27.01.2023 Views

Poznajemy przyrodę. Podręcznik. Klasa 4

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Podręcznik</strong><br />

Szkoła podstawowa


....................................................................................... 5<br />

<br />

. ............................................................... 8<br />

. ............................................................................... 12<br />

. ............................................................................... 16<br />

. ............................................................... 20<br />

5. .................................................................................................... 24<br />

6. ..................................................... 28<br />

................................................................................................ 32<br />

<br />

1. ........................................................................................ 38<br />

2. ................................................................................. 42<br />

3. .................................................................................. 46<br />

4. ................................................................................... 52<br />

5. ....................................................................................... 56<br />

6. ........................................................................... 62<br />

. ................................................................ 66<br />

8. ........................................................ 70<br />

. .................. 74<br />

............................................................................................... 78<br />

<br />

1. .................................................................................................... 84<br />

2. ............................................................................................... 88<br />

3. ................................................................... 92<br />

4. ....................................................................... 96<br />

5. .................................................................... 100<br />

6. .................................................... 104<br />

................................................................................................ 108


1. ........................................................................... 114<br />

2. .............................................................. 118<br />

3. ........................................................................................... 122<br />

4. ........................................................................ 126<br />

5. ................................................................................ 130<br />

6. ......................................................................... 134<br />

7. ............................................... 138<br />

8. .......................................................... 144<br />

9. .............................................................................................. 148<br />

10. ...................................................................... 152<br />

11. ........................................................................... 156<br />

................................................................................................ 160<br />

<br />

1. ............................................................. 166<br />

2. ...................................................................................... 170<br />

3. ............................................................................. 174<br />

4. ..................................................... 178<br />

5. ................................................................................ 182<br />

6. ........................................................................... 186<br />

7. ............................................................................................ 190<br />

................................................................................................ 194<br />

<br />

1. ................................................................................................ 200<br />

2. .............................................................................................. 204<br />

3. ............................................................................... 208<br />

4. ........................................................................................ 212<br />

5. ............................................... 216<br />

................................................................................................ 220<br />

<br />

1. ...................................................................... 224<br />

2. ............................................................ 228<br />

3. .................................................. 232<br />

................................................................................................ 236<br />

.......................................................................................................................... 239<br />

........................................................................................ 241


I<br />

<br />

<br />

acwc<br />

materii<br />

Orietacja<br />

w tereie<br />

Obserwacje<br />

wacea<br />

O czym<br />

to<br />

z


e si wiem a<br />

1. ecjac rr<br />

cas<br />

lekcji:<br />

<br />

<br />

.<br />

<br />

<br />

.<br />

<br />

biologia <br />

<br />

geografia <br />

<br />

chemia <br />

<br />

fizyka <br />

.<br />

Przyroda o zykie<br />

kaiki oaczacego a<br />

iaa kre oay<br />

ob araly bez<br />

zia czoieka.<br />

. <br />

.<br />

biologia<br />

geografia<br />

chemia<br />

fizyka<br />

8 I.


iez o rzyrozie moa czera z iel rych re.<br />

Obserwacje<br />

og by roazoe om<br />

ablizym ooczei<br />

a ycieczkach ogroach<br />

zoologiczych i boaiczych.<br />

<br />

amozielie ykoae<br />

oiaczeia aym rem<br />

iezy i mieoci orzebych<br />

rzyroikoi.<br />

<br />

cykloeie alay oraz kiki<br />

i czaoima olaroakoe<br />

oarcza ceych iformaci<br />

z zakre ak rzyroiczych<br />

a ake zaiera oiy oiacze<br />

i oberaci rzeroazoych<br />

rzez akoc.<br />

<br />

rogramy rzyroicze eleizi<br />

i roy iereoe o emayce<br />

rzyroicze mog by rem<br />

iezy ym zakreie oraz iformaci<br />

o oobach racy rzyroik.<br />

1. <br />

9


ocza ykoyaia oiacze i oberaci zaze amia o zaaach<br />

bezieczea.<br />

igy ie kaa o <br />

aych baci ai rz.<br />

akaa ozie ochro czyli<br />

farch i rkaiczki oraz oklary.<br />

<br />

ba o orzek. y rce rze<br />

rac i o ie.<br />

zykie oiaczeia yko<br />

okaie eg irkci.<br />

<br />

raca z rymi bacami ymaga orooci. bace chemicze yae<br />

laboraorim oraz omoe roki czyoci ma a eykieach ikogramy<br />

z ymboliczym ozaczeiem zkolioci.<br />

<br />

moe zkozi<br />

o ozie<br />

lb kr.<br />

<br />

<br />

<br />

ie olo<br />

oci o koak<br />

z ogiem.<br />

<br />

<br />

moe roazi<br />

o mierci.<br />

<br />

<br />

<br />

zagraa<br />

orgaizmom.<br />

<br />

wybuchowa<br />

<br />

<br />

ie rzca<br />

akich oakoa<br />

o ogia<br />

<br />

<br />

zy koak<br />

z i moe yoa<br />

ooory.<br />

10 I.


askc wie<br />

eym z abarzie zaych<br />

czeych rzyroik<br />

e ryyczyk ai eborogh<br />

ei aeboro. ocza oe racy<br />

baa rzyro liczych miecach<br />

a iemi. aia iele kiek<br />

oraz orzy eri film<br />

rzyroiczych.<br />

aamitaj wae<br />

rzyroa o<br />

zykie kaiki<br />

oaczacego a<br />

iaa kre<br />

oay ob<br />

araly.<br />

ocza za<br />

racoi<br />

rzyroicze aley<br />

zachoya zaay<br />

bezieczea.<br />

roky<br />

zaierace<br />

bace zkolie<br />

ozaczoe<br />

ooieimi<br />

ikogramami.<br />

ieza rzyroicza czy<br />

iaomoci z biologii<br />

geografii chemii i fizyki.<br />

ra iezy rzyroicze o<br />

oberace oiaczeia kiki<br />

i czaoima olaroakoe<br />

rogramy rzyroicze iere.<br />

raw si<br />

1. yai czym e rzyroa.<br />

2. oa azy ak kre zam i baaiem rzyroy.<br />

3. ymie czery ra iezy rzyroicze.<br />

1. <br />

11


ak m awa<br />

2. rr<br />

cas<br />

lekcji:<br />

oiez i aka e rola zmy ozaai rzyroy<br />

ozaz rzyrzy omoce roazei oberaci<br />

i oiacze<br />

aczyz i roazi oberace rzyroicze.<br />

<br />

e z mieoci rzyroika e aa oberaca ooczeia. iey zracamy<br />

ag a ooczeie oiaczamy zmyami . zaach kia rch krzye<br />

aka zele yzoych lici.<br />

rk<br />

ozala oberoa<br />

elemey rzyroy<br />

oarcza iel<br />

iformaci<br />

. o kolorze kzacie<br />

rch.<br />

Sc<br />

moliia ozaie<br />

ik rzyroy<br />

a ae rozriaie<br />

e eleme . iele<br />

ak moa rozoza<br />

o ich ieie.<br />

<br />

zoiek ma i zmy ziki<br />

krym ozae oaczacy a ia.<br />

c<br />

ziki iem<br />

moa rozoza<br />

zaachy.<br />

tk<br />

y o ozaaia kza<br />

eleme rzyroy oraz m.i.<br />

ego czy gakie czy<br />

chrooae ciee czy zime.<br />

Smak<br />

ozala rozoza<br />

mak . ora.<br />

12 I.


acy rzyroika orzebe rzybory o orzzaia oaek i ryk ak<br />

oe oek goi. ocza roazeia iekrych oberaci i oiacze<br />

iezbe rie okreloe rzyrzy.<br />

a<br />

Kompas<br />

Map i pla<br />

ozala oberze<br />

oberoay obiek<br />

oikzei.<br />

y o yzaczaia<br />

kierk<br />

geograficzych.<br />

moliia okreleie<br />

mieca roazeia<br />

oberaci.<br />

retka<br />

ama mierica<br />

Mikroskop<br />

ae molio<br />

oberaci oaloych<br />

obiek . ak.<br />

y o ykoyaia<br />

omiar goci.<br />

ozala oberze<br />

oberoay obiek<br />

barzo<br />

ym<br />

oikzei.<br />

askoc wie<br />

ooczee marfoy f barzo rzyae la rzyroik.<br />

araem foograficzym moa robi zcia<br />

baaych obiek. oa rie ykorzya<br />

go ako l.<br />

ykafoem moa agra . go ak.<br />

aia orieac ereie.<br />

oakoe alikace ma iele fkci may<br />

koma omiar a laarka krokomierz.<br />

2. <br />

13


izie i oberoa o ie re czyoci.<br />

beraca e a meo ako. rzez<br />

eki la rzyroicy oberoali rzyro.<br />

ch oaki i orzeeia byy oa<br />

rozo ak biologiczych . a oaie<br />

oberaci oobie i ric mizy<br />

orgaizmami oracoao ob ich ozia<br />

a re gry.<br />

Obserwacja o zalaoae<br />

yemaycze ziaaie. olega<br />

a ielokroym oberoai<br />

baaego obiek lb zaika<br />

i zaiyai zebraych<br />

iformaci.<br />

beraca akoa ma ie ae cechy<br />

yemayczo oberaca oia by orzoa co amie rzy razy<br />

aby baacz mia eo e zaoberoae faky ie rzyakoe<br />

okmeoaie zebraych iformaci orzzaie oaek z ryk<br />

zbieraie yik formie abel i ykre ozala orya yiki<br />

oberaci i yciga ioki.<br />

iaaj baaj obserwj<br />

ierza alece o aczak i oa ma le cechy boy. ech kra<br />

ozala rozoza o kre gry aley oberoae zierz e liczba oy.<br />

ay ma o ze oy a aczaki o oiem.<br />

Przygotuj: l aara foograficzy moe by elefoie.<br />

<br />

ozka robych zierz oim ooczei <br />

zakamarkach omiezcze ok om okolicy<br />

zkoy ark. amia aby ie yrzza krzyy<br />

zalezioym zierzom.<br />

olicz oa zaoberoaych zierz.<br />

rb ali o kre gry aley<br />

zaoberoae zierz. ykoa zcie kaego<br />

zierzcia.<br />

orz oak z oberaci. oia oa zaiera<br />

foografi kaego zierzcia iformac o liczbie<br />

oy rzyaleoci o gry aczak lb<br />

oa miec oberaci.<br />

ak<br />

oa<br />

14 I.


askoc wie<br />

ielik l ik o kolekca k roli. rezee<br />

zazoe okazy roli lb ich ilrace.<br />

oliy zielik oiy mie zykie<br />

elemey korzeie oygi licie kiay<br />

i ooce. oliy zebrae o zielika<br />

zazae a ako rozooe mizy<br />

karkami aier i moco ociie<br />

. cikimi kikami. oiero yzoe<br />

roliy rzymocoe i o arkza<br />

zyego aier. aa kara zielika<br />

zaiera oaoe iformace o zebraych<br />

roliach az miece yoaia<br />

miece i a zbior. oli chroioych<br />

ie aley zrya cel zrobieia zielika.<br />

ielik oiie mie ema rzeoi<br />

. roliy koe rzea roliy kice<br />

ma.<br />

roycz ooliy<br />

Miejsce zbioru aa olaa<br />

Data zbioru 20.07.2022 r.<br />

a oalki<br />

apamitaj o wae<br />

rzyro ozaemy<br />

za omoc zmy<br />

zrok ch<br />

ch oyk<br />

i mak.<br />

o roazeia baa<br />

rzyroiczych ykorzye i<br />

re rzyrzy . ly<br />

loreki amy miericze<br />

mikrokoy komay oraz may.<br />

beraca e a<br />

meo ako<br />

ozalac a<br />

okmeoaie baaych<br />

obiek rzyroiczych.<br />

Spraw si<br />

1. ymie zmyy kre ma czoiek.<br />

2. oa rzyka arzzi kre ozala a oikzaie obraz.<br />

3. azi rzyrz kry moliia yzaczaie kierk geograficzych.<br />

2. <br />

15


4.<br />

ceo skaa si<br />

otacajc as wiat<br />

ocas<br />

lekcji:<br />

oiez i czym e maeria<br />

oiez i akie ay kieia baci<br />

ozaz rzykay baci ryych krchych i layczych.<br />

<br />

czei o aa zaaali obie akie yaie.<br />

ezcze czaach aroyych . ..e. grecki<br />

czoy emokry zaroooa e maeria<br />

e zboaa z robi z. aom.<br />

orz oe<br />

re bace. baci zboae ciaa<br />

fizycze . krzeo amoch goi ko oce.<br />

<br />

Materia – zyko<br />

o co ma ma<br />

i zame rzerze<br />

czego moez ok<br />

ocz zmyami.<br />

aeria moe yoa rzech aach kieia. acioci baci<br />

yika z rozmiezczeia robi i molioci ich rzemiezczaia zglem iebie<br />

ozczeglych aach kieia.<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

robiy ciaach<br />

aych ooe<br />

barzo bliko iebie.<br />

iaa ae ma<br />

aciy obie<br />

kza i ro<br />

go zmiei.<br />

cieczach robiy<br />

ie za i ak<br />

bliko iebie ak<br />

ciaach aych.<br />

iecze rzym<br />

kza aczyia<br />

krym i za.<br />

gazach robiy<br />

o iebie zaczie<br />

oaloe i mog i<br />

ao rzemiezcza.<br />

azy yeia cae<br />

aczyie krym<br />

zamkie.<br />

20 I.


Obieg wody w przyrodzie<br />

bace mog zmieia a kieia roceach aroaia kralaia<br />

oieia i krzeicia.<br />

gaz<br />

Topnienie<br />

o zmiaa a<br />

aego cieky.<br />

Parowanie<br />

to zmiaa ta<br />

ciekego gazoy.<br />

<br />

o zmiaa a<br />

ciekego ay.<br />

to<br />

zmiaa ta<br />

gazoego cieky.<br />

l<br />

oa<br />

ara oa<br />

oa ieaie kry rzyrozie ziki zmiaom oego a kieia.<br />

ieiocza ara<br />

oa oi i<br />

yoko a iemi<br />

choym oietrz<br />

krala i torzc<br />

chmry.<br />

o yem<br />

romieioaia<br />

oeczego oa<br />

are z mrz ezior<br />

i oierzchi l<br />

a take z roli.<br />

chmr kaacych<br />

i z kroel oy lb<br />

kryztak lo<br />

ota oay ezcz<br />

ieg lb gra.<br />

z oy z oa<br />

ika ziemi k<br />

et obieraa rzez<br />

roliy a cz ya<br />

o ezior i rzek.<br />

ea ilo oy a iemi<br />

ye aie aym<br />

oaci lo i ieg<br />

. loocach.<br />

4. <br />

21


i re prye i pyze<br />

iele rzemiot toim otoczei et zboaych z btaci taie taym.<br />

e btace ma okreloe acioci. iaa tae ze zgl a to ak zacho<br />

i ocza rby zmiay ich kztat moa ozieli a ciaa ryte krche<br />

i latycze.<br />

<br />

iaa sprste iaa krce iaa plastce<br />

o yem<br />

cikaia lb<br />

ygiaia mog<br />

zmiei kztat<br />

a otem rci<br />

o ocztkoego<br />

kztat.<br />

ka lb krz i<br />

ocza rby zmiay<br />

kztat.<br />

o ygici trale<br />

zmieia kztat.<br />

ryto rzyae<br />

i zzie tam<br />

gzie otrzeba<br />

ygiaia<br />

i elatyczoci<br />

. ocza<br />

trzelaia z k.<br />

iaa ryte<br />

to . gmki o<br />

o lb cieraia<br />

ryy<br />

tramolia<br />

gbki yeiace<br />

fotele.<br />

rcho<br />

ykorzyte i m.i.<br />

kchi. rche<br />

ziara kay ato<br />

i mieli oobie<br />

ak ziara ierz.<br />

acio t<br />

ykorzyte i<br />

take ocza iaia<br />

kre czy okiem<br />

trakcie rzebieia<br />

kaach<br />

. marmrze czy<br />

graicie.<br />

latyczo ozala<br />

kztatoa re<br />

rzemioty .<br />

lei aczyia z gliy<br />

figrki z lateliy<br />

a aet ierogi<br />

z ciata. latyczy<br />

et metaloy rt<br />

ktry moa trale<br />

ygia. oobie<br />

zachoe i<br />

metaloa blacha<br />

z ktre ota<br />

ztce lb garki.<br />

22 I.


iaaj baaj obserwj<br />

oiez i ak otae ezcz.<br />

Przygotuj: zklak oik lb ie rzeroczyte zklae aczyie may talerzyk<br />

gorc o aarat fotograficzy moe by martfoie.<br />

<br />

aei aczyie gorc o o ooy ego yokoci. aa aby i ie<br />

oarzy.<br />

atychmiat o alai oy rzykry aczyie talerzykiem.<br />

rzez ziei mit ober co i ziee aczyi. oez robi zcia.<br />

aot oe oberace o otatki moez klei zcia lb ykoa ryki.<br />

<br />

akie zmiay ta kieia oy zaoberoae<br />

apamitaj o wae<br />

ay iat et<br />

zboay z robi.<br />

ozria i trzy tay<br />

kieia tay cieky<br />

i gazoy.<br />

oa kry<br />

rzyrozie oiea<br />

zmieia ta<br />

kieia.<br />

iaa ryte raca<br />

o oego kztat.<br />

iaa krche ka<br />

i i krz.<br />

iaa latycze<br />

okztaca i a tae.<br />

Spraw si<br />

1. ymie tay kieia btaci.<br />

2. yai ak rozmiezczoe robiy rych taach kieia.<br />

3. yai czym et toieie i kralaie.<br />

4. oa rzykay cia o aciociach rytych latyczych i krchych.<br />

4. <br />

23


6.<br />

ak wac poc<br />

a pomoc prrw<br />

ocas<br />

lekcji:<br />

oiez i co to et gomo i ak i im ogia<br />

ozaz zaa ziaaia koma<br />

yzaczyz kierki iata za omoc koma i gomo.<br />

oo<br />

arotzym i raooobie atarzym rzyrzem o yzaczeia ocy et<br />

gomo czyli oolych rozmiar rt lb atyk bity iooo ziemi. ooeie<br />

oca cig ia i zmieia ic zmieia i te kierek i go cieia<br />

rzcaego rzez gomo. ie gomo oie kaze kierek ocy.<br />

a omoc gomo<br />

moez okreli<br />

kierki iata tylko<br />

oeczy zie.<br />

omoem moe<br />

by rt lb atyk<br />

bity ziemi.<br />

omo aley<br />

tai iooo.<br />

N<br />

ietloy<br />

rzez oce<br />

gomo rzca<br />

cie. ierek<br />

ktrym okoo<br />

goziy 12 aa<br />

akrtzy cie<br />

yzacza<br />

oc.<br />

askoc wie<br />

omo zyk greckim ozacza kazk.<br />

ie bez oo gy gomo by ota<br />

o torzeia ierzych zegar i kalearzy<br />

oeczych. a otaie goci i kierk<br />

ego cieia yzaczao cza a tarczy zaleoci<br />

o ooeia oca.<br />

egar oeczy a tarym<br />

iecie arzaie<br />

28 I.


iaaj baaj obserwj<br />

oim celem bzie yzaczeie kierk geograficzych za omoc gomo.<br />

ae omiary aleie rozocz ok. goziy 11.45<br />

Przygotuj: krtki roty atyk lb gomo zkoly karto zegarek zrek<br />

oek tam miericz.<br />

<br />

rok 1<br />

o karto a ziemi. ego rok mie<br />

iooo atyk. ber cie rzcay rzez<br />

gomo. azacz koiec cieia.<br />

rok 2<br />

e zrka i oka zrb cyrkiel rzyizay<br />

o atyka. ta a im olego r goci<br />

oberoaego cieia i ary okrg.<br />

kr go zrka ary ego trz<br />

kilka miezych okrg.<br />

rok 3<br />

oczeka a koiec rzcaego cieia otkie<br />

eego z koleych aryoaych okrg.<br />

azacz to miece.<br />

ber zmiay goci cieia gomo.<br />

ie bzie zmieia ooeie i taa i coraz<br />

krtzy. koo goziy 12.00 cie bzie<br />

akrtzy ie zaczie i ya.<br />

iey cie o raz rgi otkie tego amego<br />

okrg zazacz te kt.<br />

rok 4<br />

ii rot ocz kty zazaczoe a tym<br />

amym okrg a atie ozka roek<br />

mizy imi zmierz olego ocika i oziel<br />

rzez 2.<br />

roek ocz z miecem bicia gomo.<br />

trzymaa liia yzacza kierek oc<br />

oie. o okrelei ocy ka ozotae<br />

kierki iata.<br />

1<br />

2<br />

2<br />

3<br />

4<br />

6. <br />

29


dzi op<br />

oma ozala yzaczy kierki<br />

geograficze bez zgl a ogo<br />

i or ia. o rzyrz ktry kaa<br />

i z maego lekkiego mage<br />

tz. igy magetycze oraz tarczy<br />

z oziak. ga magetycza moe<br />

i oboie obraca. ga koma<br />

taioego oziomo kaze<br />

kierek ocy.<br />

ocza korzytaia z koma trzeba<br />

amita e ego ziaaie moe zota<br />

zabrzoe obli iych<br />

mage i rzemiot ze tali<br />

oraz liii yokiego aicia.<br />

iga<br />

magetycza<br />

tarcza<br />

koma<br />

<br />

o koma oziomo . a ace lb a oi.<br />

oczeka a iga koma rzetaie rga.<br />

braca komaem tak aby ooieio ozaczoa cz igy magetycze<br />

aczcie e czeroa cz kazaa ozaczeie ocy a tarczy<br />

koma. oez teraz oczyta ozotae kierki geograficze ozaczoe<br />

a tarczy koma.<br />

askoc wie<br />

ola<br />

l<br />

et t rozboa er koma.<br />

rcz tarczy i igy magetycze oiaa<br />

ezcze rzyrzy celoicze o<br />

yzaczeia azymt. zymt to kt<br />

mizy oc a kierkiem ktrym<br />

chcemy i. ola moe by yoaoa<br />

rie zierciao liik boa<br />

l oziomic latark a aet krzeio<br />

o rozaleia ogika.<br />

30 I.


GPS<br />

becie o okrelaia ooeia oolym<br />

kcie a iemi toe i ozechie<br />

ytem aigaci atelitare <br />

ag. Global Positioning System czyta<br />

globol ozyzyi ytym. et o<br />

ykorzytyay amochoach zegarkach<br />

tabletach i martfoach.<br />

aigaca et barzo rzyata czaie<br />

ory kiey chcemy zybko yzaczy<br />

tra o kt oceloego.<br />

ozala a lokalizac obiekt<br />

ktre taki aaik oiaa .<br />

aciciele mog rzymocoa<br />

aaik o obroy i ato oale<br />

zgbioego ila.<br />

likaca o aigaci et<br />

rzyata ocza iezych<br />

i roeroych ycieczek.<br />

apamitaj o wae<br />

a omoc<br />

gomo<br />

moa yzaczy<br />

oc tylko<br />

oeczy<br />

zie goziach<br />

oioych.<br />

rzyrzy ce o yzaczeia<br />

kierk geograficzych<br />

to koma i gomo.<br />

oma moliia okreleie<br />

ocy bez zgl a ogo<br />

i or ia.<br />

agey ile ole<br />

elektromagetycze<br />

oraz metaloe<br />

rzemioty zace<br />

i obli<br />

koma mog zakci<br />

ego ziaaie.<br />

Spraw si<br />

1. yzacz kierek ocy za omoc gomo.<br />

2. krel za omoc koma gzie zae i kierek ocy. ora yik<br />

zykay za omoc gomo i koma.<br />

3. ata i akim kierk rzea i cie gomo. zy et molie aby<br />

toim miec zamiezkaia cie gomo by kieroay a oie<br />

6. <br />

31


OSMO <br />

<br />

Pozwie przyrody<br />

rogramy<br />

teleizye<br />

i raioe<br />

<br />

lekce rzyroy<br />

biologii<br />

geografii chemii<br />

i fizyki<br />

oiaczeia<br />

i ekerymety<br />

oberace<br />

iteret<br />

kiki<br />

i czaoima<br />

oicoe<br />

rzyrozie<br />

<br />

zrok<br />

ch<br />

otyk<br />

ch<br />

mak<br />

myy<br />

zyzy omoc<br />

la<br />

koma<br />

may i lay<br />

loretka<br />

tama miericza<br />

mikroko<br />

32 I.


owidzei<br />

1<br />

3<br />

5<br />

<br />

otyczy oo czego co<br />

oberez ak co kiey<br />

kto ktry laczego lb gzie<br />

<br />

<br />

<br />

ala baaie. ei i<br />

e zmieiaz tylko ee<br />

czyik rbie baacze<br />

zachoc eoczeie<br />

zytkie ie<br />

arki.<br />

amita o rbie kotrole<br />

i o kilkkrotym otrzei<br />

oego baaia aby ei<br />

i e ierze yiki ie<br />

byy tylko rzyakiem.<br />

<br />

eli yiki oiaczeia<br />

byy zgoe z hiotez to zotaa<br />

oa otierzoa.<br />

2<br />

4<br />

<br />

o rba ooiezi<br />

a toe ytaie<br />

z yaieiem<br />

ktre moa<br />

rzetetoa.<br />

<br />

<br />

<br />

rzealiz zebrae<br />

yiki aby<br />

razi czy<br />

otierza to<br />

hiotez czy ie.<br />

Sy piei bi<br />

toieie<br />

aroaie<br />

ciao tae ciecz gaz<br />

krzeicie<br />

kralaie<br />

<br />

33


iwoi i y<br />

<br />

yt<br />

o yem<br />

cikaia lb<br />

ygiaia mog<br />

zmiei kztat<br />

a otem rci<br />

o ocztkoego<br />

kztat.<br />

c<br />

ka lb krz<br />

i ocza rby<br />

zmiay kztat.<br />

tycz<br />

rale zmieia<br />

kztat.<br />

idorg<br />

to obzar zaig<br />

zrok rozcigacy i ok<br />

oberatora bcego a otarte<br />

rzetrzei.<br />

ieri geogrize<br />

NW<br />

ocy<br />

zach<br />

W<br />

zach<br />

SW<br />

oioy<br />

zach<br />

N<br />

oc<br />

S<br />

oie<br />

NE<br />

ocy<br />

ch<br />

SE<br />

oioy<br />

ch<br />

E<br />

ch<br />

zyzy<br />

gomo<br />

koma<br />

<br />

Oc otocz<br />

iaza olara<br />

cieie obiekt oie<br />

koroa amotie tocego<br />

rzea<br />

mech a rzeie i kaach<br />

kztat mroika<br />

34 I.


aboratorim<br />

Moeo rroika<br />

ak arsowa wiokr<br />

ocza ykoyaia tego zaaia zaoberez okay rzebieg liii<br />

iokrg oraz iocze a ie obiekty.<br />

aaie aleie ykoa arach.<br />

Porzebe eriy<br />

rzeroczyta ztya folia<br />

. o lamiarek mazak<br />

ermaety.<br />

yoie<br />

1. Wybierz miece oberaci oza<br />

cetrm miecooci aby ak<br />

amie obiekt zaaiao<br />

iokrg. eli to molie za<br />

miece oooe a zieiei lb<br />

kt iokoy.<br />

2. oro aby rga ooba trzymaa<br />

rze toimi oczami foli.<br />

3. a omoc mazaka zazacz a folii<br />

lii iokrg ktr iziz rzez<br />

foli ory iocze a iokrg<br />

obiekty . byki i rzea.<br />

Odpowiedz pyi<br />

A. ak ygla liia iokrg zy et rota<br />

B. ak iele obiekt zaaia lii iokrg<br />

C. o trzeba by zrobi aby zobaczy ca lii iokrg kztacie okrg<br />

<br />

35


: (dziewczynka) FREEPIK2/Shutterstock.com, (krajobraz) Tashal/Shutterstock.com, (drzewo) WARUT PINAMKA/<br />

Shutterstock.com, (je) abramot/iStockhoto/etty Imaes, (te kwiatki) Potao Aleander/Shutterstock.com, (sikorka)<br />

reens and lues/Shutterstock.com, (rysunki) N.Saranska/Shutterstock.com, (lato) ion/Shutterstock.com.<br />

s. 1 (sikorka) reens and lues/Shutterstock.com s. (choiec z irokezem) Sharomka/Shutterstock.com,<br />

(dziewczynka krtkie wosy) Roman Samborskyi/Shutterstock.com, (dziewczynka duie wosy) Roman Samborskyi/Shutterstock.com,<br />

(choiec z lu) Mark Nazh/Shutterstock.com s. (dziewczynka z lu) PielShot/Shutterstock.com s. (obserwacje)<br />

Photodiem/Shutterstock.com, (dowiadczenia) Tatyana yc/Shutterstock.com, (atlas) A. rabek/WSiP, (tak na niedzie)<br />

WildMedia/Shutterstock.com, (ekran odtwarzania lmu) alano desin/iStockhoto/etty Imaes s. 1 (ikony niebezieczestw)<br />

ARedaan/Shutterstock.com s. 11 (aid Attenborouh) NATURE PITURE IRAR/EW s. 1 (lua) Steanie<br />

Schubbert/Shutterstock.com, (komas) Kisan/Shutterstock.com, (maa) A. odo/WSiP, (lornetka) Fen u/Shutterstock.com,<br />

(miarka) Seream/Shutterstock.com, (mikrosko) rian Maudsley/Shutterstock.com, (tablet) mooltlm/iStockhoto/etty Imaes<br />

s. 1 (ajk) Eric Isselee/Shutterstock.com, (mrwka) ukas ojda/Shutterstock.com s. 1 (zielnik) EKramar/Shutterstock.com<br />

s. 1 (kukurydza na talerzu) S. Stachnik s. 2 (stan skuienia rysunki) ritsalak karalak/Shutterstock.com s. 21 (ld)<br />

estotostudio/iStockhoto/etty Imaes, (woda) kedsanee/E/etty Imaes, (ara) eore olikh/Shutterstock.com, (krenie<br />

wody) W. aruszewski s. 22 (ciaa sryste) Miles aies/Shutterstock.com, (ciaa kruche) Passakorn Umornmaha/Shutterstock.com,<br />

(ciaa lastyczne) lucielan/iStockhoto/etty Imaes s. 2 (jezioro) mitry Eale rlo/Shutterstock.com, (morze) lue Planet<br />

Studio/Shutterstock.com s. 2 (widnokr) . arwa, (urj Khalia) Sohie ames/Shutterstock.com s. 2 (ra wiatrw)<br />

A. Tarasiewicz/WSiP, (choiec i cie) . ryk/WSiP, (wiazda olarna) ector F/Shutterstock.com s. 2 (mech) Ko atu/<br />

Shutterstock.com, (mrowisko) uris Kraulis/Shutterstock.com, (drzewo) hriseburn/iStockhoto/etty Imaes s. 2 (atyk)<br />

ianastar/iStockhoto/etty Imaes, (trawa) Robinoood/iStockhoto/etty Imaes, (soce) Fareia/Shutterstock.com, (zear<br />

soneczny) Frank han/Shutterstock.com s. 2 (zear soneczny z atyka rysunki) . arwa s. (komas) alikemalkarasu/E/<br />

etty Imaes, (busola) AlenKadr/Shutterstock.com s. 1 (PS w teleonie) aleeyboldin/iStockhoto/etty Imaes<br />

s. 2 (rysunki science) Arthur alitskii/Shutterstock.com, (rysunek ziemia) johael/Shutterstock.com, (rysunki edukacyjne) lazy<br />

clouds/Shutterstock.com, (rysunki telewizor) nadiiaoborska/Shutterstock.com, (symbol wi) owrann/Shutterstock.com,<br />

(ksika rysunek) mhatzaa/Shutterstock.com s. (latarnia morska) oomanoid/Shutterstock.com, (ra wiatrw)<br />

A. Tarasiewicz/WSiP s. (bbr) ody Ann/Shutterstock.com, (zwalone drzewo rysunek) . arwa s. (bakterie) ENNIS<br />

KUNKE MIRSP/Science Photo ibrary/East News, (rotisty) Science Photo ibrary/East News, (rzyby) arosla<br />

Machacek/Shutterstock.com, (roliny) naaino/Shutterstock.com, (zwierzta) Tony ambell/Shutterstock.com s. (komiks)<br />

. arwa s. (li i komrka) M. Kitka, (antoelek) iliya utenko/Shutterstock.com, (cebula) Redela/iStockhoto/etty<br />

Imaes, (skra cebuli sod mikroskou) Santiao Uruijo/Moment RF/etty Imaes s. 1 (bruzdnice) ENNIS KUNKE<br />

MIRSP/Science Photo ibrary/East News s. 2 (licie) Eerik/iStockhoto/etty Imaes, (wiewirka) nelik/Shutterstock.com<br />

s. (soce) ielliebe/Shutterstock.com, (truskawka) ibustier/iStockhoto/etty Imaes s. (ry) AndreAnita/Shutterstock.com,<br />

(tak draieny) hecho Planinski/Shutterstock.com, (aba) MediaProduction/ktay rtakciolu/E/etty Imaes, (w) Maria<br />

ryhout/Shutterstock.com, (kleszcz) Andrei1/iStockhoto/etty Imaes s. (o) NE Merinuez/Shutterstock.com, (motyl)<br />

aid ael/Shutterstock.com s. (elementy oywione i nieoywione) . Andrulonis s. (ycie w wodzie) Rocksweeer/<br />

Shutterstock.com s. (jezioro z lasem i szuwarami) ernard ialorucki/iStockhoto/etty Imaes, (erkozy) rancesco de<br />

marco/Shutterstock.com, (woda w jeziorze) an chaonan/iStockhoto/etty Imaes, (szczuak) Kletr/Shutterstock.com, (o)<br />

Kuttelaseroa Stucheloa/Shutterstock.com, (oko) ladimir Wranel/Shutterstock.com, (lua) Fotocrisis/Shutterstock.com,<br />

(leszcz) zhaubasar/iStockhoto/etty Imaes, (rak) Rudmer werer/Shutterstock.com, (dania) ebendkulturen.de/Shutterstock.com,<br />

(oczlik) ebendkulturen.de/Shutterstock.com s. (laa z lasem) ettinaRitter/iStockhoto/etty Imaes, (siewnica) Ryzhko<br />

Serey/Shutterstock.com, (mewa siodata) Keith Pritchard/Shutterstock.com, (mewa mieszka) AETAA Andre/Shutterstock.com,<br />

(woda w morzu) an chaonan/iStockhoto/etty Imaes, (led) Niels Poulsen K/Alamy Stock Photo/EW, (chebia)<br />

aboost/Shutterstock.com, (dorsz) Mikolaj Niemczewski/Shutterstock.com, (oka) jornSteanson/iStockhoto/etty Imaes,<br />

(morwin) mauritius imaes mb/Alamy Stock Photo/EW, (dra) Sue aly/EW s. (morze) Frank nther/<br />

iStockhoto/etty Imaes, (rzeka) SerrNoik/iStockhoto/etty Imaes, (jezioro) karamysh/iStockhoto/etty Imaes<br />

s. 2 (ycie na ldzie) Alla Khananashili/Shutterstock.com s. (enek) Rosa ay/Shutterstock.com, (oka) Eric Isselee/<br />

Shutterstock.com, (baobab) Martina/iStockhoto/etty Imaes, (niedwied) ackF/iStockhoto/etty Imaes s. (kozica)<br />

Martin Pelanek/Shutterstock.com, (wistak) Kozma /Shutterstock.com, (szarotka) cowii/iStockhoto/etty Imaes, (itra<br />

rolinnoci) F. Pytkowski s. (rodowisko naturalne) Teo Tarras/Shutterstock.com, (rodowisko sztuczne) uliethotorahy/<br />

Shutterstock.com s. (ycie w lesie) duda/Shutterstock.com s. (rolinno w lesie) A. osik s. (sosna) otiksonya/<br />

iStockhoto/etty Imaes, (wierk) bibiko/E/etty Imaes, (modrzew) scisettialo/iStockhoto/etty Imaes, (rab) Aalon<br />

Studio/iStockhoto/etty Imaes, (bukszan) scisettialo/iStockhoto/etty Imaes, (lia) adost/iStockhoto/etty Imaes,<br />

(jaowiec) AalonStudio/E/etty Imaes, (kruszyna) sline/Shutterstock.com, (bez czarny) emilio1/iStockhoto/etty<br />

Imaes, (zawilec) unict/Shutterstock.com, (rzylaszczka) hanna aanoich/iStockhoto/etty Imaes, (konwalia) Nadezhda<br />

Nesteroa/iStockhoto/etty Imaes, (wrzos) annet/iStockhoto/etty Imaes, (borwka) silkactory/iStockhoto/etty<br />

Imaes, (nerecznica) ole/iStockhoto/etty Imaes s. (las) duda/Shutterstock.com s. (dzicio) Farinosa/iStockhoto/<br />

etty Imaes, (kukuka) Suer Prin/Shutterstock.com, (myszow) WildMedia/Shutterstock.com, (wiewirka) lobalP/<br />

iStockhoto/etty Imaes, (kuna) lobalP/iStockhoto/etty Imaes, (rzekotka drzewna) lobalP/iStockhoto/etty Imaes,<br />

(dzik) lobalP/iStockhoto/etty Imaes, (sarna) lobalP/iStockhoto/etty Imaes, (jele) lobalP/iStockhoto/etty Imaes,<br />

(borsuk) Philie lement/etty Imaes, (je) Nynke an olten/iStockhoto/etty Imaes, (kleszcz) Tadejuancic/E/etty<br />

Imaes, (mrwka) nechaekon/iStockhoto/etty Imaes, (uk) ruiruito/iStockhoto/etty Imaes, (zaskroniec) italis/<br />

iStockhoto/etty Imaes s. (las liciasty) euenehill/Shutterstock.com, (las ilasty) Keu/Shutterstock.com,<br />

(las mieszany) Iitai/Shutterstock.com s. 1 (sarna) Mrocek/iStockhoto/etty Imaes, (jele) Mrocek/iStockhoto/etty<br />

<br />

241


242


243


1


Poradnik nauczyciela<br />

Nowy cykl – zatwierdzony przez nauczycieli i uczniów!<br />

Dla ucznia<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

schematów<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Multibook<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

wsip.pl<br />

sklep.wsip.pl<br />

infolinia: 801 220 555

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!