บทที่ 1 - CRDC

์
Agricultural Sci. J. 41(3/1)(Suppl.): 489-492 (2010) ว. วิทย์. กษ. 41(3/1)(พิเศษ): 489-492 (2553)
ผลของการขาดน ้าต่อการยับยั้งความงอกและความแข็งแรงของเมล็ดพันธุ ์ข้าวโพด
Effects of Water Stress on Inhibition of Seed Germination and vigor in Corn
1
ศานิต สวัสดิกาญจน์
Sawatdikarn, S. 1
Abstract
Water stress is the mainly affected on seed germination and vigor in corn. Appropriate water application is one
method of the alleviating water stress in seed germination. The objective of this study was to investigated the
water stress on inhibition of seed germination and vigor in corn. Samples of two corn seed varieties namely
Nakhon Sawan 1 and Nakhon Sawan 72 that had three seed qualities ; high, medium and low quality. The corn
seeds were planted in plastic basket and watered at five treatments; watered at every day, watered at one day
interval, watered at two days interval, watered at three days interval and watered at four days interval. Seed
germination, speed of germination index, shoot length and seedling dry weight were tested at 14 days after
planting. The results showed that the watered at four days interval treatment showed the highest of inhibition of
seed germination and vigor in two corn varieties. The increasing of water stress resulted in the inhibition of seed
germination and vigor. The watered at four days interval treatment reached the inhibition of speed of germination
index and shoot length in two corn varieties than 50%, For Nakhon Sawan 1 variety, showed the inhibition of
speed of germination index of high, medium and low seed quality at 55.88, 57.85 and 69.55% and the inhibition of
shoot length at 51.18, 57.61 and 56.97%, respectively. For Nakhon Sawan 72 variety, the watered at four days
interval treatment showed the inhibition of speed of germination index of medium and low seed quality at 56.95
and 58.65%, respectively.
Keywords: water stress, corn seed, inhibition of seed germination and vigor
บทคัดย่อ
การขาดน ้าเป็ นปัจจัยส าคัญที่มีผลต่อการงอกและการเจริญเติบโตของข้าวโพด การให้น ้าที่เหมาะสมเป็ นวิธีที่สามารถ
แก้ปัญหาการขาดน ้าของข้าวโพดในระหว่างการงอกได้ การทดลองนี ้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาผลของการให้น ้าต่อการยับยั ้ง
ความงอกและความแข็งแรงของเมล็ดพันธุ ์ข้าวโพด โดยน าเมล็ดพันธุ ์ข้าวโพด 2 พันธุ ์ คือ พันธุ ์นครสวรรค์ 1 และนครสวรรค์
72 ที่มีคุณภาพต่างกัน คือ คุณภาพสูง ปานกลาง และต ่า เพาะในตะกร้าพลาสติกที่อุณหภูมิห้องแล้วให้น ้าต่างกัน แบ่งเป็ น 5
ทรีตเมนต์ คือ ให้น ้าทุกวัน ให้น ้าวันเว้นวัน ให้น ้าวันเว้น 2 วัน ให้น ้าวันเว้น 3 วัน และให้น ้าวันเว้น 4 วัน วัดคุณภาพของเมล็ด
พันธุ ์ข้าวโพดหลังจากการเพาะ 14 วัน จ านวน 4 ลักษณะ คือ ความงอก ดัชนีความเร็วในการงอก ความยาวยอด และน ้าหนัก
แห้งของต้นกล้า พบว่า การให้น ้าวันเว้น 4 วัน ท าให้ข้าวโพดทั ้งสองพันธุ ์ถูกยับยั ้งความงอกและความแข็งแรงของเมล็ดพันธุ
สูงสุด การให้ขาดน ้าในระยะเวลาที่เพิ่มขึ ้นท าให้คุณภาพของเมล็ดพันธุ ์ข้าวโพดทั ้ง 4 ลักษณะถูกยับยั ้งเพิ่มขึ ้น โดยเฉพาะการ
ให้น ้าวันเว้น 4 วัน ที่ยับยั ้งดัชนีความเร็วในการงอกและความยาวยอดมากกว่า 50% โดยพันธุ ์นครสวรรค์ 1 ถูกยับยั ้งดัชนี
ความเร็วในการงอก เท่ากับร้อยละ 55.88 57.85 และ 69.55 และยับยั ้งความยาวยอด เท่ากับร้อยละ 51.18 57.61 และ 56.97
ของเมล็ดพันธุ ์ที่มีคุณภาพสูง ปานกลาง และต ่า ตามล าดับ ส่วนข้าวโพดพันธุ ์นครสวรรค์ 72 พบว่า การให้น ้าวันเว้น 4 วัน
สามารถยับยั ้งดัชนีความเร็วในการงอก เท่ากับร้อยละ 56.95 และ 58.65 ของเมล็ดพันธุ ์ที่มีคุณภาพปานกลางและต ่า
ตามล าดับ
ค าส าคัญ: การขาดน ้า เมล็ดพันธุ ์ข้าวโพด การยับยั ้งการงอกและการเจริญเติบโต
1
คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา 13000
1 Faculty of Science and Technology, Phranakhon Si Ayutthaya Rajabhat University, Phranakhon Si Ayutthaya province, 13000

490 ปี ที่ 41 ฉบับที่ 3/1 (พิเศษ) กันยายน-ธันวาคม 2553 ว. วิทยาศาสตร์เกษตร
ค าน า
ในการผลิตข้าวโพดมักประสบปัญหาการขาดแคลนน ้า โดยเฉพาะในปลายฤดูฝนและฤดูแล้ง เพื่อให้การผลิตข้าวโพดมี
ประสิทธิภาพมากขึ ้นในสภาพแปลงปลูกที ่ขาดน ้า ได้มีการทดลองเพื่อศึกษาการให้น ้าแก่ข้าวโพดใน บางลักษณะ เช่น
ปริมาณในการให้น ้า และความถี่ในการให้น ้า ส าหรับปริมาณการให้น ้าแก่ข้าวโพด พบว่า การให้น ้าในปริมาณที่น้อยลงมีผลท าให้
การเจริญเติบโตและผลผลิตของข้าวโพดลดลง (วันชัย และคณะ, 2542; วันชัย และคณะ, 2544) ส าหรับการทดลองเกี่ยวกับ
ความถี่ในการให้น ้าแก่ข้าวโพด พบว่า การให้น ้าในความถี่ที่ลดลงท าให้การเจริญเติบโตและผลผลิตของข้าวโพดลดลง (สมชาย
และคณะ, 2541; เสน่ห์ และวันชัย, 2543) นอกจากนี ้ยังมีรายงานว่า ข้าวโพดแต่ละพันธุ ์มีความต้องการน ้าในปริมาณที่ต่างกัน
เช่น พันธุ ์ Pioneer 3737 มีความต้องการน ้าในระยะงอกถึงระยะสุกแก่มากกว่าพันธุ ์ Pioneer 33245 (Howell และคณะ, 1998)
และข้าวโพดพันธุ ์ DK 888 ซึ่งเป็ นพันธุ ์อายุยาวมีประสิทธิภาพการใช้น ้าสูงกว่าพันธุ ์ NST 89-101 ซึ่งเป็ นพันธุ ์อายุสั ้น (สมชาย
และคณะ, 2541) การศึกษาการให้น ้าในข้าวโพดส่วนใหญ่เป็ นการศึกษาในระยะที่ข้าวโพดเจริญเติบโตแล้ว (Jama และ
Ottman, 1993; Howell และคณะ, 1998) และระยะการให้ผลผลิต (Eck, 1986; Powell และ Wright, 1993) และยังมีการศึกษา
การให้น ้าที่มีผลต่อการงอกของเมล็ดหญ้าบางชนิด เช่น หญ้าบัฟเฟล (Emmerich และ Hardegree, 1991) หญ้าเบอร์มิวดา
(Carrow, 1996) และหญ้าบาเฮีย (Mullahey และคณะ, 1996) แต่ยังไม่มีรายงานเกี่ยวผลของการขาดน ้าต่อการยับยั ้งความงอก
และความแข็งแรงของเมล็ดพันธุ ์ข้าวโพด 2 พันธุ ์ คือ พันธุ ์นครสวรรค์ 1 และนครสวรรค์ 72 ดังนั ้นจึงได้ศึกษาผลของการขาดน ้า
ที่มีต่อข้าวโพดทั ้งสองพันธุ ์เพื่อเป็ นข้อมูลในการปลูกข้าวโพดในสภาพขาดน ้าหรือในสภาพฝนทิ ้งช่วงต่อไป
อุปกรณ์และวิธีการ
การทดลองนี ้ด าเนินการที่คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฎพระนครศรีอยุธยา ระหว่างเดือนมกราคม
ถึงมิถุนายน 2552 น าเมล็ดพันธุ ์ข้าวโพด 2 พันธุ ์ คือ พันธุ ์นครสวรรค์ 1 และนครสวรรค์ 72 ที่มีคุณภาพต่างกัน คือ คุณภาพสูง
มีความงอกมากกว่า 95% คุณภาพปานกลาง มีความงอก 85-90% และคุณภาพต ่า มีความงอก 70-75% เพาะในตะกร้ า
พลาสติกที่บรรจุดิน 1,000 กรัม จ านวน 50 เมล็ด X 4 ซ ้า (ตะกร้ า) วางแผนการทดลองแบบ Completely Randomized
Design ที่อุณหภูมิห้องแล้วให้น ้าข้าวโพดที่เพาะในวันแรกปริมาณ 1,000 มล. หลังจากนั ้นด าเนินการให้น ้าต่างกัน แบ่งเป็ น 5
ทรีตเมนต์ คือ ให้น ้าทุกวัน ให้น ้าวันเว้นวัน ให้น ้าวันเว้น 2 วัน ให้น ้าวันเว้น 3 วัน และให้น ้าวันเว้น 4 วัน ประเมินผลความงอก
ตามกฎของ ISTA (2003) ทุกวัน ในช่วง 4-10 วัน ค านวณความงอกและดัชนีความเร็วในการงอก และประเมินความแข็งแรง
ของเมล็ดพันธุ ์ตามกฎการทดสอบของ AOSA (2002) แล้วน าข้อมูลที่วัดได้ทั ้งหมดค านวณเป็ นเปอร์เซ็นต์การยับยั ้งความงอก
และความแข็งแรงของเมล็ดพันธุ ์ตามสูตรของ Chung และคณะ (2003) และเปรียบเทียบเปอร์เซ็นต์การยับยั ้งความงอกและ
ความแข็งแรงของเมล็ดพันธุ ์ที่ได้โดยวิธี DMRT
ผลและวิจารณ์ผลการทดลอง
การให้น ้าในความถี่ที่ลดลงมีผลท าให้เมล็ดพันธุ ์ข้าวโพดทั ้งสองพันธุ ์ คือ นครสวรรค์ 1 (Table 1 และ 2) และนครสวรรค์ 72
(Table 3 และ 4) ถูกยับยั ้งความงอก และยับยั ้งดัชนีความเร็วในการงอกเพิ่มขึ ้น เช่นเดียวกับการทดลองการให้น ้าในข้าวโพดที่
ต่างกันท าให้เมล็ดพันธุ ์มีความงอกลดลง (Helm และคณะ, 1997; Ghessemi-Golezani และคณะ, 1997) และการให้น ้าในพืช
บางชนิดที่เมื่อให้น ้าในความถี่และปริมาณที่ลดลงมีผลท าให้เมล็ดพันธุ ์มีความงอกและอัตราการเจริญเติบโตลดลง เช่น หญ้า
บัฟเฟล (Emmerich และ Hardegree, 1991) หญ้าบาเฮีย (Mullahey และคณะ, 1996) รวมทั ้งถั่วเหลืองและทานตะวัน (Helm และ
คณะ, 1997) นอกจากนี ้การให้น ้าที่ลดลงยังมีผลต่อการยับยั ้งความยาวของยอด และน ้าหนักแห้งของต้นกล้าด้วย เช่นเดียวกับการ
ปลูกข้าวโพด (วันชัย และคณะ, 2542) และอ้อย (พงศ์เทพ และคณะ, 2545) ในสภาพขาดน ้า ส าหรับการใช้เมล็ดพันธุ ์ที่มี
คุณภาพลดลงท าให้เมล็ดพันธุ ์ข้าวโพดทั ้งสองพันธุ ์ คือ พันธุ ์นครสวรรค์ 1 (Table 1 และ 2) และนครสวรรค์ 72 (Table 3 และ 4)
ถูกยับยั ้งความงอก ดัชนีความเร็วในการงอก ความยาวยอด และน ้าหนักแห้งของต้นกล้าเพิ่มขึ ้น โดยการใช้เมล็ดพันธุ ์ข้าวโพด
ทั ้งสองพันธุ ์ คือ พันธุ ์นครสวรรค์ 1 และนครสวรรค์ 72 ที่มีคุณภาพต ่าท าให้คุณภาพของเมล็ดพันธุ ์ทั ้ง 4 ลักษณะถูกยับยั ้งสูงสุด
รองลงมาคือ เมล็ดพันธุ ์ที่มีคุณภาพปานกลางและสูง เช่นเดียวกับการทดสอบเมล็ดพันธุ ์ข้าวโพดในสภาพเครียดน ้า พบว่า ควร
เลือกใช้เมล็ดพันธุ ์ข้าวโพดที่มีคุณภาพสูงในการปลูก เพื่อลดความความเสี่ยงในการได้จ านวนต้นที่น้อยกว่าปกติ (Noli และ
คณะ, 2008) ฉะนั ้นในการปลูกข้าวโพดในสภาพขาดน ้าการเลือกเมล็ดพันธุ ์ที่มีคุณภาพสูงจะให้การงอกและการเจริญเติบโต
ของต้นกล้าสูงกว่าการใช้เมล็ดพันธุ ์ที่มีคุณภาพต ่า จะเห็นได้ว่าการปลูกข้าวโพดในสภาพขาดน ้าควรเลือกปลูกในสภาพที่
ข้าวโพดมีการขาดน ้าในระดับที่ไม่ส่งผลกระทบต่อการงอกและการเจริญเติบโตของต้นกล้า เช่น การให้น ้าวันเว้นวัน และการให้

์
ว. วิทยาศาสตร์เกษตร ปี ที่ 41 ฉบับที่ 3/1 (พิเศษ) กันยายน-ธันวาคม 2553 491
น ้าวันเว้น 2 วัน และในขณะที่เดียวกันควรเลือกเมล็ดพันธุ ์ข้าวโพดที่มีคุณภาพสูงร่วมด้วยเพื่อให้เมล็ดพันธุ ์สามารถงอกและ
เจริญเติบโตได้ดี โดยไม่ต้องเสียเวลาในการปลูกซ่อมหรือปลูกใหม่
สรุปผล
การให้น ้าวันเว้น 4 วัน ท าให้ข้าวโพดทั ้งสองพันธุ ์ถูกยับยั ้งความงอกและความแข็งแรงของเมล็ดพันธุ ์สูงสุด การให้ขาดน ้าใน
ระยะเวลาที่เพิ่มขึ ้นท าให้คุณภาพของเมล็ดพันธุ ์ข้าวโพดทั ้ง 4 ลักษณะถูกยับยั ้งเพิ่มขึ ้น โดยเฉพาะการให้น ้าวันเว้น 4 วัน ที่
ยับยั ้งดัชนีความเร็วในการงอกและความยาวยอดมากกว่าร้ อยละ 50 โดยพันธุ ์นครสวรรค์ 1 ถูกยับยั้งดัชนีความเร็วในการ
งอก เท่ากับร้อยละ 55.88 57.85 และ 69.55 และยับยั ้งความยาวยอด เท่ากับร้อยละ 51.18 57.61 และ 56.97 ของเมล็ดพันธุ
ที่มีคุณภาพสูง ปานกลาง และต ่า ตามล าดับ ส่วนข้าวโพดพันธุ ์นครสวรรค์ 72 พบว่า การให้น ้าวันเว้น 4 วัน สามารถยับยั ้งดัชนี
ความเร็วในการงอก เท่ากับร้อยละ 56.95 และ 58.65 ของเมล็ดพันธุ ์ที่มีคุณภาพปานกลางและต ่า ตามล าดับ
เอกสารอ้างอิง
พงศ์เทพ มีนอก สุวิทย์ เลาหศิริวงศ์ นิมิต วรสูต และทักษิณา ศันสยะวิชัย, 2545, อิทธิพลของการให้น ้าต่อการเจริญเติบโต
ผลผลิต และคุณภาพของอ้อย 2 พันธุ ์ในดินชุดสตึก, วารสารวิทยาศาสตร์เกษตร, 33: 213-223.
วันชัย ถนอมทรัพย์ สมชาย บุญประดับ อาณัติ วัฒนสิทธิ์ สุมนา งามผ่องใส และมนตรี ชาตะศิริ, 2542, การตอบสนองของ
ข้าวโพดคั่วต่อปริมาณการให้น ้าและอัตราปลูก, วารสารวิชาการเกษตร, 17: 139-149.
วันชัย ถนอมทรัพย์ เสน่ห์ เครือแก้ว สุมนา งามผ่องใส วิไลวรรณ พรหมค า และจิราลักษณ์ ภูมิไธสง, 2544, การตอบสนองของ
ข้าวโพดคั่วต่ออัตราและระยะเวลาการหยุดให้น ้า, วารสารวิชาการเกษตร, 19: 157-167.
เสน่ห์ เครือแก้ว และวันชัย ถนอมทรัพย์, 2543, การตอบสนองของข้าวโพดต่อสภาพขาดน ้าในดินและต่อการใส่ปุ ๋ ยไนโตรเจน
และฟอสฟอรัสในช่วงฟื ้นตัว, วารสารวิชาการเกษตร, 18: 45-61.
สมชาย บุญประดับ วันชัย ถนอมทรัพย์ และมนตรี ชาตะศิริ, 2541, การตอบสนองของพันธุ ์ข้าวโพดไร่หลังข้าวต่อความถี่ในการ
ให้น ้าและการคลุมดิน, วารสารวิชาการเกษตร, 16: 59-68.
AOSA, 2002, Seed Vigor Testing Handbook, Association of Official Seed Analysts, 32, Lincoln 20-73 p.
Carrow, R.N., 1996, Drought Resistance Aspects of Turfgrasses in the Southeast: Root Shoot Responses, Crop
Science, 36: 687-694.
Chung, I.M., Kim, K.H., Ahn, J.K., Lee, S.B., Kim, S.H. and Hahn, S.J., 2003, Comparision of Allelopathic Ptential of
Rice Leaves, Straw and Hull Extract on Barnyardgras, Agronomy Journal, 95: 1063-1070.
Eck, H.V., 1986, Effects of Water Deficits on Yield, Yield Components and Water use Efficiency of Irrigated Corn,
Agronomy Journal, 78: 1035-1040.
Emmerich, W.E. and Hardegree, S.P., 1991, Seed Germination in Polyethylene Glycol Solution: Effects of Filter
Paper Exclusion and Water Vapor Loss, Crop Science, 31: 454-458.
Ghessemi-Golezani, K., Soltani, A. and Atashi, A., 1997, The Effect of Water Limitation in the Field on Seed Quality
of Maize and Sorghum, Seed Science and Technology, 25: 321-323.
Helms, T.C., Deckard, E.L. and Gregoire, P.A., 1997, Corn, Sunflower and Soybean Emergence Influenced by Soil
Temperature and Soil Water Content, Agronomy Journal, 85: 59-63.
Howell, T.A., Tolk, J.A., Schneider, D. and Event, S.R., 1998, Evapotranspiration, Yield and Water use Efficiency of
Corn Hybrids Differing in Maturity, Agronomy Journal, 90: 3-9.
ISTA, 2003, ISTA Handbook on Seedling Evaluation, 3 rd Edition, International Rules for Seed Testing.
Jama, A.O. and Ottman, M.J., 1993, Timing of the First Irrigation in Corn and Water Stress Conditioning, Agronomy
Journal, 85: 1159-1164.
Mullahey, J.J., West, S.H. and Cornell, J.A., 1996, Effects of Simulated Drought by Polyethylene Glycol on
Bahiagrass Germination, Seed Science and Technology, 24: 219-224.
Noli, E., Casarini, E., Urso, G. and Conti, S., 2008, Suitability of Three Vigour Test Procedures to Predict Field
Performance of Early Sown Maize Seed, Seed Science and Technology, 36: 168-176.

492 490 ปี ที่ 41 ฉบับที่ 3/1 (พิเศษ) กันยายน-ธันวาคม 2553 ว. วิทยาศาสตร์เกษตร
Powell, N.L. and Wright, F.S., 1993, Grain Yield of Subsurface Microirrigated Corn as Affected by Irrigation Line
Spacing, Agronomy Journal, 85: 1164-1170.
Table 1 Inhibition of seed germination and speed of germination index of high, medium and low quality of corn
seed cv. “Nakhon Sawan 1” at different water stress condition.
Water stress Conditions Inhibition of seed germination (%) Inhibition of speed of germination index (%)
High Medium Low High Medium Low
One day interval 2.56c 3.48c 4.05c 12.29d 13.98d 33.77d
Two days interval 4.15b 6.74c 10.81b 25.62c 36.84c 42.16c
Three days interval 9.74b 12.64b 16.89b 36.45b 50.98b 63.24b
Four days interval 20.12a 21.83a 22.27a 55.88a 57.85a 69.55a
F-test * * * * * *
C.V. (%) 6.54 7.56 10.62 5.86 11.24 11.25
In the same column, mean followed by a common letter are not significantly different at the 5% level by DMRT
Table 2 Inhibition of shoot length and seedling dry weight of high, medium and low quality of corn seed cv.
“Nakhon Sawan 1” at different water stress condition.
Water stress Conditions Inhibition of shoot length (%) Inhibition of seedling dry weight (%)
High Medium Low High Medium Low
One day interval 9.81d 16.59d 17.12d 6.29d 8.14d 10.56c
Two days interval 23.55c 26.73c 35.83c 12.04c 16.10c 21.62c
Three days interval 37.89b 39.21b 46.19b 24.41b 25.89b 30.98b
Four days interval 51.18a 57.61a 56.97a 30.02a 31.98a 35.71a
F-test * * * * * *
C.V. (%) 8.74 9.86 10.54 7.62 8.54 10.26
1 In the same column, mean followed by a common letter are not significantly different at the 5% level by DMRT
Table 3 Inhibition of seed germination and speed of germination index of high, medium and low quality of corn
seed cv. “Nakhon Sawan 72” at different water stress condition.
Water stress Conditions Inhibition of seed germination (%) 1 Inhibition of speed of germination index (%) 1
High Medium Low High Medium Low
One day interval 2.01c 3.24c 4.07c 7.53d 12.06d 16.62d
Two days interval 4.24c 6.48b 8.17c 15.81c 33.68c 34.18c
Three days interval 8.54b 9.18b 12.96b 26.40b 46.84b 48.02b
Four days interval 14.57a 15.68a 20.98a 38.72a 56.95a 58.65a
F-test * * * * * *
C.V. (%) 3.54 5.64 6.59 4.58 7.56 8.92
1 In the same column, mean followed by a common letter are not significantly different at the 5% level by DMRT
Table 4 Inhibition of shoot length and seedling dry weight of high, medium and low quality of corn seed cv.
“Nakhon Sawan 72” at different water stress condition.
Water stress Conditions Inhibition of shoot length (%) Inhibition of seedling dry weight (%)
High Medium Low High Medium Low
One day interval 4.32d 13.06d 15.81d 4.99c 6.98d 8.52c
Two days interval 10.91c 18.15c 25.97c 10.70b 11.61c 15.68b
Three days interval 18.83b 31.32b 37.86b 15.24ab 17.20b 18.66b
Four days interval 34.06a 42.14a 45.62a 17.85a 25.48a 26.58a
F-test * * * * * *
C.V. (%) 4.87 6.57 8.94 3.26 5.86 6.24
1 In the same column, mean followed by a common letter are not significantly different at the 5% level by DMRT