Działalność morska Polaków w okresie 1918

More documents

Recommendations

Info

cji, np. o rozkładzie jazdy linii pasażerskich, o przewozie ładunków. Obrazu ich działalności dopełniają fotografie przedstawiające porty rzeczne, np. w Tczewie. Portowi tczewskiemu poświęcono zresztą trochę więcej uwagi. Do jego rozbudowy przyczyniła się dobra koniunktura dla polskiego węgla, spowodowana strajkiem angielskich górników. Z portu rzeczno-morskiego, otwartego w 1926 r., miasto awansowało � choć na krótko w 1928 r. � do roli portu morskiego. Tczew był także miejscem postoju i bazą wypadową lodołamaczy. Charakterystyczny był również dla tamtego okresu rozwój ruchu turystycznego. O atrakcyjności i komforcie wycieczek po Wiśle świadczyć może model statku pasażerskiego, tzw. salonowca, o nazwie „Bałtyk”. Był to, jak większość tego typu jednostek, statek bocznokołowy, największy spośród statków wiślanych, pełniący swe funkcje jeszcze na początku lat 70. XX wieku. Jedno z ogłoszeń, umieszczonych w gablocie, zachęca: wypoczynek nerwom dają turystyczne wycieczki wodą. Warszawa – Toruń i z powrotem. Różne typy statków zaczęto budować w polskich stoczniach. Przemysłowi stoczniowemu poświęcona została oddzielna gablota. Na terenie Polski niewielkie stocznie i warsztaty budowały statki na potrzeby wspomnianej wcześniej żeglugi śródlądowej, natomiast na wybrzeżu jedynymi „armatorami” byli rybacy indywidualni. Jedyny Gdańsk miał wielowiekowe tradycje w budownictwie okrętowym. W okresie Wolnego Miasta Gdańska działało tu nadal kilka stoczni, których sytuacja po I wojnie światowej była dość zróżnicowana. Dawna Stocznia Cesarska przekształcona została w 1922 r. we wspólną własność Polski i Wolnego Miasta Gdańska i otrzymała nazwę Danziger Werft. Na podkreślenie zasługuje fakt, że w stoczni tej zbudowano dla Polski, oprócz wspomnianych wcześniej czterech monitorów rzecznych, 15 innych statków różnej wielkości. Produkcję tę reprezentuje na ekspozycji wspaniały model statku pasażerskiego żeglugi przybrzeżnej „Gdańsk” (była również bliźniacza jednostka „Gdynia”). Unikatowym zabytkiem eksponowanym w tej części gabloty jest Wystawy 10. Szabla (pałasz), wz. 1927 r. – jedyna w okresie II Rzeczypospolitej – noszona w służbie garnizonowej i do munduru galowego oraz kordzik oficerski 10. Sword (saber), 1927 model – the only one at the time of the Second Republic to be worn as part of a field uniform or full dress, together with an officer’s dagger tablica z napisem: Uczniowie szkoły Stoczni Gdańskiej W. M. Gdańsk, przy której, być może, młodzież robiła pamiątkowe zdjęcia swoich klas. Na polskim wybrzeżu pierwszym budowniczym łodzi, a potem kutrów rybackich, był szkutnik Franciszek Ledke. Warsztat jego przekształcono w 1935 r. w Stocznię Rybacką w Gdyni. Założycielką Stoczni Gdyńskiej, zajmującej się początkowo jedynie remontami statków dla Polskiej Marynarki Wojennej, była spółka „Nauta”. W gablocie można obejrzeć model, a na podeście fragmenty konstrukcji motorówki „Samary- MUZEALNICTWO 185
186 Wystawy tanka” – pierwszego, nie licząc kutrów rybackich, statku morskiego zbudowanego w Stoczni Gdyńskiej dla Urzędu Morskiego w latach 1930-1931. W tej stoczni powstał również statek towarowy dla Żeglugi Polskiej – późniejsza „Olza”, którego model znajduje się na ekspozycji. Stocznia Gdyńska w 2 połowie lat 30. nawiązała współpracę z brytyjską stocznią J. Samuel White w Cowes, która miała służyć pomocą przy budowie ścigaczy dla Polskiej Marynarki Wojennej. W Gdyni starano się powołać Stocznię Marynarki Wojennej, jednak do realizacji tego zamiaru nie doszło, tak że posiadała ona jedynie Warsztaty Portowe w Gdyni i w Pińsku – na ekspozycji znajduje się Sztandar Kulturalno-Oświatowego Towarzystwa „Bałtyk” przy Warsztatach MW, pochodzący z 1925 roku. Działała także niewielka Stocznia Modlińska w Modlinie pod Warszawą, gdzie zbudowano m.in. patrolowiec „Batory” dla Straży Granicznej. Jednostki dla Marynarki Wojennej, takie jak monitory rzeczne, holowniki oraz galary, budowano też przez krótki czas w zakładach Ludwika Zieleniewskiego w Krakowie. Udane jachty turystyczne typu „Konik Morski” wyszły ze Stoczni Jachtowej w Gdyni. Rozwijał się również polski przemysł kooperujący ze stoczniami (np. Polskie Zakłady Optyczne w Warszawie, zakłady H. Cegielskiego w Poznaniu). Propagowanie spraw morskich Dużą rolę na tym polu odegrała Liga Morska i Kolonialna – z jej inicjatywy od 1932 r. organizowane były w całym kraju „święta morza”, ona też powołała Fundusz Obrony Morskiej, propagując rozwój polskiej floty handlowej i wojennej. Tematykę morską upowszechniały w dwudziestoleciu międzywojennym muzea o profilu morskim – pierwsza taka placówka powstała w Warszawie w 1924 r. z inicjatywy Stanisława hr. Ledóchowskiego (na ekspozycji udokumentowana fotografiami sal wystawowych, wyposażonych głównie w modele różnych statków). Ważną rolę w rozbudzaniu miłości do morza odegrała postawa i twórczość pisarska Stefana Żeromskiego, autora trylogii nadmorskiej: Wisła (1918), Wiatr od morza (1922) i Międzymorze (1923), oraz kompozycje Feliksa Nowowiejskiego – twórcy opery Legenda Bałtyku (prapremiera 28.11.1924 r. w Poznaniu). W 1925 r. w Toruniu powołano do życia Instytut Bałtycki, który prowadził badania nad historią i teraźniejszością Pomorza i polskich związków z morzem – współpracujący z nim polscy profesorowie z ogromną determinacją bronili w swych publikacjach praw pol- MUZEALNICTWO skich do Bałtyku. Na wystawie obejrzeć można kilka wydawnictw Instytutu Bałtyckiego oraz Ligi Morskiej i Kolonialnej, np. prace Józefa Borowika, Trzeba ruszyć z miejsca sprawę rozwoju rybactwa morskiego, Poznań 1927 i Aleksandra Potyrały, Przemysł okrętowy, Warszawa 1937. Kształtowała się terminologia morska w pracach: Antoniego Garnuszewskiego, Stanisława Bodniaka, Adama Kleczkowskiego i innych. Wychowanie morskie polegało m.in. na zachęcaniu do uprawiania sportów wodnych i uczestnictwa w klubach wodniackich. Na wystawie znajdują się fotografie ze spływów kajakowych i regat wioślarskich. Materiał ikonograficzny uzupełniają pojedyncze eksponaty, tj. proporczyk Polskiego Związku Kajakarskiego i pamiątkowa łyżeczka komisji sędziowskiej Polskiego Związku Towarzystw Wioślarskich. Wiele uwagi wychowaniu morskiemu poświęcał Mariusz Zaruski, człowiek o niezwykle wszechstronnej osobowości, łączący dwie pasje: sport narciarski i żeglarstwo. Skopiowane w gablocie rysunki potwierdzają również zdolności artystyczne tego wspaniałego wychowawcy młodzieży i kapitana „Zawiszy Czarnego”. Wielkim wyzwaniem dla ówczesnych polskich żeglarzy było wypłynięcie na morza i oceany. Żeglarstwo Oceaniczn ilustruje na ekspozycji rejs Władysława Wagnera, który jako pierwszy Polak w latach 1932- 1939 opłynął jachtem kulę ziemską, oraz rejs Franciszka Bohomolca i załogi jachtu „Poleszuk”. Na uwagę zasługuje niezwykle cenny dokument � „Dziennik” tego ostatniego jachtu, wypożyczony dzięki uprzejmości pani Anny Winnickiej. Obok gabloty, na postumencie, eksponowany jest kajak, tzw. składak; wyżej zaś umieszczono drewniany szkielet kajaka. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że kajakarstwo było wyjątkowo popularnym sportem w dwudziestoleciu międzywojennym. Ciekawym, nigdy wcześniej nie prezentowanym tematem, jest żeglarstwo w Wolnym Mieście Gdańsku. W gablocie, która nosi tytuł „Sporty wodne w WMG”, zgromadzono unikatowe pamiątki, takie jak np. okładka do menu pierwszego gdańskiego klubu wodnego „Victoria”, linka do dzwonu (ryndabulina) i rękawica bosmańska z największego gdańskiego jachtu „Peter von Danzig” oraz proporzec Akademischer Segler-Verein zu Danzig (trzy ostatnie zabytki są darem Klausa Böhma z Niemiec dla muzeum). Obraz rozwoju niemieckich sportów wodnych uzupełniają fotografie z archiwum Wolfganga Vogta. Na przeciwległym biegunie znajdują się pamiątki związane z polskimi klubami żeglarskimi: banderka i odznaka żeglarska Polskiego Klubu Morskiego oraz emblemat na czapkę Pierwszego Polskiego Klubu Yachtowego, należący do Józefa Klejnot-Turskiego,
Page 1 and 2: 176 Wystawy Elżbieta Wróblewska
Page 3 and 4: 178 Wystawy cją poznawczą pełni
Page 5 and 6: 180 Wystawy 5. Modele jachtów „Z
Page 7 and 8: 182 Wystawy 7. Tablica z napisem: U
Page 9: 184 Wystawy jego tle swego pobytu w
Page 13 and 14: 188 Wystawy poświęcono także roz
Page 15 and 16: 190 Wystawy lotnictwa obrony wybrze

Działalność morska Polaków w okresie 1918

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?