qarTuliodesRac social–demokrati) Sedioda. igisaTaveSi edga kavkasiel ltolvilTa sammarTvelos(Vertauensstelle fuer Kaukasische Fluechtlinge),romelic 1938 wlis 1 seqtembers qarTuliofisis (Georgisches Buero) safuZvelze da misiuflebamosilebebis gafarToebis Semdeg Seqmnanacisturma xelisuflebam. kavkasiuri samarTvelos(Kaukasische Vertrauensstelle, SemoklebiT asecambobdnen), xelmZRvanelis moadgile aleqsandreabxazi iyo.1941 wlis 29 ivniss, sabWoTa kavSir–germanias Soris omis dawyebidan sul ramdenimedReSi, 39 xmiT, 27–is winaaRmdeg (9-m Tavi Seikava),axalSenis Tavjdomared tite margvelaSviliairCies. bolo krebis oqmi, romelic berlinislandes (miwis) arqivSia[iii] Semonaxuli, 1942 wlis25 TebervliT TariRdeba. tite margvelaSviliqarTuli saTvistomos bolo Tavmjdomare iyonacistur periodSi.aleqsandre abxazi omis Semdgomsazogadoebriv cxovrebas da kinos Camoscilda.Allgemeine Statistisches Archiv–Si (Bd.42, 1958)gamoqveynebuli aleqsandre iazonis nekrologisavtori doqtori gustav luke mwuxarebiTaRniSnavs, rom 1945 wlis Semdeg iazoni TavisimniSvnelobis Sesabamisad kinomrewvelobam ardaafasa da saqmeSi ar CarTo.amis mizezi albaT aleqsandre abxazissiaxlove iyo nacistur wreebTan da misi ramdenimestatia, romlebic aSkarad antisemitur xasiaTsatarebda, mag.: „kino ebrauli ZalaufleblebisqveS“ (Der Film unter juedischer Herrschaft,Sonderdruck aus: Sueddeutsche Monatshefte, Heft4, Januar 1936).samwuxarod, aleqsandre iazonis RvawlikinoSi daviwyebulia, miuxedavad imisa, rom rogorcnekrologSia aRniSnuli, „Tu ager ukve sami aTeuliwlis ganmavlobaSi kinos da misi samyaros Sesaxebstatistikuri mimoxilva arsebobs, amas ZiriTadadiazonis dauRalav Sromas unda vumadlodeT.“ arcaleqsandre abxazis samSobloSi viciT meti misSesaxeb.kavkasieli emigrantebimeore msoflio omSikavkasiuri politikis warmarTva erTianifrontiT 20-iani ww. iwyeba. 1924 w. ajanyebissisxlSi CaxSobam didi gamoxmaureba hpovaemigraciaSi, noemberSi stambolSi Seiqmna „kakvasiisganmaTavisuflebeli komiteti“ konfederaciissafuZvelze. aqtze xeli moaweres qarTvelTagan– mixeil wereTelma, daviT vaCnaZem, aleqsandreasaTianma, azerbaijanelTagan – eqimma xosrovsulTan-zadem, abdula ali emirjanma, Seix-ulislam-zadem; Crdilo kavkasielTagan – visan gireimjabagim (CeCeni), alixan kantemirma (osi), haiteknamitovma (Cerqezi). 1925 w. zafxulSi TurqeTSipoloneTis elCis ministr roman knolis finansuridaxmarebiT kavkasiis konfederaciis komitetis samiwevri kavkasiis sazRvrebisken gaigzavna samuSoadd. vaCnaZe ardaganSi, a. kantemiri – yarsSi, x.sulTanovi – sparseTSi. 1933 w. moxerxda „somexqarTvelTakavSiris“ Seqmnac. kkk-m da kavkasiurmasabWom didi roli Seasrula kavkasiuri warmoSobisemigrantTa dasaaxloeblad da antibolSevikurifronris Sesaqmnelad, romelsac adasturebskavkasiel xalxTa Tu rusul enaze gamocemulimravalricxovani perioduli gamocemebi, wignebi,broSurebi, almanaxebi, konferenciaTa masalebida sxva. mas mWidro kavSir-urTierToba hqondayofili ruseTis imperiaSi Semavali xalxebisanalogiur organizaciebTan. yvelaferma aman kiTavi iCina didi gansacdelis Jams – meore msoflioomis wlebSi.1942 w. gazafxulze, roca brZolebi daiwyouSualod kavkasiis misadgomebTan emigrantTa winaSerealurad daisva kavkasiis ganTavisuflebis sakiTxi.germaniis umaRles eSelonebSic bevri ar iziarebdahitleris koloniur politikas sabWoTa kavSirSiSemavali xalxebis mimarT – grafi Sulenburgisagareo saqmeTa saministrodan, admirali kanarisi,generali kostringi, misi adiutanti hervardi,grafi Staufenbergi, kapitani oberlenderi, misiasistenti kucSerbaxi generaluri Stabidan, otobrautingami, profesori fon mende aRmosavleTissaministorodan da sxvebi. es jgufi iziarebdamxcovani mwerlisa da politikuri moRvawis paulN5(30) seqtemberi-oqtomberi 201019
qarTulirorbaxis mosazrebas ruseTis imperiis Sesaxeb,romelsac igi forToxals adarebda jer kidevpirveli msoflio omis dros – xelovnurad daZaladobiT erTmaneTze mikrul sxvadasxva erovnulsxeulebs mxolod kani amagrebs. sakmarisia amkanis - tlanqi Zalias Camocileba, rom nawilebierTmaneTs advilad moscildneno. rorbaxiTanamoazreebTan erTad cdilobda germaniismmarTveli wreebis darwmunebas, rom aucilebeliiyo ruseTis kolosis danawileba da mis adgilasaRmosavleT evropaSi erovnuli saxelmwifoTajgufis daarseba.es Teoria xelaxla amotivtivda 1937 w. meoremsoflio omis dros ki garkveuli saxe miiRo„axali evropis“ TeoriebSi. herman raShofers TaviswignSi moyvanili aqvs oberlenderis erT-erTimemoranduli, romelSic gadmocemulia „axalievropis“ principebi: „politikurad CvenTvismomakvdinebeli iqneba da faqtebis sawinaaRmdego,Tu gadavwyvetT, rom slavebSi dabali xarisxisrasa davinaxoT da aRmosavleTisadmi kolonialureqspluataciisaTvis. katastrofulia agreTve,rom am Semcdarma Sefasebam aRmosavleT slavebisagza gaukafa politikur sibriyves, ris mixedviTac„aRmosavleTis xalxis“ wodebis qveS, agreTvesxva erebic magaliTad, estonelebi, latvielebi,litvelebi da kavkasielebi, romlebicoriaTasi weliwadi evropasTan dakavSirebulniiyvnen, daqveiTebul iqmnen raRac fantaziurdabalxarisxovan adamianebad“.vinaidan hitlers kavkasiis mimarT ar gaaCndateritoriuli pretenziebi da Sesabamisad, arcgarkveuli gegma am qveynebis momaval saxelmwifomowyobaze, maT gamoiyenes es garemoeba daSeimuSaves proeqti kavkasiis damoukideblobisaRdgenisa, romelic Seasrulebda bunebrivibuferis rols ruseTis samxreTuli eqspansiisSesaCereblad, Semdeg ki gaxdeboda mokavSire dasayrdeni germaniis aRmosavlur politikaSi. 1942w. aprilSi politikuri sakiTxis mosagvarebladSelenburgma berlinSi miiwvia qarTuli emigraciisTvalsaCino warmomadgenlebi; qarTvelebidan– erovnul-demokratebi spiridon kedia, daviTvaCnaZe, Salva amirejibi, „TeTrgiorgelebi“ leokereseliZe, mixako wereTeli, giorgi maRalaSvili,;upartioebi mixeil kedia, Salva maRlakeliZe,zurab avaliSvili, aleqsandri manveliSvilida sxvebi. Crdilo kavkasielebidan Jurnal„kavkasiis“ gamomcemeli haidar bamati da amixankantemiri; „promeTes“ jgufidan - azerbaijanisyofili prezidenti „musavati“ rasul zade, SamilisSviliSvili said Samili, Turqestaneli velikaiumi da SesTavaza „politikuri komitetis“ Seqmnasagareo saqmeTa saministros daqvemdebarebaSi.miwveulebi cxovrobdnen sagareo saqmeTasaministros sastumro „adlonSi“, amitom aqcias„adloniada“ uwodes. magram Selenbergis gegmasabWoTa kavSirSi Semavali qveynebis damoukidebelsaxelmwifoebad gamocxadebis Sesaxeb – hitlermaar miiRo. rogorc givi gabliani werda:„Sulenbergi iZulebuli gaxda Tavisi mowveulebioficialur banketze axali „maspinZlisaTvis“aRm. saministrosaTvis Caebarebina“. aq ki sakiTxibrautigamis da fon mendes ganyofilebis sferoSimoeqca. „adlonis“ stumrebis nawili wavida, nawili– germaniis sxvadasxva uwyebebs daukavSirda,nawilma ki brautigmanTan da mendesTan ganagrZomuSaoba.politikur sakiTxTan erTad gadasawyvetiiyo tyveTa sakiTxi. omis dasawyisSi germaniissardlobam sakuTari iniciativiT, hitlerisnebarTvis gareSe daiwyo moxalise sabWoelebisgamoyeneba jer sameurneo, Semdeg samxedrosaqmeSi. frontebze cocxal Zalaze gazrdilimoTxovnilebebis gamo, daiwyes germanul jarSimaTi miReba da male patara moxaliseTa nawilebiSeadgines. ase, rom 1942 w. gazafxulze 200 aTasisabWoTa moxalise iyo germanul jarSi. nawilebigermanul samxedro uwyebas eqvemdebareobdnen dayvela cvlilebaze kostrings unda SeTanxmebodnen.moxaliseTa Segroveba da samxedro erTeuladCamoyalibeba germanuli samxedro uwyebisiniciativiT moxda. 1942 w. 22 Tebervals germanuliarmiis farglebSi Seiqmna kavkasiuri - 10 somxuri,8 azerbaijanuli, 8 Crdilokavkasiuri, 12 qarTulibatalioni da kavkasiuri legionebi armiisStabis reorganizaciis ganyofilebis maiorisStaufenbergis meTaurobiT, romelTaganac SemdegCamoyalibda legionis savele batalionebi. aqkavkasielTa ricxvi 48.700 udrida: somxebi – 11.000,azerbaijanelebi – 3.600, Crdilokavkasielebi– 10.1000, qarTvelebi – 14.000: mommaragebel damSenebel nawilebSi Sesabamisad – 7.000, 4.795,3.000 da 6.800. maT garda sxvadasxva germanulnawilebSi kidev 32.000 kavkasieli iyo. saerToricxvi ki 1942 w. gazafxulze 102.295 aRwevda,kavkasiidan ukandaxevis dros, maT SeuerTda kidev7.000 Crdilokavkasieli.legionis da savele batalionebis meTaurebigermanuli oficrebi iyvnen, aseuli – kavkasielioficrebi da germanelebi. enis, tradiciebi daaRzrdis sxvadasxvaoba bevr winaaRmdegobasiwvevda maT Soris. mdgomareoba mniSvnelovnadgaumjobesda mas Semdeg, rac moxaliseTa nawilebisgenerlad helmixis nacvlad kostringi ganiSnes.rogorc g. gabliani SeniSnavda: „generalikostringi omamde samxedro ataSe iyo moskovSi...kostringi ruseTSi iyo dabadebuli, gazrdili da205(30) seqtemberi-oqtomberi 2010