A. J. Greimas, O bogach i ludziach. Studia o mitologii litewskiej

270Recenzje i omówieniaPalemona, Nykštukasa (Krasnoludka), Grigo ratus i Žvėruny Medeiny oraz przetłumaczonyz języka francuskiego tekst O poszukiwaniu strachu. Rozważania na tematpewnej grupy bajek ludowych (La quête de la peur. Réflexions sur un groupe de contespopulaires, 1970). Należy zauważyć, że prace poświęcone językoznawstwu powstawaływ języku francuskim, ale już te o mitologii prawie wyłącznie po litewsku.Zaskakujący jest fakt, iż o obszernym dziele W poszukiwaniu pamięci narodu niewspomniano we wstępie w ogóle, nie zostało ono również wymienione w spisie ważniejszychprac Greimasa, a przecież w tym właśnie tomie autor analizował jedyny znanydzisiaj litewski mit o Sowim, pisał o tak ważnych dla litewskiej mitologii postaciachjak Velnias, Kalevelis, Perkūnas czy Saulė, tłumaczył powody, dla których obie te pozycjew ogóle powstały. Istnieje jednak nadzieja, że Tautos atminties beieškant ukaże sięniebawem w języku polskim, a zwiastunem tego jest opublikowany w „Tekstualiach”niewielki fragment zatytułowany Saulė przetłumaczony z litewskiego przez ZuzannęMrozikową 4 .Oba tomy to właściwie zbiory pytań, na które Greimas poszukiwał odpowiedzi,nierzadko katalog hipotez, który pomóc miał innym badaczom w znalezieniu właściwegorozwiązania 5 . We wstępie do Tautos atminties beieškant badacz wyjaśniał, żepierwszy tom jego szkiców był jedynie wprawką początkującego mitologa, był poszukiwaniemodpowiedniego „tonu”, który z jednej strony pozwoliłby zachować charakternaukowy publikacji, a z drugiej – spowił ją w mityczną atmosferę i oddał intensywnośćreligijnego przeżywania codzienności, bez czego opis świata sakralnego byłby niemożliwy6 . Tom drugi zawiera rozważania na tematy bardziej istotne, dyskusyjne i z założeniamiał być bardziej ambitny niż pierwszy, aczkolwiek brak czasu i dostępu do źródełsprawił, że i w nim pozostało wiele znaków zapytania.W pierwszej recenzji do chicagowskiego wydania O bogach i ludziach Jonas Balyszarzucał Greimasowi przede wszystkim bezkrytyczne traktowanie źródeł takich autorówjak Jan Łasicki, Teodor Narbutt czy Mieczysław Dowojna-Sylwestrowicz oraznieznajomość najnowszych opracowań. Oskarżał go także o posługiwanie się w niektórychprzypadkach zbyt bujną wyobraźnią i stwarzanie mitologii z niczego 7 . Mimowszystko jednak Balys przyjął tę pozycję z radością i wdzięcznością, gdyż osobiściebardzo mu się podobało, że „znajdują się jeszcze tacy, którzy piszą książki na takietematy” 8 . Chociaż stosunek do badacza i jego rozważań nie uległ w ostatnich latachzasadniczej zmianie, to jednak wydanie w roku 2005 pism zebranych Greimasa ponowniespotkało się z dużym entuzjazmem zarówno ze strony badaczy religii i mitologii,jak i zwykłych czytelników. Trudności i pułapki, w które bez trudu wpaść możnastudiując bez przygotowania O bogach i ludziach oraz W poszukiwaniu pamięci narodu4A.J. Greimas, Saulė, Tekstualia, 2006, nr 4 (7), s. 127–131.5A.J. Greimas, Tautos atminties beieškant. Apie dievus ir žmones, Vilnius–Chicago 1990, s. 66.6Ibidem, s. 349–350.7J. Balys, Apie dievus ir žmones (Algirdas J. Greimas), Aidai, 1981, nr 1, s. 60.8Ibidem.