بارگیری - فرهنگستان زبان و ادب فارسی

زبانها و گويشهاي ايراني 2، خرداد 1392
1
نگاهي به آثار و زندگي ايرانشناس فقيد مانفرد مايرهوفر (2011-1926)
31 اكتبر
2012 اولين سالگرد درگذشت ايرانشناس فقيد،‏ مانفرد مايرهوفر،‏ استاد
زبانشناسي همگاني و هندواروپايي در دانشگاه وين و بنيانگذار مؤسسة مطالعات ايراني
در فرهنگستان علوم اتريش،‏ بود كه،‏ پس از چهل سال خدمات ارزنده در اين
فرهنگستان،‏ در سال 2011 از دنيا رفت.‏
مانفرد مايرهوفر در
26 سپتامبر
2
1926 در شهر لينتس اتريش زاده شد.‏ در سال
3
1945، تحصيلاتش را در دانشگاه گراتس آغاز كرد و در پي آشنايي با آثار دانشمندان
4
هندواروپاييشناس،‏ مطالعاتش را در اين زمينه زير نظر ويلهلم براندنشتاين ادامه داد و
همزمان مطالعة زبانشناسي تطبيقي زبانهاي سامي و فلسفه را نيز آغاز كرد.‏ در سال
1966، كرسي استادي زبانشناسي همگاني و زبانهاي هندواروپايي در دانشگاه وين به
او واگذار شد و تا زمان بازنشستگياش،‏ در سال 1990، در همان دانشگاه تدريس كرد
و تحقيقاتش را به طور جدي تا پايان عمر ادامه داد.‏
سال
پروفسور مايرهوفر عضو فرهنگستانهاي بسياري در داخل و خارج كشور بود.‏ از
1970 تا
5
1982 عضو هيأت مديرة فرهنگستان علوم اتريش بود و به كوشش او
اين فرهنگستان هيأتي را براي استخراج نامهاي ايراني ‏(نامنامة ايراني)‏ تشكيل داد كه
1) Manfred Mayrhofer 2) Linz 3) Graz
4) Wilhelm Brandenstein 5) Österreichischen Akademie der Wissenschaften (ÖAW)
247

2
248
زبانها و گويشهاي ايراني
اخبار
مقاله
مجموعة آثار خود را دربارة مطالعات ايراني منتشر كند.‏ اين هيأت بعدها به مؤسسة
مطالعات ايراني گسترش پيدا كرد.‏ او همچنين عضو فرهنگستانهاي بوداپست،‏ پاريس،‏
مونيخ،‏ ورشو،‏ ميلان،‏ هايدلبرگ،‏ مسكو،‏ لايپزيك،‏ استكهلم،‏ كپنهاگ،‏ گوتينگن،‏
هلسينكي،‏ تفليس،‏ بريتانيا،‏ فرهنگستان علوم و هنر و انجمن فلسفة آمريكا و،‏ از سال
1990، نيز عضو دائمي فرهنگستان علوم و ادبيات فنلاند بود.‏ مدرك دكتراي افتخاري از
3
2
1
دانشگاه ايلينويس (1975)، جايزة گيرشمن از فرهنگستان كتيبهها و علوم ادبي ،
(1982)، جايزة فرهنگي علوم اتريش
4
(1988)، جايزة ويلهلم هارتل (2000)، مدال
5
علوم و هنر اتريش و جايزة كاردينال اينيتسر (2004) نيز از جمله نشانهاي افتخاري
است كه مايرهوفر به پاس سالها خدمات علمي ارزنده دريافت كرده است.‏ او داراي
مدال طلاي افتخار شهر وين نيز بود.‏
6
مهمترين اثر ادبي مايرهوفر فرهنگ مختصر ريشهشناختي هندي باستان است كه در
سال 1980 در چهار جلد به چاپ رسيد.‏ از سال 1986 مايرهوفر شروع به تصحيح و
ويرايش اين اثر كرد و حاصل كار فرهنگ ارزشمند و ماندگاري شد كه در سال
2001
7
در سه جلد با عنوان فرهنگ ريشهشناختي هندوآريايي باستان به پايان رسيد.‏ منتخبي از
مجموعه مقالات مايرهوفر در دو جلد به چاپ رسيده است.‏ جلد اول را زيگريد
10
9
8
دگر يالكوتسي و روديگر اشميت در سال 1979 به چاپ رساندند و جلد دوم اين
11
كتاب كه،‏ جشننامهاي به مناسبت هفتادمين سالگرد تولد مايرهوفر است ، در سال
1996، به كوشش روديگر اشميت،‏ تهيه شده و شامل كتابشناسي آثار مايرهوفر،‏ بين
1) Illinois
‏.اين جايزه را به خاطر انتشار كتاب Onomastica Persepolitana دريافت كرد Prize; (2 Ghirshman
3) L’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres
4) Wilhelm Hartel Prize 5) Cardinal Innitzer Prize
6) Kurzgefaβtes etymologisches Wörterbuch des Altindischen
7) Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen
8) Sigrid Deger-Jalkotzy 9) Rüdiger Schmitt
10) Manfred Mayrhofer, Ausgewählte kleine Schriften, Band I, Wiesbaden, 1979.
11) Manfred Mayrhofer, Ausgewählte kleine Schriften, Band II, Festgabe für Manfred Mayrhofer zum
70. Geburtstag, Wiesbaden, 1996.

249
زبانها و گويشهاي ايراني
مقاله
اخبار
2
سالهاي 1947 تا
1995، و نيز نگارش
1
كوتاه شرح حال مايرهوفر به قلم خود اوست .
در سال 2012، پس از مرگ مايرهوفر،‏ روديگر اشميت زندگينامه و مجموعة كامل
2
كتابشناسي استادش را به چاپ رساند.‏ از پروفسور مايرهوفر بيش از بيست عنوان
كتاب و صد عنوان مقاله در جشننامهها،‏ دانشنامهها و مجلاتي چون انجمن
،
6
،
5
،
4
،
3
شرقشناسي امريكا
شرقشناسي
آكتا ايرانيكا
مجلة هندوايراني
پژوهشهاي هندواروپايي
مطالعات آسيايي
9
ايرانيكا و مجلة فرهنگستان علوم اتريش به چاپ رسيده
است.‏ از جمله آثار ايشان به موارد زير ميتوان اشاره كرد:‏
،
8
،
7
گزيدة كتابها:‏
1. Handbuch des Pali. Mit Texten und Glossar. Eine Einführung in das
sprachwissenschaftliche Studium des Mittelindischen I-II. I: Grammatik. II:
Texte und Glossar mit einem Anhang: Einige Proben Buddhistischer Sanskrit-
Texte, Heidelberg,1951.
2. Sanskrit-Grammatik, Berlin, 1952 10 .
3. Die Indo-Arier im alten Vorderasien, Wiesbaden, 1966.
4. Onomastica Persepolitana: Das altiranische Namengut der Persepolis-Täfelchen,
Wien, 1973.
5. Die Arier im Vorderen Orient, ein Mythos Mit einem bibliographischen
Supplement, Wien, 1974. 11
6. Sanskrit-Grammatik mit sprachvergleichenden Erläuterungen, Berlin, 1978.
7. Einiges zu den Skythen, ihrer Sprache, ihrem Nachleben,Wien, 2006.
8. Nach hundert Jahren: Ferdinand de Saussures Frühwerk und seine Rezeption
durch die heutige Indogermanistik, Heidelberg, 1981.
1) Mein Weg zur Sprachwissenschaft, 1991. 2) Leben und Werk, Wien, 2012.
3) Journal of the American Oriental Society 4) Indo-Iranian Journal
5) Indogermanische Forschungen 6) Asiatische Studien 7) Orientalia
8) Acta Iranica 9) Anzeiger der Österreichischen Akademie
1972 چاپ
A Sanskrit Grammar گوردون بي.‏ (10
فورد در سال
ترجمة انگليسي اين كتاب را با عنوان
كرده است.‏
ترجمة فارسي اين كتاب با عنوان آرياييها در خاور نزديك،‏ اسطوره يا واقعيت؟ توسط رحمان بختياري
در سال از سوي انتشارات مهتاب به چاپ رسيده است.‏
(11
1390

زبانها و گويشهاي ايراني
اخبار
مقاله
2
250
9. Zum Namengut des Avesta, Wien, 1977.
10. Die Fortsetzung Der indogermanischen Laryngale im Indo-Iranischen, Wien,
2005.
11. Lautgeschichte und Etymologie, Wiesbaden, 1980. 1
12. Handbuch des Altpersischen,Wiesbaden, 1964. 2
13. Supplement zur Sammlung der altpersischen Inschriften,Wien, 1978.
14. Sanskrit und die Sprachen Alteuropas, Göttingen, 1982.
15. Iranisches Personennamenbuch, Bd. I: Die Altiranischen Namen, fasz.1: Die
Avestischen Namen, 1977; fasz.II: Die Altpersischen Namen, Wien, 1979.
16. Indogermanische Grammatik, Band 1/2: Lautlehre. Heidelberg, 1986.
17. Die Hauptprobleme der indogermanischen Lautlehre seit Bechtel, Wien, 2004.
18. Die Personennamen in der Rgveda-Samhitā: Sicheres und Zweifelhaftes,
München, 2003.
19. Indogermanistik: Über Darstellungen und Einführungen von den Anfängen bis
zur Gegenwart, Wien, 2009.
20. Studien zur Sprachwissenschaft und Kulturkunde, Innsbruck, 1968. 3
21. Antiquitates Indogermanicae. Studien zur Indogermanischen Altertumskunde
und zur Sprach- und Kulturgeschichte der indogermanischen Völker, Innsbruck,
1974. 4
22. Aus der Namenwelt Alt-Irans. Die zentrale Rolle der Namenforschung in der
Linguistik des Alt-Iranischen, Innsbruck, 1971.
گزيدة مقالات:‏
1. “Lassen sich Vorstufen des Uriranischen nachweisen”, AÖAW, 120, 1983
[1984], pp. 249-255.
2. “Ein altes Problem: «Guštāsp» im achten vorchristlichen Jahrhundert”,
Monumentum H. S. Nyberg, Téhéran-Liège, 1975, pp. 53-57.
3. “Altpersische Späne”, Orientalia 33/1, 1964, pp. 72-87.
اين اثر گزارش ششمين همايش تخصصي است كه انجمن هندواروپايي در 29-24 سپتامبر سال 1978 در
وين برگزار كرده بود.‏
2) اين كتاب را با همكاري استادش ويلهلم براندنشتاين تأليف كرده است.‏
يادنامة ويلهلم براندنشتاين.‏
يادنامة هرمان گونترت Güntert) (Hermann به مناسبت بيست و پنجمين سالگرد درگذشت او.‏
(1
(3
(4

251
زبانها و گويشهاي ايراني
مقاله
اخبار
2
4. “Probleme um Dātuvahya-”, Festschrift für Wilhelm Eilers, 1967, pp. 217-219.
5. “Die bisher vorgeschlagenen Etymologien und die ältesten Bezeugungen des
Mithra-Namens”, Études Mithriaques, Acta Iranica 17, 1978, pp. 317-325.
6. “Die Reconstruction des Medischen”, AÖAW, 1968, Nr. 1, pp. 1-22. 1
7. “Beiträge zur altindischen Etymologie [1], 2”, Archivum Linguisticum, 2, 1950,
pp. 39-45, 132-139.
8. “Awestisch arǝdra-”, Diatribae Lexa, 1952, p. 342.
9. “Altpersisch hamātar”, Ebenda, pp. 13-14.
10. “Eine Notiz zur altiranischen Namenkunde”, Orientalia, N. S. 31, 1962, pp. 313-
321. 2
11. “Das Bemühen um die Surkh-Kotal-Inschrift”, Zeitschrift der deutschen
Morgenländischen Gesellschaft, 112, 1962, pp. 325-344.
12. “Die vorderasiatischen Arier”, Asiatische Studien, 23, 1969, pp. 50-65.
13. “Xerxes, König der Könige”, AlmÖAW, 119, 1969, pp. 158-170. 3
14. “Zu einer Deutung des Zarathushtra-Namens in Nietzsches Korrespondenz”,
Festschrift für Altyheim, II, 1970, pp. 369-374.
15. “Das Altpersische seit 1964”, Walter B. Henning Memorial Volume, 1970, pp.
276-298.
16. “Neuere Forschungen zum Altpersischen”, Festgabe für Anton Scherer, 1971,
pp. 41-66.
17. “Alltagsleben und Verwaltung in Persepolis, Linguistisch-Onomastische
Aufgaben aus neuerschlossenen Profantexten”, AÖAW, 109, 1979, pp. 192-202.
18. “Altpersische Wörter auf einer neugefundenen elamischen Inschrift”, Die
Sprache, 18, 1972, pp. 53-54.
19. “Zu den Parther-Namen der griechischen Awromān-Dokumente”, Mémorial J.
de Menasce, Louvain, 1974, pp. 205-213.
20. “Artamania”, Encyclopaedia Iranica II, London-New York, 1987, p. 651.
21. “Artatšma”, Encyclopaedia Iranica II, London-New York, 1987, p. 653.
22. “Bartholomae’s Law”, Encyclopaedia Iranica III, London-New York, 1989, p.
836.
1) ترجمة فارسي اين مقاله با عنوان ‏«بازسازي زبان مادي»،‏ به قلم رحمان بختياري،‏ در مجلة زبانشناسي،‏
سال 1، بهار و تابستان 144-119 چاپ شده است.‏
اين مقاله را با همكاري روديگر اشميت تأليف كرده است.‏
ترجمة فرانسوي اين مقاله در ‏(يادبود كوروش،‏ ج 116-108) به چاپ رسيده است.‏
1 ص:‏
1389، ص
24، شمارة
(2
(3

2
252
زبانها و گويشهاي ايراني
اخبار
مقاله
23. “Zu Übergangenen Inschriftenfragmenten aus Susa”, AÖAW 118, 1981 (1982),
pp. 128-132.
24. “Überlegungen zur Entestehung der altpersischen Keilschrift”, Bulletin of the
School of Oriental and African Studies, 42, 1979, pp. 290-292.
25. “Old Persian kunautiy: Sanskrit śṛṇóti”, Journal of the American Oriental
Society, 72, 1952, pp. 110-111.
مريم رضايي
1
يادي از وِرنر زوندرمان (2012-1935)
ايرانشناس و پژوهشگر نامدار زبانهاي ايراني و مانيشناس برجسته،‏ در
22 دسامبر
3
2
1935 در شهر تاله ، در منطقة هارتْسِ‏ آلمان زاده شد و پس از تحمل ده سال بيماري
سرطان در اكتبر 2012 در سن 77 سالگي چشم از جهان فروبست.‏ زوندرمان در سال
1954 در سن هجده سالگي در رشتة ايرانشناسي در شهر برلين زير نظر پروفسور
4
هاينريش يونكر و بزرگ علوي به تحصيل پرداخت و مطالعه در حوزة زبان عربي را در
1963 زير نظر پروفسور
6
5
هاينريش سيمون در دانشگاه هومبلدت به پايان رساند.‏ در
7
همان سال با دفاع از رسالهاي با عنوان مشروعيت حاكمان ساساني و شرايط آنان از
همان دانشگاه موفق به اخذ درجة دكتري شد.‏ بعدها در سال 1984 دومين رسالة خود را
8
با عنوان مطالعاتي در تاريخ و اهميت اسناد تاريخي مانويان با توجه به ميراث ايراني در
حوزة تاريخ و مانويت به اتمام رساند و موفق به دريافت فوق دكتري شد.‏ پس از اتمام
تحصيل،‏ در شاخة مطالعات ايراني ميانه در دانشگاه هومبلدت مشغول به تدريس شد.‏
پس از سالها پژوهش در سال
9
1970 به فرهنگستان علوم آلمان پيوست و با گروه
10
پژوهش تورفان ، كه در سال 1965 دوباره كار خود را آغاز كرده بود،‏ همكاري كرد.‏
1) Werner Sundermann 2) Thale 3) Harz
4) Heinrich Junker 5) Heinrich Simon 6) Humboldt
7) Die Sāsānidische Herrscherlegitimation und ihre Bedingungen
8) Studien zu Geschichte und Wert historiographischer Überlieferungen der Manichäer unter
besonderer Berücksichtigung der iranischen Überlieferungen
9) Akademie der Wissenschaften 10) Turfanforschung

253
زبانها و گويشهاي ايراني 2
مقاله
اخبار
عمدة فعاليتهاي پژوهشي زوندرمان در حوزة زبانشناسي،‏ متون سغدي و مانوي است.‏
در زمينة اخير،‏ طرح ديجيتالي كردن متون تورفاني از جمله كارهاي ارزشمند او بود.‏ شيوة
علمي زوندرمان در زمينة لغتشناسي حاكي از تخصص و تسلط كمنظير اوست.‏ علاوه
بر اين،‏ زوندرمان،‏ به سبب دلبستگي عميق به زبان و ادبيات فارسي،‏ مطالعات خود را در
اين زمينه با راهنماييهاي علوي تكميل كرد كه حاصل آن ترجمة شش داستان كوتاه و
2
1
بلند از صادق هدايت و دو رمان از بزرگ علوي بود كه در 1960 و 1984 منتشر شد.‏
پس از اتحاد آلمان غربي و شرقي در سال 1993، فرهنگستان برلين با عنوان جديد
3
فرهنگستان علوم برلين براندنبرگ فعاليتهاي خود را آغاز كرد.‏ زوندرمان در مقام
مدير پروژة پژوهش تورفان برگزيده شد و تا زمان بازنشستگي،‏ يعني
2000، در سال
اين سمت باقي ماند.‏ ديگر سمتهاي مهم زوندرمان در اين مدت،‏ استاد افتخاريِ‏
4
دانشگاه هومبلدت،‏ استاد افتخاريِ‏ مؤسسة مطالعات ايراني در دانشگاه آزاد برلين و
كسب درجة دكتري افتخاري به پاس سالها پژوهش در شاخة مطالعات ايراني از
دانشگاه آلما ماتر
5
بولونيايِ‏ ايتاليا در 1994 بود؛ افزون بر اين موارد،‏ عضويت در
6
فرهنگستان علوم برلين براندنبرگ،‏ فرهنگستان اروپا ، مؤسسة ايتاليايي خاورميانه و
8
7
خاور دور ، فرهنگستان علوم و علوم انساني شمالِ‏ راين وِستفالين ، فرهنگستان
11
10
9
دانمارك ، فرهنگستان بريتانيا و انجمن ايرانشناسي اروپا از جمله فعاليتها و
افتخارات زندگي علمي او به شمار ميرود.‏
مجموع آثار ورنر زوندرمان شامل هشت كتاب،‏ دو رسالة دكتري و حدود
180 مقاله
به زبانهاي آلماني و انگليسي است كه از اين تعداد مقاله،‏ حدود سي عنوان در دانشنامه
ايرانيكا به چاپ رسيده است.‏ از ديگر آثار او 89 عنوان نقد و بررسي،‏ شش عنوان
ترجمه،‏ چندين پيشگفتار بر آثار ديگران و همكاري در تأليف را ميتوان نام برد.‏
1) Die Prophetentochter (6 Novellen) 2) Die beiden Ehemänner (2 Novellen)
3) Berlin-Brandenburgisce Akademie der Wissenschaften 4) Institute of Iranian Studies
5) Alma Mater Studiorum Saecularia in Bologna 6) Academia Europaea
7) Istituto Italiano per il Medio ed Estremo Oriente
8) North Rhein-Westphalian Academy of Sciences and Humanities
9) Danish Academy 10) British Academy 11) Societas Iranologica Europaea

2
254
زبانها و گويشهاي ايراني
اخبار
مقاله
به پاس قدرداني از سالها تلاش زوندرمان جشننامههايي به همت همكاران و
شاگردان او فراهم آمده است.‏
1
نخستين جشننامه با نام ايران و تورفان در 1995 و
2
دومين جشننامه با عنوان مانويت و ايرانشناسي در دو جلد مشتمل بر مجموعة
مقالات او در 2001 و سومين جشننامه با نام موضوعات ادبي و ساختار آنها در ايراني
3
ميانه نيز در 2009، به ترتيب به مناسبت شصتمين،‏ شصت و پنجمين و هفتادمين
سالگرد تولد زوندرمان،‏ به چاپ رسيده است.‏ پس از درگذشت پروفسور ورنر
زوندرمان مراسم گراميداشتي نيز در آبان ماه 1391 با سخنراني بدرالزمان قريب و
كاووس بالازاده در سراي اهل قلم تهران برگزار شد.‏
مهمترين آثار منتشرشدة زوندرمان در اين سالها،‏ تصحيح انتقادي پنج جلد از
متون سغدي،‏ پارتي و فارسي
تصحيح انتقادي اين مجموعه در سال
4
ميانه از مجموعة متون تورفان در برلين بود.‏ نخستين
1973 با عنوان متون فارسي ميانه و پارتي
5
دربارة آفرينش و متون تمثيلي مانويان و دومين مجموعه،‏ كه پژوهشي گسترده و
عميق در زمينة متون تورفاني است،‏ با عنوان متون تاريخي ديني ايراني ميانة
6
مانوي در سال 1981 به چاپ رسيد.‏ از ديگر آثار مهم زوندرمان ميتوان به بررسي
8
7
متون سغدي مولر در مجلة تحقيقات شرق باستان در سالهاي 1975 1974، و
1981 اشاره كرد.‏ همچنين دو حكايت و نوشتهاي بر طومار از جملة متون سغدي را
در 1985 تصحيح و دو سند از مجموعة سرودهاي مانوي به زبانهاي پارتي و
9
سغدي را آوانويسي،‏ ترجمه و همراه با يادداشتهاي انتقادي در 1990 به چاپ
رساند.‏
1) Iran und Turfan 2) Manichaica Iranica
3) Literarische Stoffe und ihre Gestaltung in mitteliranischer Zeit
4) Berliner Turfantexte IV, XI, XV, XVII, XIX
5) Mittelpersische und partische kosmogonische und Parabeltexte der Manichäer
6) Mitteliranische manichäische Texte kirhengeschichtlichen Inhalts
7) Nachlese zu F.W.K. Müllers 8) Journal Altorientalische Forschungen (AoF)
9) The Manichaen Hymn Cycles Huyadagmān and Angad Rōšnān in Parthian and Sogdian

255
زبانها و گويشهاي ايراني
مقاله
اخبار
2
گزيدة كتابشناسي آثار ورنر زوندرمان
الف.‏ كتابها
1. Mittelpersische und partische, kosmogonische und Parabletexte der Manichäer,
mit einigen Bemerkungen zu Motiven der parabeltexte von Friedmar Geissler
(SGKAO 8, BTT IV), Berlin, 1973.
2. Mittelpersische manichäische Texte kirchengeschichtlichen Inhalts, mit einem
Appendix von Nicholas Sims-Williams (BTT XI), Berlin, 1981.
3. Ein manichäisch-soghdisches Parabelbuch, mit einem Anhang von Friedmar
Geissler über Erzählmotive in der Geschichte von den zwei Schlangen (BTT
XV), Berlin, 1985.
4. Der Sermon von der Seele. Ein Literaturwerk des östlichen Manichäismus,
Opladen, 1991.
5. Der Sermon vom Licht Nous. Eine Lehrschrift des östlichen Manichäismus.
Edition der partischen und soghdischen Version 1 (BTT XVII), Berlin, 1992.
6. Iranian Manichaean Turfan Texts in Early Publications (1904-1934). Photo
edition (Corpus Inscriptionum Iranicarum. Supplementary Series, vol. 3),
London, 1996.
7. (mit K. Kudara & Y. Yoshida), Iranian Fragments from the Ōtani Collection.
Iranian Fragments Unearthed in Central Asia by Ōtani Mission and Kept at the
Library of Ryūkoku University, 2 vols. (Facsimile Series of Rare Texts in the
Library of Ryūkoku University 17), Kyoto, 1997.
8. Der Sermon von der Seele. Eine Lehrschrift des östlichen Manichäismus. Edition
der partischen und soghdischen Version mit einem Anhang von Peter Zieme, Die
Türkischen Fragmente des “Sermons von der Seele” (BTT XIX), Turnhout,
1997.
ب.‏ مقالات
1. “Zur Bedeutungsentwicklung des Wortes āfrīn”, in Wissenschaftliche Zeitschrift
der Humboldt-Universität, Berlin, 1965, pp. 601-609.
2. “Partisch bwdgn, Die Täufer”, in AAH 25 (1977), pp. 237-242.
مقالهاي با عنوان ‏«سخني دربارة منوهمد روشن ‏(بهمن روشن)»‏ ناظر بر اين كتاب زوندرمان،‏ به قلم
16-6 به چاپ رسيده است.‏
بدرالزمان قريب،‏ در نامة فرهنگستان،‏ س
،2 ش ،1375 ،4 ص
(1

زبانها و گويشهاي ايراني
اخبار
مقاله
2
256
3. “Some More Remarks on Mithra in the Manichaean Pantheon” 1 , in Études
Mithriaques. Actes du 2e Congrès International Téhéran, du 1er au 8 september
1975 (Acta Iranica 17), Téhéran-liège, 1978, pp. 485-499.
4. “Zur Etymologie von mittelpersisch awist(u)wār”. in ZPE 45 (1982), pp. 57-58.
5. “Ein übersehenes Bild Manis” 2 , in AoF 12 (1985), pp. 172-174.
6. “Studien zur kirchengschichtlichen Literatur der manichäischen Manichäer I-III”,
in AoF 13 (1986), pp. 40-92, pp. 239-317, AoF 14 (1987), pp. 41-107.
7. “Artētār”, in E.Ir., Vol. II, London-New York, 1987, pp. 661b-662a.
8. “Die Jungfrau der guten Taten” 3 , in Recurrent Patterns in Iranian Religions, Paris
1992, pp. 159-174.
9. “An Early Attestation of the Name of the Tajiks” 4 , in Medioiranica, Leuven,
1993, pp. 163-171.
10. Manohmed rōn “der licht-Nous” 5 , Ursprung und Wandel eines manichäischen
Begriffs, in Memoriae munusculum, Wiesbaden, 1994, pp. 123-129.
11. “Die Parabel von den schätzesammelnden kaufleuten” 6 , in Au Carrefour des
religions Mélanges offerts á Philipp Gignoux, ed. Groupe pour l’Études de la
civilization du Moyen Orient, Bures-sur-Yvette, 1995, pp. 285-296.
12. “Ein illustrierter mittelpersischer manichäischer Omen Text aus Tufan” 7 , in
Sonderdruck aus zentralasiatische Sutdien des Seminars für Sprach und
Kulturwissenschaft Zentralasiens der Universität Bonn, Herausgegeben von
ترجمة فارسي اين مقاله با عنوان ‏«بازنگري جايگاه مهر در يزدانشناسي مانوي»‏ به قلم اميد بهبهاني در
220-201 به چاپ رسيده است.‏
فصلنامة فرهنگ،‏ ش
2) ترجمة فارسي اين مقاله با عنوان ‏«تصويري ناديدني از ماني»‏ به قلم اميد بهبهاني در فصلنامه فرهنگ،‏
102-97 به چاپ رسيده است.‏
س
ترجمة فارسي اين مقاله با عنوان ‏«دوشيزه كردار نيك»‏ به قلم آرمان ‏(رحمان)‏ بختياري در معارف،‏ دورة
157-140 به چاپ رسيده است.‏
ترجمة فارسي اين مقاله با عنوان ‏«يك گواهي كهن دربارة نام تاجيكان»‏ به قلم فريدون مجلسي در هستي،‏
دورة دوم،‏ 57-48 به چاپ رسيده است.‏
5) ترجمة فارسي اين مقاله با عنوان ‏«منوهمد روشن ‏(نوس روشن)»‏ به قلم سوزان گويري در چيستا،‏
695-690 به چاپ رسيده است.‏
س
ترجمة فارسي اين مقاله با عنوان ‏«تمثيل بازرگان گنجاندوز»‏ به قلم آرمان بختياري در باستانشناسي و
تاريخ،‏ س 1380 به چاپ رسيده است.‏
ترجمة فارسي اين مقاله با عنوان ‏«پيشگويي مصور به فارسيميانه مانوي تورفان»‏ به قلم آرمان ‏(رحمان)‏
به چاپ رسيده است.‏
بختياري در نامه فرهنگستان،‏ دورة
،6 ش ،1383 ،3 ص 170-153
،1375 ،17 ص
(1
،1371 ،13 ص
(3
،20 ش ،1382 ،1 ص
(4
1379، ص
،1379 ،17 ص
(6
،16 ش ،1
(7

257
زبانها و گويشهاي ايراني
مقاله
اخبار
2
Walter Heissiq, Gregor Verhufen und Michael Weiers, 27 (1997), Harrassowitz
Verlag, Weisbaden.
13. “Geschichte, Stand und Aufgaben der Turfanforschung” 1 , in Akademie Journal
(Magazin der Union der deustschen Akademien der Wissenschaften), Themenschwerpunk
Zentralaisen, 2/2000.
14. “Turfan und Tun-huang-Texte”, in Theologische Realenzyklopädie, Berlin-New
York, 2002, pp. 197-203.
15. “Die Damonin Pēsūs” 2 , Languages of Iran: Past and Present (Iranian Studies in
Memoriam David Neil MacKenzie), ed. Dieter Weber, 2005, pp. 207-212.
16. “Eine Re-Edition zweider manichäisch-soghdischer Briefe”, in Iranian
Languages and Texts from Iran and Turan: Roland E. Emmerick Memorial
Volume, ed. M. Macuch & W. Sundermann, Wiesbaden, 2007, pp. 403-421.
17. “A Sogdian Mahāhānam ahāparinirvānasūtra Manuscript”, in the Way of Buddha
2003, The 100 th Anniversary of the Otani Mission and the 50 th of the Research
Society for Central Asian Cultures, ed. Takashi Irisawa, Kyoto, 2010, pp. 75-83.
منابع
Iran und Turfan: Beiträge Berliner Wissenschaftler, Werner Sundermann zum 60 Geburtstag gewidmet,
1995, Herausgegeben von Christiane Reck and Dieter Weber, Wiesbaden.
Literarische Stoffe und ihre Gestaltung in mitteliranischer Zeit. Kolloquium anlässlich des 70
Geburstages von Werner Sundermann, 2009, Herausgegeben von Desmond Durkin-Meisterernst,
Christiane Reck and Dieter Weber, Wiesbaden.
www. societasiranologicaeu.org/sundermann.pdf.
www.bbaw.de/bbaw/Forschung/Forschungsprojekte/turfanforschung/bilder/Bibliographie-
Sundermann2012.pdf.
3
يلدا شكوهي
1) ترجمة فارسي اين مقاله با عنوان ‏«پيشينه،‏ جايگاه و برنامههاي پژوهشهاي تورفاني»‏ به قلم آرمان
‏(رحمان)‏ بختياري در نامه فرهنگستان،‏ دورة 5، ش 1381، 3، ص 176-175 به چاپ رسيده است.‏
ترجمة فارسي اين مقاله با عنوان ‏«ماده ديو پِسوس»‏ به قلم اميد بهبهاني در كتاب تا به خورشيد به پرواز
برم يادنامة دكتر حميد محامدي به كوشش كتايون مزداپور و هايده معيري ‏(محامدي)،‏ تهران،‏ 1389 به چاپ
رسيده است.‏
مقالة ‏«گراردو نيولي»‏ كه در ويژهنامة زبانها و گويشهاي ايراني،‏ دورة جديد،‏ شمارة اول،‏ شهريور
1391 به چاپ رسيد،‏ نام مؤلف ‏«يلدا شكوهي»‏ از قلم افتاده بود.‏
(2
3) در

2
258
زبانها و گويشهاي ايراني
اخبار
مقاله
1
برگزاري هشتمين همايش زبانشناسي ايران
دانشكدة زبان و ادبيات فارسي دانشگاه علامه طباطبايي،‏ در روزهاي بيست و چهارم و
بيست و پنجم بهمن ماه 1391، ميزبان برگزاري هشتمين همايش زبانشناسي ايران بود.‏
اين همايش با حضور رئيس فرهنگستان زبان و ادب فارسي و جمعي از زبانشناسان و
اساتيد و با همكاري گروه زبانشناسي دانشگاه علامه طباطبايي ‏(شامل گرايشهاي
همگاني،‏ آموزش زبان فارسي به غيرفارسيزبانان و فرهنگ و زبانهاي باستاني)،‏
فرهنگستان زبان و ادب فارسي،‏ پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي و انجمن
زبانشناسي ايران برپا شد.‏ از اهداف برگزاري اين همايش،‏ كه از آن به بزرگترين
رويداد زبانشناسي ياد كردهاند،‏ ميتوان به معرفي بيشتر زبانشناسي و گرايشهاي آن
به جامعه،‏ شناساندن جنبههاي كاربردي آن و فراهم كردن زمينة همفكري و تبادل نظر
علمي ميان استادان و دانشجويان كارشناسي ارشد و دكتري و رايزني دربارة همسويي
بيشتر گروههاي علمي زبانشناسي با نيازهاي كنوني و آيندة كشور اشاره كرد.‏
در اين همايش دوروزه نود و هشت مقالة علمي در قالب 85 عنوان سخنراني و
13
پوستر ارائه شد كه برخي از عناوين مقالات به شرح زير هستند:‏ ارائه و معرفي پيكرهاي
براي فارسيآموزان خارجي ‏(مصطفي عاصي،‏ منيره ترابي)،‏ بررسي فعل آغازي در زبان
ايراني باستان و مقايسة آن با افعال شروع،‏ حرف استقبال و باب استفعال در زبان عربي
‏(عليرضا حيدري)،‏ توصيفي تاريخي از زبان و فرهنگ شيرازيتبارهاي مقيم زنگبار
‏(معصومه حاجيزاده)،‏ بررسي چگونگي پيدايش و تغيير اعداد در زبان فارسي از
ديدگاه زبانشناسي ‏(مجتبي نامور فرگي،‏ شيما ابراهيمي)،‏ صورتهاي وابسته در زبان
فارسي ‏(ويدا شقاقي)،‏ استعارههاي مفهومي رنگ در زبان فارسي:‏ تحليلي شناختي و
پيكرهبنياد ‏(آزيتا افراشي،‏ سجاد صامت جوكندان)،‏ درك شنيداري ديداري
همخوانهاي زبان فارسي ‏(ماندانا نوربخش،‏ مارال آسيايي)،‏ واكداري غيرفعال در
(1
عناوين خبريِ‏ برگزاري نخستين همايش زبانها و گويشهاي ايراني،‏ برگزاري مدرسة تابستاني
زبانشناسي ايراني در دانشگاه لايدن،‏ برگزاري مدرسة تابستاني زبانشناسي ايراني در دانشگاه هامبورگ،‏ برگزاري
چهارمين مدرسة تابستاني پاپيروسشناسي پهلوي در دانشگاه آزاد برلين در شمارة نخست ويژهنامة زبانها و
گويشهاي ايراني نيز به قلم نگارنده بوده است.‏

259
زبانها و گويشهاي ايراني 2
مقاله
اخبار
همخوانهاي گرفته زبان فارسي ‏(بتول علينژاد)،‏ غلتسازي واكه به عنوان راهكاري
براي رفع التقاي واكهها:‏ بررسي نمونهاي در كردي كلهر ‏(مهدي فتاحي)،‏ تلفيق
مشخصه حالت در گويش هورامي ‏(زانيار نقشبندي)،‏ بررسي فرايند واجي همگوني در
زبان راجي ‏(محمود ملكي)،‏ جنسيت و تأثيرهاي آن بر استفاده از هماهنگي واكهاي در
زبان فارسي:‏ يك بررسي جامعهشناختي ‏(مراد باقرزاده كاسماني)،‏ ساخت ارگتيو در
گويش تالشي شمالي ‏(رؤيا كمالي عنبراني)،‏ نقش پساضافه و حرفاضافه در گويش
تاتي گيفان:‏ يك نگاه ردهشناختي ‏(ندا هدايت)،‏ مجهولهاي كپيشده در آذربايجان
جنوبي،‏ شمالي و تركي ‏(حسين هاشمي زرجآباد)،‏ نفرين به مثابة خشونت زباني:‏ مطالعة
تطبيقي نفرينهاي رايج در زبانهاي تركي و لكي ‏(رؤيا آسيايي،‏ مريم عباسي)،‏ نقش
زباني زنان در توليد و رواج ادبيات شفاهي ‏(نيره خسروينژاد)،‏ پيوستگي زبان و
فرهنگ:‏ برخي ملاحظات اجتماعي و روانشناختي ‏(بهلول علايي)،‏ افعال مجهولپذير
در زبان فارسي ‏(والي رضايي)،‏ گروه حرفاضافهاي پس از فعل:‏ دلايل نقشي و
ردهشناختي ‏(محمد راسخ مهند)،‏ دستوري شدگي افعال ارتقايي در زبان فارسي ‏(شادي
داوري،‏ مهرداد نغزگوي كهن)،‏ ماهيت گروهواژهها:‏ مطالعهاي در ساختار گروهواژههاي
فارسي ‏(سعيد رفيعي خضري)،‏ واژهگزيني يا واژهسازي؟ ‏(مهديه قناتآبادي)،‏ بررسي
ساختواژي و معنايي دو پسوند كوچكساز در زبان فارسي ‏(رضا مقدم كيا،‏ اكرم
شفيعي)،‏ مقايسة دستگاه واجي دو خانواده زباني آناتوليايي و ايراني ‏(مينا صالحي)،‏
مقايسه ساختار فعل در گويش عربي جباره فسا با عربي معيار ‏(عليرضا جلاليان،‏ محمد
هادي فلاحي)،‏ ردهشناسي زبانهاي ايراني:‏ يافتهها و پيامدها ‏(محمد دبيرمقدم).‏
مريم رضايي
1
انجمن ايرانشناسي اروپا
در تاريخ
12 آوريل
2013 در فرهنگستان علوم برلين،‏ با حضور اعضاي مؤسسة
پژوهشهاي تورفاني،‏ نشستي برگزار شد و طي آن اعضا دربارة كارهاي در دست
1) Societas Iranologica Europaea

2
260
زبانها و گويشهاي ايراني
اخبار
مقاله
اجرايشان صحبت كردند و سخنرانيهايي نيز ايراد شد.‏ از ميان سخنرانيهاي ايرادشده
به عناوين زير ميتوان اشاره كرد:‏
‏«تحقيق و بررسي قطعات سغدي مانوي مجموعة تورفان»‏
از كتيبههاي خوارزمي باستان به خط تحريري»‏
از متن تئودور بركوناي
دربارة مانويت؟»‏
4
گاهشماري نويافتة مانوي»‏ ‏(نيكلاس سيمزويليامز)‏ .
1
‏(انريكو مورانو)‏ ، ‏«گزارشي
2
‏(پاول لوريه)‏ ، ‏«تفسيري محتمل از بخشي
3
‏(دزمند دوركينمايسترارنست)‏ ،
‏«قطعة
مريم رضايي
پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي در ارديبهشت ماه
1392
پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي با همكاري انجمن زبانشناسي ايران ميزبان
برگزاري سه همانديشي در ارديبهشت ماه
1392 بود.‏
‏«نخستين همانديشي زبانهاي ايراني»‏ عنوان همايشي بود كه در تاريخ
92/2/12
برگزار شد.‏ دبير علمي اين همايش دكتر مهرداد نغزگوي كهن و دبير اجرايي راحله
گندمكار بودند.‏ در اين همايش يكروزه كه از ساعت 8 بامداد آغاز شد و طي سه
نشست با مراسم اختتاميهاي در ساعت 16:30 بعدازظهر به كار خود پايان داد،‏
11 عنوان
مقاله به شرح زير ارائه شد:‏ نظام حالتنمايي در زبان هرزني ‏(جهاندوست سبزعليپور،‏
دانشگاه آزاد اسلامي واحد رشت)،‏ دستوريشدگي ترتيب سازهاي در ساختهاي
كنايي نشاندار در گويش هورامي ‏(زانيار نقشبندي،‏ دانشگاه بوعلي سيناي همدان)،‏
آرايش ساختهاي نحوي فارسي باستان در كتيبة بيستون از ديدگاه ردهشناسي
‏(محمدمهدي اسماعيلي و فاطمه حسنپور،‏ دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركز)،‏
شيوههاي متفاوت انطباق در زبان تاتي ‏(راحله ايزديفر،‏ دانشگاه بوعلي سيناي همدان)،‏
1) Enrico Morano: Current Work on Manichaean Sogdian Fragments in the Turfan Collection
2) Pavel Lurje: Cursive Old Khwarezmian Inscriptions, a Progress Report
3) Desmond Durkin-Meisterernst: A Possible Interpretation of a Detail in Theodore bar Khonai’s Text
on Manichaeism
4) Nicholas Sims-Williams,: A New Manichaean Calendar Fragment

261
زبانها و گويشهاي ايراني 2
مقاله
اخبار
بقا،‏ زوال و دگرگوني ساخت ارگتيو در گونههايي از فارسي ميانه و فارسي نو ‏(حسن
رضائي باغبيدي،‏ دانشگاه تهران)،‏ واژهبست:‏ فصل مشترك صرف و نحو ‏(ويدا شقاقي،‏
دانشگاه علامه طباطبايي)،‏ مطابقه با مبتدا ‏(محمد راسخ مهند،‏ دانشگاه بوعلي سيناي
همدان)،‏ تثبيت ترتيب كلمه در زبان فارسي:‏ معيار دستوري شدگي ‏(شادي داوري،‏ هلن
گيوناشويلي،‏ دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات و مؤسسة مطالعات
شرقشناسي دانشگاه لايپزيك)،‏ تنوع ساختاري در نظام كنايي:‏ نقطة تلاقي نظريه و
ردهشناسي ‏(يادگار كريمي،‏ دانشگاه كردستان)،‏ عوامل مؤثر در تعيين صورت نشانة
مطابقة فعلي در فارسي نو ‏(مهرداد نغزگوي كهن،‏ دانشگاه بوعلي سيناي همدان)،‏ نظام
1
حالت در زبان زازاكي و ديگر زبانهاي غربي از منظر تاريخي و ردهشناختي ‏(لودويك
پاول،‏ دانشگاه هامبورگ).‏
دومين همايش با عنوان ‏«نخستين همانديشي زبانهاي كهن ايراني»‏ در تاريخ
92/2/19 برگزار شد.‏ دبير علمي اين همايش دكتر مجتبي منشيزاده و دبير اجرايي آن
دكتر سپيده عبدالكريمي بودند.‏ در اين همايش يك روزه كه از ساعت 9 صبح آغاز شد،‏
شش مقاله به شرح زير ارائه شد:‏ زبانشناسي درزماني:‏ چه بود و چه شد؟ ‏(سپيده
عبدالكريمي،‏ دانشگاه تربيت مدرس)،‏ پيوند زبانشناسي تاريخي و رشتة زبانهاي
باستاني ‏(فهيمه تسليبخش و سهيلا حيدري،‏ دانشگاه علامه طباطبايي)،‏ دوراهي فرهنگ
ايران باستان و زبانهاي باستاني ‏(سيميندخت گودرزي،‏ دانشگاه علامه طباطبايي)،‏
زبانشناسي تاريخي و ادبيات فارسي ‏(مرضيه فروغي،‏ دانشگاه علامه طباطبايي)،‏ چالش
ايرانيگرايي مبتذل در رشتة زبانهاي باستاني ‏(علي صابونچي،‏ دانشگاه علامه
طباطبايي)،‏ اهميت روش تحقيق در رشتة زبانهاي باستاني ‏(احسان چنگيزي،‏
دانشآموختة دانشگاه تهران).‏ اين همايش با برپايي ميزگردي به رياست دكتر كوروش
صفوي و با حضور دكتر مجتبي منشيزاده،‏ دكتر ابوالقاسم اسماعيلپور و دكتر ويدا
شقاقي پيرامون مسائل مربوط به رشتة زبانهاي كهن ايراني در ساعت 16:30 به كار
خود پايان داد.‏
1) The Case System of Zazaki and Other West Iranian Languages in Typological and Historical
Perspective

2
262
زبانها و گويشهاي ايراني
اخبار
مقاله
تاريخ
سومين همايش با عنوان ‏«دومين همايش وزن شعر فارسي و اشعار ايراني»‏ در
25 و
26 ارديبهشت ماه سال 1392 برگزار شد.‏ در اين همايش دوروزه كه با
سخنان دكتر ويدا شقاقي،‏ رئيس انجمن زبانشناسي و دكتر اميد طبيبزاده آغاز شد،‏
25 عنوان مقاله ارائه شد كه عناوين آنها به شرح زير است:‏ ضرباهنگ و جايگاه آن
در شعر فرانسه ‏(مهوش قويمي،‏ دانشگاه آزاد،‏ واحد علوم و تحقيقات)،‏ وزن شعر
انگليسي ‏(مصطفي حسيني،‏ دانشگاه بوعلي سينا)،‏ درآمدي بر وزن شعر آلماني ‏(سعيد
رضواني،‏ دانشگاه شهيد بهشتي)،‏ شاخصهاي كمي ضرباهنگ در شعر فارسي،‏
انگليسي و فرانسوي ‏(خدابخش روانسالار،‏ آموزش و پرورش)،‏ تحول وزن هجايي به
عروضي و تسامح در وزن بر مثال شاهنامه ‏(جلال خالقي مطلق،‏ دانشگاه هامبورگ)،‏
وزن شعر فارسي ميانة مانوي ‏(حسن رضائي باغبيدي،‏ دانشگاه تهران)،‏ مختصات
موسيقايي غزل حافظ در اوزان متفقالاركان سالم و اوزان دوري ‏(محمد جواد
عظيمي،‏ دانشگاه تهران)،‏ بررسي تكيه در شعر عروضي فارسي ‏(محمود بيجنخان،‏
دانشگاه تهران)،‏ نقش اركان عروضي در وزن شعر فارسي:‏ پرسشي موسيقايي دربارة
كاركرد وزني افاعيل ‏(نگار بوبان،‏ دانشگاه آزاد شيراز)،‏ پايههاي وزني در شعر
عروضي فارسي ‏(ندا موسوي،‏ شركت عصر گويشپرداز)،‏ زيبايي موسيقايي و
آسيبشناسي وزن شعر نو ‏(مهدي فيروزيان،‏ دانشگاه تهران)،‏ عروض جديد و وزن
رباعي ‏(الوند بهاري،‏ دانشگاه خوارزمي)،‏ واحد وزن در شعر فارسي ‏(محسن
ذاكرالحسيني،‏ فرهنگستان زبان و ادب فارسي)،‏ زمين غزل بيدل ‏(مهدي كمالي،‏
دانشگاه زنجان)،‏ بررسي آماري اوزان در ديوان شمس ‏(مائده ميرطلايي،‏ دانشگاه
بوعلي سينا)،‏ اختيارات شاعري در فارسي و عربي ‏(علي اصغر قهرماني مقبل،‏ دانشگاه
خليج فارس)،‏ عروض سنتي،‏ عروض جديد و عروض عربي ‏(سيروس شميسا،‏
دانشگاه علامه طباطبايي)،‏ وزن دوري،‏ مشكلي كه عروض قديم آن را نديده گرفته
است ‏(ابوالحسن نجفي،‏ فرهنگستان زبان و ادب فارسي)،‏ ارتباط وزن هجا و ضربآوا
در اشعار شفاهي ايراني ‏(اميد طبيبزاده،‏ دانشگاه بوعلي سينا)،‏ بررسي تطبيقي وزن
شعر پارتي و وزن شعر عاميانة فارسي ‏(ليلا ضيامجيدي،‏ دانشگاه الزهرا)،‏ بررسي وزن
شعر عاميانة تاتي ‏(جهاندوست سبزعليپور و راحله ايزديفر،‏ دانشگاه آزاد رشت و

263
زبانها و گويشهاي ايراني 2
مقاله
اخبار
دانشگاه بوعلي سينا)،‏ ساخت وزني اشعار مكتوب در گويش هورامي ‏(زانيار
نقشبندي،‏ دانشگاه بوعلي سينا)،‏ بررسي وزن اشعار مازندراني امير پازواري ‏(مجتبي
عليزاده،‏ دانشگاه بوعلي سينا)،‏ شعر كردي و تجدد:‏ از الگويي به الگويي ديگر ‏(آمر
طاهر احمد،‏ فرهنگستان علوم اتريش).‏
اين همايش با برپايي ميزگردي در روز پنجشنبه 26 ارديبهشت ماه به كار خود پايان
داد.‏
مريم رضايي
برگزاري هشتمين دورة مدرسة تابستاني زبان و زبانشناسي در دانشگاه لايدن
(26-15 جولاي
24/2013 تير
(1392 مرداد 4
برنامة آموزشي اين دوره از كلاسها شامل پهلوي اشكاني،‏ كتيبههاي فارسي ميانه،‏
اوستايي و پشتو است.‏
محور آموزش در كلاس پهلوي اشكاني بررسي و مطالعة متوني از گنجينة شاهي
نيسا،‏ مربوط به قرون اول و دوم قبل از ميلاد،‏ بسامد بالاي وامواژههاي پارتي در زبان
ارمني و فارسي ميانه،‏ مطالعة برخي از نسخههاي پارتي كتيبههاي مربوط به اوايل دورة
ساساني و نگاهي به نقش متون پارتي مانوي موجود در مجموعة متون مانوي برلين در
شفافسازي زبان است.‏ منابع مورد استفاده در اين كلاس
مقالة
1
‏«كتيبههاي دولتي ساسانيان»‏ ،
4
3
2
‏«افسانة درخت بابلي»‏ ، ‏«درآمدي بر زبان پارتي»‏ ، ‏«دستور زبان ارمني»‏ ،
1) M. Back, Die sassanidischen Staatsinschriften. Studien zur Orthographie und Phonologie
des Mittelpersischen der Inschriften zusammen mit einem etymologischen Index des
mittelpersischen Wortgutes und einem Textcorpus der behandelten Inschriften,Téhéran-Liège, 1978
(Acta Iranica 18).
2) Ch. J. Brunner, «The Fable of the Babylonian Tree», Pt. I: Introduction. Pt. II: Translation,
Journal of Near Eastern Studies 39, 1980, pp. 191-202, 291-302.
3) A. Ghilain, Essasi sur la langue parthe, son système verbal d’après les texts manichéens du
Turkestan oriental, Louvain, 1939. Bibliotheque du Muséon 9.
4) H. Hübschmann, Armenische Grammatik, Erster Teil. Armenische Etymologie. Leipzig, 1897.

2
264
زبانها و گويشهاي ايراني
اخبار
مقاله
2
1
‏«كتيبة ساساني پايكولي»‏ و ‏«گويششناسي متون تورفاني غرب ايران»‏ است.‏ منبع مورد
استفاده در كلاس فارسي ميانة كتيبهاي نيز ‏«كتيبههاي دولتي ساسانيان»،‏ ‏«كتيبة ساساني
4
3
پايكولي»،‏ ‏«چهار كتيبة كرتير مغ»‏ ، و مقالة ‏«كتيبة كرتير»‏ است.‏ دزموند
5
دوركينمايسترارنست اين دو درس را تدريس ميكند.‏
زبان
6
در كلاس اوستايي كه كارل پراوست آن را تدريس ميكند،‏ دانشجويان با دستور
اوستايي جديد،‏ ساختار تاريخي اوستا و قرائت متون بر اساس چاپ گلدنر آشنا
ميشوند.‏ دستور زبان اوستايي گاهاني مورد بحث اين دوره نيست و فقط در موارد
لزوم به آن اشاره خواهد شد.‏ به دليل ارتباط تنگاتنگ سنسكريت ودايي با اوستايي و با
توجه به اينكه اين دو زبان هر دو از اركان بازسازي زبان هندوايراني و در نتيجه
هندواروپايي است،‏ قياسهايي نيز در حوزة اين دو زبان انجام ميگيرد.‏ مطالعة مقالة
‏«زبان اوستايي»‏
7
اثر كارل هوفمان براي دانشجويان ضروري است.‏
8
دكتر لوتس زهاك ، در كلاس زبان پشتو،‏ دانشجويان را با مقدمات زبان پشتوي نو
رايج در افغانستان و شمال غرب پاكستان،‏ طرح كلي دستور زبان پشتو،‏ واژگان و
تقسيمات گويشي اين زبان آشنا خواهد كرد.‏ هدف اين دوره ايجاد زمينة مناسب براي
دانشجويان در فراگيري واجشناسي و دستور زبان،‏ خواندن و درك مطلب زبان پشتو
1) H. Humbach and P. O. Skjaervø, The Sassanian Inscription of Paikuli. Part 1: Supplement to
Herzfeld’s Paikuli by Helmut Humbach, Wiesbaden, 1979; Part 2: Synoptic Tables, 1980; Part 3.1:
Restored Text and Translation, by P. O. Skjaervø, 1983; Part 3.2: Commentary, by P. O. Skjaervø,
1983.
2) P. Tedesco, «Dialektologie der westiranischen Turfantexte», le Monde Oriental 15 [1921], pp. 184-258.
3). Ph. Gignoux, Les quatre Inscriptions du mage Kirdīr. Textes et concordances, Paris, 1991 (Studia
Iranica, Cahier 9).
4). D. N. MacKenzie, «Kerdir’s Inscription», Iranische Denkmäler, Lfg. 13, Reihe II: Iranische
Felsreliefs. I, The Sasanian Rock Reliefs at Naqsh-I Rustam, Description and Commentary by Georgina
Hermann. Kerdir’s Inscription, by D. N. MacKenzie, Drawings by Rosalind Howell Caldecott, Berlin,
1989, pp. 35-72.
5) Desmond Durkin-Meisterernst 6) Karl Praust
7) Karl Hoffmann, «Avestan Language I-III», Encyclopaedia Iranica, Vol. III, pp. 47-62.
8) Lutz Rzehak

265
زبانها و گويشهاي ايراني 2
مقاله
اخبار
است.‏
1
منابع مورد نياز اين دوره كتاب آموزش زبان پشتو اثر مانفرد لورنتس و كتابِ‏
مقدماتي پشتو اثر
نشاني وبگاه:‏
2
راخمون ‏(رحمان)‏ اينومكويائف است.‏
www.hum.leiden.edu/summerschool/programmes-2013
مريم رضايي
3
هشتمين كنفرانس بينالمللي مطالعات مانوي در مدرسة مطالعات شرقي و آفريقايي لندن
هشتمين كنفرانس بينالمللي مطالعات مانوي عنوان همايشي است كه از تاريخ
9 تا 13
سپتامبر 2013 در مدرسة مطالعات شرقي و آفريقايي دانشگاه لندن برگزار خواهد شد.‏
در اين همايش پنجروزه،‏ كه محور آن مطالعات مانوي است،‏ دانشمندان و پژوهشگران
4
برجستهاي همچون ساموئل ن.س.‏ ليو دربارة مانويت شرق و غرب،‏ دزموند
6
5
دوركينمايسترارنست در اهميت نسخههاي خطي ايراني و خانم سوسانا گولاسچي
دربارة هنر مانويان،‏ سخنراني خواهند كرد.‏ همچنين برگزاري دو كارگاه نيز در برنامة
اين همايش قرار دارد.‏ ادارة كارگاه اول را كه مربوط به نقاشيهاي مانوي از مجموعة
9
8
7
ياماتو بونكا در ژاپن است،‏ گَبر كوسا برعهده دارد و كارگاه دوم را جوديت ليو ،
دربارة فرقة مرقونيه،‏ اداره ميكند.‏
10
در پايان نيز ديدار از كتابخانة بريتانيا و دانشگاه كمبريج براي ديدن
دستنوشتههاي مختلف و جديدترين قطعات يافتشدة مانوي،‏ از جمله برنامههاي
طرحريزيشدة دستاندركاران برگزاري اين همايش پنجروزه است.‏
نشاني وبگاه:‏
www.manichaeism.je/news.html
ليلا نوري كشتكار
1) Manfred Lorenz, Lehrbuch des Pashto (Afghanisch), Leipzig, 1982.
2) Rakhmon Inomkhojaev, Pashto: An Elementary Textbook, 2009.
3) School of Oriental and African Studies (SOAS) 4) Samuel N.C. Lieu
5) Desmond Durkin-Meisterernst 6) Zsuzsanna Gulasci 7) Yamato Bunka
8) Gabor Kosa 9) Judith Lieu 10) British Library