Wojsko i Technika_Historia numer specjalny 6/2023 promo

www.zbiam.pl
Wojska
powietrzno-lądowe
NUMER SPECJALNY 6/2023
Listopad-Grudzień
cena 23,50 zł (VAT 8%)
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
INDEX: 409138
ISSN: 2450-3495
W NUMERZE:
Richthofen
Wiosną 1917 r. Manfred von
Richthofen znalazł się u szczytu
kariery. Dla swoich rodaków był
bohaterem narodowym. Generał
Erich Ludendorff powiedział o nim,
że jego obecność na froncie miała
równowartość trzech dywizji…
WBP-M w walce
Dwie kompanie czołgów (lekkich
i rozpoznawczych) przybyły
do WBP-M w ostatnich dniach sierpnia
1939 r. Dla usprawnienia pracy
służb plutony gospodarcze obu
kompanii połączono tworząc kompanię
techniczno-gospodarczą…

Wiosną 1917 r. Manfred von
Richthofen znalazł się u szczytu
kariery. Dla swoich rodaków był
bohaterem narodowym. Generał
Erich Ludendorff powiedział o nim,
że jego obecność na froncie miała
równowartość trzech dywizji…
Dwie kompanie czołgów (lekkich
i rozpoznawczych) przybyły
do WBP-M w ostatnich dniach sierpnia
1939 r. Dla usprawnienia pracy
służb plutony gospodarcze obu
kompanii połączono tworząc kompanię
techniczno-gospodarczą…
Vol. IX, nr 6 (48)
www.zbiam.pl
Wojska
powietrzno-lądowe
NUMER SPECJALNY 6/2023
Listopad-Grudzień
cena 23,50 zł (VAT 8%)
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
NUMER SPECJALNY 6/2023 1
INDEX: 409138
I SN: 2450-3495
W NUMERZE:
Richthofen
WBP-M w walce
Na okładce: Bell UH-1 Iroqouis.
Rys. Jarosław Wróbel
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
Nakład: 14,5 tys. egz.
Redaktor naczelny
Jerzy Gruszczyński
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl
Redakcja techniczna
Dorota Berdychowska
dorota.berdychowska@zbiam.pl
Korekta
Stanisław Kutnik
Współpracownicy
Władimir Bieszanow, Michał Fiszer,
Tomasz Grotnik, Andrzej Kiński,
Leszek Molendowski, Marek J. Murawski,
Tymoteusz Pawłowski, Tomasz Szlagor
Wydawca
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
Ul. Anieli Krzywoń 2/155
01-391 Warszawa
office@zbiam.pl
Biuro
Ul. Bagatela 10/17
00-585 Warszawa
Dział reklamy i marketingu
Andrzej Ulanowski
andrzej.ulanowski@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
office@zbiam.pl
Reklamacje
office@zbiam.pl
Prenumerata
realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można składać
bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
lub kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Copyright by ZBiAM 2023
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne
rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie
opiniami sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi
odpowiedzialności za treść zamieszczonych
ogłoszeń i reklam. Więcej informacji znajdziesz
na naszej nowej stronie:
www.zbiam.pl
w numerze:
BITWY I KAMPANIE
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Atak Niemiec na Belgię, Holandię, Luksemburg (1) 4
MONOGRAFIA PANCERNA
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Zastosowanie bojowe Cromwell, Challenger i Comet (3) 18
MONOGRAFIA LOTNICZA
Marek J. Murawski
Focke-Wulf Fw 190 A. Obrona powietrzna Rzeszy:
październik 1943 – luty 1944 r. (6)
MONOGRAFIA MORSKA
Grzegorz Nowak
Krążowniki lekkie Royal Navy typu Southampton (2) 48
WOJSKA DESANTOWE
Tymoteusz Pawłowski
Wojska powietrzno-lądowe po II wojnie światowej (1) 58
LUDZIE LOTNICTWA
Tomasz Szlagor
„Czerwony Baron” Manfred von Richthofen (2) 72
BITWY I KAMPANIE
Jędrzej Korbal
Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa w walce (1) 84
www.facebook.com/wojskoitechnikahistoria
34
3

Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Atak Niemiec
na Belgię, Holandię, Luksemburg
1
Państwa te chciały zachować
neutralność w czasie II wojny
światowej. Nie miały do nikogo
pretensji terytorialnych
i nie widziały powodów, dla
których ktoś chciałby na nie
napadać. Co innego Francja,
ta miała spór terytorialny
z Niemcami o Lotaryngię
i Alzację. W czasie I wojny
światowej Niemcy usiłowały
zaskoczyć Francję wkraczając
do Belgii i przechodząc
przez jej terytorium, wówczas
Holandia i Luksemburg pozostały
neutralne. Tym razem
nikt się z ich neutralnością
nie liczył.
Nie ulega wątpliwości, że inwazja
na Belgię i Luksemburg była częścią
planu ataku na Francję, bardziej samodzielna
była operacja jednoczesnego zajęcia
Holandii, która została przeprowadzona
równolegle. Niemcy nie oceniali potencjału
wojskowego Belgii, Holandii zbyt wysoko,
Luksemburg można było pominąć. Armia
tego państwa składała się z 13 oficerów
i 425 żołnierzy, do tego 255 uzbrojonych żandarmów.
Nie było się czego bać. Zajęcie Holandii
miało dać Niemcom pełne panowanie
nad Europą zachodnią, łącznie z dostępem
do holenderskich portów. Ponadto dawało
ono więcej przestrzeni operacyjnej do odpierania
brytyjskich nalotów bombowych
na rejony przemysłowe Niemiec, co było bardzo
ważne. Niemcy byli bowiem świadomi
tego, że Wielka Brytania będzie wykorzystywać
swoje strategiczne lotnictwo bombowe
do redukowania potencjału przemysłu
zbrojeniowego, a niedaleko od holenderskiej
granicy leżało Zagłębie Ruhry, bardzo ważne
dla niemieckiej gospodarki i wysiłku wojennego.
Gdyby bombowce brytyjskie naruszając
przestrzeń powietrzną Holandii uderzały
na zagłębie z tego kierunku, to Luftwaffe
miałaby niewiele czasu na ich zwalczanie.
4
Stare działo budowane na licencji Kruppa 8 cm Staal (stalowe; były też odmiany z lufami wykonanymi
z brązu, wcześniej wycofane z uzbrojenia). W artylerii korpuśnej i w samodzielnych brygadach
piechoty było ono nadal popularne w maju 1940 r.
Pierwsze niemieckie plany
9 października 1939 r. Hitler podpisał Dyrektywę
nr 6 (Führer-Anweisung N°6) w sprawie
prowadzenia działań wojennych na zachodzie
Europy. Początkowo nie planowano
wtargnięcia do Francji z wyjątkiem rejonów
przygranicznych. Zgodnie z dyrektywą, dla
poprawienia swojej sytuacji w razie wojny
na wschodzie, planowano zajęcie państw
Beneluksu (wszystkich trzech) oraz przygranicznych
terenów francuskich. W ten sposób
spodziewano się odsunąć niebezpieczeństwo
od Zagłębia Ruhry i przewidywano
zajęcie dogodnych pozycji do ewentualnej
długotrwałej wojny z państwami zachodnimi.
Dzień później Wielka Brytania odrzuciła ofertę
pokoju ze strony Niemiec, a 12 października
to samo zrobiła Francja. Zgodnie z wcześniejszymi
ustaleniami, państwa te nie mogły
już więcej tolerować kolejnych podbojów
Hitlera, pozostawiając je bez reakcji.
19 października generał pułkownik Franz
Halder, szef Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych,
przedstawił pierwszą wersję planu ataku

Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
18
Zastosowanie bojowe
Cromwell, Challenger i Comet
Brytyjskie czołgi uniwersalne
W drugiej połowie wojny dobrze
spisywały się w działaniach
bojowych, choć jedynie
dwie dywizje były w nie wyposażone:
7. Dywizja Pancerna
w czołgi Cromwell i 11. Dywizja
Pancerna – w czołgi Comet.
Ponadto w każdej dywizji
pancernej od wiosny 1944 r.
pancerny batalion rozpoznawczy
zwany tradycyjnie
„pułkiem”, także dysponował
wozami Cromwell.
Wiosną 1944 r. zaczęło się przezbrajanie
jednostek w czołgi typu Cromwell.
Niemal jednocześnie zaczęto
przezbrajać dywizyjne bataliony rozpoznawcze
z samochodów pancernych na czołgi
Cromwell, w każdym z nich były po trzy kompanie
(szwadrony) po cztery plutony po cztery
czołgi. Razem z pojedynczym wozem w dowództwie
kompanii dawało to 51 czołgów
Cromwell, a kolejny wóz tego typu był w dowództwie
batalionu, razem 52. Warto dodać,
że w dowództwie każdego z trzech szwadronów
były po dwa czołgi wsparcia Cromwell
CS z haubicami kal. 95 mm, razem było
ich więc sześć w batalionie. I wreszcie każdy
ze szwadronów miał w dowództwie czołg
ewakuacyjny Cromwell ARV. Dodatkowo batalion
rozpoznawczy dywizji miał w swoim
szwadronie dowodzenia duży pluton rozpoznawczy
(8 czołgów), a wraz z dowództwem
było w całym batalionie 11 czołgów
lekkich M5 Stuart. W plutonie przeciwlotniczym
– sześć czołgów przeciwlotniczych,
Crusader AA lub Centaur AA. Oczywiście
w dowództwie batalionu były też inne elementy,
takie jak pluton administracyjny czyli
logistyczny, sekcja łączności czy sanitarna.
Wszystkie te bataliony nazywano tradycyjnie
3
„pułkami”, co przeszło też i na Wojsko Polskie.
W naszej 1. Dywizji Pancernej też występował
uzbrojony w Cromwelle dywizyjny
batalion rozpoznawczy, pod nazwą 10. Pułk
Strzelców Konnych.
Co ciekawe, dotyczyło to dywizji brytyjskich
i polskiej. Obie sformowane w czasie
II wojny światowej kanadyjskie dywizje pancerne,
4. Dywizja Pancerna walcząca w Europie
północno-zachodniej i 5. Dywizja Pancerna
walcząca do wiosny 1945 r. we Włoszech,
Czołg Cromwell był chwalony za szybkość i niską sylwetkę (niższą od Shermana). Krytycznie odnoszono
się do jego opancerzenia, a także uzbrojenia głównego.

Marek J. Murawski
Focke-Wulf Fw 190 A
Obrona powietrzna Rzeszy:
październik 1943 – luty 1944 r.
6
34
14 października 1943 r. miał
miejsce kolejny nalot na zakłady
łożysk kulkowych
w Schweinfurcie. W operacji
wzięło udział 291 samolotów
bombowych B-17 Flying Fortress
i 29 bombowców B-24
Liberator, które w tym czasie
miały przeprowadzić dywersyjny
nalot na Emden. Ponownie
warunki atmosferyczne
pokrzyżowały plany Amerykanom
i nalot na Emden
musiał zostać odwołany.
Luftwaffe zgromadziła tego dnia myśliwce
należące do 10 dywizjonów myśliwskich,
3 dywizjonów niszczycieli i 6 dywizjonów
myśliwców nocnych. Niemiecka kontrola naziemna
cierpliwie odczekała, aż nad granicą
Rzeszy do Anglii zawrócą myśliwce eskortowe
i dopiero wówczas skierowała własne jednostki
w kierunku amerykańskich bombowców.
Jako pierwsi w ich pobliżu znaleźli się
piloci Fw 190 A z I. i II./JG 1. W ciągu niecałych
20 minut, kosztem zaledwie dwóch rannych
pilotów Niemcy zgłosili 7 zestrzeleń i jeden
HSS. W tej walce wziął udział Fw. Wolfgang
Brunner z 6./JG 1, który po powrocie do bazy
złożył następujący raport bojowy dotyczący
strącenia bombowca B-17:
W trakcie oczekiwania w kabinie wydano
rozkaz startu i o 12:44 wzbiłem się w powietrze
za sterami Fw 190 A-6, żółta 1 (W.Nr. 550757)
uzbrojonego w dwa MG 17 i cztery MG 151/20,
jako nr 2 w składzie 6. Staffel z II. Gruppe
z Jagdgeschwader 1. Byliśmy prowadzeni
przez Y-Führung. 1 O 13:47 zauważyliśmy dwie
formacje amerykańskich bombowców ciężkich
eskortowanych przez myśliwce, lecących
na południowy wschód na wysokości 7200-
7500 m. Z uwagi na obecność eskorty musieliśmy
odrzucić dodatkowe zbiorniki, jednakże
dowódca mojej pary nie zdołał tego uczynić.
Po chwili wahania rozkazał mi zaatakować
samemu. W rezultacie dołączyłem do trójki
Fw 190 lecących na tej samej wysokości
co pierwsza z formacji nieprzyjaciela i razem
z nimi zaatakowałem pięć Boeingów lecących
po prawej stronie formacji w ciasnym szyku.
Atak przeprowadzony został z lewej na prawą
stronę. Zaatakowałem ostatniego w szyku tej
piątki B-17 od czoła z lewej strony pod kątem
około 30° od przodu. Zauważyłem trafienia
w kadłub i ogon, a następnie zobaczyłem odłamujące
się usterzenie pionowe. Kiedy odbiłem
w bok widziałem Boeinga, jak odpada
z szyku i spada w dół. 2
W międzyczasie do amerykańskiej formacji
zbliżyli się piloci dywizjonów I. i II./JG 26,
którzy zgłosili zestrzelenie pięciu bombowców
B-17 oraz jednego samolotu myśliwskiego
P-47, którego zapisał na swoje konto
Ofw. Adolf Glunz z 5./JG 26. Dwie z pięciu
strąconych Fortec padły ofiarą asów pułku
– jednego B-17 zestrzelił dowódca II./JG 26,
Hptm. Johannes Seifert, a drugiego dowódca
7./JG 26, Hptm. Johannes Naumann.
Mimo zadanych strat 229 bombowców
dotarło nad Schweifurt, gdzie zrzuciło 483 t
bomb powodując bardzo poważne szkody
na ziemi. Powracające do Anglii B-17 zaatakowane
zostały jeszcze nad Francją przez
Fw 190 A z I./JG 2, których piloci zgłosili
Oblt. Wolfgang Neu, dowódca 4./JG 26 w kabinie swojego Focke-Wulfa Fw 190 A-6 wyposażonego
w dodatkowy zbiornik paliwa pod kadłubem.

MONOGRAFIA MORSKA
Grzegorz Nowak
2
Krążowniki lekkie
Royal Navy typu Southampton
48
Okręt, który pierwotnie miał nazywać się Polyphemus, został
zamówiony w ramach programu rozbudowy floty za rok 1933,
podobnie jak siostrzany Newcastle. Budowę krążownika rozpoczęto
w stoczni John Brown & Co. Ltd. w Clydebank położeniem
stępki 21 listopada 1934 r. Zwodowany został już jako
Southampton 10 marca 1936 r., a przekazanie do służby miało
miejsce 6 marca 1937 r. Pierwszym dowódcą okrętu mianowany
został komandor Arthur Peters. Nazwa okrętu użyta została
w historii brytyjskiej floty po raz piąty. W dwa miesiące później
uczestniczył w sławnej rewii floty z okazji koronacji króla Jerzego
VI na wodach Spithead.
HMS Southampton
Po wcieleniu do służby aż do roku 1940 krążownik
Southampton stacjonował w Rosyth
wchodząc w skład 2. Eskadry Krążowników
Home Fleet i będąc jednocześnie jednostką
flagową eskadry. W okresie wojny domowej
w Hiszpanii operował na jej wodach w ramach
„Patroli Neutralności”, odwiedził wówczas
port Palma na Majorce. We wrześniu
1939 r. nadal był jednostką flagową 2. Eskadry
(w skład eskadry wchodziły bliźniacze
Glasgow i Sheffield oraz Aurora). Już 3 września
okręty eskadry wyruszyły w morze ku wybrzeżom
Norwegii w celu przechwycenia
największego niemieckiego statku pasażerskiego
Bremen wracającego z Nowego Jorku.
Mimo brytyjskiej blokady statek przedarł
się do sowieckiego Murmańska, a później
wrócił do Niemiec.
Pod koniec tego miesiąca okręty 2. Eskadry
Krążowników przeprowadziły patrol
na wodach Skagerraku. Od 8 do 10 października
okręty eskadry uczestniczyły w bezskutecznym
poszukiwaniu niemieckiego pancernika
Gneisenau i krążownika lekkiego Köln.
16 października Southampton kotwiczący
niedaleko mostu w zatoce Firth of Forth stał
się ofiarą ataku 15 bombowców Ju 88. Niemcy
przeprowadzili ten nalot głównie z powodu
obecności na tym kotwicowisku krążownika
liniowego Hood oraz pancerników Renown
i Repulse, ale jedna z bomb trafiła w krążownik.
Przebiła pokłady oraz burtę i eksplodowała
dopiero w wodzie. Uszkodzenia nie były
na szczęście poważne.
21 listopada Southampton wraz z krążownikami
Edinburgh i Aurora oraz zespołem
niszczycieli wyszedł z Firth of Forth
i przeprowadził patrol na wodach północno-
-wschodniego wybrzeża Irlandii, po czym
okręty wróciły do Rosyth 2 grudnia. W lutym
1940 r. krążownik przebazowany został z Rosyth
do Scapa Flow wchodząc tam w skład
18. Eskadry Krążowników (do eskadry należały
także siostrzane Sheffield, Newcastle
i Manchester). Tuż przed kampanią norweską
osłaniał konwój ON 25 a 8 kwietnia operował
w rejonie Bergen w celu zwalczania
niemieckiej żeglugi. Dzień później stał się
celem bombowców Ju 88, ale na szczęcie
nie został trafiony i pozostał na pozycji
wracając na krótko do Scapa Flow, aby już
12 kwietnia opuścić bazę kierując się ponownie
ku brzegom Norwegii. Był tam celem
nieskutecznego ataku okrętu podwodnego
U-38. W nocy z 30 kwietnia na 1 maja uczestniczył
w ewakuacji portu Andalsnes wraz
z krążownikami Sheffield, Arethusa i Galatea
oraz sześcioma niszczycielami i dwoma
transportowcami. Łącznie przyjęto na pokład
2,2 tys. żołnierzy.
W okresie między 8 a 20 maja 1940 r. Southmapton
był dokowany w Rosyth, po czym
już 25 maja był atakowany przez niemieckie
bombowce w rejonie Harstad. Następnego
dnia wraz z innymi krążownikami uczestniczył
w ostrzale pozycji niemieckich w Narviku.
Następnego dnia po raz kolejny stał się
obiektem ataku samolotów bombowych.
Tym razem nie obeszło się bez strat, bomba
uszkodziła śródokręcie krążownika wyłączając
go z akcji na kolejne 10 dni, kiedy załoga
własnymi siłami usuwała uszkodzenia w norweskim
porcie Tromsö. Prace ukończono
8 czerwca, kiedy siły alianckie zostały właśnie
ewakuowane z Narviku. Na morzu Southampton
dołączył do konwoju transportowców,

Tymoteusz Pawłowski
1
Wojska powietrzno-lądowe
po II wojnie światowej
58
O ile w czasie drugiej wojny
światowej używano desantów
w mało subtelny sposób,
to po jej zakończeniu
działania takie stały się
bardziej wyrafinowane.
W kolejnym ćwierćwieczu
wojska powietrzno-lądowe
były używane w specyficznych
warunkach nie tylko
taktycznych i strategicznych,
ale przede wszystkim politycznych.
Istotne jest również
i to, że pojawiły się nowe
środki techniczne: ciężkie samoloty
transportowe, a przede
wszystkim śmigłowce.
3
listopada 1944 r. Japonia rozpoczęła
operację „Fu-Go”, polegającą na wysyłaniu
nad Amerykę balonów niosących ładunki
zapalające, mające powodować pożary
lasów. Wysłano około 9300 balonów. Według
danych amerykańskich operacja przyniosła
niewielkie straty – dwa pożary lasów, przypadkową
śmierć 6-osobowej rodziny, krótkie
spięcie w sieci zasilającej produkcję plutonu
dla bomby atomowej – ale za to akcja
zapobiegawcza przybrała olbrzymią skalę.
W stan alarmu postawiono wszystkie amerykańskie
i kanadyjskie dywizjony myśliwskie
(zestrzelono tylko około 20 balonów), zakazano
publikowania jakichkolwiek informacji
o balonach i pożarach, skoncentrowano kilka
tysięcy żołnierzy i kilkuset naukowców,
mających sprawdzić, czy balony nie mogą
przenosić broni biologicznej i chemicznej.
Chociaż ostatni start odbył się 20 kwietnia
1945 r., a lot z Japonii do Ameryki trwał
– dzięki prądom strumieniowym – tylko kilka
dni, meldunki o lecących balonach spływały
do lipca. Poza tym operacja „Fu-Go” i tajemnica
ją skrywająca zainicjowała powojenną
panikę związaną z UFO.
Do walki z balonami rzucono również
spadochroniarzy z 555th Parachute Infantry
Battalion. W tym czasie w US Army obowiązywała
segregacja rasowa, a 555. batalion
spadochronowy był oddziałem składającym
się z czarnych żołnierzy. Od stycznia 1945 r.
ich zadaniem była walka z ogniem: do końca
wojny zgasili 28 pożarów, w tym 15 po skoku
spadochronowym. Podobne operacje prowadzili
od końca lat 30. również cywilni spadochroniarze-strażacy
podlegli US Forest Service
(z nich wywodzili się pierwsi wojskowi
instruktorzy spadochronowi). Po zakończeniu
wojny smokejumping stał się popularnym
i skutecznym sposobem zwalczania pożarów
w odległych lasach, a większość strażaków
wywodziło się z wojsk desantu powietrznego.
Nie jest to bezpieczna służba.
Samoloty
Tuż po zakończeniu wojny światowej pojawiło
się wiele nowych samolotów transportowych
zaprojektowanych z wykorzystaniem
wojennych doświadczeń. Na uwagę zasługują
szczególnie konstrukcje amerykańskiej firmy
Fairchild, zarówno ze względu na ich oryginalność,
jak i skalę produkcji. Pierwszym
z nich był C-82 Packet, górnopłat, którego
silniki umieszczono w dwóch początkowych
sekcjach kadłubów, pomiędzy którymi znajdował
się właściwy kadłub z kabiną pilota
z bardzo pojemną przestrzenią ładunkową.
W gruncie rzeczy był to pierwszy nowoczesny
wojskowy samolot transportowy.
C-82 Packet został wyprodukowany
w 223 egzemplarzach, a jego wersja rozwo-
Amerykańscy spadochronowi strażacy i ich kanadyjski Noorduyn C-64 Norseman, samolot ogólnego
przeznaczenia, który do dziś wykonuje loty na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych.

Commando de chasse wchodzi na pokład śmigłowca Sikorsky H-34 Choctaw. Francuzi mieli około
300 maszyn tego typu i były to najpopularniejsze pionowzloty w wojnie algierskiej.
7 listopada podpisano zawieszenie broni,
operacja „Musketeer”, zakończyła się wielkim
sukcesem agresorów.
Był to jednak tylko sukces militarny, bowiem
politycznie akcja sueska zakończyła się
porażką, a może nawet klęską. Operację przeprowadzono
bowiem dopiero po trzech miesiącach
od „haniebnej” nacjonalizacji Kanału,
a do tego czasu angielska i francuska opinia
publiczna zapomniała o gniewie wobec
Egipcjan i wojna straciła poparcie społeczne.
Amerykanie byli urażeni wiarołomstwem
brytyjskich sojuszników, którzy do ostatniej
chwili przekonywali Waszyngton, że zgadzają
się na rozwiązanie pokojowe. Stany
Zjednoczone zażądały od „zwycięzców” wycofania
się z Egiptu, na co pierwszy zgodził
się Londyn, bowiem potrzebował od Amerykanów
pożyczki na ustabilizowanie waluty.
Mocarstwowość Wielkiej Brytanii okazała
się iluzją, wkrótce rozpadło się jej imperium
kolonialne, a Brytyjczycy stali się posłusznymi
sojusznikami Stanów Zjednoczonych.
Nieco inaczej zareagowali Francuzi: ograniczyli
swoją współpracę z USA (opuścili nawet
struktury wojskowe NATO) i do dziś Paryżowi
zdarza się konkurować z Waszyngtonem.
Kryzys sueski był jednak prawdziwie
rewolucyjnym wydarzeniem. Wojna przeciwko
Egiptowi dysponującemu sprawną
– dobrze wyposażoną, dobrze wyszkoloną
i doświadczoną – armią została rozstrzygnięta
desantami powietrznymi. Żołnierze francuscy
działali bardzo zdecydowanie i strzelali
do wszystkiego, co pojawiło się w zasięgu
ich karabinów. Ich skuteczność i brutalność
była czynnikiem decydującym o zaprzestaniu
walki przez Egipcjan. Spadochroniarze
i komandosi brytyjscy działali mniej zdecydowanie,
ale wykonali swoje zadanie, umożliwiając
przerzucenie na lotniska większych
sił. Działanie spadochroniarzy izraelskich zostało
natomiast ocenione bardzo nisko, mieli
problemy ze znalezieniem swoich celów,
ponieśli również bardzo wysokie straty. Ich
dowódca – późniejszy premier Ariel Szaron
– został zdjęty ze stanowiska i wysłany na doszkolenie
w Wielkiej Brytanii, a następnie został
komendantem szkoły piechoty.
Wiropłaty
Pierwszym używanym operacyjnie śmigłowcem
– już w czasie drugiej wojny światowej
– był Sikorsky R-4 oraz jego zmodernizowana
wersja R-5. Służył przede wszystkim do ewakuacji
rannych i kierowania ogniem artylerii,
w obu rolach dość szybko zastąpił go – używany
jeszcze w pierwszych latach XXI wieku
– Bell 47 (H-13 Sioux) – z charakterystyczną
pleksiglasową kabiną w kształcie akwarium
złotej rybki. Zarówno R-5 jak i H-13 przyniosły
wiele pożytku wojskom ONZ podczas
wojny koreańskiej.
Śmigłowce miały wiele zalet, ale miały
również jedną olbrzymią wadę: potrzebowały
potężnych silników, aby możliwy był pionowy
start. Dostępne wówczas silniki tłokowe
niezbyt nadawały się dla wiropłatów: te o odpowiedniej
mocy były zbyt duże, a te o odpowiednich
rozmiarach miały za małą moc.
WOJSKA DESANTOWE
To właśnie dlatego rannych przewożono w zewnętrznych
zasobnikach: umieszczenie ich
wewnątrz kabiny pasażerskiej zmieniłoby środek
ciężkości, z czym nie mogły poradzić sobie
słabe silniki. Przede wszystkim jednak ówczesne
śmigłowce nie mogły wykonywać dynamicznych
manewrów, nie nadawały się zatem
do operowania na pierwszej linii, ani w charakterze
maszyn desantowych, ani w charakterze
maszyn wsparcia ogniowego.
Lekkie śmigłowce można było wyprodukować
dość łatwo, śmigłowce ciężkie
– a za takie uznawano maszyny przewożące
raptem kilkunastu ludzi – stanowiły
większy problem (ze względu na silniki).
Jednym rozwiązaniem zdawał się być układ
dwusilnikowy i dwuwirnikowy, ale powstałe
w ten sposób wiropłaty – przede wszystkim
Piasecki H-21 Shawnee – i tak miały małą
nośność, w dodatku były bardzo niezgrabne
(H-21 miał przydomek „latający banan”). Rozwiązanie
znalazła firma Sikorsky, montując
silnik z przodu kadłuba, nad nim ustawiając
kabinę pilotów, a za nim – kabinę ładunkową.
W ten sposób powstał H-19 Chickasaw,
pierwszy w miarę kompaktowy śmigłowiec
zdolny do przewozu kilkunastu ludzi. H-19
był modernizowany, powiększany (H-34
Choctaw przewoził już 18 żołnierzy zamiast
10), kopiowany na licencji (chociażby jako
brytyjski Westland Whirlwind) i bez niej
(chociażby jako Mil Mi-4).
Wiodącym producentem – zarówno pod
względem ilości, jak i innowacyjności – były
Stany Zjednoczone. Amerykanie mieli duże
potrzeby (liczną flotę morską, wiele konfliktów),
duże możliwości (liczne wytwórnie
płatowców oraz silników) oraz odpowiednie
środki (liczne dolary). Co prawda Brytyjczycy
również byli w stanie opracować
śmigłowce podobnej klasy, ale produkowali
je w liczbach kilkunastokrotnie mniejszych
niż Amerykanie, którzy – ze względu na skalę
produkcji – mogli zapewnić użytkownikom
tanie części zamienne. Cały „wolny świat” ku-
Pierwszego Ił-76 dostarczono sowieckiemu lotnictwu w 1974 r. i wkrótce stał się on głównym samolotem
transportu strategicznego. Dwa lata później Ił-76 otrzymał także Aerofłot.
65

Tomasz Szlagor
„Czerwony Baron”
Manfred von Richthofen
2
72
Wiosną 1917 r. Richthofen
znalazł się u szczytu kariery.
Dla swoich rodaków był bohaterem
narodowym. Generał
Erich Ludendorff powiedział
o nim, że jego obecność
na froncie miała równowartość
trzech dywizji. Wkrótce
jednak rezultat jednego
z powietrznych pojedynków
położył się głębokim cieniem
na jego życiu.
Rankiem 9 kwietnia 1917 r. rozpoczęło się
wielkie natarcie wojsk brytyjskich i francuskich,
znane jaka ofensywa Nivelle’a.
Jej częścią była tzw. druga bitwa pod Arras,
stoczona w rejonie, w którym operował Jasta
11, dywizjon Richthofena. Brytyjczycy, których
1. i 3. Armia odpowiadały za ten sektor
frontu, zgromadzili 365 samolotów. Początkowo
przeciwko sobie mieli 195 samolotów
niemieckiej 6. Armii. Oprócz Jasta 11, na froncie
pod Arras operowało jeszcze siedem innych
dywizjonów myśliwskich, ale większość
z nich mogła wystawić do walki po zaledwie
sześć, siedem sprawnych samolotów.
„Nie znam już litości”
Richthofen miał wówczas na koncie 39 zwycięstw
i nie mógł się doczekać, aż zdobędzie
jeszcze jedno, by zrównać się z wynikiem
jego nieżyjącego mentora, Oswalda
Boelcke’ego. Okazja ku temu nadarzyła się
11 kwietnia. Załoga rozpoznawczego BE.2c
z 13. Sqn Royal Flying Corps (RFC), który
padł jego łupem, miała szczęście. Przeżyła
awaryjne lądowanie w terenie przygodnym,
ukryła się w opuszczonym niemieckim
okopie i doczekała nadejścia nacierającej
brytyjskiej piechoty.
W kolejnych dniach linię frontu przekraczało
tak wiele samolotów RFC, że Richthofen
miał praktycznie nieograniczone możliwości
mnożenia zwycięstw. Rankiem 13 kwietnia
formacja sześciu RE.8 z 59. Sqn wyruszyła
wykonać zdjęcia rejonu Étaing, na wschód
od Arras. Rozminęły się ze swoją eskortą
i wpadły na pilotów Jasta 11. Ci w kilka minut
zestrzelili pięć, w tym Richthofen jednego;
ostatniego dopadł pilot Jasta 4. Wszystkie
sześć załóg zginęło. Wczesnym popołudniem
Richthofen przechwycił FE.2b (dwumiejscowy
myśliwiec ze śmigłem pchającym)
w chwili, gdy ten wracał z patrolu po niemieckiej
stronie frontu, między Monchy a Feuchy.
Sierżant James Cunniffe z 11. Sqn i jego
obserwator zdołali przelecieć nad linią frontu
i tam przyziemić.
Zanim ten intensywny dzień dobiegł końca,
Richthofen zestrzelił jeszcze jeden samolot
tego typu. Sześć FE.2b z 25. Sqn otrzymało
zadanie zbombardowania składu amunicji.
Ich załogi spostrzegły pięć nadlatujących myśliwców,
ale wzięły je za Nieuporty, które miały
operować w pobliżu. Niemcy wykorzystali
zaskoczenie i zestrzelili dwóch przeciwników.
Ten, który padł łupem Richthofena, rozbił się
nieopodal Noyelles-Godault; 2/Lt. Allan Bates
i jego obserwator zginęli. Mając na koncie
44 zestrzelenia, Richthofen już wtedy uplasował
się na pierwszym miejscu rankingu asów
wszystkich walczących stron.
Rankiem następnego dnia (14 kwietnia)
w rejonie Bois Bernard piloci Jasta 11
pospieszyli z pomocą niemieckim samolotom
obserwacyjnym, zaatakowanym przez
pięć Nieuportów 17 z 60. Sqn. Zestrzelili
cztery, w tym jednego Richthofen. Pokonany
przez niego Lt. William Russell nie miał
SPAD S.VII, jeden z myśliwców francuskiej produkcji, które wprowadzono do służby w RFC (Royal
Flying Corps). Richthofen zgłosił strącenie czterech maszyn tego typu.

LUDZIE LOTNICTWA
74
Myśliwiec Albatros D.III (na zdjęciu nieuzbrojony prototyp) mimo wady konstrukcyjnej, jaką było
pękanie dolnego płata, pozostał w produkcji aż do września 1917 r.
Samolot myśliwski Sopwith Triplane zainspirował Niemców do produkcji własnych trójpłatowców,
Fokkerów Dr.I. Kariera frontowa obu tych typów trwała zaledwie kilka miesięcy.
myśliwiec, nie ma ze mną szans, ponieważ nie
może strzelać do tyłu.
Mój przeciwnik był bardzo dobry i miał
bardzo szybki samolot. Nie zdołał jednak dolecieć
na angielską stronę linii frontu. Zacząłem
do niego strzelać, kiedy byliśmy nad Lens. Byłem
wtedy jeszcze o wiele za daleko. To był tylko
wybieg. Chciałem nie tyle trafić go, co nastraszyć.
Zaczął robić uniki, dzięki czemu mogłem
skrócić dzielący nas dystans. Spróbowałem tej
samej sztuczki drugi i trzeci raz. Za każdym razem
mój głupawy przyjaciel wykręcał w bok,
a ja podkradałem się coraz bliżej. W końcu
podleciałem do niego prawie na wyciągnięcie
ręki. Wycelowałem bardzo dokładnie. Odczekałem
chwilę i kiedy miałem go w odległości
niecałych 50 metrów, otworzyłem ogień z obu
kaemów. Usłyszałem syczący odgłos, co było
pewnym sygnałem, że trafiłem w zbiorniki
z benzyną. Nagle zobaczyłem jaskrawy płomień
i mój przeciwnik zniknął w dole.
Okazał się nim Flt.S.Lt. (Flight Sub-Lieutenant)
Albert Cuzner z 8. Sqn RNAS, pilotujący
myśliwiec Sopwith Triplane. Zestrzelony na północ
od Henin-Liétard, zginął. Było to 52. zwycięstwo
Richthofena i czwarte tego dnia.
Ogółem, podczas tzw. krwawego kwietnia
Brytyjczycy stracili 316 lotników i 245 samolotów
(w tym 75 rozpoznawczo-obserwacyjnych
BE.2 oraz 58 przestarzałych, dwumiejscowych
myśliwców ze śmigłem pchającym
typu FE.2). Głównym powodem tego pogromu
był fakt, że brytyjskie lotnictwo musiało
wesprzeć ofensywę lądową w chwili, gdy
przeciwnik dysponował zdecydowaną przewagą
w powietrzu. Albatrosy wciąż górowały
osiągami nad myśliwcami RFC (te nowoczesne,
jak SE.5a czy Sopwith Triplane, dopiero
wchodziły do służby) i chociaż mniej liczne,
były używane efektywnie. Do tego czasu
Niemcy zrezygnowali z defensywnych patroli
i podrywali swoje myśliwce dopiero na sygnał
z posterunków obserwacyjnych na linii
frontu, że nadlatuje przeciwnik.
Ponad jedną trzecią strat poniesionych
w kwietniu 1917 r. przez RFC zadał Jasta 11
Richthofena, który zgłosił aż 89 zestrzeleń,
tracąc przy tym tylko dwa samoloty i jednego
pilota. Był to sensacyjny sukces, biorąc
pod uwagę, że z 37 dywizjonów myśliwskich,
którymi wówczas dysponowali Niemcy,
wszystkie oprócz jednego (który stacjonował
w Macedonii) walczyły na froncie zachodnim.
Na drugim miejscu w tym rankingu
uplasował się Jasta 5, który w owym miesiącu
zdobył 32 zwycięstwa. Czterech najskuteczniejszych
pilotów „krwawego kwietnia”
służyło w Jasta 11: Kurt Wolff zestrzelił
23 samoloty, Manfred von Richthofen 22,
Karl Schäfer 21, a Lothar von Richthofen 15.
Łącznie niemieccy piloci na froncie zachodnim
zgłosili w kwietniu 298 zestrzeleń i ten
wynik pokrywa się ze stratami przeciwnika
– RFC stracił wspomniane 245 samolotów,
natomiast Francuzi 55. Tymczasem strona
przeciwna znacznie zawyżyła swoje sukcesy
– RFC zgłosił 126 zwycięstw, a Francuzi
70 (łącznie 196), podczas gdy straty Niemców
wyniosły 76 samolotów.
Richthofen był jednak świadom,
że ta przewaga nie będzie trwała wiecznie.
Szczególne wrażenie zrobiły na nim nowe,
brytyjskie trójpłatowce, o których napisał:
Sopwith Triplane jest najlepszym samolotem,
jakim dysponuje nieprzyjaciel. Ma większą
prędkość wznoszenia, jest zwrotniejszy, nie wytraca
wysokości podczas skrętów, jest szybszy
i można nim nurkować pionowo w dół.
Kurt Wolff, jeden z asów Jasta 11, też był
zdania, że Sopwith Triplane góruje nad ich
Albatrosami pod względem zwrotności oraz
prędkości poziomej i wznoszenia. Wkrótce
Niemcy zapragnęli mieć własne trójpłatowce.
Geschwader-Kommandeur
Nazajutrz (30 kwietnia) Richthofen przekazał
dowodzenie Jasta 11 swojemu bratu, następnie
ruszył w podróż do Bad Kreuznach,
na audiencję u kajzera, którą mu wyznaczono
na 2 maja – w dzień jego 25. urodzin. Jego
Wysokość cesarz Wilhelm przyjął go serdecznie
i w ramach prezentu urodzinowego
obdarował go własną podobizną w formie
popiersia z brązu i marmuru. Jeszcze zanim
dotarł do rodzinnego domu, otrzymał telegram,
że jego brat został ranny. Lothar, który
bardzo chciał się wykazać, 13 maja zapędził
się w głąb terytorium wroga i gdy przekraczał
z powrotem linię frontu na małej wysokości,
został postrzelony w biodro. Wylądował awaryjnie
na pierwszej napotkanej łące i stracił
przytomność; ocknął się dopiero w szpitalu
polowym. Nazajutrz dowiedział się, że za zdobycie
24 zestrzeleń – czego dokonał w zaledwie
sześć tygodni – został odznaczony orderem
Pour le Mérite, ale odniesione obrażenia
wyłączyły go z dalszej walki na kilka miesięcy.
Na stanowisku dowódcy Jasta 11 zastąpił
go Ltn. Karl Allmenröder.
Kiedy tylko Manfred upewnił się, że brat
jest w stanie stabilnym, poleciał do Berlina.
Tam m.in. wykonał loty testowe ze sterami
Rolanda D.III, który miał szansę zastąpić Albatrosa
D.III, wciąż nękanego pękaniem dolnego
płata. Ostatecznie jednak Roland okazał
się mieć za słabe osiągi, a producent Albatrosa
dostarczył nową wersję swojego myśliwca.
Wersja D.V weszła do służby w maju 1917 r.
Ku zdumieniu i przerażeniu wszystkich zainteresowanych,
okazała się jeszcze gorsza niż
poprzednia – teraz pękały oba płaty, górny
i dolny. Z tego względu wielu frontowych pilotów
wolało zostać przy starszych D.III, mimo
że te były coraz bardziej zdeklasowane przez
najnowsze myśliwce przeciwnika.

Jędrzej Korbal
1
Warszawska Brygada
Pancerno-Motorowa w walce
84
Krótki, bo trwający od przełomu
maja i czerwca
do pierwszych dni września
1939 r., okres formowania
drugiej polskiej brygady
pancerno-motorowej został
opisany przez autora w artykule,
pt. „Powstanie Warszawskiej
Brygady Pancerno-
-Motorowej” zamieszczonym
w numerze specjalnym
Wojsko i Technika Historia
5/2021. Niniejsza praca
stanowi kontynuację historii
funkcjonowania tej jednostki
począwszy od ostatnich dni
sierpnia 1939 r., aż do przygotowań
do zaplanowanego
na 18 września natarcia
na Tomaszów Lubelski.
W
środę 30 sierpnia 1939 r. płk dypl.
Stefan Rowecki przeprowadzał przeglądy
skompletowanych już, według
etatu 75%, organicznych jednostek swojej
brygady. Przyjmując, że stan wyjściowy brygady
wynosić miał 952 pojazdy silnikowe,
to przy ww. poziomie ukompletowania park
maszyn Warszawskiej Brygady Pancerno-
-Motorowej (WBP-M) nie przekraczał 700-
720 pojazdów (bez rowerów i przyczep).
W rzeczywistości było ich jednak znacznie
mniej (około 480-490), gdyż w przywołanej
powyżej liczbie wliczone się już wozy
wszystkich jednostek przydzielonych, m.in.:
dywizjonu artylerii motorowej, obu kompanii
czołgów, motorowego batalionu saperów,
kolumn transportowych itd. Oceniany jako
pierwszy Batalion Przeciwpancerny mjr. Michała
Bilika uzyskał ogólnie pozytywną notę
(wygląda nieźle). Najwięcej trudności sprawiło
batalionowi wykonanie pokazowego przemarszu,
co jest zrozumiałe jeśli uwzględni
się krótki okres formowania oraz nadal istotne
braki sprzętowe i personalne. W 1. Pułku
Strzelców Konnych sytuacja prezentowała się
gorzej i to pod względem liczby pojazdów
(jednostka nie otrzymała wymaganego dla
pokrycia etatu kompletu motocykli i samochodów
ciężarowych) jak i wyszkolenia. Poszczególne
szwadrony miały jeszcze zdaniem
płk. Roweckiego sporo do nadrobienia, przy
czym największa krytyka spotkała por. Schoeneicha
(dowódca 3. szwadronu). Zadaniem
nowego dowódcy pułku, ppłk. Lewickiego,
miała być przede wszystkim szybka poprawa
stanu wyszkolenia i wyposażenia jednostki.
W trakcie wizytowania pułku, około południa,
otrzymano informacje o ogłoszeniu
mobilizacji powszechnej.
Najlepszą ocenę w ramach przeglądu sił
brygady zdobył Pułk Strzelców Pieszych ppłk.
dypl. Zenona Wzacnego, o którym powściągliwy
na ogół dowódca WBP-M pisał, że wyglądał
imponująco 1 . Dodatnią ocenę podczas
prezentacji wyposażenia i uzbrojenia zyskał
również Dywizjon Rozpoznawczy mjr. Konstantego
Kułagowskiego. W tym przypadku
przełożony miał pewne uwagi, przy czym
dotyczyły one raczej wybranych oficerów
np. dowódcy szwadronu rozpoznawczego
rtm. Kłopotowskiego. Wszystkie wizytowane
oddziały miały jeszcze wyraźne problemy
z „ruszeniem z miejsca”, czyli zorganizowanym
rozpoczęciem i przeprowadzeniem
marszu. Konieczne były dalsze ćwiczenia
zgrywające z zakresu dyscypliny marszowej,
wykorzystania przydatniejszych w huku motorów
i na większych odległościach sygnałów
optycznych (gesty rękoma, chorągiewki) lub
głosowych (trąbka, klakson) itd. Dodajmy,
że wykonanie kompletów chorągiewek/tarcz
sygnalizacyjnych oraz oznaczeń pojazdów
1. psk oraz psp otrzymały już 21 sierpnia.
Po zakończeniu przeglądu dowódca
WBP-M odnotował, że ogólnie oddziały prezentują
się pod względem ukompletowania
Samochody ciężarowe Praga RV przydzielone do 1. psk posłużyły ostatecznie do utworzenia Motorowego
Parku Intendentury odpowiedzialnego m.in. za przewóz paliw dla WBP-M.

92
BITWY I KAMPANIE
znajdować się powinno 36 specjalistów karabinów
maszynowych oraz tyle samo kierowców
cywilnych – najlepiej zawodowych lub
posiadających wojskowe prawa jazdy.
Pod wieczór płk Rowecki wydał rozkaz
przemarszu odwodów brygady (elementy
1. psk, baon pancerny, baon ppanc., 2. dam)
na południowy zachód od Lublina. Mimo
pewnych zapasów paliw, o których meldował
wcześniej ppłk Wzacny już 9 września
przesłano do sztabu brygady zapotrzebowanie
na dalszych 2400 l mieszanki paliwowej
i 100 l smarów. Dla utrzymania łączności
z pozostającym nadal w rejonie Dęblina psp
w Kurowie pozostawiono posterunek oficerski
mający wskazać maszerującej kolumnie
kierunek marszu. Należy również odnotować
fakt przekroczenia Wisły przez kompanię
czołgów 7TP kpt. Stefana Kossobudzkiego
(ogółem 22 wozy) ze składu 1. Batalionu
Czołgów Lekkich.
10 września: dyslokacja
Nocą z 10 na 11 września odcinek Dęblin
– Puławy – Kazimierz przejmuje od WBP-M
gen. Bruno Olbrycht i jego 39. DPRez. Zluzowane
oddziały motorowe (psp) otrzymują
rozkaz przesunięcia na południe, w rejon Solec
– Zawichost. Tym samym pas, w którym
działa brygada rozciąga się od Solca przez
Józefów, Annopol do Zawichostu (około
45 km). Nocny przemarsz jednostek ocenia
płk Rowecki już nieco lepiej niż przesunięcia
z pierwszych dni września: Ten marsz wypadł
już jako tako – podszkoliła się brygada 31 .
Można więc przyjąć, że na początku drugiego
tygodnia wojny opisywana wielka jednostka
osiągnęła już zadowalającą zdolność
do realizacji przemarszów. Nadal jednak
poziom ten był daleki od tego jakim dysponowała
10. BK pod koniec 1938 r. Mimo początkowych
braków paliwa kompania kpt.
Kossobudzkiego ostatecznie przeszła spod
Maciejowic na południe od Lublina pozostając
w łączności ze sztabem WBP-M.
11-12 września:
ostatnie uzupełnienia
Poza dywizjonem rozpoznawczym i elementami
1. psk zaangażowanymi w osłonę
mostów na nowym odcinku oraz całym
psp nadal zajętym pod Dęblinem pozostałe
oddziały skoncentrowały się nad ranem
na południe i zachód od Urzędowa. W teorii
dowódcy WBP-M podporządkowany
został 6. damc (12 armat kalibru 120 mm
holowanych przez ciągniki C4P), przy czym
łączności z jednostką nie uzyskano. W tym
czasie mogący wyraźnie wzmocnić artylerię
brygady dyon znajdował się w okolicach
Lublina, około 50-60 km na wschód od ww.
miejsca koncentracji. Miotany zmiennymi
rozkazami dyon ruszył ostatecznie kolejnego
dnia na południowy wschód po osi Świdnik
– Krasnystaw – Zamość, gdzie atakowany
przez niemiecką broń pancerną uległ podziałowi.
W kolejnych dniach poszczególne baterie
zostały rozbite lub walcząc samodzielnie
wspierały ogniem improwizowane oddziały
polskie, m.in. w rejonie Hrubieszowa. Analiza
Pomocą w ustaleniu przebiegu redukcji parku motorowego WBP-M jest ikonografia pozwalająca
wskazać lokalizację oraz typy pozostawionego na trasie marszu sprzętu.
O potrzebie wyposażenia WBP-M w cysterny, lub zastępczo w beczki, płk Rowecki meldował już
w połowie sierpnia.
zachowanych do dziś zdjęć sprzętu 6. damc
wskazuje, że w większości jego uzbrojenie
i pojazdy zostały przez załogi porzucone,
a nie utracone w trakcie walk.
Dobrą informacją był powrót z Warszawy
tzw. ekspedycji, wysłanej tam kilka dni
wcześniej przez płk. Roweckiego dla uzupełnienia
nadal obecnych braków. Były
to ostatnie uzupełnienia jakie otrzymała
brygada ze stołecznych składnic. Dowódca
WBP-M zapisał:
Przyprowadzili ze sobą kilkadziesiąt nowiutkich
samochodów (łazików i ciężarowych) pełnych
sprzętu, ekwipunku, części zapasowych
itp. Podobno w Warszawie kompletny chaos.
Każdy może brać co chce. Magazyny, warsztaty
stoją otworem, tylko ładować na wozy i wywozić.
Ci, co dawniej nic nam należnego według
etatu nie chcieli dać, dziś proszą abyśmy tylko
wzięli. Postanawiam jeszcze raz posłać naszą
ekipę. Może uda się jej zmontować dla nas
warsztaty samochodowe i dostarczyć nam
do Kraśnika. Niestety beczek na benzynę ani
cystern nigdzie nie udało się zdobyć 32 .
Przez cały dzień psp nadal pozostawał
w rejonie Dęblina zatrzymany tam rozkazem
gen. Bruno Olbrychta (mimo rozkazu płk.
Roweckiego o dołączeniu do WBP-M). Pułk
został zluzowany dopiero pod wieczór kolejnego
dnia i przygotowywał się do nocnego
marszu na wschód, w rejon Michowa i dalej
na Firlej. Kolejnej nocy psp miał przejść
na południe przez Lublin dołączając do macierzystej
wielkiej jednostki koncentrującej
się w rejonie Kraśnika 33 .
13 września:
akcja pod Księżomierzem
Zgodnie z wcześniejszymi informacjami dostarczonymi
przez brygadowy pluton lotniczy
od rana 13 września niemiecka 14. DP
rozpoczęła przekraczanie Wisły na północ
od mostu w Solcu korzystając z niskich stanów
wód i przeprowadzonych prac saperskich.
Działanie nieprzyjaciela nastąpiło
na odcinku osłanianym przez dywizjon rozpoznawczy
WBP-M wsparty III/93. pprez, które
podjąwszy próbę oporu zostały ostrzelane