promocja

BITWY I KAMPANIE
zbliżoną wielkość. Do ww. wartości należy
dodać 303 wykazywanych przez Niemców
jeńców. Dotkliwie prezentowały się straty
w mającej kluczowe znaczenie dla natarcia
broni pancernej. Utracono 24 czołgi rozpoznawcze
TK-3/TKS, aż 12 z 22 czołgów 7TP
oraz 2 z 6 posiadanych wozów Vickers Mk E 23 .
Pod względem materiałowym walczącym
jednostkom nie brakowało amunicji,
w miarę jednak kontynuowania walki coraz
bardziej palącym problemem stawała
się opieka nad rannymi.
Atak nocny: teraz albo nigdy
W czasie kiedy psp zajmował południową
i zachodnią część Tomaszowa Lubelskiego,
a 1. psk toczył zacięte walki między Zamianami
a Kolonią Rogóźno miała miejsce kolejna
narada polskiego dowództwa. W oddalonej
od miejsca bitwy o około 15 km wsi Zapiasek
pod Krasnobrodem ustalono, że podjęta zostanie
jeszcze jedna, tym razem nocna, próba
przebicia się sił podległych gen. Piskorowi
przez Tomaszów. Dowodzący armią, mimo
że nie znał jeszcze pełnej skali strat brygady
płk. Roweckiego w ogólnym rozkazie
operacyjnym Armii „Lublin” nakazywał, aby
ponowne uderzenie przeprowadziła 23. DP.
Dywizja ta od wielu dni pozostawała w marszu
i walce i jej jednostki były przemęczone,
zdekompletowane i rozciągnięte w przestrzeni.
Z całej 23. DP udział w nocnym natarciu
mógł wziąć jedynie 11. pp oraz dywizjon
artylerii lekkiej. Z zaangażowanej w osłonie
tyłów armii 55. DPRez pod Tomaszów dotarł
jedynie jeden pułk rezerwowy. Liczebność
obu jednostek była zdecydowanie niższa niż
przewidziana etatem. W ocenie współczesnych
historyków siły 11. pp nie przekraczały
1100 oficerów i żołnierzy 24 . O ile nocne natarcie
na miasto przeprowadzić mieli piechurzy
z 23. DP, a zadaniem WBP-M była ich osłona,
to ostatecznie część brygady pancerno-
-motorowej wzięła udział w planowanym
przedsięwzięciu. Autor nie rozstrzyga, czy
rozbieżność między zamierzeniami z ww. narady,
a faktyczną realizacją działań wynika-
Inne ujęcie broni pancernej na składowisku w Tomaszowie Lubelskim.
Dwa spośród przynajmniej dziewięciu czołgów 7TP jakie Niemcy zgromadzili po zakończeniu bitwy
na składowisku w Tomaszowie Lubelskim. Żaden z nich nie nosi śladów walk.
ła z faktu, że większość rozkazów wydano
początkowo ustnie, a dopiero kilka godzin
później w nieco zmodyfikowanej już wersji
na piśmie. Być może sam plan akcji dostosowali
do sytuacji obecni na miejscu dowódcy
jednostek lub decyzję o wejściu do walki
poza ustalonym pierwotnie planem podjęli
ad hoc. Nie mniej zakres działania jaki stawiano
płk Roweckiemu mówił w pierwszej kolejności
o osłonie działań Grupy Operacyjnej
„Jagmin”, a po zdobyciu przez nią Tomaszowa
Lubelskiego uderzeniu jednostki pancerno-
-motorowej na położone na południe Bełżec
i Narol. Brak niestety informacji jak ów zamiar
miał zostać zrealizowany pod względem
technicznym, a w szczególności jak
zamierzano wyposażyć WBP-M w konieczne
do dalszych działań paliwo.
Niezbędne rozkazy dotyczące przyszłych
działań płk Rowecki wydał późnym popołudniem
18 września, kiedy podległe mu oddziały
realizowały rozkaz wycofania się
na stanowiska wyjściowe odstępując z dużym
trudem z uzyskanych pozycji. Rację należy
przyznać M. Kuchciakowi, który stwierdza,
że decyzja o udziale w natarciu na Tomaszów
była wynikiem inicjatywy dowódcy
psp ppłk. dypl. Zenona Wzacnego. Podległe
mu oddziały stłoczone w niewielkim lesie
na wschód od Ulowa oraz wzdłuż drogi Józefów
– Tomaszów Lubelski stanowiły łatwy
cel. Pozostawanie w rejonie do którego napływały
już elementy 23. DP i 55. DPRez było
dla motorowej jednostki swoistym „proszeniem
się o guza” – bombardowaniem przez
Luftwaffe lub ostrzałem artylerii niemieckiej.
W tym kontekście stanowisko ppłk. Wzacnego
przedstawione w jego sprawozdaniu wydaje
się uzasadnione:
Nie mogłem pozostać do dnia następnego
stłoczony w niedużym lesie na wschód od miejscowości
Ulów, w którym znalazły się teraz
i moje tabory i jakieś obce kolumny samochodowe
(bodajże znów ta nieszczęsna kolumna
saperów) i części 55. DPRez. Montowanie
natarcia na dzień następny (tj. 19 września
– przyp. aut.) wydawało się niecelowe. Obrona
Tomaszowa, chociaż nie zajęła z powrotem
ani lasu, ani m. Pasieki, pod wpływem zebranych
na moich oczach odwodów musiała
okrzepnąć i zaskoczyć się już nie da. Ponadto
duża przewaga broni pancernej nieprzyjaciela,
jaką po południu na własnej skórze
odczułem, nie dawała mi już żadnych szans
w walce dziennej. Pozostała tylko jedna droga
do wykonania otrzymanego zadania – próba
uderzenia nocnego. 25
Połączenie będącego już de facto batalionem
ale posiadającego jeszcze liczną
broń przeciwpancerną i maszynową psp
z liczniejszym 203. pprez ppłk. Albina Rogalskiego
i dostępną jeszcze bronią pancerną
dawało mgliste szanse na powodzenie
akcji nocnej 26 .
Ponowny atak mógł okazać się skutecznym
gdyby udało się zaskoczyć nieprzyjaciela,
co w ówczesnych uwarunkowaniach
było niemożliwe. Niestety niewielki dystans
dzielący pozycje polskie od niemieckich
sprawił, że odgłosy przygotowań, a przede
wszystkim dźwięk silników czołgowych
i gąsienic, odpowiednio wcześnie zaalarmował
wzmocnione posiłkami oddziały Wehrmachtu.
Po sygnale do ataku jaki wydano
około północy strzelcy piesi oraz piechota
z 203. pprez ruszyli do natarcia i niemal natychmiast
natrafili na zaporowy ogień. Mimo
strat oraz trudności operowania w ciemności
jeszcze przed świtem oddziały polskie zbliżyły
się do zachodnich granic Tomaszowa. Tutaj
ponownie napotkano silny opór oraz intensywny
ostrzał, co skutkowało cofnięciem się
89