piśmiennictwa wysokim

More documents

Recommendations

Info

Janickiego (1516—1543), którego papież Paweł III uwieńczył, wedle przyjętego wówczas zwyczaju, wawrzynem poetyckim. Język polski toczyć więc musiał długą 1 upartą walkę z wszechmocną łaciną, zanim zdołał zająć obok niej miejsce w piśmiennictwie. Współzawodnictwo było trudne, łacina bowiem górowała nad szorstką i niewyrobioną jeszcze polszczyzną swoim niedościgłym polorem, świetnością i giętkością stylu, wzorowanego na najpierwszych pisarzach starożytnych, poetach tej miary co Owidjusz, Wirglljusz i Horacy, a prozaikach takich, jak Cicero i Titus L,ivius. Po łacinie można było nietylko wypowiedzieć wszystko, ale było się również przez wszystkich rozumianym, gdy rzecz, pisana po polsku, musiała być przeznaczona tylko dla szczupłego grona rodaków. Nie kwapili s’ę więc pisarze polscy, należący wówczas wyłącznie do stanu duchownego, do pisania po polsku. Urabiał się też język polski i nabierał form nie w piśmiennictwie właściwem, ale w modlitwach i pieśniach religijnych, układanych na użytek gminu 1 kobiet, nieznających łaciny. Dopiero duch nowy, duch odrodzenia, który wionął na Polskę w pierwszej połowie XVI-go stulecia, i równocześnie z wzrostem jej potęgi mocarstwowej postawił ją w obliczu wszechstronnego rozkwitn narodowego, sprawił, że język polski nietylko wkroczył do <strong>piśmiennictwa</strong>, ale rychło zagarnął niemal wszystkie jego odłamy w swoje posiadanie Stało się to zwłaszcza z literaturą piękną, która od tej właśnie chwili ma w Polsce swój początek i w ciągu lat kilkudziesięciu wznosi się do szczytów, dorównywających najwyższym w Europie ówczesnej wzniesieniom natchnienia i kunsztu poetyckiego. Okres ten nazywamy złotym okresem literatury polskiej. Zjawisko, wobec którego stoimy, jest olśniewające
— 3 — 1 trudne do zrozumienia bez uwzględnienia dwóch, działających tu współrzędnie czynników. Jednym z nich było wejście Polski za Zygmunta I-go w bezpośrednie i bliskie stosunki z Zachodem, co pociągnęło za sobą liczne wędrówki młodzieży akademickiej do uniwersytetów w Bazylei, Paryżu, Padwie i Bolonji, gdzie pęd do nowego życia przełamał był już zapory średniowiecza w postaci filozofjl scholastycznej. Drugim — reformacja, która zużywszy dla swoich celów świeży jeszcze wówczas wynalazek druku, stworzyła wszędzie, a więc i w Polsce, bogate piśmiennictwo religijno-polemiczne, posługujące się językiem ojczystym, jako środkiem walki i obrony. Na tem dopiero podłożu ogólnem mogły wyrastać i zarysowywać się wyraźnie osobowości twórcze, powołane do zakładania podwalin pod literaturę, już polską zarówno z języka, jak i z ducha, który ją ożywiał. Pierwszym, któremu się w tym poczcie wyróżniające należy miejsce, był Mikołaj Rej z Nagłowic, słusznie zwany »ojcem <strong>piśmiennictwa</strong> polskiego*. Urodzony w Żórawnie na Rusi Czerwonej, pod H a liczem, z ojca Stanisława i matki Barbary z Herburtów Żórawińskiej, był synem rodziny szlacheckiej, pieczętującej się herbem Oksza, a piszącej się »z Nagłowic* (w ziemi Krakowskiej). Oddany w r. 1514-ym, jako 9-cioletni chłopiec, do szkoły w Skalmierzu, następnie po dwu latach do szkół we Lwowie (1516—1518), wreszcie do akademji krakowskiej (1518), tak dalece nie odznaczał się ani zdolnościami, ani zapałem do nauki, że rodzic, srodze tem stroskany, odebrał go z bursy jerozolimskiej w Krakowie i w roku 1519-ym z powrotem do Żórawna odwiózł. Tam spędził Rej kilka lat na zupełnych wywczasach aż doszedł do wieku, kiedy wąs zaczął mu się sypać na wargach. Czas był wielki wiejskiej swawoli zaprzestać i nabyć jakiego takiego poloru, niezbędnego dla szlach- 1*
Page 3: łv MIKOŁAJ REJ Z NAGŁOWIC. (1505
Page 7 and 8: — 5 — Beztroska Horacego i jego
Page 9 and 10: Było więc na czem siać, orać i
Page 11 and 12: czytał, a Bóg a natura ostatka do
Page 13 and 14: — 11 — 1 — Przez długi czas
Page 15 and 16: — 13 — ostrogą, jaka go w zawo
Page 17 and 18: — 15 — Poemat podzielony jest n
Page 19 and 20: — 17 — Przejdziemy natomiast do
Page 21 and 22: — 19 — rzeczy; słabą ich stro
Page 23 and 24: — 21 — norowi we wszytkiem folg
Page 25 and 26: — 23 — Wiersz ten świadczy tak
Page 27 and 28: — 25 — jawiające się w czasie
Page 29 and 30: — 27 — jesieni, po powrocie z S
Page 31 and 32: Krótki wybór Pism Mikołaja Reja
Page 33 and 34: — 31 — Tę pracą na was przeł
Page 35 and 36: — 33 — »Już to rychło dwie n
Page 37 and 38: — 35 — Żołnierze. Żołnierze
Page 39 and 40: — 37 — Więc na ścianach spale
Page 41 and 42: - 39 — Dwornik ostatek zmłócił
Page 43 and 44: — 41 — Pysznego, p Ij a n i cę
Page 45 and 46: — 43 — - Azasz tam co ze wstyde
Page 47 and 48: — 45 — po ciele a po członkoch
Page 49 and 50: — 47 — to tak dobrze będzie um
Page 51 and 52: — 49 — Slachectwo ma być jako
Page 53 and 54: — 51 — Polak poćciwy. A zbifeg
Page 55 and 56:
JAN KOCHANOWSKI (1530 — 1584). Ro
Page 57 and 58:
— 55 — żył), przeto przypuszc
Page 59 and 60:
— 57 — Jaką postać miał stos
Page 61 and 62:
— 59 — wprowadził Kochanowskie
Page 63 and 64:
— 61 — rego nastąpiło jednak,
Page 65 and 66:
— 63 — Były to jednak niewątp
Page 67 and 68:
— 65 — niemal twórczość Reja
Page 69 and 70:
— 67 — bicie najzupełniej wier
Page 71 and 72:
— 69 — w głównych zarysach dz
Page 73 and 74:
— 71 — zoficznego pojęcia Zgod
Page 75 and 76:
— 73 — ...swojus res optima ką
Page 77 and 78:
— 75 — publiczności potrzebą,
Page 79 and 80:
— 77 — D rugą próbą Kochanow
Page 81 and 82:
— 79 — Ostatni okres działalno
Page 83 and 84:
Wybór pism Jana Kochanowskiego. (1
Page 85 and 86:
— 83 — Pan znaczniejszy, gdy pa
Page 87 and 88:
— 85 — Przeto chciejmy wziąć
Page 89 and 90:
Szlachetne zdrowie, N ikt się nie
Page 91 and 92:
— 89 — Ale gdzie dobra myśl p
Page 93 and 94:
— 91 — Więc Iż mniemam, że m
Page 95 and 96:
— 93 — Do gospodyniej. Ciebie z
Page 97 and 98:
— 95 — Nakoniec jam się ochrzc
Page 99 and 100:
— 97 — A jako więc wierzch gó
Page 101 and 102:
— 99 — Nieszczęśliwa to ziemi
Page 103 and 104:
— 101 — Miejsce na zamku, czas
Page 105 and 106:
— 103 — A ku swemu mieszkaniu s
Page 107 and 108:
— 105 — Przeto, o sędzia, sęd
Page 109 and 110:
— 107 — Psalm LXI. Usłysz me p
Page 111 and 112:
— 109 — TRENY. Tren II. Jeślim
Page 113 and 114:
— 111 — Już ja tobie moja matk
Page 115 and 116:
Stanisław Orzechowski (1513— 156
Page 117 and 118:
— 115 — jechali a swe rzeczy do
Page 119 and 120:
— 117 — Wyświęcony, jak sam p
Page 121 and 122:
— 119 — odbiciem jego przejść
Page 123 and 124:
— 121 — zręcznie swoją łódk
Page 125 and 126:
— 123 — wysoko. Żaden ogrodnik
Page 127 and 128:
— 125 — uporządkowania, księg
Page 129 and 130:
— 127 — nlna polskiego z wieku
Page 131 and 132:
— 129 — Rzecz swoją o dworzani
Page 133 and 134:
- - 131 — jest przeróbką Castig
Page 135 and 136:
— 133 — W księdze czwartej aut
Page 137 and 138:
— 135 — Skargę: »przezacnł p
Page 139 and 140:
— 137 — Pełny tytuł tej cieka
Page 141 and 142:
— 139 — zechce się oddać, mus
Page 143 and 144:
Krótki wybór pism Stanisława Orz
Page 145 and 146:
— 143 — census ad centum millia
Page 147 and 148:
— 145 — królowi na placu osta
Page 149 and 150:
— 147 — komu nic na wlekł nie
Page 151 and 152:
— 149 — ale i to pobrał, co kt
Page 153 and 154:
— 151 — ŁUKASZ GÓRNICKI. DWOR
Page 155 and 156:
— 153 — 1 przeważnoścłą, po
Page 157 and 158:
— 155 — jako też i w Inych wsz
Page 159 and 160:
— 157 — źle przed nimi mówi o
Page 161 and 162:
— 159 — wszelakich panu oczy ot
Page 163 and 164:
— 161 — nić nic nie może. Wi
Page 165 and 166:
— 163 — Rozmowa dnia trzeciego.
Page 167 and 168:
— 165 — wym więzieniu był, a
Page 169 and 170:
— 167 — czego wżdy słuchać m
Page 171 and 172:
— 169 — dują. Perekopscy Tatar
Page 173 and 174:
— 171 — Złożony 1 sejm był w
Page 175 and 176:
Mikołaj Sęp Szarzyński (1550—
Page 177 and 178:
— 175 — djach a w charakterze z
Page 179 and 180:
— 177 — wane 1 krążyć musia
Page 181 and 182:
— 179 — reformy, tak z drugiej
Page 183 and 184:
— 181 — rzeczywistość. Poglą
Page 185 and 186:
— 183 — (»że to poezje Szarzy
Page 187 and 188:
— 185 — »Żywot mie już opuś
Page 189 and 190:
— 187 — poetów klasycznych na
Page 191 and 192:
— 189 — blinie. Sam rok przybyc
Page 193 and 194:
— 191 — Agnieszka z Wiślickich
Page 195 and 196:
— 193 — nazwę P b 11 tron, aby
Page 197 and 198:
— 195 — swoich pradawnych zwycz
Page 199 and 200:
— 197 — koniec swojego zawodu p
Page 201 and 202:
— 199 — z dokładnemi wskazówk
Page 203 and 204:
— 201 — skóry wilczej, lisiej,
Page 205:
— 203 — ze strony tej warstwy u
Page 208 and 209:
— 206 — I od takiego, Boże nie
Page 210 and 211:
— 208 — Nie będę nazwan lekk
Page 212 and 213:
210 — Porzuć straszne pioruny, z
Page 214 and 215:
— 212 Tak sie Struś spracował w
Page 216 and 217:
— 214 — W nędzy człowiek dost
Page 218 and 219:
— 216 — I tych cl po kolędzie
Page 220 and 221:
— 218 — Były też ty czasy, gd
Page 222 and 223:
Choć pola rodzą (patrz jaka to sr
Page 224 and 225:
— 222 — Nie tak majętni wielcy
Page 226 and 227:
— 224 — Lecz żaden tego niecha
Page 228 and 229:
— 226 — Trzeci rodzaj przemysł
Page 230 and 231:
— 228 — Przewyciężysz, niebo
Page 232 and 233:
— 230 — A wtym wnidzie podwodni
Page 234 and 235:
— 232 — Już tam nie będzie ch
Page 236 and 237:
— 234 — Miedzy niebem 1 ziemią
Page 238 and 239:
— 236 — Siecz ostrzkiem i kol s
Page 240 and 241:
— 238 — Grochowski, jak ustala
Page 242 and 243:
— 240 — szych i pomniejszych ka
Page 244 and 245:
— 242 — i umorzyć (może jezui
Page 246 and 247:
— 244 kaźtie tomy, wygląda ku n
Page 248 and 249:
— 246 — cenie na siebie uwagi b
Page 250 and 251:
— 248 — Czasem i na tych jego s
Page 252 and 253:
— 250 — którą, póki świata,
Page 254 and 255:
— 252 — w umyślnie napisanym u
Page 256 and 257:
— 254 — z łacińskim wierszem
Page 258 and 259:
— 256 — jest więcej mówcą ni
Page 260 and 261:
— 258 — Najznaczniejsza jednak
Page 262 and 263:
— 260 — prawdziwie nieziemskich
Page 264 and 265:
— 262 — Oczywiście, każdy art
Page 266 and 267:
— 264 — kujawskiej strony, Amph
Page 268:
— 266 — Wozie, wieczór. Chwal
Page 272 and 273:
270 Ach skąpego! I tak radzą, Tem
Page 274 and 275:
272 — Są w zlej toni, Ty swe] ni
Page 276 and 277:
— 274 — Nas niewiele. Więc si
Page 278 and 279:
— 27& — I silną 1 dzielną zbr
Page 280 and 281:
— 278 — POGRZEBOWE PLANKTY wszy
Page 282 and 283:
— 280 — Każdego zabawa była,
Page 284 and 285:
— 282 — Moskwa zakwitnie, a Pol
Page 286 and 287:
— 284 — Aż do nieba przenika,
Page 288 and 289:
— 286 — Rzeki w około i pienis
Page 290 and 291:
— 288 — HYMNY. Hymna nieszporna
Page 292 and 293:
— 290 — Ztamtąd zaś w majesta
Page 294 and 295:
— 292 — A wy zaś własne tak p
Page 296 and 297:
— 294 — Dom a żelazo upór ost
Page 298 and 299:
— 296 — Że za twym berłem Bó
Page 300 and 301:
— 298 — A Antenora y wlesczkę
Page 302 and 303:
— 300 — Lecz, kto śmierć z os
Page 304 and 305:
— 302 — Porownay tryumph na nie
Page 306 and 307:
— 304 — Nader miasto o szczęś
Page 308 and 309:
— 306 — niepowszednią bibljote
Page 310 and 311:
— 308 — chwałą 1 zasługami,
Page 312 and 313:
— 310 — W chwili jednak, kiedy
Page 314 and 315:
— 312 — razy hołdu i przyjaźn
Page 316 and 317:
— 314 — jeszcze za życia ojca,
Page 318 and 319:
— 316 — skich, aż do roku 1614
Page 320 and 321:
— 318 — •Pierwszy on u nas
Page 322 and 323:
— 320 — obcowania bliższego i
Page 324 and 325:
— 322 — Ty byś bębenek albo p
Page 326 and 327:
— 324 — nie byli w tej dziedzin
Page 328 and 329:
— 326 — 0 Szymonowicu powiedzie
Page 330 and 331:
— 328 — we fraucymerach XVII i
Page 332 and 333:
— 330 — przypominają jej o nie
Page 334 and 335:
— 332 — ale niosąca snać z so
Page 336 and 337:
— 334 — M i ł k o. Bodaj się
Page 338 and 339:
— 336 — Urzędniku, nie umiesz,
Page 340 and 341:
— 338 — Alkon. Wierzę, że dot
Page 342 and 343:
— 340 — Aby pczółki o cukrze
Page 344 and 345:
— 342 — Muszęć zawiesić dzwo
Page 346 and 347:
— 344 — Wziąwszy kozła, tamż
Page 348 and 349:
— 346 — Dziewka. Zniknę, i Bó
Page 350 and 351:
— 348 — Dziewka. Wprzód ja zma
Page 352 and 353:
— 350 — Odejdzie: wszytek zmilk
Page 354 and 355:
— 352 — Młodość przestrono p
Page 356 and 357:
— 354 — Morzem ma być młodzie
Page 358 and 359:
— 356 — A on zawsze: Pożynaj,
Page 360 and 361:
— 358 — Pietrucha. By też co b
Page 362 and 363:
— 360 — Musiałaś kędy bywać
Page 364 and 365:
— 362 — Z a j ąca. Kiedy mię
Page 366 and 367:
— 364 K aczora. Na wodzie sroga k
Page 368 and 369:
— 366 — ścl, tak tu treścią
Page 370 and 371:
— 363 — szlachtą, która o swo
Page 372 and 373:
— 370 — zostaje do Wilna, gdzie
Page 374 and 375:
— 372 — Otrzymawszy upragnione
Page 376 and 377:
— 374 — kiej odstąpiwszy, jedn
Page 378 and 379:
— 376 — Nestorową o wysłaniu
Page 380 and 381:
— 378 — stję dogmatyczną, poc
Page 382 and 383:
— 380 — wszytki duchowne stany
Page 384 and 385:
— 382 — Książka ta miała swo
Page 386 and 387:
— 384 — »Inaczej w»Żywotach
Page 388 and 389:
— 386 — dające jednostce szero
Page 390 and 391:
— 388 itiia} pojęcie Ojczyzny, k
Page 392 and 393:
— 390 — czyzna Boża zrealizowa
Page 394 and 395:
— 392 — Kazania, które doszły
Page 396 and 397:
I — 394 — raz to gorszy panuje,
Page 398 and 399:
— 396 — Kościoła, a jednocze
Page 400 and 401:
— 398 — łośd ku ojczyźnie
Page 402 and 403:
— 400 — *Jako namilejszej matki
Page 404 and 405:
— 366 — jaclela, który na gło
Page 406 and 407:
— 368 — Słusznie też do was w
Page 408 and 409:
— 370 — □ienie 1 tyranią cie
Page 410 and 411:
— 37 2 — mają; nie dajcie im t
Page 412 and 413:
— 374 — II O zgodzie domowej. P
Page 414 and 415:
— 376 — z więtszem rozwaśnien
Page 416 and 417:
— 378 — O namllszy 1 przezacnł
Page 418 and 419:
— 380 — Każdy członek słabo
Page 420 and 421:
— 382 — prosił od Samuela sęd
Page 422 and 423:
— 384 — O trzech wolnościach d
Page 424 and 425:
— 386 — pospolite opatrować ma
Page 426 and 427:
— 388 — ł z utratą dobrego cz
Page 428 and 429:
— 390 — nletn czasu czynicie, m
Page 430 and 431:
— 392 — do boju lud jego ćwicz
Page 432 and 433:
— 394 — wymówiony być może,
Page 434 and 435:
— 396 — "ami słusznemi może.
Page 436 and 437:
— 398 — upór I do tak srogiej
Page 438 and 439:
— 400 — naleźć mogli, I prosl
Page 440 and 441:
— 402 — łem, gorzko mi tego ż
Page 442:
— 404 — ności rycerskiej odnie
show all

piśmiennictwa wysokim

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?