You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Vol. X, nr 3 (103)<br />
Marzec <strong>2024</strong><br />
Numer 3<br />
Aktualności wojskowe<br />
Stanisław Kutnik, Łukasz Pacholski............4<br />
Zakończenie modernizacji<br />
tajwańskich F-16A/B do wersji<br />
F-16V<br />
Paweł Henski..................................................8<br />
Aktualności kosmiczne<br />
Waldemar Zwierzchlejski 10<br />
W numerze<br />
Rosja traci kolejnego A-50<br />
Piotr Butowski...............................................30<br />
Redaktor naczelny<br />
Jerzy Gruszczyński<br />
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl<br />
Korekta<br />
Stanisław Kutnik<br />
Redakcja techniczna<br />
Adam Mojski,<br />
redakcja.techniczna@zbiam.pl<br />
Stali współprawcownicy<br />
Piotr Abraszek, Paweł Bondaryk, Piotr Butowski,<br />
Robert Czulda, Jerzy Gotowała, Paweł Henski,<br />
Andrzej Kiński, Jerzy Liwiński, Marek Łaz,<br />
Edward Malak, Łukasz Pacholski,<br />
Michał Petrykowski, Miłosz Rusiecki.<br />
Wydawca<br />
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.<br />
ul. Anieli Krzywoń 2/155<br />
01-391 Warszawa<br />
office@zbiam.pl<br />
Biuro<br />
ul. Bagatela 10/17<br />
00-585 Warszawa<br />
Dział reklamy i marketingu<br />
Andrzej Ulanowski<br />
andrzej.ulanowski@zbiam.pl<br />
Dystrybucja i prenumerata<br />
office@zbiam.pl<br />
Reklamacje<br />
office@zbiam.pl<br />
ISSN 2450–1298<br />
nakład: 14.5 tys egz.<br />
Zdjęcie okładkowe:<br />
BBSP X-47B UCAS-D. Fot. Northrop Grumman<br />
Aktualności cywilne<br />
Paweł Bondaryk............................................12<br />
Lockheed Martin X-59 QueSST.<br />
Nowa era lotnictwa pasażerskiego<br />
Paweł Henski................................................14<br />
Zmiana warty w 33. Bazie<br />
Lotnictwa Transportowego<br />
Łukasz Pacholski.........................................34<br />
Collaborative Combat Aircraft cz.2<br />
Wybór najlepszej opcji<br />
Dążenie do rozwijania w lotnictwie koncepcji „lojalnych skrzydłowych” systematycznie rozszerza się na<br />
nowe inicjatywy. Ale wciąż pozostaje bez odpowiedzi pytanie: iloma zdolnościami taki przyszły bezzałogowy<br />
bojowy statek powietrzny powinien dysponować? (...)<br />
38<br />
Collaborative Combat Aircraft.<br />
Wybór najlepszej opcji (2)<br />
Józef M. Brzezina.........................................38<br />
Rywalizacja produkcyjna Airbusa<br />
i Boeinga w 2023 r. (2)<br />
Jerzy Liwiński...............................................46<br />
Prenumerata<br />
realizowana przez Ruch S.A:<br />
Zamówienia na prenumeratę w wersji<br />
papierowej i na e-wydania można<br />
składać bezpośrednio na stronie<br />
www.prenumerata.ruch.com.pl<br />
Ewentualne pytania prosimy kierować<br />
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub<br />
kontaktując się z Telefonicznym<br />
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:<br />
801 800 803 lub 22 717 59 59<br />
– czynne w godzinach 7.00–18.00.<br />
Koszt połączenia wg taryfy operatora.<br />
Copyright by ZBiAM <strong>2024</strong><br />
All Rights Reserved.<br />
Wszelkie prawa zastrzeżone<br />
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne rodzaje<br />
mediów bez pisemnej zgody Wydawcy<br />
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,<br />
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo<br />
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów<br />
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.<br />
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami<br />
sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi<br />
odpowiedzialności za treść zamieszczonych ogłoszeń<br />
i reklam. Więcej informacji znajdziesz na naszej<br />
nowej stronie:<br />
www.zbiam.pl<br />
Koniec programu FARA i dalsze<br />
plany US Army<br />
Paweł Henski................................................18<br />
Pierwsze bombowce Tu-160M<br />
gotowe do służby<br />
Piotr Butowski...............................................26<br />
Zapraszamy na nasz fanpage<br />
facebook.com/lotnictwoaviationinternational<br />
Czy grozi nam wojna jądrowa<br />
w kosmosie?<br />
Waldemar Zwierzchlejski............................54<br />
Francusko-niemiecka jednostka<br />
samolotów Hercules<br />
Marek Łaz......................................................58<br />
www.zbiam.pl <strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> 3
Aktualności wojskowe<br />
Tajwańskie F-16V z 4. Taktycznego Skrzydła Myśliwskiego<br />
podczas demonstracji w bazie Chiayi;<br />
5 stycznia 2022 r. Fot. ROC Central News Agency<br />
Zakończenie modernizacji<br />
tajwańskich F-16A/B do wersji F-16V<br />
5 lutego br. centrum logistyczne AFLCM (Air Force Life Cycle Management<br />
Center) Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych (US Air Force)<br />
poinformowało o zakończeniu programu „Peace Phoenix Rising”, którego<br />
celem była modernizacja tajwańskich wielozadaniowych samolotów<br />
myśliwskich F-16A do wersji F-16V.<br />
Program „Peace Phoenix Rising” jest największym<br />
zagranicznym programem<br />
modernizacji myśliwców Lockheed Martin<br />
F-16 w historii ich użytkowania. Objął on 139<br />
F-16A/B, z których ostatni został przekazany Siłom<br />
Powietrznym Republiki Chińskiej (Tajwanu)<br />
w grudniu 2023 r. Tajwan dysponował 150<br />
wielozadaniowymi samolotami myśliwskimi<br />
F-16A/B, które zostały zakupione w 1992 r.<br />
Awionika i wyposażenie F-16V odpowiadają<br />
najnowszej konfiguracji produkcyjnej F-16<br />
opracowanej przez koncern Lockheed Martin,<br />
czyli Block 70/72. Pakiet awioniki, po zamontowaniu<br />
w pierwszym tajwańskim myśliwcu<br />
F-16A, został oblatany w Stanach Zjednoczonych<br />
16 października 2015 roku. Program „Peace<br />
Phoenix Rising” ruszył w styczniu 2017 roku.<br />
Poza pierwszymi dwoma egzemplarzami zmodernizowanymi<br />
w zakładach Lockheed Martin,<br />
modyfikacje realizował tajwański koncern lotniczy<br />
AIDC (Aerospace Industrial Development<br />
Corporation). W wewnętrznej nomenklaturze<br />
AIDC zmodernizowane F-16A/B noszą oznaczenie<br />
F-16A/B Block 20 MLU.<br />
Do listopada 2021 r. AIDC dostarczył tajwańskim<br />
siłom powietrznym 64 wielozadaniowe<br />
samoloty myśliwskie F-16V. Egzemplarze te<br />
w całości weszły na wyposażenie stacjonującego<br />
w bazie lotniczej Chiayi 4. Taktycznego Skrzydła<br />
Myśliwskiego. 18 listopada 2021 r. Siły Powietrzne<br />
Republiki Chińskiej, podczas oficjalnej uroczystości,<br />
ogłosiły osiągnięcie przez skrzydło<br />
gotowości operacyjnej dla myśliwców F-16V.<br />
11 stycznia 2022 r. skrzydło utraciło w katastrofie<br />
jeden samolot F-16V, który rozbił się<br />
podczas lotu szkoleniowego. Kolejna partia<br />
samolotów F-16V znalazła się na wyposażeniu<br />
stacjonującego w bazie lotniczej Hualien 5. Taktycznego<br />
Skrzydła Myśliwskiego.<br />
Tajwańskie wielozadaniowe samoloty myśliwskie<br />
F-16V otrzymały m.in. stacje radiolokacyjne<br />
Northrop Grumman AN/APG-83<br />
SABR z aktywną matrycą skanowania fazowego<br />
(AESA), cyfrowy komputer kontroli lotu<br />
(DFLCC), elektroniczny system wprowadzania<br />
danych (CDEEU), zintegrowany system nawigacji<br />
satelitarnej i bezwładnościowej LN-260<br />
EGI (Embedded GPS/ING), zaawansowany<br />
system transferu danych (ADTE), radiolokacyjny<br />
system identyfikacji „swój-obcy” typu<br />
AN/APX-126 CIT, taktyczne łącze transmisji<br />
danych Data Link 16. Oświetlenie zewnętrzne<br />
oraz oświetlenie kokpitu F-16V kompatybilne<br />
jest z goglami i systemami noktowizyjnymi<br />
(NVIS). Zmodernizowany i wyposażony w nowoczesne<br />
wyświetlacze wielofunkcyjne kokpit<br />
przystosowano również do użytkowania wyświetlacza<br />
nahełmowego Elbit Systems JHMCS<br />
II. Płatowiec F-16V został wzmocniony strukturalnie.<br />
Zastosowano też mocniejsze niż w wersji<br />
F-16A/B golenie podwozia, dzięki czemu<br />
myśliwce tego typu po przeprowadzonej modernizacji<br />
mogą wykonywać starty i lądowania<br />
z większym obciążeniem.<br />
Niezależnie od tego procesu w marcu 2019 r.<br />
rząd Tajwanu wnioskował o zakup 66 fabrycznie<br />
nowych wielozadaniowych samolotów myśliwskich<br />
F-16C/D Block 70. W sierpniu tego<br />
samego roku otrzymał w tej sprawie oficjalną<br />
zgodę rządu Stanów Zjednoczonych. Wartość<br />
kontraktu szacowana jest na około 8 miliardów<br />
USD. Program ten wygenerował jednak opóźnienie<br />
m.in. z powodu komplikacji, które napotkał<br />
koncern Lockheed Martin podczas opracowywania<br />
oprogramowania awioniki dla wersji<br />
Block 70. Pierwsze dwa nowe egzemplarze F-16<br />
Tajwan miał odebrać pod koniec 2023 r., jednakże<br />
potem termin ten przesunięto na trzeci<br />
kwartał tego roku.<br />
W celu dalszego zwiększenia możliwości<br />
operacyjnych floty wielozadaniowych samolotów<br />
myśliwskich F-16V koncern AIDC realizuje<br />
obecnie program „Peace Phoenix Rising Modernization<br />
II”. Jego celem jest przystosowanie<br />
myśliwców F-16V do przenoszenia przeciwradiolokacyjnych<br />
pocisków kierowanych AGM-88<br />
HARM, pocisków szybujących AGM-154 JSOW,<br />
zasobników rozpoznania obrazowego MS-110<br />
oraz zasobników wykrywających i śledzących<br />
cele powietrzne w podczerwieni typu Legion<br />
Pod (IRST). Zgodę na zakup tych ostatnich Tajwan<br />
otrzymał w sierpniu 2023 roku. Tajwańskie<br />
F-16V mają również otrzymać automatyczny<br />
system unikania kolizji z ziemią AGCAS (Automatic<br />
Ground Collision Avoidance System).<br />
Paweł Henski<br />
18 listopada 2021 r. tajwańskie siły powietrzne<br />
ogłosiły gotowość operacyjną pierwszych 64<br />
samolotów myśliwskich F-16V. Fot. MNA<br />
8<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> marzec <strong>2024</strong>
Na tropach postępu<br />
Wizja artystyczna<br />
samolotu Lockheed<br />
Martin X-59 QueSST<br />
w locie.<br />
X-59 QueSST<br />
Nowa era lotnictwa pasażerskiego<br />
Paweł Henski<br />
W kokpicie X-59<br />
centralny wyświetlacz<br />
pokazuje<br />
obraz z dwóch kamer<br />
zewnętrznych – zainstalowanej<br />
na górnej<br />
części przodu kadłuba<br />
kamery systemu<br />
SVS oraz zainstalowanej<br />
pod dziobem, w<br />
wysuwanej głowicy,<br />
multispektralnej kamery<br />
systemu Collins<br />
EVS-3600.<br />
12 stycznia <strong>2024</strong> r. amerykańska agencja kosmiczna NASA oraz „Skunk Works”, czyli oddział<br />
projektów zaawansowanych koncernu Lockheed Martin, zaprezentowały ukończony prototyp<br />
samolotu eksperymentalnego X-59 QueSST. Zbudowany został jako demonstrator technologii<br />
w realizowanym przez NASA programie QueSST (Quiet SuperSonic Technology). Celem<br />
programu jest opracowanie i przetestowanie technologii zmniejszającej głośność gromu<br />
dźwiękowego podczas przekraczania bariery dźwięku przez lecący samolot. Rozwiązania aerodynamiczne<br />
testowane w programie QueSST w przyszłości będą mogły zostać wykorzystane<br />
podczas budowy naddźwiękowych samolotów pasażerskich.<br />
Program QueSST rozpoczął się w lutym 2016 r., gdy<br />
NASA przyznała koncernowi Lockheed Martin kontrakt<br />
na budowę modelu samolotu przeznaczonego<br />
do prób tunelowych w zakresie prędkości od Ma=0,3 do<br />
Ma=1,6. Model testowano w okresie od lutego do czerwca<br />
2017 r. W sierpniu 2017 r., w ramach programie QueSST,<br />
NASA wystosowała prośbę o propozycję w sprawie projektu<br />
funkcjonalnego demonstratora technologii niskiego<br />
gromu dźwiękowego (Low-Boom Flight Demonstrator).<br />
Lockheed Martin był jedynym oferentem. 2 kwietnia<br />
2018 r. NASA przyznała Lockheedowi kontrakt o wartości<br />
247,5 miliona USD na opracowanie i budowę samolotu<br />
eksperymentalnego generującego grom dźwiękowy<br />
o niskiej głośności. Całość prac miała zostać zrealizowana<br />
przez „Skunk Works”, czyli zakład do zadań specjalnych<br />
Lockheeda (Plant 42). 26 czerwca 2018 r. siły powietrzne<br />
Stanów Zjednoczonych (US Air Force, USAF) nadały<br />
samolotowi oznaczenie X-59 QueSST. W nomenklaturze<br />
USAF litera X oznacza samolot eksperymentalny. Do<br />
października 2018 r. zrealizowano trwające trzy tygodnie<br />
testy w tunelu aerodynamicznym centrum badawczego<br />
14<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> marzec <strong>2024</strong>
Na tropach postępu<br />
Koniec programu FARA<br />
i dalsze plany US Army<br />
Paweł Henski<br />
8 lutego <strong>2024</strong> r. armia Stanów Zjednoczonych (US Army) ogłosiła zakończenie programu budowy<br />
nowego śmigłowca szturmowo-zwiadowczego – FARA (Future Attack Reconnaissance Aircraft).<br />
W rozpoczęty w połowie 2018 r. program armia zainwestowała ok. 2,5 mld USD, planując wydać do<br />
2029 r. kolejne pięć miliardów dolarów. Kontrowersyjna decyzja US Army powiązana jest jednakże<br />
z szerszym planem restrukturyzacji lotnictwa armijnego. Obejmuje on wcześniejsze zakończenie<br />
programu modernizacji floty wielozadaniowych śmigłowców transportowych Sikorsky UH-60L<br />
Black Hawk do wersji UH-60V, wcześniejsze wycofanie ze służby systemów bezzałogowych statków<br />
powietrznych (BSP) klasy taktycznej krótkiego zasięgu RQ-7B Shadow 200 oraz systemów BSP klasy<br />
mini RQ-11B Raven, jak również zamrożenie planu rozpoczęcia produkcji nowego silnika turbowałowego<br />
General Electric Aerospace T901 opracowanego w ramach programu ITEP.<br />
Prototyp śmigłowca<br />
szturmowo-zwiadowczego<br />
Boeing/<br />
Sikorsky RAH-66<br />
Commanche podczas<br />
testów; 3 stycznia<br />
1997 r. RAH-66 był<br />
niezwykle zaawansowaną<br />
konstrukcją,<br />
z wieloma nowatorskimi<br />
rozwiązaniami.<br />
Program FARA dołączył do czterech poprzednich,<br />
nieudanych prób wdrożenia do służby nowego śmigłowca<br />
szturmowo-zwiadowczego dla US Army. Najbardziej<br />
spektakularnym i najbardziej kosztownym był<br />
rozpoczęty w 1991 r. program budowy śmigłowca Boeing/<br />
Sikorsky RAH-66 Commanche, który miał zastąpić uzbrojone<br />
śmigłowce rozpoznawcze Bell OH-58 Kiowa Warrior.<br />
RAH-66 był szybkim, opancerzonym śmigłowcem o nowatorskiej<br />
konstrukcji, wykonanym w technologii utrudnionej<br />
wykrywalności (stealth). RAH-66 posiadał chowane podwozie<br />
oraz boczne komory kadłubowe na uzbrojenie powietrze-ziemia<br />
– rozwiązania, które „powróciły” w programie<br />
FARA. Zbudowano dwa prototypy śmigłowca RAH-66, któ-<br />
re testowano w latach 1996–2004. Armia planowała zakup<br />
łącznie 650 egzemplarzy. W 2002 r. okazało się, że program<br />
w znacznym stopniu przekroczył zakładany budżet, i pomi-<br />
Bell ARH-70 Arapaho (oparty na cywilnej konstrukcji Bell 407)<br />
został zwycięzcą w skasowanym w 2008 r. przez US Army programie<br />
Armed Reconnaissance Helicopter (ARH).<br />
18<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> marzec <strong>2024</strong>
Siły powietrzne<br />
Pierwsze bombowce<br />
Tu-160M gotowe do służby<br />
Piotr Butowski<br />
Dość nieoczekiwanie,<br />
w 2015 r. Rosjanie<br />
zdecydowali się nie<br />
tylko na modernizację<br />
swojej obecnej<br />
floty Tu-160, ale<br />
także na wznowienie<br />
produkcji bombowców<br />
tego typu.<br />
21 lutego <strong>2024</strong> r. prezydent Rosji Władimir Putin przybył do Kazania, stolicy Tatarstanu,<br />
republiki w składzie Federacji Rosyjskiej. Tam odwiedził Kazański Zakład Lotniczy, gdzie<br />
pokazano mu cztery bombowce strategiczne Tu-160M. Następnego dnia na jednym w nich<br />
Putin wykonał lot zapoznawczy.<br />
Wśród czterech bombowców, jakie wystawiono<br />
specjalnie dla Putina w hali zakładu, dwa („06”<br />
Ilja Muromiec i „07” Aleksander Mołodczij) to<br />
zmodernizowane samoloty wcześniejszej produkcji, a kolejne<br />
dwa („22” i „23”) to samoloty zupełnie nowe. Zarówno<br />
zmodernizowane, jak i nowe samoloty są takie same. Jurij<br />
Sliusar, szef Połączonej Korporacji Lotniczej (OAK), zameldował<br />
Putinowi, że te cztery samoloty są w trakcie przekazania<br />
ich Ministerstwu Obrony; z wcześniejszych wypowiedzi<br />
wiemy, że ich przekazanie było planowane w roku<br />
ubiegłym. Jeszcze jeden samolot nowej produkcji, „901” Walentina<br />
Tiereszkowa, wykonany wcześniej w ramach pracy<br />
badawczo-rozwojowej i przeznaczony do prób, znajduje się<br />
na lotnisku zakładowym w Kazaniu.<br />
Stojąc koło samolotu „22”, pierwszego Tu-160M2 nowej<br />
produkcji, jaki trafi do jednostki operacyjnej, Putin zadecydował<br />
o nadaniu samolotowi imienia Mintimera Szajmijewa,<br />
pierwszego prezydenta republiki Tatarstan w latach<br />
1991-2010. Począwszy od lat 90., wszystkie Tu-160 otrzymują<br />
nazwy własne na cześć znanych pilotów i dowódców<br />
lotnictwa, konstruktorów samolotów i innych popularnych<br />
osobistości.<br />
Następnego dnia, 22 lutego, Putin zajął miejsce pilota<br />
w samolocie Tu-160M Ilja Muromiec i odbył na nim 30-mi-<br />
nutowy lot wokół Kazania. To nie był pierwszy lot Putina<br />
na Tu-160. 16 sierpnia 2005 r., lecąc na samolocie „03” Paweł<br />
Taran (samolot pilotował ówczesny dowódca Lotnictwa<br />
Dalekiego Zasięgu generał major Anatolij Żichariew), Putin<br />
obserwował wystrzelenie nowych wtedy pocisków samosterujących<br />
Ch-555 z dwóch towarzyszących mu bombowców<br />
Aleksander Gołowanow i Aleksander Mołodczij do celów na<br />
poligonie rakietowym Pemboj na Półwyspie Kolskim.<br />
KAZ imienia Gorbunowa<br />
Kazanskij Awiacjonnyj Zawod (KAZ) imienia Siergieja<br />
Gorbunowa, będący filią firmy Tupolew, uruchamia<br />
obecnie produkcję nowych bombowców strategicznych<br />
Tu-160M2 i modernizuje bombowce Tu-160 i Tu-22M3. Kazań<br />
wytwarza także pojedyncze egzemplarze samolotu pasażerskiego<br />
Tu-214, z zamiarem rozwinięcia jego produkcji<br />
do 20 sztuk rocznie od 2027 roku. W dalszych planach jest<br />
produkcja w Kazaniu nowego bombowca strategicznego<br />
PAK DA.<br />
Zakład przeszedł w ostatnich latach modernizację wyposażenia<br />
produkcyjnego, z czego najważniejsze było odtworzenie<br />
(istniejącej w czasach ZSRR) technologii obróbki dużych<br />
paneli tytanowych, potrzebnych dla skrzydła Tu-160.<br />
W 2018 r. ruszyła (i jeszcze trwa) budowa w Kazaniu nowej<br />
26<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> marzec <strong>2024</strong>
Siły powietrzne<br />
Rosja traci kolejnego A-50<br />
Piotr Butowski<br />
23 lutego <strong>2024</strong> r., w „dzień obrońcy ojczyzny” (kiedyś dzień Armii Radzieckiej), który jest w Rosji<br />
wielkim świętem i dniem wolnym od pracy, Federacja Rosyjska straciła niezwykle cenny<br />
samolot wczesnego ostrzegania, dowodzenia i kontroli A-50. Co więcej, to już drugi samolot<br />
tego typu stracony w wojnie przeciwko Ukrainie, po innym A-50 zestrzelonym niecałe sześć<br />
tygodni wcześniej, a to oznacza, że problem jest systemowy. A-50, opracowany przez biuro<br />
konstrukcyjne Beriewa w Taganrogu na platformie samolotu transportowego Ił-76MD, jest<br />
jedynym samolotem wczesnego ostrzegania, dowodzenia i kontroli w lotnictwie rosyjskim.<br />
Kolejny A-100, powstały na bazie samolotu transportowego nowej produkcji Ił-76MD-90A,<br />
znajduje się nadal w fazie prób.<br />
Według ukraińskiego nasłuchu radiowego samolot<br />
A-50 wystartował 23 lutego o godzinie 15:50<br />
z lotniska 929. Ośrodka Prób w Locie w Achtubinsku<br />
i udał się w rejon patrolowania 500-600 km na południowy<br />
zachód. Latał w tę i z powrotem wzdłuż wybrzeża<br />
Morza Azowskiego, między lotniskami Primorsko-Achtarsk<br />
i Ziernograd w Rosji. O 18:45 samolot został trafiony pociskiem<br />
rakietowym i spadł koło wsi Trudowaja Armenia<br />
w Kraju Krasnodarskim. Najprawdopodobniej, ale nie jest<br />
to ostatecznie potwierdzone, zestrzelonym samolotem był<br />
zmodernizowany egzemplarz A-50U „42” RF-50610, który<br />
powrócił do służby po modernizacji 28 marca 2019 roku.<br />
Nie jest jasne, w jaki sposób samolot został zestrzelony,<br />
bowiem stało się to około 250 km za linią frontu, w locie na<br />
niedużej wysokości, czyli w zasadzie poza zasięgiem tych<br />
ukraińskich środków przeciwlotniczych, o jakich wiemy. Na<br />
filmie, jaki pojawił się w mediach społecznościowych widać,<br />
że A-50U został ostrzelany co najmniej dwoma pociskami<br />
rakietowymi. Załoga wiedziała o zbliżaniu się rakiet i odpaliła<br />
długą serię pułapek dla samoobrony. Jedna z rakiet<br />
uderzyła w pułapkę, ale druga poraziła samolot. Cała załoga<br />
zginęła.<br />
Ukraińcy są wstrzemięźliwi w informowaniu o sposobie<br />
zestrzelenia samolotu, podając jedynie, że była to wspólna<br />
operacja wywiadu wojskowego i Sił Powietrznych Ukrainy.<br />
Z kolei Rosjanie w mediach społecznościowych (żadnego<br />
oficjalnego komunikatu nie ma) twierdzą, że A-50U<br />
został omyłkowo zestrzelony przez własną obronę przeciwlotniczą.<br />
Samolot dozoru<br />
radiolokacyjnego<br />
Beriew A-50 jest zbudowany<br />
na platformie<br />
Ił-76MD i ma<br />
antenę radaru w<br />
obracającym się dysku<br />
o średnicy 10,8 m<br />
zamontowanym nad<br />
kadłubem.<br />
Obecnie Rosja ma<br />
sześć zmodernizowanych<br />
samolotów<br />
A-50U, a kilka A-50<br />
jeszcze czeka na<br />
modernizację. Ten<br />
A-50U „33” nosi imię<br />
Władimira Iwanowa<br />
(1920-1996), który<br />
był głównym konstruktorem<br />
systemu<br />
zadaniowego Szmiel<br />
w firmie Wega.<br />
30<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> marzec <strong>2024</strong>
Siły powietrzne<br />
Pierwszy C-130H Hercules<br />
w trakcie przygotowania<br />
do wdrożenia<br />
do eksploatacji<br />
w polskim lotnictwie<br />
wojskowym. Maszyna<br />
ma już wojskowy<br />
numer 1511.<br />
C-130H nr 1511<br />
został dostarczony<br />
w ramach procedury<br />
Ramp-to-Ramp, co<br />
oznacza, że pochodzi<br />
z jednostki USAF. Co<br />
ciekawe, egzemplarz<br />
ten jest już znany<br />
Polakom, ponieważ<br />
wcześniej był wykorzystywany<br />
do<br />
szkolenia personelu<br />
na polskie C-130E<br />
Hercules.<br />
Zmiana warty<br />
w 33. Bazie Lotnictwa Transportowego<br />
Łukasz Pacholski<br />
12 grudnia 2023 r. w 33. Bazie Lotnictwa Transportowego w Powidzu wylądował pierwszy samolot<br />
Lockheed Martin C-130H Hercules, który wzmocnił potencjał przewozowy polskiego wojskowego<br />
lotnictwa transportowego. Jednocześnie powyższe wydarzenie zapoczątkowało zmianę warty w segmencie<br />
średnich samolotów transportowych wykorzystywanych przez Siły Powietrzne.<br />
Dzięki uprzejmości 33. Bazy Lotnictwa Transportowego,<br />
wysłannik „<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong>”<br />
miał możliwość zapoznania się z przebazowanym<br />
samolotem w Powidzu. Polska, poprzez procedurę EDA (Excess<br />
Defense Articles) otrzyma od Stanów Zjednoczonych<br />
pięć samolotów Lockheed Martin C-130H Hercules – międzyrządowa<br />
umowa w powyższej sprawie została podpisana<br />
w kwietniu 2021 roku. W jej ramach polskie Ministerstwo<br />
Obrony Narodowej miało zapłacić 14,3 miliona USD<br />
za rozkonserwowanie i przebazowanie wybranych maszyn<br />
do kraju – początkowo deklarowano, że będą to egzemplarze<br />
o amerykańskich rejestracjach 85-0035, 85-0036, 85-<br />
0037, 85-0038 oraz 85-0039. Wszystkie zostały zamówione<br />
przez Departament Obrony Stanów Zjednoczonych w roku<br />
podatkowym 1985, zaczynającym się 1 października 1984<br />
i kończącym się 30 września 1985 roku. Według części informacji,<br />
zostały one dostarczone w 1986 r.<br />
Wszystkie były wykorzystywane przez 357. Eskadrę<br />
Transportową Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych –<br />
ich bazą macierzystą było lotnisko Maxwell w stanie Alabama.<br />
Co ciekawe, jest to jednostka rezerwowa, co może<br />
sugerować stosunkowo niski nalot przekazywanych transportowców.<br />
Tym nie mniej brały one udział w działaniach<br />
bojowych na Bliskim Wschodzie w latach dziewięćdziesiątych<br />
ubiegłego wieku, a także wspierały operacje NATO na<br />
obszarze byłej Jugosławii. Zgodnie z dostępnymi informacjami,<br />
cała wymieniona piątka średnich samolotów transportowych<br />
C-130H Hercules została wycofana z eksploatacji<br />
w okresie luty-wrzesień 2017 roku. Trafiły one na składowi-<br />
34<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> marzec <strong>2024</strong>
Na tropach postępu<br />
2<br />
Collaborative Combat Aircraft<br />
Wybór najlepszej opcji<br />
Józef M. Brzezina<br />
Dążenie do rozwijania w lotnictwie koncepcji „lojalnych skrzydłowych” systematycznie rozszerza<br />
się na nowe inicjatywy. Ale wciąż pozostaje bez odpowiedzi pytanie: iloma zdolnościami<br />
taki przyszły bezzałogowy bojowy statek powietrzny powinien dysponować? Dzisiejsze<br />
coraz bardziej zatłoczone i niebezpieczne środowisko operacyjne coraz bardziej komplikuje<br />
sposób wykonania zadania polegającego na wspólnym wykonaniu uderzenia na przeciwnika<br />
przez połączony zespół samolotów, złożony z kilku grup taktycznego przeznaczenia. Takie<br />
ataki grożą dużymi stratami samolotów i ludzi. Jeszcze do niedawna oczekiwano, że w przyszłości<br />
wiele samolotów załogowych zostanie całkowicie zastąpionych przez coraz bardziej<br />
zaawansowane bezzałogowe statki powietrzne stosowane w coraz większej ilości możliwych<br />
scenariuszy. Ale w ostatnich latach nastąpiło zdecydowane odejście od tej koncepcji.<br />
Program CCA to wielotorowa<br />
inicjatywa<br />
mająca na celu testowanie,<br />
rozwijanie<br />
i wdrażanie nowych<br />
koncepcji współpracy<br />
autonomicznych i połączonych<br />
zespołów<br />
załogowych i bezzałogowych<br />
statków<br />
powietrznych.<br />
Bezzałogowe bojowe statki powietrzne (BBSP) obecnie<br />
są postrzegane głównie jako uzupełnienie dla coraz<br />
bardziej kurczącej się floty coraz droższych w eksploatacji<br />
załogowych odrzutowych samolotów bojowych.<br />
Człowiek na pokładzie takiej maszyny z wielu względów jest<br />
uznawany za niezbędny element w zamkniętej pętli podejmowania<br />
decyzji o użyciu uzbrojenia. Takie myślenie ma<br />
również silne fundamenty z powodu niezwykle ważnych<br />
względów etycznych. Ograniczenia przepustowości łączy<br />
komunikacyjnych również weryfikują dotychczasowe bezzałogowe<br />
podejście do rozwoju sił powietrznych, a ludzkie<br />
oko i mózg nadal stanowią najcenniejszy z czujników, z niezrównaną<br />
kombinacją doboru najodpowiedniejszego obszaru<br />
działania i ostrości widzenia.<br />
Jednak należy zauważyć, że załogowe odrzutowe samoloty<br />
bojowe będą w coraz większym stopniu polegać na<br />
wsparciu bezzałogowych statków powietrznych. Tego typu<br />
siły wsparcia będą różniły się wielkością, kosztami, złożonością<br />
i możliwościami. Jednocześnie bezzałogowe aparaty<br />
latające w coraz większym stopniu będą zdolne do wykonywania<br />
skoordynowanych ataków w rojach oraz w pełni samodzielnych<br />
działań autonomicznych. Z tego powodu systemy<br />
BBSP podlegają coraz częściej różnym ograniczeniom<br />
i obecnie przyjmuje się, że najmniejsze i najtańsze mogą być<br />
traktowane jako w pełni zużywalne, a nawet jako jednorazowe,<br />
podczas gdy pozostałe będą mogły być wielokrotnie ponownie<br />
użyte. Jednocześnie wszystkie bezzałogowe aparaty<br />
latające są bardziej zużywalne od samolotów załogowych,<br />
szczególnie w przypadku zachodnich sił powietrznych,<br />
które są coraz bardziej nietolerancyjne wobec możliwości<br />
ewentualnych strat pilotów zasiadających w kokpitach najbardziej<br />
nowoczesnych samolotów bojowych.<br />
Najbardziej zaawansowane i najmniej zużywalne systemy<br />
BBSP, będą pełnić rolę „lojalnych skrzydłowych” –<br />
wykonując lot obok załogowego odrzutowego samolotu<br />
bojowego i zapewniając mu odpowiednie wsparcie w taki<br />
sam sposób, jak tradycyjnie wykorzystywana w lotnictwie<br />
maszyna skrzydłowego. Jednak z nowym ubezpieczeniem<br />
38<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> marzec <strong>2024</strong>
PRZEMYSŁ LOTNICZY<br />
Rywalizacja produkcyjna<br />
Airbusa i Boeinga w 2023 r<br />
Jerzy Liwiński<br />
2<br />
W ub. roku Boeing wyprodukował 528 samolotów, co na rynku producentów samolotów powyżej<br />
100 miejsc stanowi 42% udziału. Jest to o 48 szt. więcej niż przekazano liniom lotniczym rok wcześniej,<br />
o 188 więcej niż w 2021 r., ale o 278 mniej niż w najlepszym pod względem wielkości produkcji<br />
w 2018 r. (806). Osiągnięcie mniej korzystnego wyniku stało się głównie za sprawą czasowego<br />
wstrzymania montażu B787 Dreamliner i wolniejszego tempa wznawiania produkcji samolotów<br />
B737 MAX, które wcześniej były lokomotywą napędową Boeinga. W poszczególnych miesiącach produkcja<br />
samolotów przedstawiała się następująco: styczeń – 38 szt., luty – 28, marzec – 64, kwiecień<br />
– 26, maj – 50, czerwiec – 60, lipiec – 43, sierpień – 35, wrzesień – 27, październik – 34, listopad – 56<br />
i grudzień – 67.<br />
Odbiorcami samolotów produkcji Boeinga było 65<br />
operatorów, a ich największą liczbę otrzymały linie<br />
lotnicze: Southwest (87), United Airlines (79),<br />
Ryanair (52), Alaska Airlines (25), American Airlines (21),<br />
FedEx Express (15), flyDubai (13), Air India (9), panamskie<br />
Copa Airlines (9), kanadyjskie WestJet, Qatar Airways<br />
i Turkish Airways, a także firmy leasingowe: ALC Air Lease<br />
Corporation (24), AerCap (16), 777 Partners i BOC <strong>Aviation</strong><br />
Limited. Na potrzeby lotnictwa wojskowego zostało zbudowanych<br />
14 płatowców B767-2C i 5 B737-800A, które posłużyły<br />
do budowy samolotów tankowania powietrznego KC-<br />
-46A Pegasus i morskich samolotów rozpoznawczych P-8A<br />
Poseidon.<br />
W 2023 r. amerykański producent pozyskał nowe zamówienia<br />
na 1456 samolotów (B737 – 987, B767 – 30, B777 –<br />
126 i B787 – 313), a po uwzględnieniu 142 rezygnacji sprzedaż<br />
netto wyniosła 1314 szt. (B737 – 883, B767 – 30, B777<br />
– 100 i B787 – 301). Największe kontakty zostały zawarte<br />
Od chwili uruchomienia<br />
programu<br />
B787 Dreamliner<br />
amerykański producent<br />
przekazał liniom<br />
lotniczym 1110 samolotów<br />
tego typu,<br />
w trzech wersjach<br />
rozwojowych: 787-8<br />
– 396 szt., 787-9 –<br />
618 szt. i 787-10 – 96<br />
szt. Na zdjęciu lotowskie<br />
B787 Dreamliner<br />
przed terminalem<br />
Lotniska Chopina.<br />
W ub. roku Boeing wyprodukował 528 samolotów, co stanowi<br />
42% udziału w globalnym rynku producentów. Na zdjęciu B737<br />
MAX-8 linii Qatar Airways i B777F China Southern Cargo podczas<br />
lotów technicznych w zakładach producenta.<br />
46<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> marzec <strong>2024</strong>
KOSMOS<br />
Waldemar Zwierzchlejski<br />
Aktualna mapa<br />
aktywnych<br />
satelitów.<br />
Czy grozi nam wojna jądrowa<br />
w kosmosie?<br />
14 lutego Michael R. Turner, szef komisji wywiadu w Izbie Reprezentantów Stanów Zjednoczonych<br />
poinformował, że udostępniła ona wszystkim członkom Kongresu informację o poważnym<br />
zagrożeniu dla bezpieczeństwa narodowego. Choć Turner nie sprecyzował jasno, o jakie zagrożenie<br />
chodzi, amerykańskie media wskazują, że ma ono związek z Federacją Rosyjską, a konkretnie<br />
z rzekomymi planami wystrzelenia przez nią broni nuklearnej w przestrzeń kosmiczną. Informacja<br />
ta wzbudziła – nie tylko w Stanach Zjednoczonych – wielkie zaniepokojenie. Jednocześnie<br />
Turner wezwał prezydenta Bidena, by odtajnił wszystkie informacje związane z tym zagrożeniem<br />
tak, aby Kongres, administracja i nasi sojusznicy mogli otwarcie rozmawiać o działaniach, które<br />
należy podjąć w odpowiedzi na nie.<br />
Tymczasem doradca prezydenta Stanów Zjednoczonych<br />
ds. bezpieczeństwa narodowego Jacob J. Sullivan<br />
15 lutego spotkał się z Turnerem i innymi kongresmanami<br />
zajmującymi się kwestiami bezpieczeństwa<br />
i obrony. Wyraził zdziwienie tym, że Turner wypowiedział<br />
się publicznie jeszcze przed tym, zaplanowanym wcześniej<br />
spotkaniem. Dwa źródła zaznajomione z obradami na Kapitolu<br />
stwierdziły w rozmowie z ABC News, że ostrzeżenie<br />
rzeczywiście ma związek z planami Rosjan wystrzelenia<br />
broni nuklearnej w przestrzeń kosmiczną. Podkreśliły<br />
jednak, że nie chodzi o zrzucenie broni nuklearnej na Ziemię,<br />
a raczej o jej ewentualne użycie przeciwko satelitom.<br />
W odpowiedzi na publikacje mediów prezydent Joseph R.<br />
Biden Jr. potwierdził, że Rosja opracowuje broń przeciwsatelitarną,<br />
o czym USA wiedzą od kilku lat, ale w jego ocenie<br />
nie zdecyduje się na jej umieszczenie w kosmosie. Podkreślił,<br />
że nie stanowi ona zagrożenia dla życia ludzkiego.<br />
Równocześnie rzecznik Kremla Dmitrij Pieskow zasugerował,<br />
że doniesienia w tej sprawie mają stanowić sztuczkę<br />
Białego Domu, której celem jest przekonanie Kongresu do<br />
54<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> marzec <strong>2024</strong>
Siły powietrzne<br />
Pierwszy egzemplarz<br />
Super Herculesa<br />
Armée de l’Air<br />
w wersji transportowej<br />
C-130J-30 w locie<br />
nad terytorium<br />
Francji.<br />
Francusko-niemiecka jednostka<br />
samolotów Hercules<br />
Marek Łaz<br />
Francusko-Niemiecka Eskadra Transportu Powietrznego (Binational Air Transport Squadron –<br />
BATS) „Rhin/Rhein” realizuje misje taktycznego transportu lotniczego z lotnisk stałych jak i z nieutwardzonych<br />
lądowisk z minimalnym tylko zabezpieczeniem infrastrukturalnym. W ten sposób<br />
wypełnia lukę w możliwościach taktycznego transportu lotniczego zidentyfikowaną w niemieckim<br />
raporcie z 2016 r., w którym przeanalizowano skutki wycofania z eksploatacji samolotów transportowych<br />
C-160 Transall. Niemniej jednak transportowiec Lockheed Martin C-130J Super Hercules<br />
nie jest bezpośrednim następcą C-160 Transall. Ponadto jednostka jest w stanie zatankować w locie<br />
inne statki powietrzne, w tym śmigłowce, za pomocą wielozadaniowych samolotów transportowo<br />
-tankujących KC-130J znajdujących się w jej wyposażeniu. Koordynatorem globalnego taktycznego<br />
transportu lotniczego jest Dowództwo Europejskiego Transportu Powietrznego (European Air<br />
Transport Command – EATC; tworzy je porozumienie siedmiu państw członkowskich Unii Europejskiej:<br />
Belgia, Francja, Hiszpania, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy).<br />
W<br />
2015 r., aby móc zrealizować zapotrzebowanie<br />
Dowództwa Sił Specjalnych (Commandement<br />
des forces spéciales – COS) Francji, w ramach<br />
dyskusji dotyczącej aktualizacji ustawy o programie zakupów<br />
wojskowych (Loi de programmation militaire – LPM)<br />
na lata 2014-2019, przewidziano zakup samolotów transportowych<br />
Lockheed C-130H Hercules „z drugiej ręki”<br />
z możliwością tankowania śmigłowców w locie (wersja ta<br />
była wykorzystywana przez francuskie siły powietrzne<br />
od 1987 r., w liczbie czternastu egzemplarzy, w tym pięć<br />
C-130H i dziewięć C-130H-30, z przedłużonym kadłubem).<br />
Dotychczas, w tym zakresie, korzystano ze wsparcia amerykańskiego<br />
i włoskiego. Dodatkowym argumentem przemawiającym<br />
za takim rozwiązaniem było wymaganie COS<br />
dotyczące wyposażenia samolotów transportowych wsparcia<br />
operacji specjalnych w wyrzutnie pocisków powietrzeziemia<br />
AGM-176 Griffin.<br />
Francuskie samoloty Super Hercules<br />
Ostatecznie jednak pomimo zastrzeżeń budżetowych<br />
francuska Dyrekcja Generalna ds. Uzbrojenia (Direction<br />
générale de de l’armement – DGA) skierowała w 2015 r. do<br />
rządu Stanów Zjednoczonych zapytanie o możliwość zakupu<br />
czterech fabrycznie nowych samolotów C-130J Super<br />
Hercules. W odpowiedzi w dniu 10 listopada amerykańska<br />
administracja dała zielone światło na zakup czterech samolotów<br />
tego typu, w tym dwóch w konfiguracji transportowej<br />
C-130J-30 i dwóch w konfiguracji transportowo-tankującej<br />
KC-130J wraz z odpowiednim zapasem części zamiennych,<br />
w tym cztery silniki Rolls-Royce AE-2100D, proponując<br />
cenę 650 milionów USD (pozyskanie samych samolotów<br />
miało kosztować 355 mln USD). Decyzja o zakupie tych samolotów<br />
zapadła 15 grudnia 2015 r., podczas posiedzenia<br />
francuskiego Ministerialnego Komitetu Inwestycyjnego. 29<br />
stycznia 2016 r. DGA poinformowała oficjalnie, że zamówiła<br />
58<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> marzec <strong>2024</strong>
Zespół Badań<br />
i Analiz Militarnych<br />
CZASOPISMA<br />
SPECJALISTYCZNE<br />
WWW.ZBIAM.PL<br />
PORTAL INFORMACYJNY<br />
RAPORTY SPECJALNE<br />
I ANALIZY<br />
z b i a m . p l
Change language