GI hormones doc

เซลล์ไร้ท่อในระบบทางเดินอาหาร (Enteroendocrine cells)
Enteroendocrine cells (EEC) คือเซลล์ที่ทําหน้าที่สร้างฮอร์โมนในระบบทางเดินอาหาร ปัจจุบันมีการค้นพบเซลล์
ประเภทนี้มากกว่า 15 ชนิด บริเวณเยื่อบุผิวทางเดินอาหาร ตั้งแต่กระเพาะอาหารไปจนถึงลําไส้ใหญ่ บางเซลล์สามารถสร้าง
ฮอร์โมนได้เพียงชนิดเดียว เช่น G cells สร้าง gastrin, S cells สร้าง secretin เป็นต้น เซลล์ที่สามารถสร้างสาร serotonin
(5-HT) ควบคู่ไปกับฮอร์โมนจะเรียกว่า enterochromaffin cells นอกจากนี้ยังมีเซลล์บางชนิดที่สามารถสร้างสารจําพวก
amines และ polypeptides ซึ่งอาจเรียกว่า APUD (amine precursor uptake and decarboxylase) หรือ
neuroendocrine cells
EEC ประกอบไปด้วย secretory granules จํานวนมาก ซึ่งภายในบรรจุสารที่จะหลั่งออกสู่ภายนอก โดยการกระตุ้นของ
chemical หรือ mechanical stimuli นอกจากนี้การหลั่งสารเหล่านี ้อาจถูกกระตุ้นโดยระบบประสาทได้ EEC สามารถแบ่ง
ได้เป็น 2 ชนิด ดังนี้
1. Open type เซลล์ชนิดนี้จะมี apical membrane ติดต่อโดยตรงกับโพรงอาหาร (gut lumen) ซึ่งจะเป็นบริเวณที่
มี receptor อยู่ ในขณะที่การหลั่งสารหรือฮอร์โมนจะเกิดขึ้นบริเวณ basolateral membrane ตัวอย่างของเซลล์
ชนิดนี้ เช่น G cells
2. Close type เซลล์ชนิดนี้จะไม่มีส่วนใดของเยื่อหุ้มเซลล์ที่ติดต่อกับโพรงอาหาร อาจฝังตัวอยู่ในชั้นเยื่อเมือก ตัวอย่าง
ของเซลล์ชนิดนี้ เช่น enterochromaffin-like cells ซึ่งหลั่ง histamine
ฮอร์โมนในระบบทางเดินอาหาร
ฮอร์โมนในระบบทางเดินอาหารสามารถแบ่งได้เป็นกลุ่มย่อย ตามความคล้ายคลึงกันของโครงสร้าง และการทํางาน ดังนี้
1. Gastrin family เช่น gastrin และ cholecystokinin (CCK)
2. Secretin family เช่น secretin, glucagon, glicentin, vasoactive intestinal peptide (VIP) และ gastric
inhibitory peptide (GIP)
3. Pancreatic polypeptide family เช่น pancreatic polypeptide, neuropeptide-Y และ peptide-YY
4. ฮอร์โมนอื่นๆ ที่ไม่สามารถจัดเข้ากลุ่มได้ เช่น motilin, guanylin เป็นต้น
Gastrin
Gastrin ถูกสร้างจาก G cells ซึ่งพบอยู่ใน mucosal glands บริเวณ antrum ของกระเพาะอาหาร และลําไส้เล็ก
ส่วนต้น นอกจากนี้ gastrin ยังพบได้ใน pancreatic islet ของตับอ่อนเด็กทารกในครรภ์ ต่อมใต้สมองส่วนหน้า
hypothalamus สมองส่วน medulla oblongata เส้นประสาทเวกัส และ sciatic nerve
โครงสร้างของ gastrin
Gastrin เป็น polypeptide hormone ที่มีโครงสร้างหลายแบบ อาจแบ่งตามความแตกต่างของโครงสร้างได้เป็น
1. Macroheterogeneity คือการที่ gastrin แต่ละแบบมีความแตกต่างกันในด้านของความยาวของสายโปรตีน หรือ
จํานวนของกรดอะมิโน
2. Microheterogeneity คือความแตกต่างของ residues ที่มาจับกับกรดอะมิโนตัวใดตัวหนึ่งในโครงสร้างโมเลกุล
Gastrin ถูกสร้างในรูปของ preprogastrin ซึ่งมีจํานวนกรดอะมิโน 101 ตัว หลังจากนั้นจะถูกตัดโดยเอนไซม์ได้เป็น 3
รูปแบบหลัก โดยในแต่ละแบบจะมีการเรียงตัวของกรดอะมิโนทางด้าน carboxy terminal เหมือนกัน ดังนี้
1. G-34 มีจํานวน 34 กรดอะมิโน สร้างจาก duodenal G cells เป็นหลัก
2. G-17 มีจํานวน 17 กรดอะมิโน สร้างจาก antral G cells เป็นหลัก
3. G-14 มีจํานวน 14 กรดอะมิโน
3