2006 Edition 2 (Issue 144) - Sasmt-savmo.org.za

w a a r i s d i e m u s i e k i n d i e
t e o r i e ?
O n s h e t n u w e i d e e s n o d i g o m m u s i e k t e r u g
t e b r i n g i n m u s i e k t e o r i e . ‘ n G r o n d i g e
b e s k o u i n g v a n m u s i e k t e o r i e - o n d e r r i g e n
g e p a a r d g a a n d e a a n p a s s i n g s b e h o o r t ‘ n g r o t e r
b e w u s s y n t e k w e e k v a n m u s i e k a s k u n s .
Hierdie kort bespreking handel oor die onderrig van
musiekteorie, ‘n onderwerp wat gewoonlik met heelwat
passie bespreek word wanneer ‘n klompie teorieonderwysers
bymekaar is. Dan word probleme met die
leerders, die sillabus, die eksamens, ensovoorts gewoonlik
betrek sonder dat die aard en funksie van die musiekteorie
as dissipline in ag geneem word.
‘n Grondige kritiese ondersoek na die metodes en
doelstellings van die musiekteorie is lankal nodig, dit wil
sê een met heelwat meer diepgang as hierdie kort bydrae.
By ‘kritiese ondersoek’ bedoel ek dat sowel die positiewe
as negatiewe aspekte van die manier waarop musiekteorie
tans onderrig word, verreken behoort te word. Hiermee
wil ek dus nie die voordele van gespesialiseerde strategieë
wat aan musiekteorie as dissipline die status gegee het wat
dit verdien, prysgee nie. Ek pleit egter vir ‘n sterker klem
op die artistieke musikale aspek van die musiekteorie wat
hopelik sal vergoed vir die negatiewe effek van meganiese
tegniese beheersing.
Tans lyk dit asof meeste leerders nie die nut van
musiekteorie kan insien nie en dit net as ‘n straf beskou.
Redes vir hierdie negatiewe siening kan wees dat kennis
en vaardighede wat met die teorie te make het nie met die
musiek gekoppel word nie en dat musiekteorie net met
meganiese drilwerk ge-assosieer word. Die probleem is
egter dat dit feitlik onmoontlik is om musiekteorie baas
te raak sonder ‘n aansienlike hoeveelheid drilwerk. En
drilwerk bevorder nie artistieke en kreatiewe doelwitte
nie. Len Holdstock, ‘n Suid-Afrikaanse sielkundige, skryf
in hierdie verband dat
the emphasis on rote learning and rigid logic in our
schools and universities undoubtedly does great damage
to the creative ability of many, if not most young people.
… Studies indicate that a child’s creativity plummets 90
percent between the ages five and seven when schooling
is introduced. It is estimated that by the time they are
forty most adults are about 2 percent as creative as they
were at five. 1
Bertha Spies
Musiekteorie kan met grammatika in taal vergelyk word,
eerstens omdat musiekteorie te make het met die manier
waarop die musiek ‘aanmekaar gesit’ is en, tweedens, omdat
klein musikale eenhede met leksikale eenhede vergelyk kan
word. 2 As leerders die letters van die alfabet in die korrekte
volgorde kan opsê, beteken dit egter nog nie dat hulle regtig
met taal besig is nie. Dit is eers wanneer gewerk word
met patrone van letters wat anders gerangskik is as in die
alfabet, dat taalvaardigheid ter sprake kom. Indien hierdie
situasie na musiek ‘getransponeer’ word, kan ‘n mens sê
dat toonlere nog nie regtig musiek is nie. Waarom heg ons
dan soveel waarde aan toonlere? As die identifisering van
betekenisvolle eenhede in ‘n komposisie die eerste stap is
in die proses om sin te maak van die musiek, 3 moet leerders
nie eerder so vroeg as moontlik leer om musikale patrone
te skryf waar toonhoogte en ritme van die staanspoor af
op kreatiewe wyse gekombineer kan word nie?
Meer as ‘n eeu gelede het die Duitse opvoedkundige en
dirigent, Hermann Kretzschmar gekla oor die verouderde
onderrigmetodes in harmonie en kontrapunt en dit reguit
gestel dat musiekteorie daardie musiekvak is wat die
dringendste hervorm moet word omdat dit so eksklusief
gerig is op die harmonie. Hy betreur die feit dat musiekteorie
net by geskrewe oefeninge bly, dat studente nie by die
klavier werk nie, en dat oefeninge net in halfnote gedoen
word. Volgens Kretzschmar is musiekteorie onpopulêr en
word dit vermy deur onderwysers wat praktiese onderrig
gee. Die beste geleenthede om betekenisvolle verbande
tussen teorie en praktyk te trek, dit is in die praktiese lesse,
gaan onbenut verby. 4
Waarom moet ons in die een en twintigste eeu nog na
musiekteksture kyk soos wat Jean-Philippe Rameau dit
in die agtiende eeu gedoen het? Daarmee wil ek niks
wegneem van die belangrikheid van sy bydrae tot die
sistematisering van die harmonie as vakgebied nie. Thomas
Christensen, die president van die Amerikaanse Society
for Music Theory (1999-2001), skryf egter dat Rameau se
status as die belangrikste figuur in die musiekteorie na die
middeleeue tot vandag toe nog nie bevraagteken is nie. 5
Suid-Afrikaanse Musiek Onderwyser |144 | November 2006