EEN WANDELING OP DE NORAH EN DOOR GROEN VOORBURG

EEN WANDELING OP DE NORAH EN
DOOR GROEN
VOORBURG
1

Overigens is een trap of zoiets ter plekke
een duidelijke misser. Voor wandelaars die
overgestoken zijn is het nu immers onmogelijk
om anders dan via een geweldige omweg
richting Voorburg te lopen.
Het is goed om een tijdje op de brug te staan
kijken hoe het verkeer op dit drukke kruispunt
uit de ene tunnelbuis komt en aan de
overkant de volgende tunnelbuis induikt. Aan
de andere kant is er uitzicht op wat nog over
is van het Zijdepark. Van deze groenstrook
is veel verloren gegaan ten behoeve van de aanleg van de NORAH, waardoor
het park zijn waarde voor de vogels grotendeels verloren heeft. Vlak naast de
boogbrug is in het park bovendien een ‘wilde’ speelplaats aangelegd.
Links van de verkeersbuis is ook de trambuis van lijn 19 te zien, die uit de
tunnel komend rechtsaf gaat in de middenberm van de Noordsingel richting
Leidschendam. Lijn 19 is met veel vertraging medio 2010 in gebruik genomen
en is de enige tramlijn in de Haagse regio
die niet door het centrum van Den Haag en
langs de twee grote stations in Den Haag
komt. Hij loopt van Delft via Nootdorp,
Ypenburg, Leidschenveen en het punt waar
we nu staan naar Antoniushove, het MCHziekenhuis
in Leidschendam. De tunnelbuis
waar hij hier door gaat is langer dan de tunnelbuis
onder de Grote Marktstraat; hij gaat
ook onder de Vliet door. Halverwege bevindt
zich een ondergrondse halte.
Aan de overkant even linksaf en dan het tegelpad rechtsaf evenwijdig
aan de NORAH. Op het eind de klinkerweg (Veurselaan) oversteken en
rechtsaf het trottoir op.
Op dit traject is alleen halverwege een hoge
woonflat. Even verderop is (niet toegankelijk)
de laagbouw van een woongemeenschap te
zien. De bewoners hebben een stukje van
hun tuin voor de NORAH moeten inleveren.
Vroeger woonden ze fraai in het kleinschalige
polderland tussen Voorburg en Leidschendam.
Op de volgende kruising, met de Dr. Beguinlaan (links) en het Burg. Nederbragtpark
(rechts), rechtdoor oversteken.
Links op de kruising is het tunneldak van de NORAH ingericht als een smalle
groenstrook met een wandelpad, hier en daar onderbroken door kleine speelterreintjes.
Aan de linkerkant is nog de oorspronkelijke bebouwing van voor
de NORAH zichtbaar. De bewoners hiervan hebben het meest te lijden gehad
van de aanleg van de weg. Huizen die te koop stonden werden nagenoeg
onverkoopbaar. Rechts van het tracé de nieuwe bebouwing in het kader van
de NORAH, korte rechte doodlopende autovrije hofjes van laagbouw.
Aan het begin van het fietspad rechts een
nieuw aangelegd wijkje met luxe eengezinshuizen,
voor een deel alleen gelijkvloers
gebouwd. Deze staan op de plaats van het
vroegere terrein van twee scoutingverenigingen,
die hiervoor moesten verhuizen. Hun
nieuwe onderkomen ziet u even verderop
rechts van de route. Hoewel zij er qua accommodatie
enorm op vooruit zijn gegaan,
hebben ze ondanks harde toezeggingen toch jaren in een tijdelijk onderkomen
gezeten. De NORAH en de nieuwe wijk gingen voor, want daar was geld aan
te verdienen!
U vervolgt de wandeling op het geasfalteerde fietspad tussen twee
waterpartijen (later sloten) door. Let op: hier wordt druk gefietst, loop
daarom zoveel mogelijk achter elkaar uiterst links van het pad om fietsers
niet te hinderen. Neem het eerste bruggetje links, Park Sijtwende in.
Het pad loopt met een boog naar rechts en komt via een ander bruggetje
weer op het Veurselaantje uit. Hier linksaf.
Links van het fietspad bevond zich een oude rustieke boerderij, Duivesteijn
geheten. Deze is voor de NORAH gesloopt.
Ook de oude sportvelden die links van het
pad lagen, moesten plaatsmaken voor een
nieuw gebruikspark, Park Sijtwende. In het
park staan enkele moderne beelden. Het
pad over het eerste bruggetje loopt rechtuit
tegen het oorlogsmonument aan. Op de
ronde stenen bank staat een uitspraak van
Koningin Juliana. De ruimte om de boom is
tegenwoordig van een deksel met ventilatiegaten
voorzien. Hij werd als hangplek door
8 9

de jeugd gebruikt en elke week moest de plantsoenendienst de tientallen bierblikjes
en ander afval opruimen die erin waren gegooid. De hekken worden
’s avonds afgesloten uit veiligheidsoverwegen en om overlast te voorkomen.
Op het eind van het Veurselaantje voorzichtig
bij de oversteekplaats de klinkerweg
(Rodelaan), inclusief plantsoenstrook
en ventweg oversteken. Rechtsaf
het trottoir volgen. Waar de ventweg ophoudt
het trottoir verder volgen, de brug
over en meteen na de brug het verharde
fietspad op (Essepad). Ook hier zoveel
mogelijk achter elkaar links van het pad
lopen om fietsers niet te hinderen.
De Rodelaan en de oversteekplaats zijn geheel herbestraat en heringericht
vanwege de geluidsoverlast die het zware verkeer op de oude klinkerweg voor
de bewoners veroorzaakte.
De route over het Essepad gaat door een uniek stukje landschap in het hart
van de bebouwing. Het is het laatst overgebleven stukje van het oorspronkelijke
polderlandschap in Voorburg. De waterpartijen en oevers worden extensief
beheerd. In het kader van het Waterplan is ook hier in 2008 en 2009 de
bergingscapaciteit voor water vergroot, waarbij flauw aflopende taluds zijn
aangelegd waarop zich in voorjaar en zomer een rijk bloeiende natuurlijke
plantengroei heeft ontwikkeld.
Rechts staat molen De Vlieger, die op zijn oorspronkelijke locatie volledig
ingesloten raakte door de oprukkende bebouwing en in 1989 hiernaartoe is
verplaatst. Het is een van de weinige molens in Nederland die een museum
herbergen. In het weiland achter de molen staat sinds 2009 een ooievaarspaal
waarop in 2010 en 2011 met succes drie jongen zijn uitgevlogen.
Links een oude, witte ophaalbrug die naar
de Stadskinderboerderij Essesteijn voert.
Hier is ook het partycentrum Dekkers Hoeve,
waar u desgewenst, iets over de helft van de
route, een consumptie kunt gebruiken.
Voorbij de volgende brug het trottoir
langs het fietspad blijven volgen, eerst
links van het pad, dan rechts, de oude
Hofpleinspoorlijn onderdoor en dan weer
links vlak langs het water. Op het eind
een trappetje van vier treden op, meteen
links. Brug links negeren en rechtdoor
pad langs het water vervolgen (wandelaars
met rolstoel of kinderwagen blijven
gewoon het fietspad volgen en komen
zo ook op dit pad uit). Eerste pad schuin
naar links en weer links. Pad om het kerkgebouw
rechts blijven volgen, met het
water links. Op het voorplein van de kerk
linksaf, enkele traptreetjes op (wandelaars
met rolstoel of kinderwagen houden
iets meer rechts aan) tot het trottoir van de Rembrandtlaan. Recht oversteken
(voorzichtig, geen zebra, evt. even naar links bij de verkeersdrempel
over de zebra). Aan de overkant rechts van de brug enkele treden
van een trap af en wandeling vervolgen op het verharde voetpad door de
groenstrook rechts van het water tot het einde. Wandelaars met rolstoel
of kinderwagen gaan aan de overkant even rechtsaf en komen via het
trottoir langs de eerstvolgende zijweg ook op dit pad uit.
Bij de brug in de Rembrandtlaan aan het begin van het pad staat het beeld
‘Diergroep’ van de bekende kunstenares Marian Gobius, die bijna haar hele
leven in Voorburg gewoond en gewerkt heeft.
De wandeling voert nu langs de Broeksloot,
de hoofdwatergang die van noord naar zuid
van Voorschoten via Leidschendam en Voorburg
uiteindelijk in Rijswijk in de Trekvliet
uitmondt. De watergang kan een belangrijke
functie als ecologische verbindingszone
krijgen indien deze in het kader van het
groenstructuurplan van de gemeente wordt
heringericht. Nu is die functie zeer beperkt,
met de harde beschoeiing, intensief gemaaide
gazons en de treurwilgen en populieren
hierin.
Aan het eind gaat het asfaltpad over in het betegelde trottoir. Daar de
klinkerweg oversteken en rechtdoor het asfaltpad de groenstrook in.
Eerste pad naar rechts (bankjes) negeren en bij de volgende splitsing
rechts aanhouden zodat de grote waterpartij aan de rechterhand blijft.
Dit is het Noteboompark. Het maakt deel uit van een smalle groenstrook die
zich van het Haagse Bos in Den Haag uitstrekt tot aan de Vliet. Volgens een
oud servituut dat nog steeds van kracht is, moet er onbeperkt uitzicht blijven
10 11

uit de koepel van Huis ten Bosch op de Vliet
en mag daarin geen bebouwing plaatsvinden.
Tot op de dag van vandaag is hier heel
aardig de hand aan gehouden. Van hier tot
aan de spoorlijn Den Haag - Amsterdam (de
belangrijkste doorsnijding van het gebied in
strijd met het servituut), strekt zich Park ’t
Loo uit dat in de jaren 90 van de vorige eeuw
voor een groot deel op de schop is gegaan
en is heringericht. Dit gebeurde deels in het
broedseizoen. De Haagse Vogelbescherming
heeft zich met succes hiertegen verzet, hetgeen de gemeente destijds
een boete van ƒ 7500, - heeft gekost.
Even verderop staat rechts in het water de
beeldengroep ‘Dolfijnendans’ van Theo ter
Have uit 2000.
Voorbij het beeld het pad verder volgen in
de haakse bocht naar links; uitgekomen
op het trottoir rechtsaf en rechtdoor. Bij
verkeerslichten de Prins Bernhardlaan
oversteken en betegeld trottoir rechtdoor
vervolgen.
Links staat een groot, markant, driehoekig flatgebouw, een beetje verscholen
achter andere gebouwen (het beste te zien ter hoogte van de bibliotheek aan
de overkant van de Spinozalaan), naar zijn opvallende vorm in de volksmond
‘het zeilschip’ genoemd. Even verderop is rechts een standbeeld van Spinoza
in het groen te zien. Meteen na het beeld is
rechts een grote waterpartij, aan drie kanten
omgeven door een hoge betonnen muur.
Elke drie jaar raakt deze waterpartij bijna
geheel dichtgegroeid met riet, waarna de
gemeente de hele begroeiing weghaalt, op
een paar wortelstokken na. Hierna begint
het proces van dichtgroeien, tot blijdschap
van de waterhoentjes en meerkoeten die er
nestelen, weer opnieuw.
Aan de oever staan drie grote platanen.
Totdat ze hun slaapplek verplaatsten naar het Lange Voorhout en vervolgens
naar de Hofvijver, hebben in deze bomen alle halsbandparkieten van Den
Haag en wijde omgeving hun slaapplaats gehad. Hun aantal groeide van ca.
800 tot 3400.
Het rode fietspad dwars door het park
kruisen vervolgens rechts het voetpad
op. Voorbij het water linksaf en rechtdoor.
Op het betegelde plein met de bloembakken
langs de rechterkant blijven lopen en
bijna op het eind schuin rechtsaf via het
verharde voetpad het park doorsteken.
Op het eind links en met de bocht mee.
Links staat een ander beeld van Marian
Gobius, Huiselijk geluk. Triest om te zien hoe
vooral de gezichten van de beeldgroep door
de luchtverontreiniging zwaar zijn aangetast.
Uitkomend bij de Mgr. van Steelaan, met
tramspoor in het midden, deze ter plekke
voorzichtig oversteken (geen echte zebra,
wel een gemarkeerde oversteekplaats). Aan de overkant het schuine
pad naar links volgen; dat komt uit op een pleintje met een cirkelvormige
rozenboog. Wandelaars met rolstoel of kinderwagen lopen vanaf
hier rechts om de waterpartij heen (voetpad naar rechts, dan links en
daarna weer links bruggetje over). De wandeling gaat rechtdoor over het
water heen via de drijvende pontonbrug. Op het eind rechtsaf de vaste
vlonders op (denk aan opstapjes!) en dan links tussen twee lage stenen
muurtjes door.
LET OP! Deze brug is tot ca. 15 mei 2012 afgesloten i.v.m. een broedende
knobbelzwaan pal langs de vlonders van de brug. Volg tot die tijd de
alternatieve route voor wandelaars met rolstoel of kinderwagen.
Bij de herinrichting van het park is, zowel volgens milieu- en natuurorganisaties
als bewoners, veel overbodig geld uitgegeven aan allerlei weinig
functionele zaken. Deze wiebelbrug is er een van, nauwelijks toegankelijk
voor mensen met rollator, kinderwagen e.d. en voor mensen met een slecht
evenwichtsgevoel. Terwijl juist ouden-vandagen
veel in het park wandelen. Het enige
positieve is het kleine stukje water links van
de houten vlonders, dat een natuurlijke oever
heeft gekregen en waar zich in de zomer
een fraaie vegetatie ontwikkelt.
Vanaf de stenen muurtjes de wandeling
vervolgen via het lange rechte voetpad
schuin naar links dwars door het park.
12 13

In het oorspronkelijke herinrichtingsplan voor het park was het de bedoeling
dat op het grasveld dat de route nu doorsteekt een soort openlucht-beeldentuin
zou komen. Die is er nooit gekomen, op één beeld na dat spoedig na de
herinrichting is geplaatst. Links (het gele beeld) staat ‘De prinses in de parfumfles’
van Frank Asnes (1996).
Op de viersprong midden in het park rechtsaf. Langs de duiventil (links)
op de volgende splitsing rechtsaf.
Links een tweede voorbeeld van een totaal mislukt en overbodig inrichtingsidee:
een nauwelijks nog herkenbare lichtglooiende heuvel, bedoeld als
oefenhole voor golfers. Sinds de aanleg, 15 jaar geleden, is er nog nooit een
balletje op geslagen en nu is het een eldorado voor mossen en korstmossen.
Nog afgezien van de overbodigheid, is ook nog de locatie verkeerd gekozen.
Hoeveel misgeslagen balletjes zullen wel niet verdwijnen in de achter de hole
gelegen waterpartij?
Na de hole bruggetje oversteken. Uitgekomen op het trottoir van de Bruinings
Ingenhoeszlaan rechtsaf.
In het markante gebouw schuin rechts aan
de overkant zetelde vroeger het Centraal Bureau
voor de Statistiek, voordat dit verhuisde
naar een nieuwe locatie vlak bij het station
Leidschenveen. Voor de bereikbaarheid met
het openbaar vervoer een hele verbetering,
want dit gebouw in een uithoek van Voorburg
was nauwelijks met het OV bereikbaar. Na
een periode van tijdelijk gebruik door bedrijfjes
staat het nu om veiligheidsredenen leeg.
De toekomst is ongewis. Er zijn opties om
het als woonflats in te richten of het af te breken en het terrein bij het erachter
liggende bedrijventerrein te betrekken. Hopelijk wordt het terrein echter bij het
park getrokken.
Twee smalle bruggetjes over de extra berging oversteken en op het eind
het brede tegelpad rechtsaf en de brede brug over de watergang over (let
op: ook fietsersbrug). Op het trottoir linksaf. In de haakse bocht van de
klinkerweg schuin naar links het grijze voetpad op (rechts loopt een rood
fietspad) langs de spoorsloot.
De taluds van de spoorlijn en de spoorsloten, hier maar vooral ook verderop,
vormen een schitterende ecologische verbindingszone die vanuit het buitengebied
tot diep in de stedelijke bebouwing doordringt. Op het talud broeden
veel zangvogels, in de sloot veel watervogels, zelfs de ijsvogel wordt hier
regelmatig gezien. Er is nauwelijks menselijke verstoring omdat het verboden
gebied is. De enige dissonant is dat er regelmatig flink gemaaid wordt en er
niet echt natuurlijk beheer is. Enkele keren gebeurde dat maaien zelfs midden
in het broedseizoen, zodat de Haagse Vogelbescherming het werk heeft moeten
laten stilleggen. Probleem is dat onduidelijk is wie verantwoordelijk is voor
het slechte beheer: het waterschap, de gemeente Leidschendam-Voorburg,
ProRail, de HTM of de gemeente Den Haag.
Even verderop gaan voet- en fietspad samen (achter elkaar aan de linkerkant
van het pad lopen i.v.m. fietsers). Bijna op het eind linksaf het in
een bocht lopende tegelpad op en onder het spoor door naar het vertrekpunt,
de parkeerplaats bij Station Voorburg ’t Loo.
De Prinses Beatrixlaan oversteken, rechtdoor en verderop de Prinses
Irenelaan oversteken. Rechtdoor het halfverharde voetpad door de
groenstrook op.
In 2009 is in het kader van het Waterplan ook hier een extra waterberging
aangelegd in het oorspronkelijke gazon, dat ecologisch van geen enkele
waarde was. Er zijn natuurlijke oevers aangelegd en kruidenmengsels van
wilde planten ingezaaid. Reeds in het eerste jaar viel er al veel te genieten.
Voor de kinderen: de speelplaats in het Zijdepark
14 15

Start- en eindpunt zijn bij het zwarte vierkantje.
16
Samenstelling: Tom Loorij
Een uitgave van het Haags Milieucentrum,
mei 2012