ikasi lam - Zithethele
ikasi lam - Zithethele
ikasi lam - Zithethele
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
indaba zasekasi<br />
usesichengeni ubomi babaqhubi beebhasi<br />
VUYOKAZI NKANJENI<br />
reporter@zithethele.co.za<br />
Okokoko inkampani yeebasi<br />
iAlgoa Bus yatshintsha inlela<br />
ebiqhuba ngayo yamatikiti<br />
veki nawenyanga, itshintshela<br />
wimali ezinkozo rhoqo abakheli<br />
besebenzisa ezo bhasi,<br />
enza abaqhubi baba zizisulu zoukhuthuzwa<br />
ngoonqevu. Ngoku<br />
ufakwa amatyala amane ngemini<br />
wizikhululo zamapolisa. Ezona<br />
dawo bakhuthuzwa ngamandla<br />
uzo kungase Njoli Motors, Kokoi<br />
ourt, Avenue A, Sheya Kulati naeQeqe<br />
eZwide. Le ntlondi yenzia<br />
yile migewu ubukhulu becala<br />
wezi bhasi zasekuseni naxa kuthona<br />
ilanga.<br />
Omnye wabaqhubi beebhasi<br />
Simthebile Ndungane, owaqala<br />
ule nkampani ngo 2007 uthi sele<br />
banjwe inkunzi kabini. “Kwiiveki<br />
zintathu ezigqithileyo bendisuka<br />
dolophini ndisiya KwaZakhele.<br />
dehla ngaseNjoli Motors ndayouma<br />
KwaNdokwenza ndimisela<br />
bakhweli. Ndive ngamazwi<br />
ele esithi ‘iphi imali, sinike yone’,<br />
kanti ngabafana abathathu<br />
ephethe imipu. Khange ndilibaise<br />
kuba bendisoyikisela ubomi<br />
am, ndabanika ibhegi yemali<br />
binama R775,” utshilo okaNdunane.<br />
Lo tata wabantwana abahanu<br />
ufuna ukuyeka emsebenzini<br />
uba esithi ubeka ubomi bakhe<br />
sichengeni qho eqhuba ibhasi.<br />
Siqhuba sisoyika yonke le mihla<br />
enkampani le ayisikhathelele,”<br />
yiphethe ngolo hlobo intetho<br />
PAGE 2<br />
yakhe okaNdungane.<br />
Ugxa wakhe uKholekile Papu<br />
ungqinile ukuba imeko iye isiba<br />
maxongo, kwaye no Algoa Bus<br />
urhuq’ iinyawo. “Mna bendisuka<br />
edolophini ndisiya eTinarha,<br />
ndamiswa ngamadoda amathathu<br />
ngase NMMU Vista Campus.<br />
Xa ndileqa KwaDwesi ndive ekhwaza<br />
loo madoda ukuba ndiwanike<br />
le mali. Omnye uthe mandimise<br />
ibhasi, waze wandipokotha<br />
wathatha icell phone yam nebhegi<br />
yemali ebinama R400. Ndiqhube<br />
ndayokumisa emapoliseni ndihamba<br />
nabakhweli,” utshilo oka-<br />
Papu. Lo kaPapu kuphela komntu<br />
ophangelayo kwakhe, kodwa<br />
usapho lwakhe luxhalabile ngulo<br />
msebenzi awenzayo.<br />
Singu<strong>Zithethele</strong> sikhe sanodliwano-ndlebe<br />
noosihlalo bemibutho<br />
yabasebenzi emithathu<br />
uMhlobo Faltein we-THOR<br />
(Transport Action Retail and Gen-<br />
Thursday, 11 Oc�<br />
eral Workers Union), uSabatha<br />
Mkosi weTAWUSA (Trade and<br />
Allied Workers Union) noVuyo<br />
Mtetwa weSATAWU (South African<br />
Transport and Allied Workers<br />
Union). Bonke bathi bafumene<br />
iingxelo ezingaphaya kwe-100<br />
zokukhuthuzwa kwabaqhubi<br />
beebhasi kwesi sixeko. Bakwathe<br />
babekhe bahlala intlanganiso nabalawuli<br />
benkampani yakwa Algoa<br />
Bus ngo Julayi walo nyaka.<br />
Kuloo ntlanganiso baphakamisa<br />
le miba ilandelayo:<br />
1. Kubuyiswe iikuponi ezazikho<br />
ngaphambili ukuze kungakhwelwa<br />
ngemali.<br />
2. Kufakelwe isikhuseli sabaqhubi<br />
esivingca neembumbulu.<br />
3. Abantu banikwe inkqubo yeebhasi<br />
bazokuwazi amaxesha eebhasi.<br />
4. Kufundiswe abaqhubi ngobugewu<br />
obuthathe unyawo.<br />
5. Le nombolo yefoni yasimahla<br />
ayisebenzi.<br />
Inkampani yaphendula ngelithi:<br />
1. Inkampani ayinakuchitha mali<br />
ngokuza nenkqubo entsha de<br />
iBRT ibe imiliselwe, kwaye ngama<br />
90% abantu abakhwela ngemali<br />
ngeli lixa abekuponi ili 10%.<br />
2. Ukufakelwa kwesikhuseli<br />
sabaqhubi esivingca neembumbulu<br />
kungayidla inkampani intywenka<br />
eqikelelwa kwi R6 million.<br />
Kodwa bona bathi eyona ingcono<br />
kukufakwa kweekhamera kwibhasi<br />
nganye, ze ukuba umqhubi<br />
uyahlaselwa, acofe iqhosha elavala<br />
zonke iingcango kungaphumi<br />
mntu. Loo nto iyakubiza malunga<br />
ne R3 million.<br />
Imibutho yabasebenzi ibize<br />
iSebe Labasebenzi likazwelonke<br />
ukuba lingenelele kulo mba. Basayibethelela<br />
eyokuba ukubuy-<br />
Yenza isicelo semali mboleko!<br />
Yokulungisa indlu yakho<br />
Xa ufuna ukwazi ukuba wamkelekile<br />
SMSela kwezinombolo zilandelayo:<br />
SMS ‘Kuyasa, ID #, Name’ ku 33282<br />
Umzekelo: Kuyasa, 7212234444020, Vuyokazi Msizi<br />
tel: 041.582.4795 / 1408<br />
iswa kwemali ezibhasini yeyona<br />
nto ibeka ubomi babaqhubi esichengeni,<br />
yaye nesaphulelo se<br />
15% kubakhweli asisebenzi kuba<br />
iAlgoa Bus ifumana isibonelelo<br />
kurhulumente ukuze iibhasi zibe<br />
ngaphantsi kweeteksi ngemali<br />
yokukhwela. Sizame onke amatile-tile<br />
singu<strong>Zithethele</strong> ukuba sincokole<br />
nomhlekazi uSicelo Duze<br />
oyingqonyela yakwa Algoa Bus,<br />
kodwa walile ukuthetha nathi.<br />
Singene esixekweni sathetha nabakhweli<br />
beebhasi.<br />
U-Nomonde Sethele uthi yena<br />
uzibonele ngawakhe amehlo<br />
kukhuthuzwa umqhubi kwibhasi<br />
ebeyikhwele. “Abafana abathathu<br />
bangena nje bakhwaza bathi<br />
‘iphi imali, sinike yonke’, waze<br />
omnye wathi kuthi bakhweli singabi<br />
naxhala kuba abezanga kuthi.<br />
Ndandothukile kuba babephethe<br />
imipu. Bayoxutha loo bhegi yemali<br />
yomqhubi, behla ngaseNjoli<br />
Motors,” utshilo okaSethele.<br />
U-Ntombovuyo Sarr ophangela<br />
rhoqo ngebhasi uthi le yokubanjw’<br />
inkunzi kwabaqhubi sisonka<br />
semihla ngemihla. “Qho ndikhwela<br />
ibhasi ndiyoyika kuba nangona<br />
bekhuthuza abaqhubi okwangoku,<br />
kodwa iseza imini apho<br />
nathi singazokukhuseleka ezibhasini.<br />
U-Algoa Bus makenze icebo<br />
abuyise iikuponi ngoba le meko<br />
iye isiba mbi,” utshilo okaSarr.<br />
Isithethi esibambeleyo samapolisa<br />
uKapteni Johan Rheeder<br />
akakwazanga kusinika ngokupheleleyo<br />
inani <strong>lam</strong>adokethi avulelwe<br />
le ntlondi.<br />
Baphila ubomi bentshontsho e Wesley<br />
OMAKHWEZI GQOLA<br />
ORRESPONDENT<br />
Basothukile abahlali base<br />
Wesley nosapho lwakwa Zozo<br />
emva kwesiganeko esimanyumnyezi<br />
sokugwintwa, ze kudlwengulwe<br />
uChwayita Zozo oneminyaka<br />
engama-24. Le lokishi<br />
iyabikwa ngokundlobongela nobugwinta<br />
kuba asikokokuqala isiganeko<br />
esikumila kunje sisenzeka<br />
apho. Kwisithuba nje senyanga<br />
kwaye kwacholwa umzimba osisibhukubhuku<br />
wosana linqunyulwe<br />
umqala, ingalo kunye nemilenze.<br />
Ukanti kwiveki nje ephelileyo<br />
kucholwe ukakhayi lomntu.<br />
Usapho lwakwa Zozo lusabindekile<br />
emva kokuba abahlali<br />
bebhaqe umzimba wentombi yalo<br />
uChwayita sele ebanda, ngoMvulo<br />
weveki ephelileyo, emva<br />
kokuba le nzwakazi noogxa<br />
bayo baya kulonwabo ngokuhlwa<br />
kwangoMgqibelo, kodwa zange<br />
iphinde ibuye. Ngokokuphawula<br />
kukanina uPhumeza Zozo uthi<br />
intombi yakhe ibingenguye umntu<br />
ongevayo, okanye othanda ukuthi<br />
saa inzwane etheni, ohamba<br />
angabuyi.<br />
“Isandibindile lento yalomntwana.<br />
Andikayikholelwa nangoku,<br />
kuba umka apha nje ngesiqhelo<br />
kuba esiyokonwaba neetshomi<br />
zakhe. Nam khange ndibe nento<br />
ethi mandimnqande, kuba ndidla<br />
ngokumnqanda ndide ndimtshixele<br />
ngamanye amaxesha. Akuba<br />
ndingaluthandi oluhambo lwabo<br />
lwasebusuku, kodwa khange<br />
kubekho nto ithi thiki. Ixhala lizokuqala<br />
ukuba khona xa engabuyi<br />
ngeCawe. Yaphela imini kum. Nalapho<br />
ke ndiye ndangena ndiphu-<br />
U-Kholekile Papu ongomnye wabaqhubi abazibhaqe bengamaxhoba oonqevu kwesi sixeko, okokoko kwapheliswa<br />
iikuponi kwakhwelwa ngemali ezibhasini. Uthi abaqhubi basesichengeni kuba uAlgoa Bus akakhathali.<br />
Picture: Vuyokazi Nkanjeni.<br />
ma kumakhaya eetshomi zakhe<br />
ndibuzisa ukuba kwenzeke ntoni,<br />
yasuka yangunamnawe ukuze<br />
kube kanti ubhaqwa sele ebanda<br />
kwihlathi elingekude kuyaphi nalapha<br />
endlini,” utshilo.<br />
Ngokokuphawula kwamapolisa<br />
akukabikho mntu sele ebanjiwe<br />
ngesi siganeko, yaye uphando<br />
lusaqhuba. Ukanti bona abahlali<br />
bathi banqwenela ukuba umasipala<br />
angenelele ngokugeca la-<br />
matyholo, ndawonye nelihlathi<br />
likufuphi nezindlu, kuba besoyika<br />
ukuba hleze abanqevu bathi gqolo<br />
besenza lemikhuba.<br />
U-Phumeza Zozo ngoku ujamelene<br />
nomceli mngeni wokukhu-<br />
lisa abazukulwana bakhe ababini,<br />
abashiywe yintombi yakhe yaye<br />
uthi akazi ukuba uzakubaxelela<br />
njani kuba sele bembuza unina,<br />
yaye abaqhelanga ukuhlala ngaphandle<br />
kwakhe.<br />
Unina kaChwayita ongasekhoyo ephethe isazisi sakhe, eyonanto ashiyeke nayo njengesikhumbuzo nezakusoloko ebonisa ngayo abazukulwana<br />
bakhe ababini, abangekazi nokuba kuthekani ngonina. Pictures: Khanyisa Sinqe<br />
*each SMS costs R1.50