Esperanto en dialogo Grammatik zu Lektion 4 / gramatiko de leciono ...
Esperanto en dialogo Grammatik zu Lektion 4 / gramatiko de leciono ...
Esperanto en dialogo Grammatik zu Lektion 4 / gramatiko de leciono ...
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
<strong>Esperanto</strong>-Kurs, <strong>Grammatik</strong> <strong>zu</strong> <strong>Lektion</strong> 4<br />
file://D:\Eig<strong>en</strong>e Datei<strong>en</strong>\DEB\Netzseit<strong>en</strong>\www.esperanto.<strong>de</strong>\lehrbuch\netzv\G04.html<br />
Page 1 of 4<br />
26.08.2011<br />
Startseite <strong>Grammatik</strong> <strong>zu</strong> <strong>Lektion</strong> 3 <strong>Lektion</strong> 4 Lösung<strong>en</strong> <strong>zu</strong> <strong>Lektion</strong> 4 <strong>Grammatik</strong> <strong>zu</strong> <strong>Lektion</strong> 4<br />
<strong>Grammatik</strong> <strong>zu</strong> <strong>Lektion</strong> 5<br />
<strong>Esperanto</strong> <strong>en</strong> <strong>dialogo</strong><br />
<strong>Grammatik</strong> <strong>zu</strong> <strong>Lektion</strong> 4 / <strong>gramatiko</strong> <strong>de</strong> <strong>leciono</strong><br />
kvar<br />
Das Zahl<strong>en</strong>system im <strong>Esperanto</strong><br />
Das Zahl<strong>en</strong>system im <strong>Esperanto</strong> ist d<strong>en</strong>kbar einfach und völlig ausnahmefrei.<br />
Grundzahl<strong>en</strong><br />
Die Zahlwörter (Numeralia) für die Grundzahl<strong>en</strong> laut<strong>en</strong>:<br />
nul<br />
null<br />
unu<br />
eins<br />
du<br />
zwei<br />
tri<br />
drei<br />
kvar<br />
vier<br />
kvin<br />
fünf<br />
ses<br />
sechs<br />
sep<br />
sieb<strong>en</strong><br />
ok<br />
acht<br />
naŭ<br />
neun<br />
<strong>de</strong>k<br />
zehn<br />
c<strong>en</strong>t<br />
hun<strong>de</strong>rt<br />
mil<br />
taus<strong>en</strong>d<br />
Alle Zahlwörter sind unverän<strong>de</strong>rlich, d.h. sie nehm<strong>en</strong> keine Plural- und keine Objektmarkierung an.<br />
Hingeg<strong>en</strong> sind (wie im Deutsch<strong>en</strong>) folg<strong>en</strong><strong>de</strong> Zahlwörter (für große Zahl<strong>en</strong>) normale Substantive.<br />
milion/o<br />
miliard/o<br />
bilion/o<br />
Million (1.000.000)<br />
Milliar<strong>de</strong> (1.000.000.000)<br />
Billion (1.000.000.000.000)<br />
Eine Zahl (unter 1.000) wird im <strong>Esperanto</strong> mit (bis <strong>zu</strong>) 3 Wörtern (Hun<strong>de</strong>rter, Zehner, Einer)<br />
geschrieb<strong>en</strong>:<br />
824 okc<strong>en</strong>t du<strong>de</strong>k kvar<br />
Achtung: Schon Zahl<strong>en</strong> zwisch<strong>en</strong> 11 und 19 besteh<strong>en</strong> aus 2 Wörtern:<br />
12 <strong>de</strong>k du<br />
19 <strong>de</strong>k naŭ<br />
Da Hun<strong>de</strong>rter, Zehner und Einer auch vor mil 'taus<strong>en</strong>d' steh<strong>en</strong> könn<strong>en</strong>, beginnt<br />
links vom Zahlwort mil eine gleichartige Wortgruppe von (bis <strong>zu</strong>) 3 Wörtern:<br />
428.581 kvarc<strong>en</strong>t du<strong>de</strong>k ok mil kvinc<strong>en</strong>t ok<strong>de</strong>k unu<br />
(mil steht also immer isoliert!)<br />
Bei 0 Hun<strong>de</strong>rtern/Zehnern fällt das betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> Wort natürlich weg:<br />
708.002 sepc<strong>en</strong>t ok mil du<br />
Bei 1 Taus<strong>en</strong><strong>de</strong>r/Hun<strong>de</strong>rter/Zehner <strong>en</strong>tfällt unu <strong>de</strong>r Kürze halber normalerweise:<br />
1.111 unu mil unuc<strong>en</strong>t unu<strong>de</strong>k unu = mil c<strong>en</strong>t <strong>de</strong>k unu<br />
Größere Zahl<strong>en</strong> (ab 999.999) werd<strong>en</strong> g<strong>en</strong>au wie im Deutsch<strong>en</strong> formuliert:<br />
13.267.598 <strong>de</strong>k tri milionoj duc<strong>en</strong>t ses<strong>de</strong>k sep mil kvinc<strong>en</strong>t naŭ<strong>de</strong>k ok<br />
Ordnungszahl<strong>en</strong><br />
Währ<strong>en</strong>d man in an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> Sprach<strong>en</strong> die Ordnungszahl<strong>en</strong> meist als eig<strong>en</strong>e Vokabeln lern<strong>en</strong> muss,<br />
werd<strong>en</strong> sie im <strong>Esperanto</strong> einfach als die <strong>zu</strong>gehörig<strong>en</strong> Adjektive angeseh<strong>en</strong>:<br />
unu/a, du/a, tri/a, ktp. erste, zweite, dritte, usw.<br />
Zahladverbi<strong>en</strong><br />
Eb<strong>en</strong>so einfach erhält man die Zahladverbi<strong>en</strong> durch Anhäng<strong>en</strong> <strong>de</strong>r Adverb<strong>en</strong>dung -e an die Grundzahl<strong>en</strong>:<br />
unu/e, du/e, tri/e, ktp. erst<strong>en</strong>s, zweit<strong>en</strong>s, dritt<strong>en</strong>s, usw.<br />
Die Zahlwörter als Substantive be<strong>de</strong>ut<strong>en</strong><br />
• die Nam<strong>en</strong> <strong>de</strong>r Ziffern:<br />
nul/o 'Null', unu/o 'Eins', aber auch 'Einheit (eines Maßes)', du/o 'Zwei' (nicht: Duo!), usw. bis<br />
naŭ/o 'Neun'
<strong>Esperanto</strong>-Kurs, <strong>Grammatik</strong> <strong>zu</strong> <strong>Lektion</strong> 4<br />
file://D:\Eig<strong>en</strong>e Datei<strong>en</strong>\DEB\Netzseit<strong>en</strong>\www.esperanto.<strong>de</strong>\lehrbuch\netzv\G04.html<br />
Page 2 of 4<br />
26.08.2011<br />
La nombron "c<strong>en</strong>t <strong>de</strong>k unu" oni skribas<br />
per tri unuoj.<br />
Bilionon oni skribas per kom<strong>en</strong>ca unuo<br />
kaj sekvaj <strong>de</strong>k du nuloj.<br />
Die Zahl Einhun<strong>de</strong>rtelf schreibt man mit drei Eins<strong>en</strong>.<br />
Eine Billion schreibt man mit einer führ<strong>en</strong>d<strong>en</strong> Eins und<br />
darauffolg<strong>en</strong>d<strong>en</strong> zwölf Null<strong>en</strong>.<br />
• ein gewisses Quantum:<br />
<strong>de</strong>k/o 'ein Quantum von zehn', <strong>de</strong>k/du/o 'ein Dutz<strong>en</strong>d', c<strong>en</strong>t/o 'ein Quantum von hun<strong>de</strong>rt',<br />
mil/o 'ein Quantum von taus<strong>en</strong>d'<br />
g<strong>en</strong>au wie milion/o, miliard/o, bilion/o<br />
En la Universala Kongreso <strong>de</strong><br />
<strong>Esperanto</strong> partopr<strong>en</strong>as ĉiujare miloj da<br />
homoj.<br />
Post mia artikolo v<strong>en</strong>is c<strong>en</strong>toj da<br />
reagoj.<br />
An einem <strong>Esperanto</strong>-Weltkongress nehm<strong>en</strong><br />
je<strong>de</strong>s Jahr Taus<strong>en</strong><strong>de</strong> von Leut<strong>en</strong> teil.<br />
Um eine Zahl ab 10 <strong>zu</strong> bezeichn<strong>en</strong>, verw<strong>en</strong><strong>de</strong>t man besser nombro 'Zahl':<br />
Z.B. anstatt <strong>de</strong>k/sep/o 'eine Siebzehn' besser: nombro <strong>de</strong>k sep.<br />
<br />
Auf mein<strong>en</strong> Artikel hin kam<strong>en</strong> Hun<strong>de</strong>rte von Reaktion<strong>en</strong>.<br />
(Superlativ)<br />
Der Superlativ ist die Höchststufe bei <strong>de</strong>r Steigerung <strong>de</strong>r Adjektive und Adverb<strong>en</strong>.<br />
Um diese Höchststufe aus<strong>zu</strong>drück<strong>en</strong>, wird plej 'am meist<strong>en</strong>' vor das betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> Wort gesetzt.<br />
Mia patrino estas pli malgranda ol Meine Mutter ist kleiner als mein Vater,<br />
mia patro,<br />
sed mi estas la plej malgranda. aber ich bin am kleinst<strong>en</strong>.<br />
Mia fratino estas pli aĝa ol nia bebo,<br />
sed mia frato estas la plej aĝa el ni<br />
ĉiuj.<br />
Per aŭto oni vojaĝas rapi<strong>de</strong>,<br />
per trajno pli rapi<strong>de</strong>,<br />
sed per avio plej rapi<strong>de</strong>.<br />
Meine Schwester ist älter als unser Baby,<br />
aber mein Bru<strong>de</strong>r ist <strong>de</strong>r älteste von uns.<br />
Mit <strong>de</strong>m Auto reist man schnell,<br />
mit <strong>de</strong>m Zug schneller,<br />
aber mit <strong>de</strong>m Flugzeug am schnellst<strong>en</strong>.<br />
<br />
Zur Steigerung <strong>de</strong>r Adjektive und Adverbi<strong>en</strong> siehe auch die Erläuterung<strong>en</strong> beim Komparativ.<br />
Die Be<strong>de</strong>utung<strong>en</strong> <strong>de</strong>r Verbform <br />
Die Verbform -as gibt nicht in je<strong>de</strong>m Fall die Geg<strong>en</strong>wart (Präs<strong>en</strong>s) an,<br />
son<strong>de</strong>rn wird auch verw<strong>en</strong><strong>de</strong>t, w<strong>en</strong>n<br />
• etwas allgemein gilt, so dass man gar keine Zeitstufe ausdrück<strong>en</strong> will:<br />
• etwas zeitlich unbegr<strong>en</strong>zt, immerwähr<strong>en</strong>d gilt:<br />
<br />
Elefanto havas dikan haŭton.<br />
En somero estas varme.<br />
3 plus 2 estas 5.<br />
Berlin situas <strong>en</strong> Germanujo.<br />
<strong>Esperanto</strong> estas vere internacia lingvo.<br />
Ein Elefant hat eine dicke Haut.<br />
Im Sommer ist es warm.<br />
3 plus 2 ist 5.<br />
Berlin liegt in Deutschland.<br />
<strong>Esperanto</strong> ist eine wirklich internationale Sprache.<br />
Die Be<strong>de</strong>utung <strong>de</strong>r Verbform (Vergang<strong>en</strong>heit / Präteritum)<br />
Die Verbform -is gibt an, dass die <strong>en</strong>tsprech<strong>en</strong><strong>de</strong> Handlung in <strong>de</strong>r Vergang<strong>en</strong>heit stattfand.<br />
Mehr wird <strong>zu</strong>r Handlung nicht gesagt, we<strong>de</strong>r ob die Handlung jetzt (noch) stattfin<strong>de</strong>t,<br />
noch ob sie in <strong>de</strong>r Vergang<strong>en</strong>heit abgeschloss<strong>en</strong> wur<strong>de</strong>, erfolgreich war, usw.<br />
Das müsste explizit gesagt o<strong>de</strong>r aus <strong>de</strong>m Kontext erschloss<strong>en</strong> werd<strong>en</strong>.<br />
Hieraŭ mi legis interesan libron,<br />
ankaŭ hodiaŭ mi legas ĝin.<br />
Lastan lundon oni riparis mian aŭton,<br />
sed la riparo estis malsukcesa.<br />
<br />
Gestern las ich ein interessantes Buch,<br />
auch heute lese ich es.<br />
Letzt<strong>en</strong> Montag hat man mein Auto repariert,<br />
aber die Reparatur war erfolglos.<br />
Die Be<strong>de</strong>utung <strong>de</strong>r Verbform (Zukunft / Futur)<br />
Die Verbform -os gibt an, dass sich die <strong>en</strong>tsprech<strong>en</strong><strong>de</strong> Handlung in <strong>de</strong>r (nah<strong>en</strong> o<strong>de</strong>r fern<strong>en</strong>)
<strong>Esperanto</strong>-Kurs, <strong>Grammatik</strong> <strong>zu</strong> <strong>Lektion</strong> 4<br />
file://D:\Eig<strong>en</strong>e Datei<strong>en</strong>\DEB\Netzseit<strong>en</strong>\www.esperanto.<strong>de</strong>\lehrbuch\netzv\G04.html<br />
Page 3 of 4<br />
26.08.2011<br />
Zukunft abspiel<strong>en</strong> wird.<br />
Mehr wird <strong>zu</strong>r Handlung nicht gesagt, we<strong>de</strong>r ob die Handlung ganz sicher stattfind<strong>en</strong> wird,<br />
noch wann sie erwartet wird, noch dass sie erfor<strong>de</strong>rlich ist, usw.<br />
Das müsste explizit gesagt o<strong>de</strong>r aus <strong>de</strong>m Kontext erschloss<strong>en</strong> werd<strong>en</strong>.<br />
Zur Beachtung: Im Deutsch<strong>en</strong> wird statt <strong>de</strong>s Futurs oft einfach die Geg<strong>en</strong>wartsform g<strong>en</strong>omm<strong>en</strong>,<br />
das ist im <strong>Esperanto</strong> nicht so.<br />
Morgaŭ s-ro Bolte vizitos amikon. Morg<strong>en</strong> besucht Herr Bolte ein<strong>en</strong> Freund / wird ... besuch<strong>en</strong>.<br />
Forportu la rubujon! - Mi faros tion tuj. Bring d<strong>en</strong> Mülleimer weg! - Ich mach' das sofort / ... wer<strong>de</strong> das<br />
sofort mach<strong>en</strong>!<br />
<br />
<br />
Grundregel: Die indirekte Re<strong>de</strong> lässt die Verbform (also auch die Zeitangabe)<br />
<strong>de</strong>r direkt<strong>en</strong> Re<strong>de</strong> unverän<strong>de</strong>rt.<br />
Im Deutsch<strong>en</strong> steht bei <strong>de</strong>r indirekt<strong>en</strong> Re<strong>de</strong> <strong>de</strong>r Konjunktiv:<br />
Er sagte: "Ich komme morg<strong>en</strong>." => Er sagte, dass er morg<strong>en</strong> käme.<br />
Im <strong>Esperanto</strong> bleibt einfach dieselbe Zeitform:<br />
Li diris: "Mi v<strong>en</strong>os morgaŭ." => Li diris, ke li v<strong>en</strong>os morgaŭ.<br />
La patro diris al la filo: "Legu tiun ĉi libron!" => La patro diris, ke la filo legu tiun ĉi libron.<br />
Der Vater sagte <strong>zu</strong>m Sohn: "Lies dieses Buch!"<br />
=> Der Vater sagte, dass <strong>de</strong>r Sohn dieses Buch les<strong>en</strong> solle.<br />
La lernanto informis la instruiston: "Mi ne v<strong>en</strong>os, ĉar mi estas malsana."<br />
=> La lernanto informis la instruiston, ke li ne v<strong>en</strong>os, ĉar li estas malsana.<br />
Der Schüler teilte <strong>de</strong>r Lehrperson mit: "Ich wer<strong>de</strong> nicht komm<strong>en</strong>, da ich krank bin."<br />
=> Der Schüler teilte <strong>de</strong>r Lehrperson mit, dass er nicht käme, da er krank sei."<br />
Das ist also sehr leicht. Schwieriger ist es <strong>zu</strong> unterscheid<strong>en</strong>, wann überhaupt indirekte Re<strong>de</strong> vorliegt.<br />
Nun, nach Verb<strong>en</strong> die eine mündliche Äußerung wie<strong>de</strong>rgeb<strong>en</strong>, ist das natürlich einwandfrei <strong>de</strong>r Fall.<br />
Auf an<strong>de</strong>re, wes<strong>en</strong>tlich zweifelhaftere Fälle von Verb<strong>en</strong> muss noch <strong>zu</strong>rückgekomm<strong>en</strong> werd<strong>en</strong>.<br />
<br />
als Markierung <strong>de</strong>r Richtung<br />
Nach Präposition<strong>en</strong> (Verhältniswörtern) steht im <strong>Esperanto</strong> normalerweise die Grundform. Aber:<br />
Bei viel<strong>en</strong> Präposition<strong>en</strong> könn<strong>en</strong> eine Angabe <strong>de</strong>s Ortes (wo?) und eine Angabe <strong>de</strong>r Richtung<br />
(wohin?)<br />
unterschied<strong>en</strong> werd<strong>en</strong>. Die Richtung (wohin?) wird dann durch eine Markierung -n angezeigt,<br />
die an die<br />
Grundform (<strong>de</strong>s Substantivs o<strong>de</strong>r Pronom<strong>en</strong>s) angehängt wird.<br />
Beispiele:<br />
La muso sidas <strong>en</strong> la domo.<br />
=> La muso kuras <strong>en</strong> la domon.<br />
La muso sidas antaŭ la lito.<br />
=> Nun la muso kuras sub ĝin.<br />
Die Maus sitzt in <strong>de</strong>m Haus. (wo?)<br />
=> Die Maus r<strong>en</strong>nt in das Haus. (wohin?)<br />
Die Maus sitzt vor <strong>de</strong>m Bett. (wo?)<br />
=> Jetzt r<strong>en</strong>nt die Maus darunter (wörtlich: unter es). (wohin?)<br />
Nicht betroff<strong>en</strong> sind Präposition<strong>en</strong>, die gar kein<strong>en</strong> Ort o<strong>de</strong>r nur eine Herkunft (woher?) angeb<strong>en</strong>.<br />
Ferner auch nicht solche Präposition<strong>en</strong>, die ausschließlich eine Richtung angeb<strong>en</strong> (wie z.B. al '<strong>zu</strong>', 'nach'<br />
und ĝis 'bis').<br />
Bei Angab<strong>en</strong> <strong>de</strong>s Ortes (wo?) steht wie üblich die Grundform.<br />
Die Richtungsmarkierung -n erhalt<strong>en</strong> auch:<br />
• Tabellwörter auf -e:<br />
kie => ki<strong>en</strong><br />
tie => ti<strong>en</strong><br />
ĉie => ĉi<strong>en</strong><br />
ie => i<strong>en</strong><br />
n<strong>en</strong>ie => n<strong>en</strong>i<strong>en</strong><br />
• Ortsadverb<strong>en</strong> auf -e<br />
hejme => hejm<strong>en</strong><br />
supre => supr<strong>en</strong><br />
antaŭe => antaŭ<strong>en</strong><br />
• (veraltet) isolierte Substantive:<br />
Mi veturas Romon.<br />
wo => wohin<br />
dort [hint<strong>en</strong>] => dorthin<br />
überall => überall hin<br />
irg<strong>en</strong>dwo => irg<strong>en</strong>dwohin<br />
nirg<strong>en</strong>dwo => nirg<strong>en</strong>dwohin<br />
<strong>zu</strong> Hause => nach Hause<br />
ob<strong>en</strong> => nach ob<strong>en</strong><br />
davor => nach vorn, vorwärts<br />
Ich fahre nach Rom.
<strong>Esperanto</strong>-Kurs, <strong>Grammatik</strong> <strong>zu</strong> <strong>Lektion</strong> 4<br />
file://D:\Eig<strong>en</strong>e Datei<strong>en</strong>\DEB\Netzseit<strong>en</strong>\www.esperanto.<strong>de</strong>\lehrbuch\netzv\G04.html<br />
Page 4 of 4<br />
26.08.2011<br />
(heute besser: al Romo)<br />
La ebriulo iras hejmon.<br />
(heute besser: hejm<strong>en</strong>)<br />
<br />
Der Betrunk<strong>en</strong>e geht nach Hause.<br />