Y Naturiaethwr

Bywyd Gwyllt ein Llynnoedd
dan Fygythiad
Cyngor Cefn Gwlad Cymru
Mae planhigion ac anifeiliaid sy’n byw yn
llynnoedd Cymru o dan fygythiad mawr gan
lygredd. Dyma gasgliad astudiaeth ar y cyd
rhwng Cyngor Cefn Gwlad Cymru, Coleg
Prifysgol Llundain a Phrifysgol Manceinion.
Cafodd planhigion a phryfed mewn 25 o
lynnoedd ar hyd a lled Cymru eu hastudio
rhwng 1993 a 1997. Roedd sawl llyn yn Safle o
Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig ac yn
ddarpar Ardal Cadwraeth Arbennig. Dangosodd
yr astudiaeth fod glaw asid a llygredd o
faetholion o dir cyfagos a llefydd fel systemau
carthffosiaeth, yn effeithio’n arw ar fywyd ein
llynnoedd.
Wrth gymharu cannoedd o
algâu microsgopig yn haenau
uchaf gwaddodion mwdlyd y
llynnoedd gyda rhai ar y
gwaelod, roedd ecolegwyr yn
gallu gweld sut roedd cemeg y
llynnoedd wedi newid dros
amser. Dim ond chwe llyn
oedd heb newid. Roedd effaith
pobl, yn deillio o lygredd
maetholion neu law asid, wedi
Llyn Tegid,Y Bala. Llyn enwocaf
Cymru.
effeithio ar y gweddill. Gydag amser, bydd
newidiadau yng nghemeg llynnoedd yn effeithio
ar y creaduriaid sy’n byw yno.
“Er bod llawer o’r llynnoedd yn dal i gynnal
amrywiaeth o blanhigion ac anifeiliaid, mae eu
dyfodol yn ansicr. Awgryma’r arolwg fod
problemau amgylcheddol difrifol yn wynebu
llynnoedd ledled Cymru”, meddai Dr.
Catherine Duigan, uwch ecolegydd dŵr croyw y
Cyngor. “Rydyn ni’n pryderu’n arbennig am
lynnoedd sy’n cynnwys cryn dipyn o faetholion
yn naturiol. Rydyn ni’n galw’r rhain yn
lynnoedd ‘mesotroffig’. Mae effaith llygredd
maetholion a newidiadau mewn asidedd i’w
gweld ddwywaith mor ddrwg arnyn nhw. Mae
gwaith cadwraeth ar y gweill yn barod i
warchod y math yma o lyn fel rhan o ymateb y
llywodraeth i Gytundeb Bioamrywiaeth Rio.”
“Rydyn ni’n amau bod hyd at 60% o
lynnoedd Cymru wedi’u gwneud yn fwy asidig;
rhai ohonyn nhw i’r graddau fel na allan nhw
bellach gynnal poblogaethau brodorol o frithyll.
Mae’r ymchwil yma’n cryfhau’n cred ni y bydd
glaw asid yn parhau’n fygythiad i lynnoedd a’u
creaduriaid am flynyddoedd lawer”, meddai Dr.
Tim Allott, Prifysgol Manceinion.
Ond dydi’r sefyllfa ddim yn gwbl
anobeithiol. Mae rhai o’r safleoedd wedi
llwyddo i gadw eu planhigion a’u hanifeiliaid yn
wyneb llygredd, ac mae’n bosib
eu hadfer drwy eu rheoli nhw’n
iawn. Er enghraifft, mae Llyn
Idwal yn Eryri wedi gwrthsefyll
effeithiau asideiddio, er ei fod
mewn ardal lle mae yna lefelau
uchel o law asid. Ac mae cyflwr
Llyn Syfaddan ym Mannau
Brycheiniong wedi gwella’n arw
ar ôl i system garthffosiaeth gael
ei hailgyfeirio.
“Mae ymchwilwyr yng Ngholeg
Prifysgol Llundain wedi bod yn monitro
newidiadau amgylchedd yn Llyn Llagi ger
Beddgelert ers 1988. Roedden nhw’n gwneud
hyn fel rhan o Rwydwaith Monitro Dyfroedd
Asidig y DU. Mae’r gwaith yma wedi dangos
tystiolaeth gref o lyn yn adfer ar ôl asideiddio.
Rydyn ni’n meddwl bod cysylltiad rhwng hyn
â’r gostyngiadau diweddar mewn allyriadau
atmosfferig yn dilyn cytundebau llygredd aer
rhyngwladol”, meddai Don Monteith, UCL.
Mae’r Cyngor Cefn Gwlad yn gobeithio y
bydd ymrwymiadau’r Llywodraeth i ostwng
llygredd aer, gweithredu Cyfarwyddyd
Fframwaith Dŵr yr Undeb Ewropeaidd gafodd
ei gytuno’n ddiweddar yn helpu i adfer
llynnoedd Cymru.
20