23 November - 06 December 2012 - Durban
23 November - 06 December 2012 - Durban
23 November - 06 December 2012 - Durban
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
zibalo zakamuva<br />
zikhombisa ukuthi<br />
sebengu-47 abantu<br />
asebeboshiwe ngokweba<br />
amakhebula lapha<br />
eThekwini. Lezi zigilamkhuba<br />
ezizenza abasebenzi<br />
bezinkotileka zikaMasipala<br />
zize zifake ama-ovaloli<br />
abomvu. Uma uhlangana<br />
nabo uzitshela ukuthi<br />
ngabasebenzi bakaMasipala.<br />
UManju Naidoo oyiMeneja<br />
engamele loluhlelo nethimba<br />
elibhekene nokwebiwa<br />
kwamakhebula uthe, “abantu<br />
kumele baqaphele<br />
izigilamkhuba ezizenza<br />
abasebenzi bezinkontileka<br />
ezithi zisebenza<br />
eMnyangweni kaGesi,<br />
bazofaka amakhebuli.<br />
Okunye okusolisayo ngabo<br />
ukuthi izimoto zabo azinazo<br />
izimpawu zikaMasipala<br />
ezicabheni.”<br />
UNaidoo uphinde wathi<br />
lezizigelekeqe zinesibindi<br />
sokweba amakhebula emini<br />
kwa bha.<br />
“Sekunezigameko eziningi<br />
lapho amakhebula ebiwa<br />
khona entathakusa. Laba<br />
babonakala ngokuthi<br />
belokhu bezula bephethe<br />
amalada nezindlawu.<br />
Izakhamizi kumele zishayele<br />
uMasipala uma zisola ukuthi<br />
kukhona okushaya amanzi<br />
kanye nokuqinisekisa ukuthi<br />
SIYAKWAMUKELA<br />
engxenyeni yesibili<br />
ngaphansi kwesihloko esithi<br />
Qonda Kangcono<br />
Amathenda. Ngaleli sonto<br />
uRomita Hanuman<br />
ukhuluma ngokuthi liyini<br />
lona ithenda, afakwa kanjani<br />
amanani kumathenda<br />
nokuthi akhangiswa kanjani<br />
amathenda.<br />
Liyini ithenda futhi<br />
lisebenza kanjani?<br />
Uma kukhona okudingayo,<br />
uya esitolo uyokuthenga.<br />
Kepha uma sikhuluma<br />
ngohulumeni, kusuke<br />
kusetshenziswa izimali<br />
zomphakathi ngakho-ke<br />
uhulumeni akakwazi<br />
ukukhetha ukuthi umsebenzi<br />
kumele alinike bani.<br />
Ngaphezu kwalokhu,<br />
uhulumeni kufanele anike<br />
wonke amabhizinisi<br />
amathuba alinganayo okuba<br />
uhulumeni athenge kuwona<br />
futhi kufanele abeke<br />
emqondweni ukuthi<br />
izinsizakalo ezenzelwa<br />
abantu zitholakala<br />
ngamanani okuyiwona<br />
angcono futhi kufanele zibe<br />
seqophelweni eliphezulu.<br />
Amathenda angena lapha-ke<br />
njengoba eyindlela<br />
kahulumeni yokumema<br />
amabhizinisi ukuthi<br />
azomthengisela ngempahla<br />
noma amenzele imisebenzi<br />
ethile ngaphansi<br />
kwenkontileka.<br />
uMasipala uyazi yini<br />
ngomsebenzi owenziwayo<br />
ezindaweni abahlala kuzo.”<br />
Ithimba elibhekena<br />
nokwebiwa kwamakhebula<br />
lisebenza ngokubambisana<br />
namaphoyisa. Leli thimba<br />
libhekene nomsebenzi<br />
wokulwa nokwebiwa<br />
kwamakhebula. Kungakho<br />
sekunenqwaba yabanye<br />
asebeboshiwe. Ngabe<br />
kwenzakalani uma zibanjwa<br />
Iqiniso: Ubani okhipha<br />
amathenda?<br />
Uhulumeni kaZwelonke,<br />
Wesifundazwe, omasipala,<br />
amabhizinisi kahulumeni<br />
kanye nezinkampani<br />
ezinkulu ezizimele.<br />
Inqubo yamathenda<br />
• Iyasiza ekutholeni<br />
impahla noma ukwenzelwa<br />
imisebenzi ethile<br />
abangaphandle<br />
kukahulumeni<br />
•Amanani aba ngcono<br />
kepha impahla nemisebenzi<br />
eyenziwayo iba sezingeni<br />
eliphezulu ngoba<br />
izinkampani ziyancintisana<br />
•Kunemithetho eqinile<br />
elawula amathenda<br />
eyenzelwe ukugwema<br />
ukudideka nokungathokozi<br />
ngomsebenzi owenziwe<br />
noma ngempahla ethengiwe.<br />
Ukusiza amabhizinisi<br />
amancane:<br />
Abantu abaningi bakholwa<br />
ukuthi uma uthole ithenda<br />
likahulumeni, usethubeni<br />
lokuceba ngokushesha.<br />
Kepha lokhu akulona iqiniso<br />
eliphelele ngoba amabhizinisi<br />
amancane nasakhula anikwa<br />
amathuba okuba asimame.<br />
Ngokuhamba kwesikhathi la<br />
mabhizinisi ayakwazi ukuba<br />
adlondlobale futhi enze<br />
inzuzo.<br />
•Ukugxila kwithenda –<br />
ungagxumeli wonke<br />
amathenda akhangiswayo<br />
Esikhathini samanje, wonke<br />
izigilamkhuba? Zibe<br />
sezinikezelwa emaphoyiseni<br />
zitheswe amacala.”<br />
Izindawo eziningi eThekwini<br />
lapho kwebiwa khona<br />
amakhebula ziyaye zibe<br />
nenkinga yokuhanjelwa ugesi<br />
kanti yizo lezi esezihlonzwe<br />
ithimba lethu njengezindawo<br />
ezehlelwa ilomshophi kanti<br />
ezinye zazo, singabala<br />
Isipingo, Umbumbulu,<br />
Sydnham, Asherville, Hillcrest<br />
umuntu ufisa ukwenza<br />
inzuzo, athuthukise<br />
nebhizinisi lakhe. Kepha<br />
abantu abaningi bacabanga<br />
ukuthi uma befaka isicelo<br />
sethenda lomsebenzi<br />
ongahambisani nebhizinisi<br />
abalenzayo, kepha babize<br />
imali encane, lokho<br />
kungababeka ethubeni<br />
lokunikezwa lowo msebenzi.<br />
Lokhu akulona iqiniso<br />
njengoba ithenda ngalinye<br />
lenziwa ngendlela yokuba<br />
ligxile emkhakheni othile<br />
womsebenzi.<br />
Khumbula:<br />
•Isibalo sabantu abafaka<br />
izicelo zamathenda siyakhula<br />
njalo, iningi linesipiliyoni<br />
futhi linamabhizinisi azimele<br />
nasekwazi ukwesekela<br />
amathenda abawafakayo.<br />
•Uma uthola ithenda<br />
lomsebenzi ongeke ukwazi<br />
ukuzenzela wena bese<br />
uwunika enye inkampani<br />
ukuba iwenze, lokho<br />
kuphambene nemigomo<br />
yokuthuthukisa abantu<br />
nokubanika amathuba<br />
•Umuntu ogxumela wonke<br />
amathenda yilowo ofaka<br />
ithenda abize imali ephansi<br />
ngokweqile kodwa ebe<br />
engawazi lowo msebenzi<br />
awufakele ithenda. Ufaka<br />
amathenda ayo yonke into<br />
ekhangiswayo kodwa ebe<br />
engenalo ibhizinisi<br />
lokufakazela ukuthi uyawazi<br />
lo msebenzi awufakele<br />
IZINDABA<br />
<strong>23</strong> Novemba – <strong>06</strong> Disemba <strong>2012</strong> Ikhasi 5<br />
UMasipala ushaya kuzwakale<br />
kwabantshontsha amakhebula<br />
Ungumhlali waseThekwini usuke wabona abantu abasolisayo abashaya sengathi bangabasenzi bezinkontileka<br />
zikagesi ezifaka amakhebula. Wenza njani? URomita Hanuman ubika ngolwazi olubalulekile lokuhlonza lezi<br />
igilamkhuba.<br />
Umasipala uxhwayisa izakhamuzi ukuba ziqaphele<br />
izigilamkhuba ezizenza abasebenzi bakaMasipala ezeba<br />
amakhebuli kagesi.<br />
Pictures: Supplied<br />
kanye nePinetown,” kusho<br />
uNaidoo.<br />
USandile Maphumulo<br />
iNhloko yoMnyango kaGesi,<br />
uthe uma kukhona<br />
izakhamizi ezikusolayo<br />
kumele zibikele amaphoyisa<br />
zingazithatheli umthetho .<br />
“Izakhamizi kumele zibike<br />
ithenda.<br />
Kufanele:<br />
•Uqinisekise ukuthi<br />
unebhizinisi eliqondile<br />
Faka amathenda aqondene<br />
nomsebenzi owenzayo<br />
•Hlelela ukuthi usebenzise<br />
wonke amathenda<br />
owatholayo ukuzikhula<br />
emkhakheni webhizinisi<br />
yakho<br />
•Hambela imihlangano<br />
yokucobelelana ngolwazi,<br />
usebenzise namathuba<br />
okuxhumana<br />
nosomabhizinisi<br />
asebemnkantshubomvu<br />
uthole nolwazi kubacosheli<br />
bezindaba nama-websites<br />
njalo<br />
•Ungabambeleli ekutheni<br />
uzothola ithenda.<br />
Osomabhizinisi<br />
asebemnkantshubomvu<br />
bangafakaza ukuthi kunzima<br />
la ngaphandle<br />
•Awukwazi ukwakha<br />
ibhizinisi ngokufaka<br />
amathenda kuphela. Kona<br />
kungasiza ukuthi kukubeke<br />
kwelinye izinga kepha angeke<br />
wazi ukuthi kungenzakalani.<br />
Zama ukuthi uthole ibhizinisi<br />
nakweminye imikhakha<br />
engekho ngaphansi<br />
kukahulumeni.<br />
Qaphela lokhu<br />
okulandelayo:<br />
•Ingabe umthengi<br />
uzokwenza inkokhelo<br />
yesikhashana ezokusiza<br />
ngemali engenayo,<br />
uma kukhona ezikusolayo<br />
ngokushayela uPhiko<br />
lwakaGesi kanye<br />
namaphoyisa. Izakhamizi<br />
akumele zikhulume<br />
nabasolekayo kodwa<br />
zibabheke ukuthi benzani<br />
kanye nemininingwane<br />
yezimoto abahamba ngazo.<br />
Sukwethulela ingxenye yesibili yamathenda<br />
ngamaholo amasonto onke,<br />
nempahla njalo?<br />
•Ngabe uzodinga imali<br />
yokuqala umsebenzi,<br />
ungakwazi yini nokuthola<br />
imali ebolekisayo?<br />
Uma uzoboleka imali ukuze<br />
wenze umsebenzi, yenza<br />
ucwaningo olufanele<br />
uqiniseke nokuthi ikhona<br />
neyokuhlinzekela inzalo<br />
yaleso sikweleti ukuze kuthi<br />
uma ulithola ithenda kube<br />
lula ukuthola imalimboleko<br />
ngokushesha.<br />
•Amaphuzu abakhethekile<br />
anikezwa abafake amathenda<br />
abanelisa izidingo ezithile<br />
ezibekiwe ezibafaka<br />
emkhakheni wabantu<br />
“ababencishwe amathuba<br />
ngesikhathi esedlule” noma<br />
abesimame. Amaphuzu<br />
abalwa ngokwemigomo<br />
ebekiwe emibhalweni<br />
yethenda.<br />
•Uma ulethe ithenda<br />
ekhelini elifanele<br />
nangesikhathi nosuku<br />
olufanele olufanele,<br />
uyobhalelwa incwadi<br />
ekwazisayo ukuthi<br />
uphumelele noma cha.<br />
•Uma ithenda lakho<br />
liphumelele kufanele uqale<br />
uhlelele ukwenza umsebenzi<br />
owufakele lelo<br />
Ukufaka amanani<br />
kumathenda<br />
•Nakhu okubalulekile uma<br />
ufaka amanani kumathenda,<br />
cabangela phezu kokuthi<br />
Izakhamizi uma zibika<br />
lenkohlakalo akuphoqelekile<br />
ukuthi zize zisho amagama<br />
azo.”<br />
Inombolo engashayelwa ithi<br />
00313119611 noma iCall<br />
Centre yakwaGesi ku-<br />
0801313111.<br />
ingakanani impahla<br />
edingekayo, isikhathi<br />
umsebenzi ozosithatha,<br />
umshuwalense, ukwehla<br />
kwamanani ezimoto nenye<br />
impahla oyisebenzisayo emva<br />
kwesikhathi senkontileka,<br />
izindleko zokwenza<br />
umsebenzi uze uphele.<br />
•Khumbula ukuthi imali<br />
ekhokhelwa abasebenzi<br />
nempahla<br />
kuyashintshashintsha,<br />
kwehle kubuye kwenyuke.<br />
Imali evame ukuhlala imile<br />
nje imali efana nogesi iholo<br />
lomnikazi, imali<br />
yokukhokhela imoto,<br />
okokubhala, njl.<br />
Uma ungaphumelelanga…<br />
•Ungapheli amandla.<br />
Phinda uzame. Kukhona<br />
okusha okufundayo njalo<br />
uma ugcwalisa amaphepha<br />
amathenda okwenza izinto<br />
zibe lula uma kukhona<br />
ithenda olitholayo. Khumbula<br />
ukuhlale uthola ulwazi<br />
lwakamuva ngemakethe<br />
yakho nabantu oncintisana<br />
nabo.<br />
•Lindela isiqephu<br />
sesithathu, lapho sizobe<br />
sibheka khona izihloko<br />
ezifana nezikhungo<br />
zokweluleka ngamathenda,<br />
amaphutha avame<br />
ukwenziwa abasebenza<br />
ngamathenda kanye<br />
namathiphu ochwepheshe<br />
kulo mkhakha.<br />
Romita.hanuman@durban.gov.za