promocja

www.zbiam.pl
NUMER SPECJALNY 1/2024
Styczeń-Luty
cena 25,00 zł (VAT 8%)
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
Spitfire
Francja 1941
INDEX: 409138
ISSN: 2450-3495
W NUMERZE:
Warszawska
BPM w walce
Noc z 17 na 18 września 1939 r.
upłynęła na podciąganiu
oddziałów borykających się
z coraz większymi trudnościami
w zaopatrywaniu w benzynę oraz
gromadzeniu amunicji do walki.
Opóźniony o dobę atak…
Wojna minowa
U-Bootów
W czerwcu 1942 r. okręty podwodne
rozpoczęły stawianie zagród
minowych także u wschodnich
wybrzeży USA, bo dotąd
ich dowódcy koncentrowali się
wyłącznie na atakach torpedowych
na napotkane statki…

N O W A P R E N U M E R A T A 2 0 2 4
Z A M Ó W P R E N U M E R A T Ę P A P I E R O W Ą I U Z Y S K A J
D O S T Ę P D O E - W Y D A Ń A R C H I W A L N Y C H
Wojsko i Technika
Prenumerata roczna: 264,00 zł | 12 numerów
Obejmuje numery od 1/2024 do numeru 12/2024.
Lotnictwo Aviation International
Prenumerata roczna: 258,00 zł | 12 numerów
Obejmuje numery od 1/2024 do numeru 12/2024.
Wojsko i Technika Historia
+ numery specjalne (6+6)
Prenumerata roczna: 300 zł | 12 numerów
Obejmuje 6 numerów regularnych i 6 numerów
specjalnych wydawanych w 2024 roku.
Prenumeratę zamów najpóźniej do końca lutego 2024 r. na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl
lub dokonaj wpłaty na konto bankowe nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976

Noc z 17 na 18 września 1939 r.
upłynęła na podciąganiu
oddziałów borykających się
z coraz większymi trudnościami
w zaopatrywaniu w benzynę oraz
gromadzeniu amunicji do walki.
Opóźniony o dobę atak…
W czerwcu 1942 r. okręty podwodne
rozpoczęły stawianie zagród
minowych także u wschodnich
wybrzeży USA, bo dotąd
ich dowódcy koncentrowali się
wyłącznie na atakach torpedowych
na napotkane statki…
Vol. X, nr 1 (49)
www.zbiam.pl
NUMER SPECJALNY 1/2024
Styczeń-Luty
cena 25,00 zł (VAT 8%)
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
Spitfire
Francja 1941
NUMER SPECJALNY 1/2024 1
INDEX: 409138
I SN: 2450-3495
W NUMERZE:
Warszawska
BPM w walce
Wojna minowa
U-Bootów
Na okładce: Supermarine Spitfire Mk I.
Rys. Jarosław Wróbel
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
Nakład: 14,5 tys. egz.
Redaktor naczelny
Jerzy Gruszczyński
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl
Redakcja techniczna
Dorota Berdychowska
dorota.berdychowska@zbiam.pl
Korekta
Stanisław Kutnik
Współpracownicy
Władimir Bieszanow, Michał Fiszer,
Tomasz Grotnik, Andrzej Kiński,
Leszek Molendowski, Marek J. Murawski,
Tymoteusz Pawłowski, Tomasz Szlagor
Wydawca
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
Ul. Anieli Krzywoń 2/155
01-391 Warszawa
office@zbiam.pl
Biuro
Ul. Bagatela 10/17
00-585 Warszawa
Dział reklamy i marketingu
Andrzej Ulanowski
andrzej.ulanowski@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
office@zbiam.pl
Reklamacje
office@zbiam.pl
Prenumerata
realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można składać
bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
lub kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Copyright by ZBiAM 2024
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne
rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie
opiniami sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi
odpowiedzialności za treść zamieszczonych
ogłoszeń i reklam. Więcej informacji znajdziesz
na naszej nowej stronie:
www.zbiam.pl
w numerze:
BITWY I KAMPANIE
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Atak Niemiec na Belgię, Holandię, Luksemburg (2) 4
MONOGRAFIA LOTNICZA
Marek J. Murawski
Focke-Wulf Fw 190 A. Obrona powietrzna Rzeszy:
marzec – maj 1944 r. (7)
WOJNA NA MORZU
Tadeusz Kasperski
Operacje minowe U-Bootów w latach 1941-1945 36
WOJNA W POWIETRZU
Tomasz Szlagor
Ofensywa Spitfire’ów. Wojna powietrzna nad Francją 1941 (1) 50
WOJSKA DESANTOWE
Tymoteusz Pawłowski
Wojska powietrzno-lądowe po II wojnie światowej (2) 66
BITWY I KAMPANIE
Jędrzej Korbal
Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa w walce (2) 80
www.facebook.com/wojskoitechnikahistoria
20
3

Jacek Fiszer,
Jerzy Gruszczyński
2
Atak Niemiec
na Belgię, Holandię, Luksemburg
4
Francuzi i Brytyjczycy ocenili, że głównym teatrem konfrontacji
z nacierającymi wojskami niemieckimi będzie Belgia, jak w czasie
I wojny światowej, kiedy to niemieckie wojska zaskoczyły
Francuzów przechodząc przez neutralną Belgię i wychodząc
na tyły ich wojsk. Jeszcze nie wiedzieli, że Niemcy mają zupełnie
inny pomysł na to, jak przełamać umocnienia Linii Maginota
i że planują oni wyprowadzić główne uderzenie siłami Grupy Armii
„A” w Ardenach, natomiast Grupa Armii „B”, która nacierała
na Holandię i Belgię, jest tylko po to, by wiązać siły alianckie,
by je łatwiej było odciąć i okrążyć. Belgia była pułapką, w którą
weszły wojska francuskie i brytyjskie, a przy okazji zniszczeniu
uległy również wojska belgijskie.
Przekonanie Francuzów, którym wtórowali
Brytyjczycy, że Niemcy powtórzą schemat
działania z I wojny światowej, podejmując
wtargnięcie przez Belgię w kierunku
Paryża idąc „prawym sierpowym” w kierunku
francuskiej stolicy było niezachwiane. Tymczasem,
jak już pisaliśmy, Niemcy zdecydowali
się na niemal lustrzane rozwiązanie – „lewy
sierpowy” w kierunku Kanału La Manche, i nie
Francuska piechota z 1. Armii na pozycjach obronnych w Belgii; maj 1940 r.
przez Belgię, lecz przez Ardeny, przez Luksemburg
i południowy skrawek Belgii.
A zatem, główne siły alianckie zostały rozmieszczone
w północno-zachodniej części
Francji. Zgodnie z planem miały one wkroczyć
do Belgii, by podjąć działania obronne
na najdalszych możliwych rubieżach. Jeszcze
w 1939 r. opracowano dwa plany, Plan E
i Plan D, różniące się jedynie rubieżą, na której
należało rozwinąć obronę. Oba pochodziły
od nazw rzek, bowiem w obu przypadkach
planowano oprzeć obronę o naturalne przeszkody
terenowe, żywiąc nadzieję, że forsowanie
będzie dla Niemców na tyle trudne,
że łatwiej się tu będzie obronić. „E” pochodziło
od francuskiej nazwy Skaldy – Escaut, „D”
zaś – od położonej dalej na wschód rzeki Dijle,
która po francusku nosi nazwę Dyle.
Skalda przecina Belgię w poprzek, dzieląc
to państwo na część północną (bardziej
równinną, nizinną i płaską) oraz południową,
która dalej na południe od rzeki przechodzi
w część coraz bardziej pofałdowaną i zalesioną,
kończąc się pasmem Ardenów w południowej
Belgii i północnym Luksemburgu.
Właśnie o tę równinną część obawiano
się najbardziej, dlatego właśnie planowano
oprzeć obronę na Skaldzie, wierząc że właśnie
przez ten rejon przejdzie główna oś niemieckiego
natarcia. Skalda przepływa przez
Cambrai we Francji, płynąc dalej przez Tournai,
Gandawę i uchodząc do długiej morskiej
zatoki w Antwerpii.
Zrealizowany ostatecznie Plan D przewidywał
dojście dalej, do linii rzeki Dijle (Dyle),
płynącej z południa Belgii na północ, która
uchodziła do Skaldy w Antwerpii. Teraz linia
wojsk alianckich, przyjęta do obrony przebiegała
od Antwerpii na południe w kierunku
na wschód od Brukseli i dalej do Namur,
gdzie linia obrony miała już przebiegać
wzdłuż Mozy, aż do Sedanu i dalej. Głównym
powodem decyzji o przesunięciu wojsk dalej
w głąb Belgii było to, że sami Belgowie zaczęli
rozbudowywać własną obronę na linii rzeki
Mozy i Dijle. Tu przebiegała główna linia belgijskiej
obrony, za pasem przesłaniania.
Najtrudniejszym elementem tego planu
było to, że ruch wojsk alianckich w głąb
Belgii był możliwy dopiero po rozpoczęciu

Marek J. Murawski
Focke-Wulf Fw 190 A
Obrona powietrzna Rzeszy:
marzec – maj 1944 r.
7
20
Intensywne działania amerykańskiego
lotnictwa nad
Niemcami w lutym 1944 r.
oraz operacja „Argument”
dość poważnie wyczerpały
możliwości bojowe jednostek
myśliwskich Luftwaffe.
Powoli szala zwycięstwa
w dziennych zmaganiach
nad Trzecią Rzeszą zaczęła
się coraz bardziej przechylać
na stronę US Army Air Force
(USAAF). Amerykanie postanowili
pójść za ciosem. Celem
ich nowej ofensywy powietrznej
stała się stolica Niemiec
– Berlin.
Trudny marzec
Pierwszy nalot na Berlin zaplanowano
na 3 marca 1944 roku. Z powodu trudnych
warunków atmosferycznych został on jednak
odwołany. Nad Berlin dotarły jedynie
myśliwce eskortowe dalekiego zasięgu P-38
Lightning, należące do 20 Grupy Myśliwskiej,
dowodzonej przez Lt.Col. M. Hubbarda. Były
to pierwsze samoloty amerykańskie, które
pojawiły się nad Berlinem podczas drugiej
wojny światowej.
Tymczasem powietrzna armada, która
musiała zawrócić w połowie drogi zaatakowana
została przez niemieckie myśliwce.
Spory sukces odnieśli piloci samolotów myśliwskich
Fw 190 A należących do I./JG 11,
którzy w ciągu 30 minut zestrzelili, bez strat
własnych, cztery Latające Fortece (Fw. Rudolf
Schmid dwie, a Ofw. Eike Unger i Hptm.
Rolf Hermichen, po jednej). Łączne straty
8th USAAF wyniosły tego dnia 11 bombowców
i 8 myśliwców zniszczonych oraz
45 bombowców uszkodzonych. Zginęło
6 lotników, za zaginionych uznano 109,
a 12 odniosło rany.
W sobotę, 4 marca, 502 Latające Fortece
należące do 1st i 3rd Bomb Divisions, eskortowane
przez 770 myśliwców, zaatakowały
Berlin. Fatalne warunki atmosferyczne spowodowały,
że zaledwie 30 samolotów bombowych
dotarło nad stolicę Rzeszy i zrzuciło
tam 68 ton bomb, które nie spowodowały jednak
większych strat. Piloci Sturmstaffel 1 wystartowali
z Salzwedel o 12:30 kierując się
na południe, aby przeciąć kurs bombowców.
Dopiero godzinę po starcie udało im się
nawiązać kontakt z Amerykanami nad miastem
Neuruppin. Nie zważając na zmasowany
ogień strzelców pokładowych niemieckie
myśliwce zbliżyły się do bombowców
na odległość 150 m i otworzyły morderczy
ogień z 30 mm działek MK 108. Fw. Hermann
Wahlfeld zestrzelił dwa B-17, a Uffz. Gerhard
Vivroux jeden. Strzelcy pokładowi amerykańskich
bombowców zapisali na swoje konto
jednego Fw 190 A-7 (W.Nr. 340 028, „Biała
8”), jego pilot, Fw. Walter Peinemann, odniósł
rany. Łączne straty amerykańskie wyniosły
tego dnia 16 bombowców i 28 myśliwców
zniszczonych oraz 120 uszkodzonych bombowców,
zginęło 5 lotników, uznano za zaginionych
164, a rany odniosło 11.
W poniedziałek, 6 marca, 504 B-17
i 226 B-24 eskortowane przez 801 myśliwców
USAAF powtórzyły nalot na Berlin. Tym razem
nalot się powiódł i duża część bombowców
zrzuciła swój ładunek na miasto. W walkach
obronnych wyróżnili się piloci JG 11.
O 11:45 dowódca I./JG 11, Hptm. Hermichen
spostrzegł duże zgrupowanie czterosilnikowych
bombowców poruszające się zbieżnym
kursem. Kilka minut później myśliwce
niemieckie zaatakowały od czoła 80 B-17 należących
do 13th CBW eskortowanych w tym
momencie przez zaledwie osiem samolotów
myśliwskich P-47 Thunderbolt. W ciągu
kilkudziesięciu sekund samoloty Luftwaffe
strzelając ze wszystkich luf przelatują w poprzek
amerykańskiej formacji pozostawiając
za sobą cały szereg płonących i uszkodzonych
Latających Fortec. W sumie piloci I./
JG 11 zgłosili uzyskanie dziesięciu zwycięstw
powietrznych (9 B-17 i 1 P-47), straty własne

Tadeusz Kasperski
Operacje minowe U-Bootów
w latach 1941-1945
36
Po udanym okresie działań minowych „Szarych Wilków” na wodach
wokół Wysp Brytyjskich w okresie wrzesień 1939 – marzec
1940 r. 1 , miała później miejsce dość długa przerwa w akcjach
tego typu. Większość dostępnych w tym czasie niemieckich
okrętów podwodnych zaangażowano najpierw w kampanię
norweską, a później w działania na wodach Atlantyku. Skierowano
je do walki przeciwko samotnym alianckim statkom
handlowym jak i konwojom. Dowódcom i załogom niemieckich
okrętów podwodnych szczególnie to odpowiadało, bo niezbyt
chętnie realizowano wcześniejsze zadania minowe na niebezpiecznych,
płytkich wodach. Dowodzący siłami U-Bootwaffe
kontradm. (później wiceadm.) Karl Dönitz borykał się z dodatkowym
problemem niewystarczającej ilości tych jednostek
w pierwszym półroczu wojny. Było to tym bardziej widoczne,
że kiedy Niemcy zyskali w 1940 r. liczne morskie bazy w zdobytej
Norwegii i we Francji, to nie mogli tego od razu wykorzystać
w stopniu zadowalającym, kontynuując walkę na Atlantyku.
W
1940 r. działania minowe zeszły
na dalszy plan z dodatkowych powodów.
Brytyjczycy rozwinęli już
na tyle skutecznie środki przeciwko niemieckim
minom kontaktowym i magnetycznym,
że wznowienie działań wokół Wysp Brytyjskich
dałoby niewielki efekt. Do tego obrona
tych wód znacznie wzrosła, także ich zabezpieczenie
stawianymi przez alianckie okręty
obronnymi polami minowymi. Wojnę minową
należało wznowić na zupełnie nowym
przybrzeżnym akwenie, by przyniosła jakieś
korzystne rezultaty, potrzebne były również
do tego znacznie lepsze okręty od dotychczas
używanych, bo w chwili wybuchu wojny
U-Bootwaffe nie posiadała podwodnych
stawiaczy min, tak jak floty krajów alianckich
(Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, a nawet
Polski) 2 . Należało również opracować zupełnie
nowe typy min (np. miny akustyczne
i nowe kontaktowe; te ostatnie stawiane
na znacznie głębszych wodach).
Dopiero w 1941 r. pojawiła się okazja
do przeprowadzania kolejnych operacji minowych
przez niemieckie okręty podwodne.
Było to związane z przerzuceniem w drugiej
połowie 1941 r. pewnej liczby U-Bootów
na Morze Śródziemne, gdzie obie walczące
strony bardzo chętnie wykorzystywały broń
minową. Niemcy mogli także stawiać miny
na przybrzeżnych wodach kontrolowanych
przez Rosjan już od momentu, gdy zaatakowali
Rosję Sowiecką 22 czerwca 1941 r.,
choć nie od razu tę możliwość wykorzystali,
jeśli chodzi o U-Booty. Po ataku sił japońskich
na bazę morską Pearl Harbor na Hawajach
w dniu 7 grudnia 1941 r. do wojny włączyły
się także Stany Zjednoczone i to przeciwko
wszystkim krajom Osi, ponieważ Hitler szybko
i nierozważnie wypowiedział wojnę Amerykanom.
Niemieckie okręty podwodne już
w styczniu 1942 r. w ramach operacji „Paukenschlag”
zaatakowały wschodnie wybrzeże
Stanów Zjednoczonych, choć z początku
były to akcje okrętów podwodnych z uzbrojeniem
wyłącznie torpedowym, przeprowadzane
na zasadzie „uderz i uciekaj”. Stopniowo
jednak i na tym akwenie Niemcy mieli
rozpocząć działania minowe, wykorzystując
w tym celu U-Booty. Skala tych operacji nie
była jednak na tyle duża, by to mogło Amerykanom
przysporzyć większych kłopotów.
W każdym razie musieli angażować na tych
obszarach (gdzie miny postawiono) siły trałujące
i czasowo zamykać niektóre porty,
co również miało w trakcie działań wojennych
swoje znaczenie.
Niemcy w latach 1940-1942 starali się też
nadrobić opóźnienie, jakim był w stosunku

WOJNA NA MORZU
42
Manewrujący na powierzchni niemiecki okręt podwodny U 118, ostrzeliwany 12 czerwca 1942 r.
przez samoloty z lotniskowca eskortowego USS Bogue.
min typu VIID, którym nakazano postawienie
min w kanałach żeglugowych na północ
i na południe od brzegów Irlandii.
Jako pierwszy 4 maja 1943 r. miny w Kanale
Północnym postawił U 218 kpt. mar. Richarda
Beckera. Operację minowania wykonano
pomiędzy godzinami 1:18 a 3:46 ustawiając
15 min typu SMA w kwadracie AM 02. Żadna
z tych min nie spowodowała strat.
Podobnym fiaskiem skończyła się akcja
U 217 por. mar. Kurta Reichenbacha-Klinke.
Ustawił on 13 maja taką samą „porcję” 15 min
typu SMA w kanale św. Jerzego (kwadrat
AM 89) i również bez rezultatu. Rejs bojowy
tego U-Boota 18 okazał się wyjątkowo pechowy,
bo 5 czerwca 1943 r. został on zatopiony
(z całą 50-osobową załogą) na południowy zachód
od Azorów na pozycji 30°18’N, 42°50’W
po ataku samolotów (para samolot bombowo-torpedowy
Avenger i myśliwiec Wildcat)
z lotniskowca eskortowego USS Bogue.
O wiele bardziej słuszną decyzją Niemców
był plan zaminowania podejścia do ważnego
kanadyjskiego portu Halifax i nasuwa się pytanie,
czemu tego nie próbowano dokonać
wcześniej – już w 1942 r. Bowiem dopiero
1 czerwca 1943 r. U 119 (typu XB) kpt. mar.
Ostatnie chwile celnie trafionego bombami głębinowymi U 118.
Horsta-Tessena von Kameke ustawił w tym
rejonie swoje wszystkie 66 min i wycofał się
pomyślnie. Zaledwie dwa dni po tej operacji
minowej panamski frachtowiec Halma
o pojemności 2937 BRT (z konwoju BX 55)
wszedł na minę na pozycji 44°17’N, 62°23’W
i poszedł na dno, na szczęście bez ofiar w ludziach.
Na jeszcze jedną z min tej zagrody
wszedł 28 lipca 1943 r. większy amerykański
frachtowiec typu Liberty o nazwie John
A. Poor (7176 BRT) z konwoju BX 65 i został
ciężko uszkodzony 19 . Zginęły 34 osoby,
39 uratowano. Ten drugi sukces był dla załogi
U 119 w zasadzie „pośmiertny”, bo U-Boot
w drodze powrotnej został w Zatoce Biskajskiej
już 24 czerwca 1943 r. staranowany i zatopiony
na pozycji 44°59’N, 12°24’W przez
słynny sloop HMS Starling 20 . Cała niemiecka
załoga (57 osób) zginęła.
Pod Halifax miał dotrzeć i postawić większą
zagrodę U 118 kmdr. ppor. Wernera
Czygana. Ale jego samego i większość załogi
spotkał tragiczny los 12 czerwca 1943 r.,
gdy samoloty z lotniskowca eskortowego
USS Bogue (wykorzystującego rozszyfrowane
depesze U-Bootów, dotyczące ich wcześniejszych
spotkań) wykryły go i rozpoczęły
zaciekłe ataki lotnicze. Celne bomby zmusiły
uszkodzony podwodny stawiacz min
do wynurzenia. Rozpaczliwie manewrując,
próbował on odeprzeć następne ataki ogniem
broni przeciwlotniczej. Nie miał jednak
większych szans, atakowany przez 7 maszyn!
Ich ostrzał wkrótce wyeliminował działka
plot. kal. 20 mm i wówczas celnie zbombardowano
U-Boota. Jedna z bomb głębinowych
dodatkowo spowodowała detonację
przewożonych na okręcie min typu SMA.
U 118 poszedł na dno na pozycji 30°49’N,
33°49’W. Razem z nim zginęły 43 osoby,
w tym wszyscy oficerowie. Amerykanie
uratowali 16 rozbitków.
Pod afrykański port Dakar wysłano U 214
(typu VIID) por. mar. Rupprechta Stocka 21 .
Jego okręt dotarł w rejon portu 4 czerwca
1943 r. 22 i w godzinach 15:01-19:29 postawiono
15 min typu SMA. Na jedną z min
tej zagrody wszedł 20 czerwca na pozycji
14°34’N, 17°28’W amerykański frachtowiec
Santa Maria (6507 BRT) i został uszkodzony
(zginął 1 marynarz).
7 lipca 1943 r. z bazy La Pallice wyruszył
U 373 typu VIIC (kpt. mar. Paul-Karl Loeser),
który zabrał 12 min typu TMB w celu postawienia
ich pod marokańskim portem Lyautey
(u ujścia rzeki Sebou). Planu tego nie udało
się zrealizować, ponieważ 24 lipca w pobliżu
wyspy Madera niemiecki okręt podwodny
zaatakowała para samolotów (Avenger
i Wildcat 23 ) z lotniskowca eskortowego USS
Santee. Bombardowanie i ostrzał z samolotów
spowodowały uszkodzenia okrętu
i ofiary wśród załogi; poległo 2 członków
załogi a 7 było rannych. Po raporcie Loesera
najpierw zaplanowano spotkanie 5 sierpnia
z U 190 (typu IXC), lecz do niego nie doszło.
Ostatecznie, 16 sierpnia, uszkodzony
okręt podwodny U 373 powrócił do bazy
La Pallice bez asysty, lecz misja minowa nie
została zrealizowana.
Podobne problemy napotkano przy próbie
przeprowadzenia następnych misji minowych
w lipcu 1943 r. Z bazy St. Nazaire wyruszył
U 607 typu VIIC (por. mar. Wolf Jeschonnek).
Na okręt podwodny zabrano 8 min typu TMC
w celu postawienia ich pod portem Kingston
na Jamajce. Lecz już 13 lipca na północny
zachód od hiszpańskiego Przylądka Ortegal,
U 607, który płynął wraz z U 613 i U 455,
został zaatakowany przez łódź latającą typu
Sunderland z 228. Dywizjonu RAF. Gdy artylerzyści
okrętu podwodnego U 607 próbowali
odeprzeć atak, dwa pozostałe U-Booty uciekły
pod wodę. Ponieważ działka przeciwlotnicze
U 607 zacięły się, Sunderland celnym
ostrzałem zlikwidował ich obsługi i rzucił
celnie bomby głębinowe na pozycji 45°02’N,
09°14’W. Prócz ich detonacji los okrętu przypieczętowała
dodatkowa eksplozja przewożonych
min. Ocalało tylko 7 osób (w tym
dowódca), wyrzuconych wybuchem daleko
w morze. Pozostałych 45 członków załogi
poszło na dno wraz z okrętem.
„Uciekinier” U 613 typu VIIC, którym dowodził
kmdr ppor. Helmut Köppe, miał także
postawić 8 min typu TMC koło Jacksonsville

Tomasz Szlagor
1
Ofensywa Spitfire’ów
Wojna powietrzna nad Francją 1941
50
Ledwie dogasła bitwa
o Wielką Brytanię, RAF przeszedł
do działań zaczepnych.
Określono je dość trafnie
mianem „wychylania się nad
Francję”. Brytyjczycy rozpoczęli
tę kampanię w przekonaniu,
że szala zwycięstwa już
przechyliła się na ich stronę.
Zapłacili za to wysoką cenę.
Latem 1940 r. Niemcy nie zdołali zdominować
sił Fighter Command (komponentu
myśliwskiego RAF) na tyle, by otworzyć
sobie drogę do inwazji przez kanał La Manche.
Wyprawy bombowe Luftwaffe nie przyniosły
im spodziewanego efektu. Krótkodystansowe
samoloty myśliwskie Messerschmitt Bf 109 nie
nadawały się do zadań eskortowych. Krążąc
w pobliżu bombowców, szybko wyczerpywały
zapas paliwa i musiały wracać do Francji,
zostawiając swoich podopiecznych na pastwę
myśliwców Hawker Hurricane i Supermarine
Spitfire. Próby sprowokowania obrońców
do walki na wyniszczenie z pomocą wypadów
dużych grup Bf 109 też się nie powiodły,
ponieważ Brytyjczycy zaczęli ignorować
te wyprawy, które nie wyrządzały żadnych
realnych szkód. Reasumując, siły Fighter Command,
walcząc w defensywie, ale na własnych
warunkach, okazały się nader trudnym przeciwnikiem.
Niemcy nauczyli się na własnych
błędach i przestawili się na działania nocne.
Brytyjczycy natomiast nie nauczyli się niczego
na błędach Niemców.
Cyrkiem na wroga
Luftwaffe zaprzestała zmasowanych nalotów
dziennych na Wielką Brytanię z końcem
września 1940 r. W londyńskich sztabach
i gabinetach politycznych zapanowało euforyczne,
chociaż mało zasadne przekonanie,
że nieprzyjaciel wyczerpał siły, czyli został
pokonany. Natychmiast pojawiły się głosy,
by przejąć inicjatywę i przenieść walki nad
terytorium wroga. Głównym orędownikiem
tej strategii był, jak zawsze emanujący bojowym
duchem, Winston Churchill. W samym
RAF opinie były jednak mocno podzielone.
Ówczesny szef sztabu lotnictwa, Cyril Newall,
podobnie jak Hugh Dowding, dowódca Fighter
Command, byli zwolennikami oszczędnego
gospodarowania zasobami. Wiosną
1940 r. skutecznie oparli się presji, by wysłać
do Francji więcej myśliwców, przede wszystkim
wciąż wówczas nielicznych i bezcennych
Spitfire’ów. Dzięki temu wkrótce potem RAF
miał czym walczyć nad Anglią. Teraz jednak
taką postawę uznano za defetystyczną i zapadła
polityczna decyzja, by pozbyć się obu.
Newall został zdymisjonowany pod koniec
października, Dowding miesiąc później.
Nowym dowódcą Fighter Command został
Sholto Douglas, wcześniej zastępca szefa
sztabu lotnictwa. Kolejną ofiarą tej czystki
w szeregach RAF padł Keith Park, który
podczas bitwy o Wielką Brytanię dowodził
kluczową 11. Grupą Myśliwską, odpowiedzialną
za obronę południowo-wschodniej
Anglii, w tym Londynu. Zastąpił go Trafford
Leigh-Mallory, który do tamtej pory miał pod
komendą 12. Grupę Myśliwską, stacjonującą
dalej na północ. Park i Leigh-Mallory byli poważnie
skonfliktowani. Ten drugi upierał się
przy operowaniu formacją „wielkiego skrzydła”
(ang. Big Wing), złożoną z co najmniej
kilku dywizjonów. Zebranie tylu samolotów
do szyku zajmowało jednak sporo czasu, dlatego
notorycznie przybywały w rejon walk
spóźnione, przez co 11. Grupa nieraz musiała
odpierać naloty sama. Teraz Leigh-Mallory,
protegowany nowego dowódcy Fighter
Command, postarał się, by Park stracił stanowisko,
co nastąpiło na początku grudnia.
Sholto Douglas, ledwie otrzymał pod komendę
dywizjony Fighter Command, nie bacząc
na często występujące trudne warunki
atmosferyczne i konieczność odbudowy ich
sił po kilkumiesięcznej, morderczej batalii,
postanowił rzucić je do ofensywy. Leigh-
-Mallory natomiast dostrzegł nową okazję
do realizowania taktyki Big Wing, swojej idée
fixe. Obaj roztoczyli wizję wielkich formacji
myśliwców RAF, gromiących nad Francją niedobitki
Luftwaffe. Churchill był zachwycony.
W tym ferworze nikt nie zauważył, że teraz
role się odwrócą i tym razem to Jagdwaffe
(część myśliwska Luftwaffe) będzie miała
po swojej stronie te same atuty, które wcześniej
uczyniły Fighter Command tak trudnym
do pokonania przeciwnikiem.

WOJNA W POWIETRZU
W operacje typu Circus najczęściej angażowano bombowce Blenheim Mk IV. Ich straty podczas tych
misji były stosunkowo niewielkie, ponieważ Niemcy koncentrowali się na wybijaniu eskorty.
Blenheimów wzięło na cel lotnisko w Berck-
-sur-Mer. Towarzyszyły im jedynie dywizjony
polskiego Northolt Wing – dwa dywizjony
Hurricane’ów (w tym polski 306. Sqn) jako
bliska eskorta i Spitfire’y 303. Sqn jako górna
osłona. Niemcy dali się zaskoczyć i w Berck-
-sur-Mer bomby uszkodziły siedem Bf 109 z III./
JG 53. Wkrótce jednak dogonili wycofującą się
wyprawę. Wśród nich był Maj. Günther von
Maltzahn, Kommodore JG 53. Jego skrzydłowy,
Lt. Franz Schiess, wspominał:
Nad Dungeness Anglicy wykonują łagodny
zwrot w prawo i ten lecący najdalej po zewnętrznej
łuku zostanie nieco z boku. Kommodore
podlatuje do niego i otwiera ogień z około
50 m. Spitfire natychmiast przepada na lewe
skrzydło i pikuje pionowo, ciągnąc za sobą
długą, białą strugę. Kommodore natychmiast
odbija w górę i w prawo, robiąc mi miejsce
do ataku. Zbliżam się do następnego Spitfire’a
w szyku. Kiedy mam już nacisnąć spust, tamten
dostrzega mnie i wykręca przez prawe skrzydło
ostro do tyłu. Odkładam poprawkę i otwieram
ogień. Widzę trafienia w kadłub i kokpit. Spitfire
przewraca się na grzbiet. Nurkując za nim,
wykręcam głowę do tyłu. Całe szczęście! Widzę
całą zgraję Spitfire’ów pędzących za mną.
Szarpię drążkiem sterowym w kąt i uciekam
na łeb, na szyję. Po chwili odrywam się od nich
i wracam do bazy.
Dywizjon 303 był atakowany również
przez pilotów JG 51 – zestrzelenie Spitfire’a
zgłosił m.in. Kommodore pułku, Maj. Mölders.
Zginęli P/O Bogusław Mierzwa i P/O
Mieczysław Waszkiewicz. Dowództwo RAF
uznało wyprawę za udaną (Blenheimy zbombardowały
cel i wróciły bez strat), ale następną
operację typu Circus zleciło dopiero ponad
miesiąc później.
Dywizjony Fighter Command, mimo że nawet
po angielskiej stronie kanału La Manche
nie radziły sobie najlepiej, nadal wysyłano
na stronę francuską. Rankiem 20 kwietnia
sześć Spitfire’ów z 303. Sqn, wymiatając między
Le Touquet i St Omer, zostało przechwyconych
przez grupę Bf 109. Zginął Sgt Matĕj
Pavlovič (Czech), którego zestrzelił Hptm.
Hermann-Friedrich Joppien, Kommandeur I./
JG 51. Teraz działaniami ofensywnymi objęto
również wybrzeże Normandii. Tam 24 kwietnia
para Spitfire’ów z 616. Sqn ostrzelała bazę I./
JG 2 w Maupertus-sur-Mer niedaleko Cherbourga,
uszkadzając jednego Bf 109, zanim broniąca
lotniska artyleria przeciwlotnicza strąciła
Sgt Thomasa McDevette’a, który zginął.
Ponadto Fighter Command nadal angażowano
w operacje typu Roadstead – szczególnie
niebezpieczne, ponieważ ataki na żeglugę
przeprowadzano z małej wysokości,
dlatego eskorta bombowców była podatna
na ataki samolotów myśliwskich z góry. Rankiem
29 kwietnia 74. i 609. Sqn osłaniały trzy
Blenheimy, które niedaleko Calais nękały
przybrzeżny konwój, gdy lecący najwyżej
609. Sqn dopadły Bf 109 z II. i III./JG 51. Niemcy
uszkodzili dwa Spitfire’y, a jeden zestrzelili
(Sgt Geoffrey Bennett zginął). Ogółem
w kwietniu straty Fighter Command wyniosły
29 Spitfire’ów.
1-8 maja 1941
Na początku maja do Francji wrócił, przezbrojony
w Bf 109F, kolejny niemiecki pułk
myśliwski – JG 3 (Stab i trzy składowe Gruppen).
Zajął lotniska w St Pol/Brias, Monchy/
Breton i Lillers, położone około 70 km od wybrzeża
Pas-de-Calais. Siły Fighter Command
w maju zwiększyły się o pięć dywizjonów
Spitfire’ów: nowo sformowane, brytyjskie
122., 123. i 124. Sqn oraz czeski 313. Sqn,
a także, przezbrojony z myśliwców Curtiss
Tomahawk, kanadyjski 403. Sqn (wszystkie
wyposażono w starsze wersje Mk I i II). Produkcja
samolotów najnowszej wersji Mk V
wystarczyła, by w nie przezbroić kolejne
cztery dywizjony. Polski 303. Sqn i brytyjski
145. Sqn otrzymały natomiast pewną liczbę
Spitfire’ów wersji Mk IIb – ze starym silnikiem,
ale uzbrojoną w skrzydłowe działka.
Po południu 5 maja P/O Jean Offenberg,
Belg służący w 145. Sqn, wystartował na oblot
techniczny swojego Spitfire’a. Nie pytając
nikogo o zgodę, wybrał się na drugą stronę
kanału La Manche. Niedaleko Cherbourga
napotkał dwa wodnosamoloty He 60 z Seenotflugkommando
2 i zestrzelił jednego,
Jagdgeschwader 53 „Pik As” wrócił do Francji w drugiej połowie marca 1941 r. przezbrojony w znakomite Messerschmitty Bf 109F (na zdjęciu), z którymi
jedynie Spitfire’y najnowszej wersji Mk V mogły nawiązać równorzędną walkę. Fot. via Marek J. Murawski
56

Tymoteusz Pawłowski
Wojska powietrzno-lądowe
po II wojnie światowej
2
66
Zimna wojna toczyła się pomiędzy
blokiem wschodnim
i blokiem zachodnim. Blok
wschodni stanowił Związek
Sowiecki i jego sojusznicy
– nazywani też „satelitami”
ze względu na ograniczoną
suwerenność – z których
najważniejsi skupieni byli
od 1955 r. w Układzie Warszawskim.
Blok zachodni
stanowiły państwa niekomunistyczne
ze Stanami Zjednoczonymi
na czele, skupione
od 1949 r. w NATO.
Zimna wojna to rywalizacja pomiędzy
Stanami Zjednoczonymi a Związkiem
Socjalistycznych Republik Sowieckich,
zakończona upadkiem tego ostatniego państwa
26 grudnia 1991 roku. Początek konfliktu
trudno jednoznacznie wyznaczyć, jego geneza
sięga II wojny światowej, która nie przyniosła
Moskwie oczekiwanych owoców zwycięstwa:
podporządkowania sobie Europy Zachodniej
i zwycięstwa komunizmu na świecie.
W pierwszych latach po 1945 r. współpraca
w ramach koalicji antyhitlerowskiej jeszcze
trwała, ale pogarszała się z roku na rok. Punktów
zapalnych było wiele, ale najważniejszym
z nich była przyszłość okupowanych
Niemiec: Moskwa miała nadzieję, że Stany
Zjednoczone wycofają się z Europy, a Niemcy
zostaną zneutralizowane, co będzie pierwszym
krokiem do ich skomunizowania. Amerykanie
rozważali nawet opuszczenie Europy,
ale najpierw chcieli dać jej solidne podstawy
gospodarcze i uregulować sprawy niemieckie.
Sowieci zareagowali na to bardzo agresywnie
i w nocy 23/24 czerwca 1948 r. rozpoczęli
blokadę zachodnich stref okupacyjnych
Berlina. Dziś powszechnie uznaje się, że był
to pierwszy incydent zimnej wojny.
Blokada Berlina doprowadziła do pełnego
zaangażowania Stanów Zjednoczonych
w sprawy europejskie, a jednocześnie do podziału
Niemiec trwającego do 3 października
1990 roku. 23 maja 1949 r. nastąpiło zjednoczenie
stref okupacyjnych angielskiej, francuskiej
i amerykańskiej oraz Protektoratu Saary,
co uznaje się za początek istnienia Republiki
Federalnej Niemiec. 7 października 1949 r.
proklamowano powstanie Niemieckiej Republiki
Demokratycznej. RFN – powszechnie
znana jako Niemcy Zachodnie – była kapitalistycznym
państwem o demokratycznym
ustroju, mającym 248 717 km², którego ludność
zwiększała się z 50 do 60 milionów. NRD
– powszechnie znana jako Niemcy Wschodnie
– była socjalistycznym państwem, w którym
władzę niedemokratycznie utrzymywała
partia komunistyczna, mającym 108 333 km²,
którego ludność zmniejszała się – głównie
na skutek ucieczek do Niemiec Zachodnich
– z 18 do 16 milionów.
Sowieckie wojska
powietrznodesantowe
Podczas II wojny światowej wojska powietrzno-lądowe
Związku Socjalistycznych
Republik Sowieckich wykazały się tak niewielką
skutecznością, że pod koniec 1944 r.
dziesięć dywizji powietrzno-desantowych
zostało przemianowanych na gwardyjskie
dywizje strzeleckie i rzucone do walki jako
zwykła piechota, przede wszystkim na kierunku
węgierskim. W 1946 r. formacje te wróciły
do swoich dawnych nazw i stworzono
z nich pięć korpusów. W 1948 r. sformowano
Pierwsza „pokojowa” operacja powietrznodesantowa, czyli lądowanie Brytyjczyków w Norwegii;
maj 1945 r. W tle: samolot transportowy Short Stirling Mk V.

Jędrzej Korbal
80
Warszawska Brygada
Pancerno-Motorowa w walce
Koniec drugiej dekady września stał się dla Warszawskiej
Brygady Pancerno-Motorowej jej pierwszym i najważniejszym
sprawdzianem w trakcie walk kampanii polskiej 1939 r. Formowana
od początku czerwca wielka jednostka miała wejść
do długo oczekiwanej walki. Niestety powołanej w jasno określonym
celu brygadzie pancerno-motorowej przyszło udowadniać
swoją wartość bojową wykonując zadanie, do którego nie
została stworzona. Walki brygady płk. Roweckiego pod Tomaszowem
Lubelskim stanowią jednak ciekawy i wart dalszych
analiz epizod wykorzystania przez WP oddziałów zmotoryzowanych,
broni pancernych oraz artylerii.
Trudno określić dokładny stan brygady
płk. Roweckiego po upływie 2,5 tygodnia
kampanii. Wiadomym jest, że wielka
jednostka osiągnęła rejon Tomaszowa
Lubelskiego wyłącznie dzięki wykorzystaniu
rezerw paliwa i sukcesywnemu dokonywaniu
od kilku dni poważnych cięć w zasobach pojazdów
silnikowych. Drastyczna redukcja parku
oraz trwały niedostatek materiałów pędnych
i smarów sprawiły, że druga z polskich
brygad pancerno-motorowych jeszcze przed
wejściem do walki utraciła swój zasadniczy
atut, tj. mobilność, stając się raczej formacją,
która z trudem przewoziła już tylko swoje najpotrzebniejsze
wyposażenie. Z drugiej strony
pod rozkazami dowódcy brygady w drugiej
dekadzie września znajdował się największy
w całej kampanii polskiej komponent sił pancernych.
Poza własnym, skromnym przecież,
zasobem czołgów do WBP-M dołączyły:
22 wozy jednowieżowe 7TP z 2. i 3. Kompanii
1. Batalionu Czołgów Lekkich dowodzone
przez kpt. Stefana Kossobudzkiego,
czołgi rozpoznawcze: 10 czołgów
TKS Szwadronu Czołgów Rozpoznawczych
(szwczr) z 33. Dywizjonu Pancernego por.
Wiktora Szyksznela, 9 czołgów TKS z 62. Samodzielnej
Kompanii Czołgów Rozpoznawczych
(skczr) kpt. Stanisława Szapkowskiego,
2
4 czołgi TKS z 51. skczr kpt. Władysława Czaplińskiego
oraz 7 czołgów TK-3 szwczr kpt.
Stanisława Spodenkiewicza z 11. Dywizjonu
Pancernego. Łącznie nie mniej niż 30, maksymalnie
32 czołgi TK-3 i TKS 1 .
Wyżej wymienione wozy weszły jako
całość w skład improwizowanego zgrupowania
kierowanego przez dowódcę 11. Dywizjonu
Pancernego (dpanc) mjr. Stefana
Majewskiego. Do czołgów dołączyło również
kilka wyeksploatowanych już samochodów
pancernych – najprawdopodobniej 3 sztuki.
To niespodziewane, choć postulowane przecież
już wielokrotnie przed wojną, wzmocnienie
broni pancernych w ramach OM pogłębiało
jednak istniejący już kryzys paliwowy.
W przypadku ubytków w personelu, ponoszone
do tej pory, przez jednostki brygady,
Pułkownik Stefan Rowecki w trakcie przeglądu pododdziałów 1. psk. Forsowane przez niego wyposażenie
pułków w dodatkowe moździerze okazało się cennym wzmocnieniem w trakcie walk.

BITWY I KAMPANIE
zbliżoną wielkość. Do ww. wartości należy
dodać 303 wykazywanych przez Niemców
jeńców. Dotkliwie prezentowały się straty
w mającej kluczowe znaczenie dla natarcia
broni pancernej. Utracono 24 czołgi rozpoznawcze
TK-3/TKS, aż 12 z 22 czołgów 7TP
oraz 2 z 6 posiadanych wozów Vickers Mk E 23 .
Pod względem materiałowym walczącym
jednostkom nie brakowało amunicji,
w miarę jednak kontynuowania walki coraz
bardziej palącym problemem stawała
się opieka nad rannymi.
Atak nocny: teraz albo nigdy
W czasie kiedy psp zajmował południową
i zachodnią część Tomaszowa Lubelskiego,
a 1. psk toczył zacięte walki między Zamianami
a Kolonią Rogóźno miała miejsce kolejna
narada polskiego dowództwa. W oddalonej
od miejsca bitwy o około 15 km wsi Zapiasek
pod Krasnobrodem ustalono, że podjęta zostanie
jeszcze jedna, tym razem nocna, próba
przebicia się sił podległych gen. Piskorowi
przez Tomaszów. Dowodzący armią, mimo
że nie znał jeszcze pełnej skali strat brygady
płk. Roweckiego w ogólnym rozkazie
operacyjnym Armii „Lublin” nakazywał, aby
ponowne uderzenie przeprowadziła 23. DP.
Dywizja ta od wielu dni pozostawała w marszu
i walce i jej jednostki były przemęczone,
zdekompletowane i rozciągnięte w przestrzeni.
Z całej 23. DP udział w nocnym natarciu
mógł wziąć jedynie 11. pp oraz dywizjon
artylerii lekkiej. Z zaangażowanej w osłonie
tyłów armii 55. DPRez pod Tomaszów dotarł
jedynie jeden pułk rezerwowy. Liczebność
obu jednostek była zdecydowanie niższa niż
przewidziana etatem. W ocenie współczesnych
historyków siły 11. pp nie przekraczały
1100 oficerów i żołnierzy 24 . O ile nocne natarcie
na miasto przeprowadzić mieli piechurzy
z 23. DP, a zadaniem WBP-M była ich osłona,
to ostatecznie część brygady pancerno-
-motorowej wzięła udział w planowanym
przedsięwzięciu. Autor nie rozstrzyga, czy
rozbieżność między zamierzeniami z ww. narady,
a faktyczną realizacją działań wynika-
Inne ujęcie broni pancernej na składowisku w Tomaszowie Lubelskim.
Dwa spośród przynajmniej dziewięciu czołgów 7TP jakie Niemcy zgromadzili po zakończeniu bitwy
na składowisku w Tomaszowie Lubelskim. Żaden z nich nie nosi śladów walk.
ła z faktu, że większość rozkazów wydano
początkowo ustnie, a dopiero kilka godzin
później w nieco zmodyfikowanej już wersji
na piśmie. Być może sam plan akcji dostosowali
do sytuacji obecni na miejscu dowódcy
jednostek lub decyzję o wejściu do walki
poza ustalonym pierwotnie planem podjęli
ad hoc. Nie mniej zakres działania jaki stawiano
płk Roweckiemu mówił w pierwszej kolejności
o osłonie działań Grupy Operacyjnej
„Jagmin”, a po zdobyciu przez nią Tomaszowa
Lubelskiego uderzeniu jednostki pancerno-
-motorowej na położone na południe Bełżec
i Narol. Brak niestety informacji jak ów zamiar
miał zostać zrealizowany pod względem
technicznym, a w szczególności jak
zamierzano wyposażyć WBP-M w konieczne
do dalszych działań paliwo.
Niezbędne rozkazy dotyczące przyszłych
działań płk Rowecki wydał późnym popołudniem
18 września, kiedy podległe mu oddziały
realizowały rozkaz wycofania się
na stanowiska wyjściowe odstępując z dużym
trudem z uzyskanych pozycji. Rację należy
przyznać M. Kuchciakowi, który stwierdza,
że decyzja o udziale w natarciu na Tomaszów
była wynikiem inicjatywy dowódcy
psp ppłk. dypl. Zenona Wzacnego. Podległe
mu oddziały stłoczone w niewielkim lesie
na wschód od Ulowa oraz wzdłuż drogi Józefów
– Tomaszów Lubelski stanowiły łatwy
cel. Pozostawanie w rejonie do którego napływały
już elementy 23. DP i 55. DPRez było
dla motorowej jednostki swoistym „proszeniem
się o guza” – bombardowaniem przez
Luftwaffe lub ostrzałem artylerii niemieckiej.
W tym kontekście stanowisko ppłk. Wzacnego
przedstawione w jego sprawozdaniu wydaje
się uzasadnione:
Nie mogłem pozostać do dnia następnego
stłoczony w niedużym lesie na wschód od miejscowości
Ulów, w którym znalazły się teraz
i moje tabory i jakieś obce kolumny samochodowe
(bodajże znów ta nieszczęsna kolumna
saperów) i części 55. DPRez. Montowanie
natarcia na dzień następny (tj. 19 września
– przyp. aut.) wydawało się niecelowe. Obrona
Tomaszowa, chociaż nie zajęła z powrotem
ani lasu, ani m. Pasieki, pod wpływem zebranych
na moich oczach odwodów musiała
okrzepnąć i zaskoczyć się już nie da. Ponadto
duża przewaga broni pancernej nieprzyjaciela,
jaką po południu na własnej skórze
odczułem, nie dawała mi już żadnych szans
w walce dziennej. Pozostała tylko jedna droga
do wykonania otrzymanego zadania – próba
uderzenia nocnego. 25
Połączenie będącego już de facto batalionem
ale posiadającego jeszcze liczną
broń przeciwpancerną i maszynową psp
z liczniejszym 203. pprez ppłk. Albina Rogalskiego
i dostępną jeszcze bronią pancerną
dawało mgliste szanse na powodzenie
akcji nocnej 26 .
Ponowny atak mógł okazać się skutecznym
gdyby udało się zaskoczyć nieprzyjaciela,
co w ówczesnych uwarunkowaniach
było niemożliwe. Niestety niewielki dystans
dzielący pozycje polskie od niemieckich
sprawił, że odgłosy przygotowań, a przede
wszystkim dźwięk silników czołgowych
i gąsienic, odpowiednio wcześnie zaalarmował
wzmocnione posiłkami oddziały Wehrmachtu.
Po sygnale do ataku jaki wydano
około północy strzelcy piesi oraz piechota
z 203. pprez ruszyli do natarcia i niemal natychmiast
natrafili na zaporowy ogień. Mimo
strat oraz trudności operowania w ciemności
jeszcze przed świtem oddziały polskie zbliżyły
się do zachodnich granic Tomaszowa. Tutaj
ponownie napotkano silny opór oraz intensywny
ostrzał, co skutkowało cofnięciem się
89