rok 2005 - Instytut Studiów Politycznych PAN

Postsowieckich oraz Europy Środkowej i Wschodniej) dotyczy historii najnowszej tych krajów i
stanowi znaczną część dorobku naukowego zatrudnionych tam badaczy (patrz wyżej). Podobnie jest
w przypadku Pracowni Dziejów Ziem Wschodnich II Rzeczypospolitej, którą kieruje dr Grzegorz
Motyka.
3.1. Polska w latach II wojny światowej i po 1945 r.
Problematyka badawcza z tej dziedziny wiedzy realizowana jest w Zakładzie Najnowszej
Historii Politycznej, kierowanym przez prof. dr hab. Andrzeja Paczkowskiego. Od lipca tego roku
część zespołu Zakładu rozpoczęła prace nad nowym projektem badawczym (grantem) „Centrum
władzy w Polsce 1971-1980”.
Dotychczasowe badania swoje Zakład prowadził we współpracy z Instytutem Pamięci
Narodowej (współorganizacja konferencji międzynarodowej), Cold War International History
Project, Parellel History Project „NATO-Warsaw Pact” i Wojskowym Biurem Badań Historycznych
(sympozjum z okazji prezentacji książki) oraz Instytutem Słowianoznawstwa RAN (szerzej na ten
temat we „Wprowadzeniu”).
Do 2008 r. Zakład realizować będzie wieloletni program „Władza i społeczeństwo w Polsce
1944-1989”. Badania dzielą się na dwa zasadnicze bloki – „władza” i „społeczeństwo”.
W przypadku tego pierwszego bloku to badania dotyczące działalności aparatu
bezpieczeństwa, stosunku władz partyjno-państwowych do Kościoła katolickiego, roli
„przybudówek” partii komunistycznej w latach 1948-1956 oraz kampanii propagandowej 1968 r. czy
wreszcie na temat polityki amerykańskiej wobec Polski i stanowiska polskich sił politycznych wobec
USA w okresie wchodzenia przez Polskę w fazę transformacji ustrojowej. Na te tematy ukazały się
lub zostały ogłoszone następujące ważne prace: rozdział Poland w pracy zbiorowej A Handbook of
the Communist Security Apparatus (hab. dr hab. A. Paczkowski, współautor), artykuł Policyjna
polityka. MSW wobec „Solidarności” 1982-1984 (doc. dr hab. A. Friszke), referaty Przewodnia siła –
partia komunistyczna i aparat bezpieczeństwa w Polsce 1944-1956 oraz Miejsce X Departamentu
MBP (1948-1954) na tle innych państw bloku komunistycznego (hab. dr hab. A. Paczkowski). Do tej
samej problematyki można zaliczyć artykuł tego samego autora Wywiad cywilny Polski
komunistycznej, 1945-1989.
W ramach tego bloku została przygotowana do druku obszerna monografia Sprawa śmierci
Henryka Hollanda (dr Krzysztof Persak) przedstawiająca na jednostkowym przykładzie mechanizmy
kontroli przez Służbę Bezpieczeństwa środowiska dziennikarskiego w latach 1956-1964.
Badania nad stosunkiem władz partyjno-państwowych do Kościoła katolickiego zaowocowały
publikacją tomu źródeł Wizyta Jana Pawła II w Polsce 1979. Dokumenty KC PZPR i MSW (doc. dr hab.
A. Friszke i dr Marcin Zaremba). Z tomem tym koresponduje artykuł Karol Wojtyla the Pope:
Complications for Comrades of the PUWP (dr M. Zaremba).
Zakończone zostały badania i przygotowana obszerna monografia Związek Młodzieży Polskiej
i jego członkowie (dr Marek Wierzbicki), oraz m.in.artykuł Badania nad kampanią propagandową
1968 r. (Fighting against the Shadows: The Anti-Zionist Campaign of 1968 doc. dr hab. D. Stola, w:
R. Blobaum (ed.), Antisemitism and Its Opponents in Modern Poland Do druku skierowano tom
ważnych dla poznania procesu wchodzenia w transformację ustrojową depesz wymienianych między
ambasadą USA w Warszawie a Departamentem Stanu z 1989 r. (publikacja pt. Ku zwycięstwu
„Solidarności” (hab. dr hab. A. Paczkowski, dr Paweł Sowiński, współredaktorzy).
W przypadku bloku „Społeczeństwo” opublikowano wiele prac z zakresu historii różnych
grup opozycji. (Początki Klubu Krzywego Koła i „Tygodnik Solidarność”1981 autorstwa doc. dr hab.
A. Friszke; „Wola” czyli wolność. MKK, tygodnik, Grupa Polityczna (1982-1989), dr P. Sowińskiego,
Opozycja w Polsce 1982-1989 a upadek komunizmu i „Adam Michnik”, l’enfant miracle de Kuroń et
Kołakowski, prof. dr hab. A. Paczkowskiego). Monografię Wakacje w Polsce Ludowej. Polityka władz
i ruch turystyczny (dr Paweł Sowiński) zaliczyć należy do pogranicza historii społecznej sensu stricto