eens stripboeken tegen van 

de, helaas overleden, Fransman Pat Mallet uit 

de serie ‘Het is groen en het is ….’. In het Nederlands 

is er één vertaald, met als ondertitel 

‘Verboden op het gras te lopen’. Verbodsbordjes 

met die intrigerende tekst, zoals die vroeger 

in elk park of plantsoen stonden, liggen nu te 

verroesten op de gemeentewerf of zijn al jaren 

geleden in parkvijvers gekieperd door dwarsliggende 

parkbezoekers. Het zou zomaar kunnen 

dat die bordjes, en ook de stripboeken van 

Pat Mallet, binnenkort goud geld waard gaan 

worden. Gewoon omdat er, als de oprukkende 

wereldwijde klimaatdroogte door gaat zetten, 

over een paar jaar geen gazons meer zullen 

zijn. En ook geen stripboeken meer uit de serie 

‘Het is groen en het is ….’. Volkomen uit de tijd 

geraakt. In Amerika, waar altijd alles erger en 

eerder is dan hier, worden in enkele westelijke 

staten nu al subsidies verstrekt om groenstroken 

en voortuinen om te zetten van gras in, 

u leest het goed, succulente beplantingen. In 

Nederland, waar altijd alles minder erg en later 

is dan daar, wordt nu schoorvoetend erkend 

dat de waterbehoefte van 330 liter water per 

vierkante meter van een gazon of grasberm 

wel erg schril afsteekt tegen de 82 liter die 

cactusbeplanting nodig heeft. Ook de WUR studeert 

al naar nieuwe mogelijkheden voor het 

groenbeheer. Er breken voor Succulenta gouden 

tijden aan, denk ik. Maar ook zorgen. De 

ledenadministratie zal overuren moeten gaan 

maken, waar halen we dat personeel vandaan? 

Ongetwijfeld zal de afdeling Public Relations 

en Communicatie worden ingezet voor de 

ontwikkeling van cursussen en opleidingen in 

Groenbeheer voor overheids- en plantsoenendiensten. 

Ook herscholing van boa’s zal aandacht 

moeten krijgen nu picknickende families 

en vrijende paartjes andere locaties zullen 

gaan zoeken en geweerd moeten worden uit 

kwetsbare succulente beplanting. Verbodsbordjes 

zoals vroeger zullen niet nodig zijn, het 

aanplanten van Opuntia tunicata in parken en 

bermen zal waarschijnlijk preventief genoeg 

kunnen werken. Ik las overigens ook dat, als 

eerste in Las Vegas, politieagenten als ‘Watercops’ 

worden ingezet om illegale irrigaties aan 

de kaak te stellen. Ook hier kan Succulenta een 

rol in gaan spelen. Ik zie deze nieuwe gezagsdragers 

met het Succulenta embleem trots 

op de borst al voor me. Mogelijk denk u nu 

dat de droogte en hitte uw columnist naar het 

hoofd is gestegen. Ik sluit dat niet helemaal uit, 

maar ik lees dagelijks wel dat wij hier over 10 

jaar het klimaat van Bordeaux zullen hebben. 

Ilja Gort zou al bij Intratuin hebben geïnformeerd 

naar mogelijke samenwerking. Als dat 

waarheid wordt, is er daarna niet veel meer 

nodig om ook het klimaat van Californië hier te 

begroeten. Misschien dat we wereldwijd bijtijds 

in gaan zien dat we niet goed bezig zijn en er 

voor gaan zorgen dat de volgende herdrukken 

van de stripboeken van Pat Mallet, niet worden 

uitgegeven onder de titel ‘Het is bruin en het 

is…..’! 

bwijffelaars@planet.nl 

Naschrift: 

In deze column stel ik mezelf de vraag of de droogte en hitte van de laatste maanden mij naar het hoofd is gestegen. Ik ben 

mogelijk niet het enige slachtoffer want ik lees zojuist in de regiobijlage van het Algemeen Dagblad/Brabants Dagblad van 

donderdag 8 september jl dat Lenneke Kuijer, onderzoeker van de Technische Universiteit Eindhoven, samen met collega’s 

op zoek is gegaan naar low-tech oplossingen om in de toekomst de hitte thuis comfortabel door te komen. Een van de 

ontwerpen die al binnen twee jaar op de markt zal komen is het ‘Living Shirt’. In dat shirt zijn planten verwerkt die leven van 

het zweet van de drager. Door schaduwwerking en verdamping blijft je lichaam koel. Zelfs met douchen houd je het shirt aan, 

zoiets als plantjes water geven. Tot zover mevrouw Kuijer, waarbij ze aantekent dat het ontwerp mogelijk niet haalbaar zal 

zijn. Het shirt zou echter een uitkomst zijn voor jonge mensen die klein behuisd zijn en geen geld hebben voor een airco. Het 

pleit enigszins voor Lonneke dat zij het voorstel zelf al wat afzwakt maar het feit dat ze daar in Eindhoven de ruimte krijgt bij 

de TU/e is naar mijn mening, om de woorden van onze minister-president maar eens aan te halen, helemaal RUK ! 

242 Succulenta jaargang 101 (6) 2022

CRASSULA ARBORESCENS: 

HET BOOMACHTIG DIKBLAD 

Theo Heijnsdijk 

“Het Boomachtig-Dikblad, C. arborescens, veelal gaande onder den 

verkeerden naam C. punctata, is een struikvormig groeiende soort met 

dikken stam en takken, veel gelijkend op Cotyledon orbiculata, met flinke, 

vlakke bladen, die witgrijs berijpt zijn, en met fijne, donkere puntjes 

bestippeld, daarenboven door een fijnen, rooden rand omzoomd. Ze zijn 

omgekeerd-eivormig en stomp. De bloempjes verschijnen in eindelingsche 

trossen en zijn rose of wit.” 

Tot zover de tekst van A. J. van Laren in het Verkade-album ‘Vetplanten’ 

uit 1932. 

Gewoonlijk staat rechtsboven bij deze artikelen 

een afbeelding van het bijbehorende 

plaatje uit het Verkade-album. Deze keer 

niet, want plaatje 100 waarnaar verwezen 

wordt, toont niet C. arborescens, maar C. 

multicava, waarvan het blad wel gelijkenis 

vertoont met het blad van C. arborescens. C. 

multicava is al in januari 2011 in deze serie 

besproken. 

Daarom ter compensatie plaatje 20 met bijbehorende 

tekst uit het ‘Sigaret-album vir ’n 

reeks van 49 Suid-Afrikaanse vetplante’ dat 

in 1936 in Zuid-Afrika uitgegeven is door de 

firma Westminster Tobacco (afb. 1). 

Geschiedenis 

Crassula arborescens kan tot drie meter 

hoog worden. Geen plant die je gemakkelijk 

over het hoofd ziet. Aangezien de soort een 

groot verspreidingsgebied heeft en ook in 

de West-Kaap voorkomt, zou je daarom 

verwachten dat er al snel na het begin van 

de kolonisatie van Zuid-Afrika (vanaf 1641) 

vanuit Kaap de Goede Hoop, exemplaren 

naar Europa gestuurd zouden zijn. Dat is 

misschien ook wel zo, maar de oudste vermelding 

die ik heb kunnen vinden, dateert 

uit 1720. Die kwam van Herman Boerhaave 

(arts, botanicus, chemicus, rector magnificus 

van de Leidse universiteit en directeur 

van de Leidse Hortus Botanicus) in de 

catalogus van de Hortus. Het voorwoord is 

Succulenta jaargang 101 (6) 2022 

Afb. 1: Plaatje met bijbehorende Afrikaanse 

tekst uit het Westminster Tobacco 

‘Sigaret-album’ van Zuid-Afrikaanse 

succulenten 

gedateerd op 1719. Het was dus nog ruim 

voordat Linnaeus (in 1753) het binomiale 

classificatiesysteem introduceerde. Tot die 

tijd was het gebruikelijk om de plant te beschrijven 

door in het Latijn een opsomming 

van kenmerken van de plant te noteren. Je 

zou het een polynomiaal systeem kunnen 

noemen. Boerhaave noemde de plant als 

volgt: 

Cotyledon major; arborescens; Afra; foliis 

orbiculatis, glaucis, limbo purpureo & 

maculis viridibus ornatis en dat betekent 

zo ongeveer: grote, tot een boom uitgroeiende 

Afrikaanse cotyledon met cirkelronde 

zeegroene bladeren met purperrode rand 

en versierd met groene vlekken. Op zich 

best een treffende omschrijving (afb. 2). De 

bloem was toen nog niet bekend. 

Een van de patiënten van de arts Boerhaave 

was de schatrijke Amsterdamse ban- 

243

Afb. 2: “Afrikaanse cotyledon met cirkelronde zeegroene bladeren met purperrode rand en 

versierd met groene vlekken” citaat uit de prelinneaanse beschrijving 

(1727) van Boerhaave 

kier, tevens bestuurder van de VOC, George 

Clifford. Deze bezat op zijn landgoed de 

Hartekamp in Heemstede een zeer uitgebreide 

collectie planten. Op voorspraak van 

Boerhaave trad Carl Linnaeus in september 

1735 als lijfarts in dienst bij Clifford. Hij had 

ook de bijkomende taak om de plantencollectie 

van Clifford te catalogiseren. Dat 

resulteerde in de in 1738 uitgekomen, 518 

bladzijden tellende, Hortus Cliffortianus. 

Daar komt C. arborescens ook in voor, onder 

precies dezelfde beschrijving als in het 

boek van Boerhaave. Linnaeus gebruikte 

in dit boek al zijn systeem om de planten 

in geslachten onder te brengen, en uit het 

feit dat hij de soort als cotyledon opvoerde, 

blijkt dat ook hij de plant nog niet in bloei 

gezien had. Cotyledon namelijk, valt in zijn 

systeem onder de Decandria, planten waarvan 

de bloemen 10 meeldraden hebben. 

Crassula valt onder de Pentandria (5 meeldraden). 

Er zijn overigens ook crassula’s, 

zoals C. multicava met viertallige bloemen 

en dus slechts vier meeldraden. 

Het merkwaardige is dat de soort in 

Linnaeus’ beroemde ‘Species Plantarum’ 

(1753) in het geheel niet voorkomt. 

In 1768 komt dan de Engelsman Philip 

Miller in de achtste editie van zijn Gardeners 

Dictionary met een binomiale naam: 

Cotyledon arborescens. Hij schreef erbij dat 

de plant van nature ook in Ethiopië voorkomt; 

een bewering die ik verder nergens 

tegengekomen ben. Ook meldde hij dat de 

soort in Engeland nog niet heeft gebloeid. 

In bloei 

De eerste melding van een bloeiende plant 

was in 1781 door Nicolai Josephi Jacquin 

(Nikolaus Joseph von Jacquin) in zijn werk 

‘Miscellanea Austriaca’ deel 2. Von Jacquin 

werd geboren in Nederland en studeerde 

medicijnen in Leiden, maar verhuisde later 

naar Parijs en vervolgens naar Wenen. Hij 

Afb. 3: Na de eerste bloei in 1778 in Oostenrijk, 

verscheen de eerste afbeelding van 

Crassula arborescens in 1781 in 

Jacquins Miscellanea Austriaca deel 2. 



245


Afb. 5: Crassula arborescens subsp. undulatifolia bij kwekerij Ubink 

beschreef hoe een groot exemplaar dat al 

zeker 25 jaar in de keizerlijke tuin in Schönbrunn 

stond, en nog nooit gebloeid had, 

in de hete aprilmaand van 1778 vanuit alle 

takken een enorme hoeveelheid bloemen 

produceerde. In dit werk vinden we dan 

ook de eerste afbeelding van de soort (afb. 

3). Aan de bloemen (zowel vier- als vijftallige 

zijn afgebeeld) was nu natuurlijk ook 

duidelijk te zien dat het geen cotyledon 

maar een crassula is. Jacquin gebruikte de 

naam Crassula cotyledon en gaf een tamelijk 

uitvoerige beschrijving van de bloemen. 

Twee jaar na de publicatie van Jacquin 

kwam Friedrich Kasimir Medikus (directeur 

van de botanische tuin in Mannheim) in zijn 

boek ‘Botanische Beobachtungen des Jahres 

1783’ met een verhaal over een bloeiende 

Crassula cotyledon in Mannheim. Deze 

bloeide vanaf 20 april 1783 en het bijzondere 

was dat de eerste bloemen wel 5 kelk- 

Afb. 4: Kort nadat de soort in 1797 voor het 

eerst in Engeland bloeide, verscheen 

deze plaat in Curtis’s Botanical 

Magazine. 


en kroonblaadjes hadden, maar slechts 4 

meeldraden en 4 vruchtbeginsels. De latere 

bloemen waren wel geheel vijftallig. Opvallend 

is dat Medikus in hetzelfde boek ook 

nog een Crassula arborea beschrijft en erbij 

zet dat deze wat de bloem betreft zeer veel 

op Crassula cotyledon lijkt. Zo ongeveer het 

enige verschil was dat deze C. arborea eind 

november bloeide. 

Nog steeds onder de naam Crassula cotyledon 

verscheen in 1797 in Curtis’s Botanical 

Magazine (als plaat 384) de tweede, zeer 

fraaie, afbeelding van C. arborescens (afb. 

4). In de bijbehorende tekst werd gemeld 

dat de soort in Engeland in de zomer van 

1797 voor het eerst tot bloei gekomen was. 

Formele beschrijving en synoniemen 

De formele beschrijving als Crassula arborescens 

volgde pas in 1798 door Carl Ludwig 

Willdenow in de vierde editie van ‘Species 

Plantarum’. Vandaar de aanduidding als 

Crassula arborescens (Mill.) Willd. in de huidige 

botanische literatuur. 

In de tussentijd doken ook nog de namen 

247

Afb. 6: Crassula arborescens in de omgeving van Calitzdorp (West-Kaap, Zuid-Afrika) 

Foto: Frans Noltee 

Cotyledon punctata (Lamarck, 1786) en 

Crassula cotyledonifolia (Salisbury, 1794) op. 

Ongeldige namen, evenals C. arborea die 

tegenwoordig ook algemeen als synoniem 

aan C. arborescens beschouwd wordt. 

Voor de volledigheid meld ik nog dat een 

zekere P. V. Heath in 1993 de crassula’s 

opgedeeld heeft in meerdere geslachten. C. 

arborescens wordt in zijn indeling Toelkenia 

arborescens. Dat idee heeft geen navolging 

gekregen. 

Ondersoorten 

In 1975 heeft Tölken de soort C. arborescens 

opgedeeld in twee ondersoorten, C. arborescens 

subsp. arborescens (de oorspronkelijke 

soort), en C. arborescens subsp. undulatifolia. 

De laatstgenoemde onderscheidt 

zich door de meer langgerekte bladeren 

(2,5 tot 4 cm lang en 1,2 tot 2 cm breed) 

die bleker en minder succulent zijn en met 

onopvallender spikkels (hydathoden). De 

roodachtige bladranden zijn enigszins golvend 

(afb. 5). 

Deze ondersoort was vanaf 1963 bekend 

onder de naam Crassula portulacea cv. 

‘Blauwe Vogel’. Die naam is gegeven door 

het toen internationaal bekende Succu- 


Afb. 7: Crassula arborescens in de omgeving van Montagu (West-Kaap, Zuid-Afrika) 

Foto Frans Noltee 

lentalid B. K. Boom die er in juni van dat 

jaar een stukje in Succulenta aan wijdde. 

Hij had in 1955 een aantal stekken van C. 

portulacea (nu C. ovata) ontvangen die door 

een bevriende relatie van hem geplukt 

waren in een gebied waar die soort veel 

voorkwam. Uit een van die stekken kweekte 

hij zijn ‘blauwe vogel’ op. De rest gooide 

hij weg omdat de daaruit opgekweekte 

planten geen verbetering waren van de 

reeds bestaande klonen. Zeer opmerkelijk 

is dat zijn plant na twee jaar al tot bloei 

kwam en dat sommige stekken al na een 

jaar bloeiden. Hij koos de naam vanwege 

de voor C. portulacea ongewone blauwachtige 

berijping van de bladeren. “Van dezelfde 

kleur als de bladen van C. arborescens” 

schreef hij. En hij voegde eraan toe dat het 

niet onwaarschijnlijk is dat het een hybride 

met C. arborescens is. Boom was kennelijk 

nogal internationaal georiënteerd, want hij 

gaf meteen ook aan hoe de naam in andere 

talen moest luiden: ‘Blue Bird’, ‘Blauer Vogel’ 

en ‘Oiseau Bleu’ voor respectievelijk het 

Engelse, Duitse en Franse taalgebied. 

Alsof dat nog niet genoeg was, wordt deze 

ondersoort tegenwoordig onder een verwarrende 

hoeveelheid namen in de handel 


249


aangeboden. Ik noem Crassula arborescens 

‘Curly Green’, C. arborescens ‘Cristaat’, C. 

arborescens var. undulatifolia ‘Ripple Jade’, C. 

ovata ‘Ripple Jade’, C. ovata undulata ‘Curly 

Jade’, en natuurlijk ook nog steeds Crassula 

‘Blauwe vogel’. In het Engels is er naast C. 

‘Blue Bird’ ook nog ‘Rippled Jade Plant’ en 

‘Wavy Jade Plant’. 

De natuurlijke groeiplaatsen (afb. 6 en 

afb. 7) 

Het voornaamste groeigebied van C. arborescens 

subsp. arborescens is de Kleine 

Karoo. Het totale gebied strekt zich uit vanaf 

de vallei van de Hexrivier (ongeveer 100 

km ten noordoosten van Kaapstad) door de 

kleine Karoo en dan verder naar het noorden 

door de provincie KwaZulu-Natal naar 

Swaziland. Opmerkelijk is (volgens Tölken) 

dat de soort ook voorkomt op enkele heuvels 

ten noorden van Vanrhynsdorp, een 

locatie die volkomen geïsoleerd is van de 

andere groeiplaatsen. Deze planten wijken 

niet af van de meer zuidelijke planten en 

er zijn geen aanwijzingen dat ze daar door 

menselijk handelen terechtgekomen zijn. 

De planten groeien meestal op rotsige, 

vooral naar het noorden gerichte hellingen, 

maar ook in ravijnen. Doordat er nogal 

gemakkelijk takjes afbreken die vervolgens 

wortelen en verder groeien, ontstaan er 

soms dichte bestanden. 

In het Afrikaans heet de plant Beesbul, 

beestebul, Beestebal of Karoo-beestebal, 

in Swaziland Umchobozovithi. In het Engels 

kom je vaak de benaming Karoo Tree Crassula 

tegen. 

Op de Red List of South African Plants, 

die door de SANBI (South African National 

Biodiversity Institute) samengesteld wordt, 

heeft C. arborescens subsp. arborescens de 

status Least Concern (minste bezorgdheid). 

C. arborescens subsp. undulatifolia, in het 

Afrikaans krulblaar-beestebal, maar ook 

Bokkeveld-beestebal, groeit in de zuidelijke 

delen van de Klein Winterhoekberge in de 

Oost-Kaap. Omdat er maar één groeiplaats 

Afb. 8: Tekening uit 1852 van een plant met 

een bekervormige vergroeiing van twee 

bladeren (diphyl ascidium) 


bekend is, staat deze ondersoort in de 

Red List als ‘Critically Rare’, maar niet als 

bedreigd vermeld. 

Afwijkingen 

In 1852 publiceerde de Académie Royale 

des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts 

de Belgique een artikel van de Belgische 

botanicus Charles Morren over misvormingen. 

Daarin gaf hij een beschrijving van een 

C. arborescens waarvan een bladpaar tot 

een beker vergroeid was (een diphyl ascidium). 

Als ik naar de bijbehorende tekening 

(afb. 8) kijk, dan betwijfel ik of het wel echt 

een C. arborescens was. Het zou eventueel 

de subsp. undulatifolia kunnen zijn. 

In 1895 publiceerde de Nederlandse 

botanicus Hugo de Vries een artikel in het 

Botanisch Jaarboek waarin hij ook een 

bekervormig aaneengegroeid bladpaar 

afbeeldde (afb. 9). 

Afb. 9: Crassula arborescens met een bekervormig 

samengegroeid bladpaar (uitsnede 

uit een plaat in het Botanisch Jaarboek 

1895) 

251

Afb. 10: Crassula arborescens subsp. undulatifolia met 4- en 5-tallige bloem. 

Afb. 11: Crassula arborescens subsp. undulatifolia met 6-tallige bloem (met een dwergcicade) 


Afb. 12 en 13: Een zaailing van Crassula arborescens. Boven 6 weken oud en onder 11 weken 

later. Ten opzichte van de foto boven is de foto onder 90° met de klok mee gedraaid. 

Het grote bladpaar op de foto boven is het onderste van de 3 zichtbare 

bladparen op de foto onder. 


253

Cultuur 

In verhouding tot vergelijkbare planten 

zoals Crassula ovata, is C. arborescens een 

langzaam groeiende plant. Maar veeleisend 

is ze niet. De soort komt van nature zowel 

in zomer- als in winterregengebieden voor. 

Daaruit blijkt dat het watergeven niet zo 

nauw komt. Het verdient aanbeveling om 

in de groeitijd regelmatig water te geven 

en niet te vergeten af en toe ook voeding 

toe te dienen. Om de grijswitte tekening 

en de rode randen van de bladeren goed 

tot uiting te laten komen, is een zonnige 

standplaats noodzakelijk. In de zomer kan 

de plant ook goed buiten staan. Als we 

de planten in de koele kas overwinteren, 

geven we natuurlijk geen water. De soort is 

goed bestand tegen droge kou. 

Bloemen zullen we in de cultuur aan C. 

arborescens subsp. arborescens niet gauw 

zien. De vroeger alom bekende succulentendeskundige 

B. K. Boom beweerde 

zelfs in 1980 in een artikel in ons tijdschrift 

Succulenta dat de soort bij ons nooit bloeit. 

Ook schreef hij dat al onze planten vermoedelijk 

tot één kloon behoren, afgeleid van 

een plant die in 1719 naar ons land gekomen 

zou zijn. Dat zal dus de plant zijn die 

Boerhaave in 1720 in de catalogus van de 

Leidse Hortus Botanicus beschreef. Helaas 

gaf Boom geen bronnen op. 

De subsp. undulatifolia bloeit wel gemakkelijk 

in de cultuur. Bij mij is dat steeds in de 

winter. Opvallend is dat naast de gebruikelijke 

5-tallige bloemen er ook wel 4-tallige 

(afb. 10) en 6-tallige bloemen (afb. 11) 

gevormd worden. 

Zoals uit het voorgaande blijkt, is stekken 

de simpelste manier om de soort te vermeerderen. 

Maar zaaien kan ook. Afbeelding 

12 toont een zes weken oude zaailing 

en in afb. 13 is dezelfde zaailing 11 weken 

later te zien. Van de linker- naar de rechterbladpunt 

op deze foto is 3,5 cm. Het zaad 

kwam van het Clichéfonds van Succulenta. 

Literatuur 

Aiton, W. (1789). Hortus Kewensis 1: 393. 

Boerhaave, H. (1720). Index Alter Plantarum 

Quae In Horto Academico Lugduno-Batavo 

Aluntur 1: 287. 

Boom, B.K. (1963). Crassula portulacea cv. 

‘Blauwe Vogel’. Succulenta 42: 83-85. 

Boom, B.K. (1980). De Crassula’s van onze 

collecties 8. Succulenta 59 (6): 144. 

Curtis, W. (1797). Crassula cotyledon. The 

Botanical Magazine 11: plaat 384. 

Heath, P. V. (1993). Calyx 3 (3): 105. 

Heijnsdijk, T. (2011). Crassula multicava. 

Succulenta 90 (1): 3- 6. 

Jacquin, N.J. (1781). Miscellanea Austriaca 2: 

295; plaat 19. 

Lamarck, J. (1786). Encyclopédie méthodique. 

Botanique: 173. 

Linnaeus, C. (1738). Hortus Cliffortianus: 

176. 

Medikus, F. C. (1784). Botanische Beobachtungen 

des Jahres 1783: 40; 304. 

Miller, P. (1752). The gardeners dictionary 

ed. 6: Cotyledon № 9. 

Miller, P. (1768). The gardeners dictionary 

ed. 8: Cotyledon № 7. 

Morren, M. Ch. (1852). Considérations 

générales sur les déformations, et principalement 

sur les ascidies tératologiques, 

suivies de la description de deux ascidies 

diphylle et triphylle inédites. Bulletins 

de l’Académie royale des sciences, des 

lettres et des beaux-arts de Belgique 19 

(3): 444- 462. 

Salisbury, R. A. (1796). Prodromus stirpium 

in horto ad Chapel Allerton vigentium: 

309. 

Vries, H. de (1895). Over de erfelijkheid der 

synfisen. Botanisch jaarboek 7: 180; plaat 

V fig.13. 

Willdenow, C. L. van (1798). Species Plantarum 

1(2): 1554. 

Tenzij anders vermeld, foto’s van de schrijver. 

Maasdijk 11 

6629 KD Appeltern 


VOOR HET VOETLICHT 124 

Bertus Spee 

Echinocereus reichenbachii subsp. 

fitchii 

Het groeigebied van deze planten vinden 

we in het zuiden van Texas, USA, en het 

noordoosten van Mexico, deelstaten 

Nuevo León en Tamaulipas. Ze groeien 

clustervormend met korte zuiltjes. 

In de cultuur zijn ze niet al te moeilijk. 

Ze doen het goed op eigen wortel. We 

planten ze in een mineraalrijk goed doorlatend 

substraat en gieten in de groeitijd 

met tussenpozen van ongeveer 2 weken, 

waarbij we de potkluit tussendoor steeds 

op laten drogen. De 5 cm grote bloemen 

verschijnen in het voorjaar, gevolgd door 

flinke, vlezige zaadbessen. 

In de zomer kunnen ze ook goed buiten gekweekt worden. Tijdens de winterrust houden 

we ze goed droog bij een minimumtemperatuur van 5 graden. Vermeerderen kan door 

zaaien en/of stekken. 

Edithcolea grandis 

Dit is in de laatste jaren een heel populaire 

plant geworden bij de liefhebbers. De 

soort is afkomstig uit Somalië en omliggende 

landen, de zogeheten hoorn van 

Afrika. Hier heerst een zeer warm klimaat 

met invloeden van de Indische Oceaan. 

Ze vormt flink vertakkende, 15 mm dikke 

stengels die over de grond kruipen en 

zodoende flinke clusters vormen. De 

prachtige bloemen worden meer dan 10 

cm groot en ze verschijnen op de nieuw 

gegroeide stengels. 

We planten ze in een goed doorlatend 

mineraalrijk substraat, bij voorkeur in 

een hangpot, en plaatsen ze op een wat 

beschaduwde plek. In de zomer regelmatig 

water geven en de potkluit tussen 

de watergeefbeurten steeds op laten 

drogen. Vermeerderen kan door zaaien 

en stekken. Het laatste gaat het best in 

de zomer. 

In de winter houden we ze droog en boven 

de 15 graden. 


255

Oroya peruviana 

Hoog in het Andesgebergte van Peru vinden 

we deze planten tot op 4000 meter. 

Ze groeien hier op vrij vlak en grasachtig 

terrein en ze worden tot wel 25 cm 

in diameter. In de zomer kan het hier 

flink regenen. De regenwolken drijven 

dan vanuit het Amazonegebied over de 

Andes heen. De winters zijn vrij droog en 

zonnig met af en toe een sneeuwbui. 

Ze bloeien met tweekleurige bloemen 

maar er is ook een geel bloeiende vorm 

(citriformis). 

In cultuur zijn ze niet moeilijk. We planten 

ze in een mineraalrijk goed doorlatend 

grondmengsel en geven ze een 

zonnige en vooral luchtige plaats met regelmatig een flinke watergift. Buiten kweken gaat 

ook prima. 

In de winter houden we ze droog bij een minimumtemperatuur van 5 graden. Vermeerderen 

kan door zaaien, ze spruiten zelden. 

Peniocereus serpentinus 

Zie ook de foto op de voorpagina. 

Deze planten (voormalig Nyctocereus) 

zien we zelden in cultuur. De dunne zuiltjes 

ontspruiten vanuit een knolwortel, 

en ze kunnen wel 2 meter lang worden. 

De soort heeft een flink verspreidingsgebied 

in centraal Mexico en daar groeien 

de planten vaak tussen de struiken waar 

ze dan steun aan vinden. 

Het zijn nachtbloeiers; de witte en 

geurende bloemen kunnen wel 25 cm 

lang en 15 cm in diameter worden. Na 

de bloei vormen zich grote zaadbessen. 

De plant verlangt een mineraalrijk 

grondmengsel en ook een flinke pot. In 

de zomer kan ze best wat water verdragen. 

Tijdens de winterrust houden we de 

plant droog bij een minimumtemperatuur 

van 5-10 graden. Vermeerderen kan 

door zaaien en stekken. 

Diepeneestraat 4 

4454 BJ Borssele 


BIG BEND NATIONAL PARK 

Henk Ruinaard 

In de top twintig van mooiste nationale parken van Noord-Amerika staat Big Bend 

National Park op de twaalfde plaats. De website https://www.27vakantiedagen.nl/mooiste-nationale-parken-amerika/ 

zegt hierover: 

“Eén van de grootste, meest afgelegen en minst bezochte parken in Amerika is het Big Bend 

National Park in Texas. Het is dé plek voor het maken van rustige wandelingen, boottochten en 

het spotten van vogels. Je treft hier vele soorten planten en dieren, zowel levend als dood, aan. 

Archeologen hebben hier zelfs fossielen opgegraven die meer dan 9.000 jaar oud zijn.” 

Ik kan me in die beschrijving wel vinden, 

want er zijn voor de gemiddelde 

toerist geen spectaculaire uitzichten 

en wonderbaarlijke bontgekleurde 

rotsformaties te zien zoals in het 

Grand Canyon National Park, het 

Bryce Canyon National Park en het 

Arches National Park, om er maar 

een paar te noemen. Voor succulentenliefhebbers 

is Big Bend National 

Park echter het mooiste van alle nationale 

parken in de Verenigde Staten. 

Big Bend National Park 

Met een oppervlakte van 3.242 km 2 

is Big Bend National Park een van de 

grootste van alle nationale parken in 

de VS. Dat is ongeveer net zo groot 

als de provincie Zuid-Holland (3.403 

km 2 ). Het park ligt in het zuidwesten 

van Texas en is genoemd naar de 

grote bocht (‘Big Bend’) van de rivier 

de Rio Grande, die over een lengte 

van 190 kilometer de grens met Mexico 

vormt. Er zijn twee ingangen waar 

entreegeld betaald moet worden, een 

in het noorden aan Hwy 385 en een 

in het westen aan Hwy 118. Voor dat 

entreegeld krijg je een grote plattegrond 

(‘Official Map and Guide’; ook 

te zien op Big Bend National Park 

- Wikipedia) met op de achterzijde 

informatie over de wetenswaardigheden 

van het park. 

Afb. 1: Bezoekerscentrum 

Afb. 2: Uitzicht op Chisos Mountains 


257

Afb. 3: Informatiebord ‘Fins of Fire’ 

Afb. 4: Chihuahuan Desert met Fouquieria 

splendens 

Afb. 5: Zandsteen kathedralen 

Ongeveer in het midden, aan de voet 

van de Chisos Mountains, ligt bij Panther 

Junction, het bezoekerscentrum, tevens 

het hoofdkwartier van het park (afb. 1). Er 

lopen vandaaruit vier geasfalteerde wegen 

door het park en er is ook nog een onverharde 

weg die toegankelijk is voor gemotoriseerd 

verkeer. 

• De Main Park Road loopt van de noordelijke 

ingang tot Panther Junction. 

• De Park Route 12 loopt van Panther 

Junction zuidoostwaarts naar Rio Grande 

Village. 

• De Panther Junction Road loopt van 

Panther Junction westwaarts naar de 

westelijke ingang bij Study Butte. 

• De Ross Maxwell Scenic Drive loopt van 

Santa Elena Junction kronkelend naar 

het zuiden tot aan Santa Elena Canyon. 

• De onverharde Old Maverick Road 

loopt noordwaarts van Santa Elena 

Canyon naar Maverick Junction vlak bij 

de westelijke ingang. 

• De afstanden binnen Big Bend National 

Park zijn aanzienlijk. 

• Van de oostelijke ingang tot Rio Grande 

Village in het westen is ca. 70 km. 

• Van de noordelijke ingang tot Santa 

Elena Canyon in het zuiden is ca. 115 

km. 

Verder wordt het hele park doorkruist door 

onverharde (wandel)paden (‘trails’), waar 

alleen gewandeld, of met een vierwielaangedreven 

jeep gereden kan worden. 

Big Bend National Park ligt in de Chihuahuan 

Desert. Het vlakke gedeelte heeft een 

hoogte van ca. 1100 meter boven zeeniveau. 

Midden in het park liggen de Chisos 

Mountains (afb. 2). Het hoogste punt is 

de Emory Peak met een hoogte van 2348 

meter. De Chisos Mountains zijn bereikbaar 

via een kronkelende geasfalteerde 

weg, die vanaf het Visitor Center via Basin 

Junction de bergen ingaat. Deze voert je 

zo’n 400 meter omhoog naar ‘The Basin’, 

een hoogvlakte omringd door bergpieken. 

Daar bevinden zich een kampeerterrein 

voor tenten en campers, de Chisos Mountain 

Lodge en een restaurant. Kamperen 

met tentjes kan op heel veel plaatsen in 

het park, maar overnachten in een hotel 

kan alleen in de Chisos Mountains Lodge of 

met een camper alleen in The Basin en in 


Afb. 6: Fins of Fire (vuurvinnen) 

Rio Grande Village, in de oostpunt van het 

park. De Chisos Mountain Lodge is in het 

toeristenseizoen altijd volgeboekt. Je moet 

dus wel een paar maanden van tevoren 

reserveren. Als het je lukt om in 2022 een 

kamer te reserveren moet je rekenen op 

een minimumprijs van ca. $ 190/nacht. 

Buiten het park kan overnacht worden in 

Study Butte, Terlingua, Alpine of Marathon. 

Daarvan liggen Study Butte en Terlingua 

het dichtste bij het park. 

Klimaat 

Big Bend National Park heeft eensteppeklimaat. 

Het regent hier zeer weinig. Op sommige 

plaatsen valt soms jaren achterelkaar 

geen regen. Het langjarig gemiddelde ligt 

op 144 mm per jaar. Dat is nog minder dan 

de hoeveelheid die op 13 en 14 juli 2021 

viel in Valkenburg, namelijk ca. 180 mm in 

2 dagen. Het is er 263 dagen per jaar droog 

met een gemiddelde luchtvochtigheid van 

35%. 

De gemiddelde maximumtemperatuur 

varieert van 17°C in januari en december 

tot 35°C in de zomermaanden. Een bezoek 


in juni, juli of augustus geniet dan ook niet 

de voorkeur. 

De gemiddelde minimumtemperatuur varieert 

van -1°C in januari tot 22°C in de zomermaanden. 

Het kan er ’s winters dus af 

en toe wel eens een graadje vriezen. 

Bezienswaardigheden 

Op de officiële kaart van het park is een 

groot aantal bezienswaardigheden aangegeven. 

In het park zijn deze gemarkeerd 

met een informatiebord (afb. 3). Daarop 

wordt de geschiedenis van die bezienswaardigheid, 

en wat er te zien is, uitgelegd. 

Er zijn heel veel van die bezienswaardigheden, 

die je niet noodzakelijkerwijs allemaal 

gezien hoeft te hebben. Ik beschrijf er hier 

in het kort een paar die ik zelf wel interessant 

vond, maar het zal duidelijk zijn dat 

zelfs voor dit beperkte aantal een verblijf 

van meer dan een dag noodzakelijk is. Als 

je Big Bend National Park echt goed wilt 

zien heb je minstens 2 dagen nodig. Ik ben 

er zelf vijf keer een of meer dagen geweest 

en denk dat ik er inmiddels redelijk de 

259

Afb. 7: Ruïne van Dorgan House 

weg ken. 

Langs de Main Park Road ligt ‘Fossil Bone 

Exhibit’, een expositie van fossielen. Het 

landschap langs de weg is vrij vlak en 

typerend voor de Chihuahuan Desert (afb. 

4). Hier groeien o.a. Echinocereus dasyacanthus 

en Echinocereus enneacanthus te 

midden van creosootstruiken en ocotillo’s 

(Fouquieria splendens). 

Een bezoek aan het Visitor Center is zeer 

aan te bevelen als beginpunt voor de ontdekking 

van het park. Behalve souvenirs en 

boeken zijn hier ook wandelroutes en plattegronden 

te koop en kunnen deskundige 

‘rangers’ informatie geven over de actuele 

situatie in het park. 

De Panther Junction Road gaat door het 

licht golvende gedeelte van de Chihuahuan 

Desert. Als je van het Visitor Center richting 

westelijke ingang rijdt, kom je aan de 

linkerzijde van de weg grote clusters van 

Echinocereus stramineus tegen. Ca. 7 km 

voorbij de westelijke ingang, bij Maverick 

Junction, ligt het Big Bend Motel & Adventures 

in Study Butte. Behalve het motel is hier 

ook een benzinestation en een RV-camping. 

Ongeveer 9 km ten westen van Study Butte 

ligt Terlingua Ghost Town langs de FM 170. 

Behalve een historisch wildwestkerkhof 

zijn hier diverse overnachtings- en eetgelegenheden, 

een kleine supermarkt en het 

Starlight Theatre, waarin een restaurant is 

gevestigd. 

Langs Park Route 12 van Panther Junction 

zuidoostwaarts naar Rio Grande Village zijn 

enkele overnachtingsplaatsen voor tenten 

ingericht en je kunt er Echinocereus russanthus 

en Echinocereus chisoensis aantreffen. 

Voordat je in Rio Grande Village aankomt, 

passeer je de ‘Rio Grande Overlook’, die een 

weids uitzicht biedt op het dal van de Rio 

Grande. 

Rio Grande Village bestaat uit een grote 

camping voor campers en tenten, een 

kleinere overnachtingsplaats voor campers, 

een kleine supermarkt en een bezoekerscentrum. 

In de buurt van de grote camping 

ligt een amfitheater waar lezingen gegeven 

kunnen worden. Deze camping is vlak bij de 

Rio Grande. 

Ca. 2½ km verderop kun je de Rio Grande 


Afb. 8: Santa Elena Canyon 

oversteken bij ‘Boquillas Crossing Port of 

Entry’. Daar word je met een pontje overgezet 

en kun je naar het dorp ‘Boquillas 

del Carmen’ in Mexico lopen. Hier begint 

de Mex 53 die naar Santa Rosa de Múzquiz 

in de deelstaat Coahuila de Zaragoza 

voert. Voordat je mag oversteken is er wel 

een strenge grenscontrole en moet je van 

tevoren de benodigde grensdocumenten 

aanvragen, dit alles om te voorkomen dat 

illegale immigranten de VS binnenkomen. 

Langs de Ross Maxwell Scenic Drive richting 

Santa Elena Canyon liggen een paar toeristische 

stopplaatsen zoals ‘Old Ranch’, ‘Fins 

of Fire’, ‘Homer Wilson Ranch’, ‘Sotol Vista 

Overlook’, ‘Burro Mesa Pouroff’, ‘Mules Ears 

Viewpoint’, ‘Castolon’ en tenslotte ‘Santa 

Elena Canyon Overlook’. 

De Fins of Fire is een langgerekte bergrug 

van opgestuwde lava. Bij het informatiebord 

heb je uitzicht op mooie, op ‘kathedralen’ 

lijkende formaties, van door water uitgespoeld 

zandsteen (afb. 5). Wat verderop 

steken de ‘vuurvinnen’ boven het heuvelige 

gebied uit (afb. 6). 

Bij Mules Ears Viewpoint loopt een trail 


naar de twee spitse bergtoppen die de 

‘Mules Ears’ (ezelsoren) genoemd worden. 

Het rotsachtige pad loopt vele kilometers 

de hete droge woestijn in. Hier overkwam 

mij waar overal in de brochures en bij het 

bezoekerscentrum voor wordt gewaarschuwd: 

gebrek aan water. Ik was ongeveer 

een uur onderweg toen ik me een beetje 

duizelig begon te voelen en het tot me 

doordrong dat ik nog maar een halve liter 

water bij me had. Veel te weinig om de 

wandeling naar de toppen van Mule Ears 

en weer terug af te maken. Omkeren en 

rustig teruglopen was de enige goede optie. 

Voor dit soort ‘hikes’ (wandelingen) wordt 

aangeraden om 1 US gallon (3,8 liter) water 

mee te nemen. 

Bij Castolon staat de ruïne van het ‘Dorgan 

House’ (afb. 7), eens het huis van Albert 

Dorgan die met zijn zakenpartner James 

Sublett hier in de dertiger jaren van de 

vorige eeuw een boerenbedrijf met geïrrigeerde 

velden begon. Zoals je achteraf 

eigenlijk wel kunt verwachten werd dat 

geen succes. 

De Santa Elena Canyon is een lange diepe 

261

Afb. 9: Corynopuntia schottii 

Afb.10: Echinocereus chisoensis 


Afb. 11: Echinocereus dasyacanthus ‘pectinaat bedoornd’ 

Afb. 12: Echinocereus russanthus 


263

Afb. 13: Echinocereus enneacanthus 

kloof die Mexico van de VS scheidt (afb. 8). 

Langs de rechterkant is een wandelpad 

dat langs de steile rotswand diep de kloof 

ingaat, maar na ca. 1,5 km eindigt aan de 

oever van de rivier. 

De ca. 20 km lange onverharde Old Maverick 

Road is goed berijdbaar voor huurauto’s 

en campers. Vanaf Santa Elena Canyon 

doorkruist hij een gedeeltelijk vlak en 

gedeeltelijk heuvelig landschap en eindigt 

bij Maverick Junction, vlakbij de westelijke 

ingang. 

Succulenten 

De ligging in de chihuahuawoestijn heeft 

tot gevolg dat de begroeiing in Big Bend 

National Park voornamelijk uit succulenten 

bestaat. Zonder de intentie te hebben volledig 

te zijn, beschrijf ik er in het kort een 

aantal die ik zelf gezien heb. 

Volgens ‘Cactuses of Big Bend National 

Park’ komen er in het park zo’n veertien 

verschillende opuntiasoorten voor. In dit 

boekje wordt geen verschil gemaakt tussen 

schijfvormige opuntia’s en cylindropuntia’s. 

Vooral de elf schijfvormige opuntia’s 

zijn voor mij moeilijk op naam te zetten. 

Dan gaat het met name om soorten als 

O. atrispina, O. aureispina, O. chisoensis, O. 

engelmannii, O. engelmannii var. linguiformis, 

O. grahamii, O. macrocentra, O. macrorhiza, 

O. phaeacantha, E. phaeacantha var. discata, 

O. rufida en O. spinosibacca. 

De cilindervormige Cylindropuna imbricata 

en Cylindropuna leptocaulis groeien 

hier ook en zijn voor mij wat gemakkelijker 

te herkennen (Ruinaard 2022). 

Een aparte verschijning is Corynopuntia 

schottii (afb. 9), die vroeger, en in veel 

literatuur nog steeds, wordt beschreven als 

Opuntia schottii, maar in The New Cactus 

Lexicon wordt ingedeeld in het geslacht 

Corynopuntia (Hunt 2006). 

Er komen in Big Bend National Park een 

achttal echinocereussoorten voor, namelijk: 

E. chisoensis (afb. 10), E. dasyacanthus subsp. 


Afb. 14: Ariocarpus fissuratus 

dasyacanthus, E. dasyacanthus ‘pectinaat 

bedoornd’ (afb. 11), E. russanthus (afb. 12), 

E. enneacanthus (afb. 13), E. stramineus en E. 

coccineus subsp. transpecosensis. Daarvan 

komt E. chisoensis alleen in Big Bend National 

Park voor en wel op een aantal kleine 

locaties aan de oost- en zuidoostzijde van 

de Chisos Mountains. 

Toen ik Big Bend N.P. in 1997 voor het 

eerst bezocht, kwam ik daar een pectinaat 

bedoornde (= met aanliggende bedoorning) 

echinocereus tegen. In mijn aantekeningenboekje 

noemde ik die E. pectinatus, niet 

wetende dat volgens de literatuur deze 

soort daar niet voorkomt. Later ontdekte ik, 

mede op grond van ploïdieonderzoek, dat 

dit, ondanks de aanliggende bedoorning, 

toch E. dasyacanthus moet zijn, omdat deze 

planten tetraploïd zijn, terwijl 

E. pectinatus diploïd is. De pectinaat bedoornde 

vorm van dasyacanthus komt 

alleen voor aan de westen zuidwestzijde 

van de Chisos Mountains en heeft gele 

bloemen met een groenachtige keel. Elders 


in het park kom je uitsluitend de normale 

geelbloeiende vorm met afstaande bedoorning 

tegen. 

Enkele leden van de Arbeitsgruppe Echinocereus 

hebben deze groeiplaats in de loop 

der jaren bezocht en zijn, na vele discussies, 

tot dezelfde conclusie gekomen. Jaren 

later zijn ook op andere plaatsen in Texas 

pectinaat bedoornde dasyacanthussen 

gevonden. Inmiddels ken ik er zelf al een 

vijftal en daar komen er ongetwijfeld nog 

wel een paar bij. Sommige onderzoekers 

(Felix & Bauer 2014) delen deze planten in 

bij E. ctenoides. Hoewel er veel gelijkenis is 

tussen E. dasyacanthus ‘pectinaat bedoornd’ 

en de eveneens tetraploïde E. ctenoides geef 

ik er zelf de voorkeur aan om de pectinaat 

bedoornde E. dasyacanthus als een ‘forma’ 

van E. dasyacanthus subsp. dasyacanthus te 

beschouwen. 

Je kunt in Big Bend National Park een 

indrukwekkende lijst van andere cactusgeslachten/soorten 

dan opuntia’s en echino- 

265

Afb. 15: Krachtige haakdoorns van 

Sclerocactus uncinatus 

Afb. 16: Sclerocactus uncinatus in bloei 

Afb. 17: Agave americana 

cereussen aantreffen, namelijk: 

Ariocarpus fissuratus, Echinocactus horizonthalonius, 

Echinocactus texensis, Ferocactus 

wislizenii, Coryphantha echinus, Sclerocactus 

uncinatus, Escobaria tuberculosa, Escobaria 

albicolumnaria, Epithelantha bokei, Mammillaria 

heyderi, Mammillaria lasiacantha, 

Thelocactus bicolor en Lophophora williamsii. 

Ze zijn niet allemaal even gemakkelijk te 

vinden, zoals bijvoorbeeld Ariocarpus fissuratus, 

Epithelantha bokei en Lophophora 

williamsii, en dat is maar goed ook, want 

die soorten zijn zeer geliefd bij ‘cactusrovers’. 

De aanwezigheid van Lophophora williamsii 

heb ik alleen van horen zeggen en uit de 

literatuur (Powell 2008). Net over de grens 

in Mexico komt hij veel vaker voor. 

Ariocarpus fissuratus is de enige soort van 

dit geslacht die in de VS voorkomt. Deze 

soort is te vinden aan de noordzijde van de 

Rio Grande, zoals Theo Heijnsdijk beschrijft 

in zijn artikel over deze bijzondere plant 

(Heijnsdijk 2022). De planten die ik toevallig 

vond in Big Bend National Park, hemelsbreed 

ca. 200 km ten westen van de typegroeiplaats 

bij Fairy Springs, zagen er niet 

erg gezond uit, maar misschien hoort dit 

wel zo bij deze soort onder extreem droge 

omstandigheden (afb. 14). 

Epithelantha bokei heeft in de VS een wat 

groter verspreidingsgebied dan A. fissuratus. 

Ik kwam deze epithelanthasoort ook al 

eens tegen in New Mexico in de buurt van 

Alamogordo, in de Jarilla Mountains en in 

Oliver Lee Memorial State Park. 

Sclerocactus uncinatus is bekend onder een 

groot aantal synoniemen, namelijk: Ancistrocactus 

uncinatus, Echinocactus uncinatus, 

Echinomastus uncinatus, Ferocactus uncinatus, 

Glandulicactus uncinatus, Hamatocactus 

uncinatus en Thelocactus uncinatus. 

Hunt et al. (2006). classificeren deze plant 

als Sclerocactus uncinatus. Aan welke naam 

je ook de voorkeur geeft, altijd wordt deze 

soort gekarakteriseerd door zijn krachtige 

haakdoorn (afb. 15). Soms zie je ook wel 

een bloeiend exemplaar (afb. 16). 


Behalve cactussen is er ook een mooie 

sortering andere succulenten in het park 

te vinden, onder andere: Agave lechuguilla, 

Agave havardiana (century plant), Agave 

americana (afb. 17), Euphorbia antisyphilitica 

(Candelilla), Fouquieria splendens (Ocotillo), 

Dasylirionliophyllum (Sotol), Yucca faxoniana 

en Yucca rostrata. Verder is ‘Creosote bush’ 

(creosootstruik = Larrea tridentata) overal 

goed vertegenwoordigd. 

Euphorbia antisyphilitica (afb. 18) is een 

beetje een buitenbeentje in deze stekelige 

wereld. Het is een wit bloeiende soort uit 

de wolfsmelkfamilie, die voorkomt in het 

Trans-Pecos gebied van Texas, het zuiden 

van New Mexico, de Mexicaanse deelstaten 

Chihuahua, Coahuila en Hidalgo. Het is een 

struikachtig plant met dicht geclusterde, 

rechtopstaande, in wezen bladloze stengels, 

die bedekt zijn met was om transpiratie 

te voorkomen. Het witte sap van 

Euphorbia antisyphilitica werd van oudsher 

in Mexico gebruikt om seksueel overdraagbare 

aandoeningen te behandelen. De 

commerciële oogst van candelillawas begon 

aan het begin van de twintigste eeuw. 

Tegenwoordig wordt de was voornamelijk 

in de cosmetische en voedingsindustrie gebruikt 

en wordt nog steeds geproduceerd 

in het noorden van Mexico. Net als de 

vele opuntia’s is Fouquieria splendens een 

markante verschijning in het Chihuahuan 

Desert landschap (afb. 19). 

Fauna 

Als je een beetje geluk en veel geduld hebt, 

kun je ook wel eens een van de typische 

woestijnbewoners betrappen. De fauna 

van Big Bend National Park bestaat onder 

andere uit: 

roadrunner (renkoekoek), golden eagle 

(gouden adelaar), turkey vulture (kalkoengier), 

coyote (prairiewolf), kangaroo rat 

(buidelrat), mountain lion (bergleeuw), 

black bear (zwarte beer), white-tailed deer 

(witstaarthert), bobcat (rode lynx), jackrabbit 

(woestijnhaas), javelina (halsbandpekari), 

rattlesnake (ratelslang) en diverse 

vogel- en hagedissensoorten. In de loop der 

jaren heb ik er daarvan een flink aantal een 

Afb. 18: Euphorbia antisyphilitica 

Afb. 19: Bloemen van Fouquieria splendens 

Afb. 20: Roadrunner 


267

Afb. 21: Javelina’s in Santa Elena Canyon 

of meer keer gezien, maar de zwarte beer, 

de bobcat, de mountain lion en de coyote 

hebben mijn pad helaas nooit gekruist. 

De roadrunner is vooral bekend als stripfiguur 

uit de cartoonstrip van Warner 

Brothers over de avonturen van ‘Wile E. 

Coyote and the Roadrunner’. Velen kennen 

hem wellicht van zijn karakteristieke ‘meep 

meep’ roep als hij wegrent voor de coyote 

(afb. 20). 

De javelina is de Amerikaanse versie van 

ons wilde zwijn. Volgens de beschrijvingen 

kunnen ze agressief gedrag vertonen als 

ze zich bedreigd voelen. Mijn eerste en 

enige ontmoeting verliep goed. Na me nog 

eens diep in de ogen gekeken te hebben 

verdween de laatste van de groep in een 

zijpaadje (afb. 21). 

Ratelslangen zijn niet populair onder 

bezoekers van woestijngebieden. In de 

praktijk zijn ze echter banger voor mensen 

dan andersom. Omdat ze ons van verre al 

horen aankomen zijn ze meestal al verdwenen 

voordat we ze kunnen zien. Soms 

tref je vroeg in de morgen wel eens een 

slapend exemplaar aan dat nog ligt op te 

warmen in de ochtendzon (afb. 22). 

Afb. 22: Ratelslang 

Conclusie 

Big Bend National Park is een prachtig 

natuurgebied, een natuur zoals we die in 

Nederland absoluut niet kennen. Het is wel 

een eind reizen om er te komen. Als je met 

een huurauto reist en in motels overnacht, 

is Midland-Odessa het dichtstbijzijnde internationale 

vliegveld. 

Een hele comfortabele, en iets duurdere, 

manier van reizen is met een gehuurde 

camper, bv. van Cruise America of via Tioga 

Tours. Je hebt dan de vrijheid om in het 

park te overnachten, zoals ik dat in 2011 

deed. Maar hoe je het ook doet, Big Bend 

National Park is een onvergetelijke ervaring. 

Literatuur 

Ruinaard, H. (2022). Cylindropuntia’s in 

Zuidwest-USA, Succulenta 101 (5): 217 – 

223. 

Hunt, D., Taylor, N. & Charles, G. (2006). The 

New Cactus Lexicon; dh books. 

Felix, D. & Bauer, H. (2014). Der dasyacanthus-pectinatus-Komplex, 

Echinocereus 

Online-Journal 2 - Sonderausgabe (2). 

Evans, D. (1998). Cactuses of Big Bend National 

Park, University of Texas Press. 

Heijnsdijk, T. (2022). Ariocarpus fissuratus, 

de wrat-rozet cactus, Succulenta 101 (1): 

3 - 18. 

Powell, A., Weedin, J & Powell, S. (2008). 

Cacti of Texas, a field guide, Texas Tech 

University Press. 

henk.ruinaard@ziggo.nl 


HANDEL EN BEZIT VAN CACTUSSEN EN WETGEVING 

Op 16 maart 2022 organiseerde de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) 

een zogenaamde expertsessie met betrekking tot de handel in cactussen. 

Naast vier vertegenwoordigers van de NVWA waren ook de douane, de Botanische 

Tuinen Utrecht, de Stichting Nationale Plantencollectie (beoordeelt in beslag genomen 

planten en verdeelt ze indien mogelijk over de botanische tuinen), de Nederlandse 

vertegenwoordiger van de International Union for Conservation of Nature Succulent 

Specialist Group, kweker Gert Ubink en namens Succulenta Theo Heijnsdijk aanwezig. 

Andre van Zuijlen moest vanwege een Covid-19 infectie helaas afzeggen. 

Theo Heijnsdijk heeft daar gevraagd of de NVWA een artikel voor het tijdschrift Succulenta 

kan aanleveren over de regelgeving omtrent handel in cactussen (en euphorbia’s; 

andere succulenten zijn niet ter sprake gekomen). 

Daar is gehoor aan gegeven en het resultaat treft u hieronder aan. In de laatste alinea 

treft u ook de conclusie van de expertsessie aan. 

Ook is de NVWA bereid om op afdelingsavonden van Succulenta toelichting te geven 

over de regels en het werk van de NVWA met de focus op de handel in cactussen. De 

contactgegevens zijn bij de redactie van Succulenta op te vragen. 

Hoe zit het precies met cactussen en 

wetgeving 

U heeft vast weleens gelezen dat alle cactussen 

beschermd zijn, maar hoe zit het 

precies. Wat mag wel en wat mag niet? In 

dit artikel wil de NVWA dit graag toelichten. 

In 1979 is onder de vlag van de Verenigde 

Naties een verdrag afgesloten waarmee 

dieren en planten wereldwijd worden 

beschermd. Het zogenaamde CITES-verdrag. 

CITES staat voor (vertaald) de conventie 

inzake de internationale handel in 

bedreigde wilde dieren- en plantensoorten. 

Het verdrag kent drie bijlagen. Op bijlage 

1 staan de zwaar bedreigde dieren- en 

plantensoorten. Bijvoorbeeld Obregonia 

denegrii staat op deze lijst. Op bijlage 2 

staan soorten die, bij overmatige handel, 

bedreigd kunnen raken. Alle cactussen, 

met uitzondering van de soorten die op 

bijlage 1 staan, staan hierop. Op bijlage 3 


staan soorten die landen specifiek hebben 

aangewezen. Het CITES-verdrag is in de EU 

omgezet in de basis en uitvoeringsverordening. 

Daarbij hebben de bijlagen net andere 

namen gekregen. Bijlage 1 heet in de EU 

‘bijlage A’, om het simpel te houden

in- en uitvoervergunning. Bij import geeft 

het verzendende land de exportvergunning 

af. Met de exportvergunning doet u een 

aanvraag voor een invoervergunning bij 

het CITES-bureau in Den Haag. Het CI- 

TES-bureau is onderdeel van de RVO (de 

rijksdienst voor ondernemend Nederland). 

Pas als u beide documenten heeft, kunt u 

de zending importeren. De documenten 

moeten de zending begeleiden. De vergunning 

voor export wordt alleen afgegeven 

als door een wetenschappelijke commissie 

is bepaald dat het duurzaam voortbestaan 

van de soort niet in het geding is. Daarom 

zal voor soorten die uit het wild worden gehaald 

vrijwel nooit een vergunning worden 

afgegeven. Wilt u in Nederland gekweekte 

cactussen (of euphorbia’s) exporteren, 

dan kan dit in sommige gevallen ook door 

middel van bijschrijving op een fytosanitair 

certificaat. Dit geldt alleen voor hybriden 

van bijlage A soorten of wanneer de 

soorten op bijlage B staan. Andere landen 

accepteren deze als zijnde een CITES-uitvoervergunning. 

Dit wel onder vermelding 

van de juiste wetenschappelijke soortnaam, 

aantal, aard en dat „de specimens kunstmatig 

zijn gekweekt overeenkomstig de 

CITES-definitie”. 

Naast de CITES-regels kunnen er ook fytosanitaire 

regels gelden. Zo mag er uit de 

meeste landen geen grond worden geïmporteerd 

naar de EU. 

Handel in de EU 

Voor handel binnen de 27 lidstaten van de 

EU heeft u geen vergunningen nodig. Wel 

moet u voor planten die op bijlage A staan 

(de strikt beschermde soorten) een administratie 

voeren. In uw administratie neemt 

u op van wie u planten koopt of krijgt en 

aan wie u planten verkoopt of geeft. U legt 

daarbij de naam, het adres en de postcode 

en woonplaats vast. Ook eventuele 

facturen voegt u toe aan de administratie. 

De administratie moet tot drie jaar na de 

laatste wijziging bewaard blijven. Wat in 

de praktijk betekent: tot drie jaar nadat de 

plant niet langer in uw bezit is. 

Controle 

De douane controleert aan de buitengrenzen, 

naast personen en goederen controleren 

zij bijvoorbeeld ook postpakketten. De 

NVWA neemt zaken van de douane over bij 

complexe onderzoeken. Ook doet de NVWA 

inspecties in het binnenland bij handelaren, 

particulieren en op beurzen. 

Ook hebben we samen met onder meer 

Succulenta en het bedrijfsleven een sessie 

georganiseerd om een beter beeld te 

krijgen van de trends en ontwikkelingen 

in de cactushandel. Het opgehaalde beeld 

is dat verreweg de meeste cactussen zijn 

gekweekt. Een kleine groep ‘liefhebbers’ 

haalt nog illegaal cactussen uit het wild. Dit 

zijn met name meer personen gevestigd in 

Oost-Europa. Voor ons gaf de analyse geen 

aanleiding om nu grootschalige controles 

bij cactushandelaren uit te gaan voeren. 

Obregonia denegrii op de vindplaats 

Foto wolter ten Hoeve 

Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit 

Directie handhaven 

Divisie Regie & Expertise 

Afdeling Expertise 

Domein natuur 

Catharijnesingel 59, 3511 GG Utrecht 


OP MIJN VENSTERBANK 

Jan Statema 

In Succulenta kunnen we vaak de interessante artikelen lezen van een beperkt aantal 

zeer deskundige leden. Dat is mooi, maar ook jammer, omdat er zoveel meer leden zijn 

die ervaringen kunnen delen. Daar heb ik mij ook op betrapt. Vandaar dit korte artikel 

met een paar foto’s. 

Afb. 1: Dorstenia foetida 

Afb. 2: Mijn aantekenboekje 

Ik ben als vensterbankkweker begonnen, 

mede geïnspireerd door een trouw Succulenta-lid. 

Ik ben niet speciaal op zoek naar succulenten, 

maar ik heb me meer toegelegd op 

bijzondere planten die voor de vensterbank 

geschikt zijn. Streptocarpus en Sinningia met 

knollen zijn wel speciaal. Ik heb exemplaren 


welke inmiddels meer dan 40 jaar oud zijn, 

veelal gekweekt uit zaad. 

Ook heb ik een Dorstenia foetida van enige 

omvang (afb. 1) welke volgens mijn administratie 

(afb. 2) in 1990 is gezaaid met zaad 

afkomstig van het Clichéfonds. 

271

Afb. 3: De bloem dichterbij gehaald. 

Afb. 4: Rijkelijk bloeiende plant 

Oorspronkelijk zaten er twee planten in de 

pot maar daarvan is in de loop der jaren een 

verloren gegaan. Waarschijnlijk als gevolg 

van teveel water tijdens de rust in de winter. 

Absolute droogte is dan noodzakelijk, er moet 

pas weer een beetje water gegeven worden 

in het voorjaar als de groei weer gaat aanvangen. 

Dat is ook de tijd om eventueel te 

verpotten naar een wat grotere pot met niet te 

rijke potgrond. Zelf meng ik vaak scherp zand 

bij om te verschralen. De bloei is prachtig (zie 

de foto’s), de bloemen geven soms zaad wat 

bij rijpheid weggeschoten wordt. Zaaien is 

redelijk eenvoudig, zoals bij veel succulenten. 

Hier laat ik het bij. Ieder veel succes met de 

hobby, geniet ervan. 

statema@live.nl 


DUBBELBLOEMIGE SCHLUMBERGERA’S 

Ruud Tropper 

Artikelen over cultivars zien we niet zo vaak in Succulenta. Toch is er een groeiende 

groep van liefhebbers die zich hier graag mee bezighoudt. 

Afb. 1: Schlumbergera ‘Branca Dobrada’ 

Schlumbergera-cultivars staan in de belangstelling, 

niet op de laatste plaats door 

de fraaie bloeivormen die er de laatste 

jaren bij zijn gekomen. De Facebookgroep 

‘Holiday Cactus Lovers!’ telt op dit moment 

30.000 leden en groeit nog steeds. Schlumbergera-cultivars 

zijn waarschijnlijk het 

meest verbreid van alle cactussen. 

Een kleine groep houdt zich binnen deze 


Schlumbergera-wereld bezig met de botanische 

soorten. Het overgrote deel van 

de liefhebbers concentreert zich op cultivars 

met fraaie bloemen. Dubbelbloemige 

cultivars zijn altijd al in trek geweest, maar 

de keuze was vrijwel beperkt tot enkele 

cultivars die aanleg tot dubbele bloemen 

toonden, zoals Schlumbergera ‘Pash’ en 

‘Merel’. De meest in het oog springende 

273

Afb. 2: Schlumbergera ‘Olivia Sofia’ 

cultivar qua dubbele bloemen is ongetwijfeld 

Schlumbergera ‘Branca Dobrada’ (afb. 

1). De herkomst van deze cultivar is onbekend. 

Mogelijk gaat het hier om een sport 

van Schlumbergera ‘Swan Lake’. (Opmerking 

Afb. 3: Schlumbergera ‘Double Surprise’ 

redactie: een sport is een scheut die afwijkt 

van de moederplant.) 

De laatste jaren is Schlumbergera ‘Branca 

Dobrada’ met meer en minder succes gebruikt 

in kruisingen. Schlumbergera ‘Branca 

Afb. 4: Schlumbergera ‘Pole Star’ 


Dobrada’ is vrijwel wit, met een roze gloed 

als de plant bij lagere temperaturen wordt 

gehouden. Doel van de kruisingen was 

vooral om andere bloemkleuren te introduceren. 

Dat is goed gelukt. Ondertussen bestaan 

er dubbelbloemige Schlumbergera-cultivars 

met gele, oranje of roze bloemen. 

Daarnaast zijn sommige van de bloemvormen 

afwijkend van die van Schlumbergera 

‘Branca Dobrada’ en bestaan er verschillende 

kleurencombinaties. Een paar van deze 

kruisingen worden hier getoond. 

Afb. 2 laat Schlumbergera ‘Olivia Sofia’ zien. 

Rood met iets oranje en een vleugje paars, 

waardoor de indruk van een blauwe gloed 

wordt gewekt. 

Schlumbergera ‘Double Surprise’ gaf inderdaad 

een dubbele verrassing. De bloem 

is niet alleen dubbel, maar toont ook een 

witte kleur vanaf de basis waardoor een 

‘berijpt’ effect ontstaat (afb. 3). 

Een kruising die meer in de richting van de 

dubbelbloemige ouder gaat is Schlumbergera 

‘Pole Star’ (afb. 4). 

Een hele bijzondere cultivar wordt getoond 

in afb. 5, Schlumbergera ‘Yellow Dwarf’, 

genoemd naar een sterrensoort. Deze 

heeft afgeronde leden en symmetrische 

gele dubbele bloemen. De combinatie van 

afgeronde leden met een symmetrische 

gele bloem bestond nog niet en het dubbelbloemige 

karakter maakt deze cultivar 

alleen nog maar meer bijzonder. 

Meer informatie over Schlumbergera- en 

Rhipsalidopsis-cultivars, alsook botanische 

soorten is te vinden op Schlumbergera.net. 

Alle foto’s en kruisingen van de schrijver: 

Achterberglaan 49 

1422 CW Uithoorn 

Afb. 5: Schlumbergera ‘Yellow Dwarf’ 


275

ECHINOMASTUS ERECTOCENTRUS VAR. ACUNENSIS: 

EEN ZELDZAME, BEDREIGDE CACTUS 

Roelof Salters 

Ik ben sinds 1976 een zeer regelmatige bezoeker van de Amerikaanse woestijngebieden. 

Van vele soorten cactussen die daar groeien heb ik kunnen constateren dat ze, 

om diverse redenen, sterk in aantal afnemen, met klimaatverandering en daardoor 

veroorzaakte extreme droogte wellicht als belangrijkste reden. Een voorbeeld daarvan 

is de plant die ik hier onder de aandacht wil brengen. 

Ik ben deze lang geleden ‘zomaar’ tegengekomen 

in Arizona, tussen Ajo en het zuidelijker 

gelegen Organ Pipe Cactus National 

Monument. Omdat ik toen nog vrij onbekend 

was met de naamgeving van de vele 

soorten die ik tegenkwam heb ik er niet 

veel aandacht aan besteed. Mijn eerste ontmoeting 

met deze plant was in de maand 

december, hij was dus nogal verschrompeld, 

zonder bloemen of zaadbessen, wat 

de identificatie niet vergemakkelijkte. 

Hij kwam dus op mijn lijstje van interessante, 

nog niet geïdentificeerde planten, 

die in de toekomst nog een bezoek waard 

waren, liefst in een ander seizoen. Op de 

vindplaats had ik destijds enkele tientallen 

exemplaren gevonden (afb. 1). Het was me 

wel opgevallen dat deze cactus er anders 

uitzag dan alle andere die ik tot dan toe 

gezien had. 

Inmiddels ben ik wat beter op de hoogte 

van de naamgeving, en heb gevonden 

dat de Amerikaanse overheid (U.S. Fish & 

Wildlife Service, FWS) deze cactus in 2013 

heeft toegevoegd aan de lijst met bedreigde 

soorten onder de naam die boven dit 

artikel staat. 

Zoeken bij WFO (World Flora Online) geeft 

als voorkeursnaam: 

Sclerocactus johnsonii subsp. acunensis (W.T. 

Marshall) M.A. Baker & J.M. Porter 

De plant is lokaal bekend als ‘Acuña cactus’. 

Er is discussie over de rechtvaardiging van 

subsp. acunensis onder de soort S. johnsonii, 

waar ik mij graag buiten houd; de 

exemplaren die ik van beide planten gezien 

heb verschillen aanzienlijk (afb. 3). 

Afb. 1: Echinomastus erectocentrus var. 

acunensis (Acuña cactus) op een 

vindplaats. Mijn zakmes fotografeerde 

ik vaak mee, om de schaal van de foto 

aan te geven. Omdat het teveel 

zakmessen kostte ( ik vergat ze na het 

nemen van de foto) heb ik dat later 

vervangen door visitekaartjes van 

hotels. 


Bij de uitleg waarom deze cactus bescherming 

verdient, wordt door FWS vermeld 

dat er in totaal 7 vindplaatsen bekend zijn, 

waarvan een in Mexico. Het totaal aantal 

planten op deze bekende plaatsen werd 

destijds geschat op 3600, met de aantekening 

dat er gedurende de 20 daaraan 

voorafgaande jaren een sterfte van 75 tot 

85% is opgetreden, en dat er opvallend 

weinig kleine planten en zaailingen gevonden 

worden. 

Afb. 2: Echinomastus erectocentrus var. 

acunensis in knop 

Op de huidige website van FWS kun je vinden 

dat er ‘ongeveer’ 3873 levende planten 

geteld worden op deze locaties, waarvan 

ongeveer 1000 in Mexico. De meeste planten 

(in de USA) groeien in het Organ Pipe 

National Monument in Zuid-Arizona. Toen 

ik dit gebied bezocht, zeiden de rangers tegen 

mij dat ze deze cactus niet kenden (!!?), 

wat ik dus niet geloofde. De weg die langs 

een aantal van de planten loopt (Puerto 

Blanco Drive, 66 km) is jarenlang dicht geweest, 

en was zelfs van de officiële kaarten 

van het park verwijderd. Officieel omdat die 

weg gevaarlijk was vanwege illegale immigratie 

en drugssmokkel, maar je kunt hier 

Afb. 3: Links: Sclerocactus johnsonii in de buurt van Las Vegas; rechts: Acuña cactus 


277

de Puerto Blanco Drive kom je ook bij de 

enige bekende groeiplaats in de USA van de 

‘Senita cactus’: Lophocereus schottii. 

Afb. 4: Een Acuña cactus van 3 cm hoog bij een 

diameter van 5 cm 

en daar ook tussen de regels door lezen 

dat het mede was ter bescherming van 

de groeiplaatsen van de Acuña cactus. De 

precieze locatie van de gebieden waar de 

planten geteld werden is ook bewust niet in 

de diverse publicaties vermeld. 

Inmiddels staat de weg weer op de kaart, 

mag je er (met 4WD) weer op, en kun je 

deze cactus weer proberen te vinden.... Via 

Terug naar de Acuña cactus: de grootste 

planten die ik gezien heb zijn zo’n 20 cm 

hoog; de kleinste 3 cm hoog bij 5 cm diameter 

(afb. 4). 

Het zijn doorgaans solitaire zuiltjes, maar je 

kunt ook meerkoppige exemplaren vinden 

(afb. 5). 

Afb. 5 illustreert ook de extreme droogte 

die in 2022 optrad. Het aantal planten dat 

ik kon vinden was significant minder, en 

bloemen waren er in het geheel niet! De 

conditie van de rechter plant lijkt nog redelijk, 

hoewel er geen bloemen, knoppen of 

zaadbessen te zien zijn. Andere planten die 

ik vond waren simpelweg verdroogd. 

De bloemkleuren variëren van zeer licht tot 

wat donkerder roze (afb. 6). 

Alle foto’s zijn van dezelfde vindplaats; de 

enige die ik persoonlijk weet te vinden.... 

Al met al een niet alledaagse cactus, waarbij 

Afb. 5: Meerkoppig exemplaar van de Acuña cactus; links april 2019, rechts april 2022; dezelfde 

plant 


ik me er nog altijd over verbaas, dat ik er 

zomaar ‘over gestruikeld’ ben. 

Bronnen: 

https://www.fws.gov/species: Acuña cactus 

https://wfoplantlist.org 

https://www.biologicaldiversity.org/news/ 

press_releases/2013/arizona-cactuses-09-30-2013.html: 

Two Rare Arizona Cactuses Gain Endangered 

Species Act Protection. 

Foto’s van de schrijver. 

salters@xs4all.nl 

Afb. 6: Acuña cactussen in bloei 

CORRECTIE 

In het vorige nummer van Succulenta (oktober 2022) is helaas niet de goede tekst afgedrukt 

van de bijdrage van Cok Grootscholten. Daarom hieronder de juiste tekst. 

HERINNERINGEN 

Een presentje van Steven Brack 

Cok Grootscholten 

* * * 

In 1980 bestelde ik 3 porties van 2500 gemengde cactus- en succulentenzaden bij Steven 

Brack van Mesa Garden in New Mexico. Omdat hij te weinig zaden kon leveren voor 

deze bestelling, stuurde hij als presentje een portie van circa 25 zaden mee van een soort 

waarvan hij te weinig zaden had om in de lijst te zetten. Er was geen naam bij vermeld. Ik 

zaaide deze extra zaden uit en ze kwamen allemaal op. De zaailingen groeiden voorspoe- 


279

dig en de planten bleken witte bloemen te 

produceren. Ik houd altijd 2 plantjes in mijn 

collectie en de rest gaat in de verkoop en 

dat deed ik ook bij deze zaailingen. Gezien 

de bedoorning en de witte bloem is dit zeer 

waarschijnlijk Echinocereus parkeri subsp. 

gonzalezii fa albiflora Lau 1375. 

Vele jaren later, in 1990, kwam er een bus 

op bezoek bij mijn kwekerij met deelnemers 

van een conferentie in Wageningen 

van het IOS (International Organization for 

Succulent Plant Study). Een meneer die 

erbij was, vroeg mij waar die twee planten 

vandaan kwamen, wijzende op de twee 

planten uit de zaden van Steven Brack. 

Nadat ik hem had uitgelegd hoe ik aan de 

zaden gekomen was, ging hij terug naar 

de bus en overhandigde mij 3 blaadjes 

van een nieuwe sedumsoort die hij aan de 

Universiteit van Wageningen had willen geven. 

Uit die blaadjes groeide de nieuwe, in 

1990 beschreven soort, Sedum hernandezii. 

Deze is in Puebla (Mexico) gevonden door 

Dr. Héctor M. Hernández, tegenwoordig de 

Executive Board President van het IOC. Dat 

was op hellingen met eikenbossen op een 

HERINNERINGEN 

Henk Viscaal 

* * * 

hoogte van 2500 m boven zeeniveau. Hij is 

nauw verwant met S. furfuraceum en eenvoudig 

door bladstekken te vermeerderen. 

Hij wordt nu over de hele wereld gekweekt. 

Degene uit de bus die mij de blaadjes 

overhandigd had, was, bleek later, ….. Dr. 

Hernández. 

Echinocereus parkeri subsp. gonzalezii fa albiflora 

Wanneer je zoals ik al meer dan 50 jaar met cactussen bezig bent zijn de herinneringen 

en de leuke anekdotes legio. Het herinneren is dan minder moeilijk dan het kiezen van 

wat je gaat vertellen. 

Het zal in 1977 zijn geweest dat een 

oud-klasgenoot van de kweekschool mij 

belde met de vraag of ik zin had om met 

hem mee te gaan naar Hoek van Holland 

om een klas leerlingen van de VGLO in 

Zutphen, die terugkwamen van een uitwisselingsprogramma 

met een Engelse school, 

op te halen. Leuk om op die manier contact 

met elkaar te onderhouden, want wij woonden 

in Rotterdam. 

Tijdens de lunch besloten we om een tussenstop 

te maken in Maasdijk. 

Van de conciërge op zijn school had hij 

gehoord dat zich daar de cactuskwekerij 

van Freek Hoogvliet bevond. Zo gezegd, zo 

gedaan en die middag vroeg kwamen we 

bij de cactuskwekerij aan. 

De kwekerij was nu niet direct de kwekerij 

zoals we die tegenwoordig gewend zijn. De 

tafels waarop de planten stonden waren 

van beton en het was duidelijk te zien dat 

die hier al een tijdje stonden en daarbij 


opgeteld de veenachtige ondergrond, dan 

is het verzakken van de tafels geen vreemd 

verschijnsel. 

Met mijn lekenverstand van deze planten 

koos ik toch een tiental planten om mee 

naar huis te nemen. Door mijn vrouw werd 

de aanwinst met gemengde gevoelens 

ontvangen, want er liepen 3 kleine kinderen 

door het huis en dan al die nare stekels aan 

die planten die haar helemaal niet aanspraken. 

Over de hele lengte van het achterraam 

had ik al eens een bloembak getimmerd en 

aan de raamkant werden de planten gepot 

om aan het bezwaar tegemoet te komen. 

Doordat er veel bladplanten in de bak 

stonden werd er rijkelijk gegoten en zo af 

en toe kreeg je de gedachte van: waar zijn 

de goudvissen nu gebleven. 

U raadt het al, het werd een grote mislukking: 

de planten werden opgeblazen en 

vertoonden scheuren, of de planten veranderden 

in snotbolletjes en moesten uit de 

bak verwijderd worden. 

Dit was een teleurstellende ervaring en er 

bleven voor mij 2 mogelijkheden: de schuld 

bij de cactussen leggen en er nooit meer 

aan beginnen, of een boekje aanschaffen 

en proberen te ontdekken wat ik eigenlijk 

allemaal fout gedaan had. 

Voor de tweede optie werd gekozen en dit 

was het begin van een tweede hobby: het 

verzamelen van literatuur op het gebied 

van cactussen en vetplanten. Eenmaal in 

Ruurlo ben ik overgegaan van vensterbankliefhebber 

naar het verzorgen van cactussen 

in een kas waar ook met vallen en 

opstaan eindelijk het punt bereikt is waar 

het gaat zoals ik het graag wil en waarbij 

het genieten van bloei, groei en zaailingen 

hoog in het vaandel staat. 

Bijna 50 jaar geleden ben ik lid geworden 

van Succulenta. 

Mocht u geïnteresseerd zijn in de kwekerij 

van Freek Hoogvliet; er staat een foto van 

zijn privéverzameling in het boekje van 

Bommeljé over cactussen. De kwekerij 

bestaat niet meer. 

Brinklaan 31 

7261 JH Ruurlo 

COLOFON 

Tijdschrift Succulenta 

http://www.succulenta.nl 

E-mail: info@succulenta.nl 

Auteursrecht 

Gehele of gedeeltelijke overname 

van artikelen is alleen toegestaan 

na verkregen toestemming van 

de auteur/illustrator en met een 

duidelijke bronvermelding 

Redactiesecretariaat 

Mevr. R. Maessen 

Weezenhof 1232, 

6536 EZ Nijmegen 

E-mail: redactie@succulenta.nl 

Hoofdredacteur 

H.W. Viscaal 

E-mail: hoofdredacteur@succulenta.nl 

Eindredacteur 

Th. Heijnsdijk 

E-mail: eindredacteur@succulenta.nl 

Redactie 

R. Bregman 

E-mail: r.bregman@contact.uva.nl 

W. ten Hoeve 

E-mail: tenho11@hetnet.nl 

H. Ruinaard 

E-mail: redacteur3@succulenta.nl 

B.J.M. Zonneveld 

E-mail: ben.zonneveld@naturalis.nl 

Vormgeving 

Henk Viscaal 

Tom Twijnstra (basis layout} 

Druk 

Senefelder Misset Doetinchem 


281

SUMMARY 

Rob Bregman 

Ben Wijffelaars noticed that in some western 

US states the grass of lawns, road sides 

and front gardens was replaced by succulents, 

due to water shortage. He speculates 

that global warming could cause a similar 

situation in Europe. 

In his series on the ‘Verkade’ handbooks 

of the 1930s, Theo Heijnsdijk now focuses 

on Crassula arborescens, a well-known 

leaf succulent from the Little Karoo, South 

Africa. Already in 1720, the Dutch scientist 

Herman Boerhaave mentioned this plant (as 

a cotyledon) in a catalogue of the Leiden botanic 

garden. In 1768 the plant was first-described 

by the Englishman Philip Miller as 

Cotyledon arborescens. In 1798 the plant was 

placed in the genus Crassula as Crassula 

arborescens by the German botanist Carl 

Wildenow. In 1975 the subspecies undulatifolia 

was introduced, formerly known as 

Crassula portulacea cv. ‘Blauwe Vogel’ (blue 

bird), with less succulent, undulate leaves. 

The number of petals may be 4, 5 or even 

6. Subsp. arborescens is easy to cultivate but 

flowers do not readily appear. However, 

subsp. undulatifolia blooms much easier, 

mostly in winter. 

Bertus Spee presents part 124 of his series 

‘In the spotlight’. This time Echinocereus reichenbachii 

subsp. fitchii, Edithcolea grandis, 

Oroya peruviana and Peniocereus serpentinus 

are depicted and briefly described. 

Henk Ruinaard reports about his visit to 

the Big Bend National Park, a 3242 square 

km nature reserve in southern Texas, USA. 

The vegetation consists mainly of succulents, 

among which many cacti. There are 

several roads and trails built for tourists. 

This 12 page article is nicely illustrated with 

22 photos, 3 of them showing animals. 

In the Netherlands the trade of cacti is 

controlled by the NVWA (food and consumer 

product safety authority). The NVWA 

follows the rules of CITES, a treaty introduced 

in 1979, in order to protect endangered 

species. It contains 3 appendices, with the 

most threatened (plant and animal) species 

on appendix 1 and all other cacti on 

appendix 2. Seeds of Mexican cacti are also 

subjected to CITES rules. For import and 

export of cacti a permit is required. Import 

of appendix 1 cacti is almost always prohibited. 

In our column ‘On my window-sill’, Jan 

Statema deals with Dorstenia foetida (Moraceae, 

fig family). His specimen was sown 

in 1990. The inflorescence is quite remarkable, 

with many flowers united on a flat 

receptacle. 

Ruud Tropper presents some Schlumbergera 

cultivars with multi-petal flowers: 

S. ’Branca Dobrada’ (white), S. ‘Olivia Sofia’ 

(red), S. ‘Double Surprise’ (pink, white 

throat), S. ‘Pole Star’ (white and pink) and S. 

‘Yellow Dwarf’ with rounded stem segments 

and yellow flowers. 

In Arizona, USA, Roelof Salters found Echinomastus 

erectocentrus var. acunensis, a rare 

and threatened cactus. During the last 3 decades 

about 80% of the plants have disappeared. 

They suffer severely from drought, 

which is obvious from pictures of a single 

plant photographed in 2019 and 2022. 

The contribution of Cok Grootscholten 

about the history of Sedum hernandezii is an 

improved version of his article in our October 

issue. It was dr. Hernandez himself who 

gave him the unknown Sedum leaves! 

In our column ‘Memories’, Henk Viscaal remembers 

the beginning of his cactus hobby. 

A busy family life with young kids combined 

with too much water killed most of his 

plants. Nevertheless, he did not give up! 

As usual, all authors, plant names and 

article titles are listed alphabetically. 

Tom Twijnstra missed the very old Mammillaria 

spinosissima he used to admire in 

the Rotterdam Arboretum Trompenburg. 

After renovation of the greenhouse it was 

gone. 

rob.bregman@icloud.com 


INDEX AUTEURS 


Bregman, Rob . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47, 69, 95, 143, 191, 239, 282 

Diers, Lothar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 

Grootscholten, Cok. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .215, 279 

Heijnsdijk, Theo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3, 51, 99, 134, 147,158, 195, 243 

Hoeve, Wolter ten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44, 91, 140, 189, 237 

Jucker, Hansjörg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 

Knippels, Peter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21, 

Maessen, Riet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39, 

Meutter, Louis Van de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 

Rengelink, Theo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83, 

Romijn, Petra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88, 169, 213 

Ruinaard, Henk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25, 74, 217, 257 

Salters, Roelof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 

Spee, Bertus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19, 67, 111, 156, 208, 255 

Statema, Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 

Tropper, Ruud. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .210, 273 

Twijnstra, Tom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48, 96, 144, 192, 240, 288 

Vandecaveye, Luc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 

Viscaal, Henk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35, 136, 280 

Wijffelaars, Ben. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2, 50, 98, 146, 194, 242 

Zuijlen, Andre van . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113, 119, 186 


283

REGISTER JAARGANG 101 (2022) 

ARTIKELEN 

Informatief 

Allesbehalve saai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 

De ideale potgrond…Interview met Nicolas Samyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 

Dik en dun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 

Een patiokasje voor tuin of balkon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 

Ent. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 

Ervaringen met chemische en biologische spintbestrijding bij succulenten. . . . . . . . . . . . 83 

Handel en bezit van cactussen en wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 

Herinneringen…Een presentje van Steven Brack . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .215, 279 

Herinneringen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 

Joop van Keppel, een echeveria-specialist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 

Kantoor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 

Mijn kennismaking met caudexplanten en euphorbia’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 

Op bezoek bij…Ruud Wouterson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 

Op bezoek bij…Theo Heijnsdijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 

Op de vensterbank bij mijn broer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 

Op mijn vensterbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39, 271 

Strijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 

Succulentennieuwtjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44, 91, 140, 189, 237 

Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47, 95, 143, 191, 239 

Uitjes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 

Voor de caudexliefhebber. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 

Voor het voetlicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19, 67, 111, 156, 208, 255 

Wat is ploïdie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 

Planten 

Ariocarpus fissuratus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 

Astrophytum ornatum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 

Aylostera berchtiana spec. nov. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 

Aylostera berchtiana var. splendida var. nov. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 

Ceropegia haygarthii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 

Ceropegia ampliata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 

Crassula arborescens. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 

Cylindropuntia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 

Gibbaeum heathii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 

Dubbelbloemige schlumbergera’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 

Echinomastus erectocentrus var. acunensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 

Kalanchoe flammea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 


Kalanchoe ×kewensis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 

Leuchtenbergia principis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 

Matucana polzii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 

Column 

België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 

De libelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 

Droogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 

Speenkruid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 

Stikstof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 

Zand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 

Nieuwbeschrijving 

Aylostera berchtiana spec. nov . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 

Aylostera berchtiana var. splendida var. nov. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 

Reisverhalen 

Big Bend National Park . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 

Een speciaal plekje 17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 

Herinneringen aan Marathon, Texas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 

Herinneringen…Aloe comosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 

Herinnering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 

Reis naar Malta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 

INDEX VAN AFBEELDINGEN VAN PLANTEN 


Acuña cactus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278, 279 

Adenium 

obesum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 

Afrikaanse 

cotyledon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 

Agave 

americana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 

parasana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 

Alluaudia 

ascendens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 

Aloe 

aculeata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 

comosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186, 187 

polyphylla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 

Anhalonium 

leuchtenbergii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 

Ariocarpus 

bravoanus subsp. bravoanus . . . . . . 14, 16 

bravoanus subsp. hintonii . . . . . . . . 13, 17 

fissuratus. . . . . . . . .3, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 265 

kotschoubeyanus . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 

lloydii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 

retusus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128, 131 

Astrophytum 

asterias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 

capricorne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 

‘Lapaixi’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 

myriostigma . . . . . . . . . . . . . .196, 195, 197 

ornatum. . . . . . . . . . . . . .193, 197, 200, 201 

ornatum fa. glabrescens . . . . . . . . . . . . 199 

ornatum fa. mirbelii. . . . . . . . . . . . . . . . 198 

ornatum ‘Fukuryu Hania’. . . . . . . . 206, 207 

ornatum ‘Kikko’. . . . . . . . . . . . . . . . 205, 206 

‘Regale’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 

Austrocylindropuntia 

floccosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 


285

Avonia 

quinaria subsp. quinaria . . . . . . . . . . 41, 42 

quinaria subsp. alstonii . . . . . . . . . . . . . . 41 

recurvata subsp. minuta . . . . . . . . . . . . . 42 

ustulata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 

Aylostera 

berchtiana . . . 172, 173, 174, 175, 176, 177 

berchtiana var. splendida180, 181,182,183 

sumayana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 

Beaucarnea 

recurvata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 

Centaurium 

erythraea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 

Ceropegia 

ampliata. . . . . . . . . . . . . .225, 226, 227, 228 

haygarthii. . . . 145, 158, 159, 162, 163, 164 

linearis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229 

rupicola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 

sandersonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 

stapeliiformis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229 

tristis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 

woodii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 

Copiapoa 

krainziana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 

Corynopuntia 

schottii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 

Coryphantha 

delicata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 

glanduligera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 

hintoniorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 

Crassula 

arborescens 243, 244, 245, 246, 248, 249 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250, 251, 253 

arborescens subsp. undulatifolia 247, 252 

Cylindropuntia 

acanthocarpa . . . . . . . . . . . . . . . . . 218, 219 

bigelovii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219, 220 

fulgida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220, 221 

imbricata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221, 222 

kleiniae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 

leptocaulis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 

multigeniculata. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 

spinosior . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 

tunicata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 

versicolor. . . . . . . . . . . . . . . . .222, 223, 224 

Digitorebutia 

diersiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 

Dorstenia 

foetida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271, 272 

Echeveria 

acutifolia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 

glauca. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 

Echinocactus 

horizonthalonius . . . . . . . . . .128, 132, 212 

platyacanthus . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97, 129 

polycephalus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 

Echinocereus 

bonkerae subsp. apachensis . . . . . . . . . 31 

chisoensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 

coccineus subsp. coccineus . . . . . . . . . . 33 

dasyacanthus . . . . . . . . . . . . 29, 30, 77, 263 

engelmannii subsp. fasciculatus . . . . . . 31 

enneacanthus . . . . . . . . . . . . . . 19, 120, 264 

gurneyi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 

neocapillus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81, 82 

parkeri subsp. gonzalezii . . . . . . . 215, 280 

pectinatus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29, 128 

reichenbachii subsp. fitchii . . . . . . . . . . 255 

russanthus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 

triglochidiatus subsp. mojavensis 32, 157 

viridiflorus subsp. corellii . . . . . . . . . . . . 81 

×lloydii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 

×neomexicanus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 

×roetteri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 

yavapaiensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 

Echinomastus 

erectrocentrus var. acunensis . . . 276, 277 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278, 279 

Echinopsis 

leucantha. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 

Edithcolea 

grandis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 

Epithelantha 

micromeris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 

Escobaria 

chaffeyi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 

hesteri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 

minima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 

sneedii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 

Espostoa 

melanostele. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1, 20 

Euphorbia 

antisyphilitica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 

canariensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 

cylindrifolia subsp. tuberifera . . . . . . . . 43 

stellispina. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 

Ferocactus 

diguetii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 

hamatacanthus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 

pilosus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123, 125 


Fouquieria 

splendens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258, 267 

Gibbaeum 

heathii . 147, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 

Grahamia 

coahuilensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49, 68 

Gymnocalycium 

saglionis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 

Haworthia 

truncata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 

Hoodia 

alstonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 

Hydnophytum 

moseleyanum . . . . . . . . . . . . . . . . . 213, 214 

Jatropha 

podagrica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 

Kalanchoe 

bentii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53, 59, 60 

blossfeldiana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 

flammea. . . . . . . . . . . . . . . . . . 51, 55, 59, 60 

‘Spider’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 

‘Tarantula’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 

×kewensis . . . . . . 51, 56, 57, 59, 60, 61, 66 

Leuchtenbergia 

principis 99, 100, 102, 103, 104, 105, 107 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109,110, 131, 171 

Lobivia 

famatimensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 

saltensis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 

Lophophora 

williamsii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 

Mammillaria 

aff. heyderi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 

albicoma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126, 127 

candida var. estanzuelensis . . . . . . . . . 240 

fissurata. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 

formosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 

gasseriana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 

guelzowiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 

haudeana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 

heyderi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 

inermis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 

sanchez-mejoradae . . . . . . . . . . . . . . . . 130 

spinosissima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 

winterae. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 

Matucana 

polzii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71, 72, 73 

Mesembryanthemum 

heathii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 


Myrmecodia 

beccarii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 

Myrtillocactus 

cochal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 

Neolloydia 

conoidea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 

Opuntia 

basilaris f. cordata . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 

ficus-indica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88, 89 

Oroya 

peruviana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 

peruviana var. minima . . . . . . . . . . . 69, 70 

Pachypodium 

rosulatum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 

Peniocereus 

serpentinus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241, 256 

Plumeria 

rubra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 

Rebutia 

muscula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134, 135 

Sansevieria 

trifasciata ‘Laurentii’. . . . . . . . . . . . . . . . . 48 

Schlumbergera 

‘Branca Dobrada’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 

‘Double Surprise’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 

‘Olivia Sofia’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 

‘Pole Star’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 

‘Yellow Dwarf’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 

Sclerocactus 

crassihamatus var. mathssonii. . . . . . . . 38 

johnsonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 

uncinatus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 

Sedum 

hernandezii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 

Senecio 

articulatus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 

kleiniiformis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63, 64 

Stenocactus 

phyllacanthus . . . . . . . . . . . . . . . . . 122, 127 

Thelocactus 

buekii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 

conothelos subsp. argenteus . . . . . 97, 123 

conothelos subsp. aurantiacus . . . . . . 208 

macdowellii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 

multicephalus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 

Trichocereus 

candicans. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 

Yucca 

aloifolia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 

rostrata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 

287

Ben Wijffelaars 

Droogte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 


Crassula arborescens. Het boomachtig dikblad 243 

Bertus Spee 

Voor het voetlicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 

Henk Ruinaard 

Bib Bend National Park . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 


Handel en bezit van cactusssen en wetgeving 269 

Jan Statema 

Op mijn vensterbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 

Ruud Tropper 

Dubbelbloemige schlumbergera’s . . . . . . . . . . . 273 

Roelof Salters 

Echinomastus erectrocentrus var. acunensis 276 

Cok Grootscholten 

Herinneringen... 

Een presentje van Steven Brack . . . . . . . . . . . . . 279 

Henk Viscaal 

Herinneringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 

Rob Bregman 

Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 

Op de voorpagina: 

De bloem van Peniocereus serpentinus 

Foto: Bertus Spee 

Inlichtingen over het lidmaatschap en ontvangst 

van nummers en adreswijzigingen aan: 

Inquiries about membership and receipt of issues 

and address changes to: 

Miranda Tap 

Koldijksterraklaan 218 

3544 PP Utrecht 

E-mail: ledenadministratie@succulenta.nl 

Mammillaria spinosissima? 

GESCHIEDENIS 

Tom Twijnstra 

In de tijd dat ik in de buurt van Arboretum 

Trompenburg in Rotterdam 

werkte, kwam ik daar regelmatig een 

ommetje maken tijdens de lunchpauze. 

Vooral de succulentenkas, die een 

uitgebreide verzameling melo- en 

discocactussen herbergde, was de 

moeite waard om even in rond te 

neuzen. Een enorm grote veelkoppige 

Mammillaria spinosissima was de 

blikvanger van het stel. In die tijd al 

meer dan 70 jaar oud, en nog steeds 

elk jaar één grote zee van bloemen en 

vruchten. Ook ooit ergens begonnen 

als stek of zaailing. 

De plant hierboven afgebeeld laat 

zien hoe het afliep met mijn heimelijk 

meegenomen besje. 

De kas is enkele jaren geleden gerenoveerd, 

de melo’s zijn verdwenen 

en ook de oude moederplant heb ik 

niet meer gezien. Maar bijzonder is 

het te bedenken dat mijn plantje zijn 

reis door de geschiedenis voortzet 

en hopelijk in de toekomst zelf weer 

zorgt voor stekken en zaden die hun 

weg weer verder vinden! 

tomtwijnstra@hotmail.com

Succulenta December 2022

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?