Áp dụng các phương pháp giải nhanh để giải bài toán hóa học phần phi kim trong chương trìnhhóa học Trung học phổ thông - Nâng cao

MỤC LỤC 

ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................................. 1 

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .................................. 3 

1.1. Bài tập hoá <strong>học</strong> ...................................................................................................... 3 

1.1.1. Khái niệm về <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong>......................................................................... 3 

1.1.2. Tác <strong>dụng</strong> của <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> ........................................................................ 3 

1.2. Bài tập trắc nghiệm khách quan .......................................................................... 4 

1.2.1. Khái niệm ....................................................................................................... 4 

1.2.2. Ưu điểm và nhược điểm của <strong>bài</strong> tập trắc nghiệm khách quan ..................... 4 

1.3. Cơ sở thực tiễn của đề tài ..................................................................................... 5 

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ PHI KIM TRONG CHƯƠNG TRÌNH HÓA 

HỌC PHỔ THÔNG - NÂNG CAO ................................................................................ 6 

2.1. NHÓM HALOGEN .............................................................................................. 6 

2.1.1. Đặc điểm ......................................................................................................... 6 

2.1.2. Tính chất <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> ........................................................................................... 6 

2.1.3. Hợp chất ......................................................................................................... 9 

2.2. NHÓM OXI......................................................................................................... 13 

2.2.1. Đặc điểm và tính chất................................................................................... 13 

2.2.2. Tính chất <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> ......................................................................................... 13 

2.2.3. Hợp chất ....................................................................................................... 14 

2.3. NHÓM NITƠ ...................................................................................................... 19 



2.3.3. Hợp chất ....................................................................................................... 21 

2.4. NHÓM CACBON ............................................................................................... 27 



2.4.3. Hợp chất ....................................................................................................... 29 

CHƯƠNG 3. ÁP DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP GIẢI NHANH ĐỂ GIẢI BÀI TOÁN 

HÓA HỌC VỀ PHI KIM TRONG CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC THPT – NÂNG 

CAO ............................................................................................................................... 33 

3.1. Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn khối lượng ..................................................................... 33 

3.1.1. Nguyên tắc của <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> ...................................................................... 33 

3.1.2. Công thức ..................................................................................................... 33 

3.1.3. Một số dấu hiệu khi <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập .................................................................. 33 

3.1.4. Một số dạng <strong>bài</strong> tập thường gặp .................................................................. 34 

ii

3.1.5. Bài tập minh họa .......................................................................................... 34 

3.2. Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn nguyên tố ....................................................................... 39 

3.2.1. Nguyên tắc <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> ............................................................................. 39 



3.3. Phương <strong>pháp</strong> tăng giảm khối lượng ................................................................... 45 


3.3.2. Công thức ..................................................................................................... 45 

3.3.3. Một số dấu hiệu chú ý khi <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập......................................................... 45 



3.4. Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn điện tích ........................................................................ 51 


3.4.2. Công thức ..................................................................................................... 51 



3.5. Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn electron ......................................................................... 56 

3.5.1 Nguyên tắc của <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> ....................................................................... 56 

3.5.2. Công thức ..................................................................................................... 56 

3.5.3. Một số dấu hiệu, chú ý thương gặp ............................................................. 57 

3.5.4. Các dạng <strong>bài</strong> tập thường gặp ....................................................................... 57 


3.6. Phương <strong>pháp</strong> trung bình .................................................................................... 72 


3.6.2. Công thức ..................................................................................................... 72 




3.7. Phương <strong>pháp</strong> sơ đồ đường chéo ......................................................................... 81 


3.7.2. Công thức ..................................................................................................... 81 


CHƯƠNG 4: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ................................................................. 89 

4.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ......................................................................... 89 

4.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm ......................................................................... 89 

4.3. Đối tượng thực nghiệm sư phạm ........................................................................ 89 

iii

4.4. Tiến hành thực nghiệm sư phạm ........................................................................ 89 

4.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm ........................................................................... 89 

4.5.1. Kết quả thăm dò ý kiến đối với <strong>học</strong> sinh ..................................................... 89 

4.5.2. Kết quả thăm dò ý kiến giáo viên ................................................................ 94 

4.6. Phân tích kết quả thực nghệm sư phạm ............................................................. 95 

KẾT LUẬN .................................................................................................................... 96 

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 97 

PHỤ LỤC....................................................................................................................... 98 

iv

ĐẶT VẤN ĐỀ 

1.Lý do chọn đề tài 

Hóa <strong>học</strong> là một môn khoa <strong>học</strong> lý thuyết và thực nghiệm, do đó trong quá trình 

<strong>học</strong> tập đòi hỏi <strong>học</strong> sinh nắm vững lý thuyết <strong>để</strong> áp <strong>dụng</strong> vào <strong>bài</strong> tập. Việc <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập 

<strong>hóa</strong> <strong>học</strong> sẽ giúp <strong>học</strong> sinh hoạt động tự lực <strong>để</strong> củng cố và trau dồi kiến thức, tạo điều 

kiện <strong>để</strong> phát triển tư duy, tính tích cực và sáng tạo cho <strong>học</strong> sinh. Do đó <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> 

<strong>học</strong> sẽ góp <strong>phần</strong> làm tăng niềm say mê, hứng thú <strong>học</strong> tập cho <strong>học</strong> sinh. Vì vậy, <strong>bài</strong> tập 

<strong>hóa</strong> <strong>học</strong> vừa là mục đích, vừa là nội dung và là một <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> dạy <strong>học</strong> hiệu quả. 

Trong chương trình phổ thông <strong>học</strong> sinh sẽ được làm quen với <strong>các</strong> nguyên tố 

<strong>phi</strong> <strong>kim</strong> sau khi <strong>học</strong> xong <strong>các</strong> lí thuyết chủ đạo. Do đó, <strong>các</strong> <strong>bài</strong> tập liên quan đến <strong>phi</strong> 

<strong>kim</strong> ở trong chương trình <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> phổ thông rất đa dạng, phong phúvà chiếm vị trí 

quan trọng vì nó sẽ là nền tảng <strong>để</strong> <strong>học</strong> sinhlàm <strong>bài</strong> tập về <strong>kim</strong> loại được <strong>học</strong> sau này. 

Để <strong>giải</strong> tốt <strong>các</strong> <strong>bài</strong> tập đó đối với <strong>học</strong> sinh là một điều khó khăn, do khối lượng kiến 

thức quá nhiều mà thời lượng của tiết <strong>học</strong> lại quá ít nên giáo viên không thể giới 

thiệu đến <strong>học</strong> sinh được hết hệ thống <strong>bài</strong> tập của từng nội dung kiến thứcdo đóđòi 

hỏi <strong>các</strong> em phải nắm vững kiến thức và <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập cũng như tư duy 

<strong>học</strong> tập thích hợp <strong>để</strong> <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập. 

Hiện nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> trong chương trình 

hoá <strong>học</strong> phổ thông – Nâng cao nhưng rất ít tài liệu đi sâu vào <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> một <strong>các</strong>h sâu 

sắc, kiến thức và <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>các</strong> <strong>bài</strong> tập liên quan đến <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> chỉ ở dạng 

tổng quát như: Phương <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>các</strong> <strong>bài</strong> tập có liên quan đến nhóm halogen, nhóm 

oxi,... 

Xuất phát từ những yêu cầu cấp thiết trên, nhằm giúp giáo viên nâng cao chất 

lượng dạy <strong>học</strong> và giúp <strong>học</strong> sinh có thể nắm vững kiến thức và <strong>giải</strong> tốt <strong>các</strong> <strong>bài</strong> tập về 

<strong>phi</strong> <strong>kim</strong>một <strong>các</strong>h chi tiết bằng <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> trong chương trình <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 

phổ thông – Nâng cao chúng tôi đã chọn đề tài nghiên cứu: “<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> 

<strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> <strong>phần</strong> <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> trong chương trình<strong>hóa</strong> 

<strong>học</strong> Trung <strong>học</strong> phổ thông - Nâng cao”. 

2. Mục tiêu nghiên cứu 

Xây dựng hệ thống <strong>bài</strong> tập bằng <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> <strong>để</strong> góp 

<strong>phần</strong> nâng cao chất lượng dạy và <strong>học</strong> môn <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> cho <strong>học</strong> sinh phổ thông và <strong>học</strong> 

sinh ôn thi đại <strong>học</strong>. 

1

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 

Hiện nay việc <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> là vấn đề được giáo viên và <strong>học</strong> sinh đầu 

tư nghiên cứu kĩ lưỡng <strong>để</strong> phục vụ cho quá trình dạy và <strong>học</strong> môn <strong>hóa</strong>. Đã có nhiều 

công trình nghiên cứu nhằm xây dựng hệ thống <strong>các</strong> dạng <strong>bài</strong> tập bằng <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> 

<strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> giúp <strong>học</strong> sinh có cái nhìn tổng quát và mở rộng hơn về kĩ năng <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> 

tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> của mình, hoàn thành tốt <strong>các</strong> kì thi, kiểm tra. Một số cuốn sách có thể 

sử <strong>dụng</strong> đề phục vụ cho quá trình dạy và <strong>học</strong> của mình như cuốn “Phân loại và 

<strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>bài</strong> tập hoá <strong>học</strong> 10” của tác giả ThS. Quách Văn Long – 

ThS. Hoàng Thị Thúy Hương; cuốn “Hỗ trợ kiến thức <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> chung <strong>giải</strong> 

<strong>nhanh</strong> <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 11” củaDương Hoàng Giang;... 

Trong quá trình nghiên cứu, trên cơ sở tham khảo và tiếp thu có chọn lọc một 

số tài liệu chúng tôi đưa ra cơ sở lí thuyết cũng như áp <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> giả 

<strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong><strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> <strong>phần</strong> <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> dưới dạng trắc nghiệm trong chương 

trình <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> phổ thông – Nâng cao. 

1. Đối tượng nghiên cứu 

Các <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>các</strong> <strong>bài</strong> tập về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> trong chương trình <strong>hóa</strong> 

<strong>học</strong> phổ thông – Nâng cao. 

2.Phạm vi nghiên cứu 

Giới hạn nội dung vấn đề nghiên cứu: Chương 5 “Nhóm halogen”, Chương 6 

“Nhóm oxi” trong chương trình <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> lớp 10 - Nâng cao; Chương 2 “Nhóm 

nitơ”, Chương 3 “Nhóm cacbon” trong chương trình <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> lớp 11 - Nâng cao. 

2

CHƯƠNG 1.CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 

1.1. Bài tập hoá <strong>học</strong> 

1.1.1. Khái niệm về <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 

Bài tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> là <strong>bài</strong> ra cho <strong>học</strong> sinh <strong>để</strong> vận <strong>dụng</strong> những kiến thức <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 

đã <strong>học</strong> nhằm <strong>giải</strong> quyết những dạng <strong>bài</strong> tập đó. Bài tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> còn là một kênh 

thông tin truyền thụ kiến thức cho <strong>học</strong> sinh, con đường lĩnh hội đào sâu kiến thức 

cho <strong>học</strong> sinh. Đặc biệt <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> là <strong>phương</strong> tiện tốt nhất <strong>để</strong> hệ thống <strong>hóa</strong> kiến 

thức và kích thích khả năng tư duy của <strong>học</strong> sinh. Theo <strong>các</strong> nhà l ý luận dạy <strong>học</strong> của 

Liên Xô cũ cho rằng: “Bài tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> là một dạng <strong>bài</strong> làm gồm những <strong>bài</strong> <strong>toán</strong>, 

những câu hỏi hay đồng thời cả <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> và cả câu hỏi, mà trong khi hoàn thành 

chúng, <strong>học</strong> sinh nắm được một tri thức hay kỹ năng nhất định hoàn thiện chúng”. 

Nội dung của <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> thông thường bao gồm những kiến thức chính 

yếu trong <strong>bài</strong> giảng. Nó có thể là những <strong>bài</strong> tập lý thuyết đơn giản, yêu cầu <strong>học</strong> sinh 

tái hiện <strong>các</strong> kiến thức đã <strong>học</strong>, cũng có thể là <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong>, đòi hỏi ở <strong>học</strong> sinh sự 

tư duy, sáng tạo. Giải <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> cũng có nghĩa là <strong>học</strong> sinh đã tự củng cố và 

trau dồi kiến thức <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> của mình. 

1.1.2. Tác <strong>dụng</strong> của <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 

Bài tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> là một trong những <strong>phương</strong> tiện hiệu nghiệm cơ bản nhất <strong>để</strong> 

dạy <strong>học</strong> sinh vận <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> kiến thức đã <strong>học</strong> vào thực tế cuộc sống, sản xuất và 

nghiên cứu khoa <strong>học</strong>, biến những kiến thức đã tiếp thu được qua <strong>bài</strong> giảng thành 

những kiến thức của chính mình. Kiến thức sẽ nhớ lâu khi được vận <strong>dụng</strong> thường 

xuyên như M.A. Đanilôp nhận định: “Kiến thức sẽ được nắm vững thực sự, nếu <strong>học</strong> 

sinh có thể vận <strong>dụng</strong> thành thạo chúng vào việc hoàn thành những <strong>bài</strong> tập lí thuyết 

và thực hành”. 

Tác <strong>dụng</strong> trí dục 

- Bài tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> có tác <strong>dụng</strong> làm cho <strong>học</strong> sinh hiểu chính xác và biết vận <strong>dụng</strong> 

<strong>các</strong> khái niệm đã <strong>học</strong>. 

- Bài tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> mở rộng sự hiểu biết một <strong>các</strong>h sinh động phong phú không làm 

nặng nề khối lượng kiến thức của <strong>học</strong> sinh. 

- Bài tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> thúc đẩy thường xuyên rèn luyện <strong>các</strong> kĩ năng, kĩ xảo cần thiết 

về <strong>hóa</strong> <strong>học</strong>. 

3

- Bài tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> có tác <strong>dụng</strong> củng cố kiến thức cũ một <strong>các</strong>h thường xuyên và hệ 

thống <strong>hóa</strong> <strong>các</strong> kiến thức đã <strong>học</strong>. 

- Bài tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> tạo điều kiện phát triển tư duy như: Phân tích, tổng hợp, so 

sánh, diễn dịch, quy nạp… 

Tác <strong>dụng</strong> đức dục 

- Bài tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> có tác <strong>dụng</strong> rèn luyện đức tính chính xác, kiên nhẫn, khoa <strong>học</strong> , 

tính trung thực, sáng tạo và lòng yêu thích bộ môn. 

- Với <strong>các</strong> <strong>bài</strong> tập có nội dung thực tiễn thì phải làm cho <strong>học</strong> sinh hứng thú đối với 

khoa <strong>học</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong>. 

Tác <strong>dụng</strong> giáo dục kĩ thuật tổng hợp 

Những vấn đề thực tế, những số liệu kĩ thuật của sản xuất <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> được thể 

hiện trong nội dung của <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong>, giúp <strong>học</strong> sinh hiểu kĩ hơn <strong>các</strong> nguyên tắc kĩ 

thuật tổng hợp, gắn kiến thức lí thuyết với thực tế sản xuất gây cho <strong>học</strong> sinh nhiều 

hứng thú và có tác <strong>dụng</strong> hướng nghiệp. 

1.1.3.Phân loại về <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> ở THPT 

Bảo toàn khối lượng 

Phương <strong>pháp</strong> 

bảo toàn 

Bảo toàn nguyên tố 

Bảo toàn điện tích 

Bảo toàn electron 

Phương <strong>pháp</strong> 

<strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> 

<strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> 

<strong>học</strong> 

Phương <strong>pháp</strong> tăng giảm khối lượng 

Phương <strong>pháp</strong> trung bình 

Phương <strong>pháp</strong> đường chéo 

4

1.2. Bài tập trắc nghiệm khách quan 

1.2.1. Khái niệm 

Trắc nghiệm khách quan là <strong>phương</strong> tiện nhằm hướng tới khách quan <strong>hóa</strong> việc 

đánh giá kết quả, kết quả thu được không còn phụ thuộc nhiều vào chủ quan người 

đánh giá. 

1.2.2. Ưu điểm và nhược điểm của <strong>bài</strong> tập trắc nghiệm khách quan 

Ưu điểm 

- Số lượng câu hỏi nhiều, bao quát được kiến thức của chương trình. Học sinh phải 

<strong>học</strong> kĩ tất cả nội dung kiến thức trong chương. 

- HS phải tự giác, chủ động, tích cực <strong>học</strong> tập. Điều này tránh được tình trạng <strong>học</strong> 

tủ, <strong>học</strong> lệch trong HS. 

- Hạn chế được tình trạng quay cóp và sử <strong>dụng</strong> tài liệu có tác <strong>dụng</strong> rèn luyện kỹ 

năng <strong>nhanh</strong> nhẹn, phát triển tư duy cho HS. 

- Người chấm ít tốn công và kết quả chấm là khách quan vì không bị ảnh hưởng 

tâm lý khi chấm. 

Nhược điểm 

- Không cho phép kiểm tra khả năng sáng tạo, chủ động, khả năng tổng hợp kiến thức 

cũng như <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> tư duy, suy luận, <strong>giải</strong> thích, chứng minh của <strong>học</strong> sinh. 

- Không đảm bảo chức năng phát hiện lệch lạc của kiểm tra <strong>để</strong> từ đó có sự điều 

chỉnh việc dạy và việc <strong>học</strong>. 

- Khó đánh giá được khả năng quan sát, phán đoán tinh vi, khả năng <strong>giải</strong> quyết vấn 

đề khéo léo, khả năng tổ chức, sắp xếp, diễn đạt ý tưởng, khả năng suy luận, óc tư 

duy độc lập, sáng tạo và sự phát triển ngôn ngữ chuyên môn của HS. 

- Việc soạn câu hỏi là công việc thực sự khó khăn, nó yêu cầu người soạn phải có 

chuyên môn khá tốt, có nhiều kinh nghiệm và phải có thời gian. 

- Khó soạn được một <strong>bài</strong> trắc nghiệm khách quan hoàn hảo và tốn kém trong việc 

soạn thảo, in ấn đề kiểm tra và <strong>học</strong> sinh cũng mất nhiều thời gian đọc câu hỏi. 

1.3. Xây dựng <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 

1.3.1. Xu hướng xây dựng <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> hiện nay 

Trong những năm gần đây Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có những cải <strong>các</strong>h lớn 

trong toàn ngành giáo dục nói chung và đặc biệt là trong việc dạy và <strong>học</strong> ở trường 

phổ thông nói riêng; nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện về đức, trí, thể, 

5

mĩ. Đổi mới giáo dục, đặc biệt là nội dung, cơ cấu sách giáo khoa được thay đổi 

một <strong>các</strong>h hợp lý vừa đảm bảo được chuẩn kiến thức phổ thông, cơ bản, có hệ thống 

vừa tạo điều kiện <strong>để</strong> phát triển năng lực của mỗi <strong>học</strong> sinh, nâng cao năng lực tư duy, 

kỹ năng thực hành, tăng tính thực tiễn. Xây dựng thái độ <strong>học</strong> tập đúng đắn, <strong>phương</strong> 

<strong>pháp</strong> <strong>học</strong> tập chủ động, tích cực, sáng tạo; lòng ham <strong>học</strong>, ham hiểu biết, năng lực tự 

<strong>học</strong>, năng lực vận <strong>dụng</strong> kiến thức vào cuộc sống. 

Muốn vậy, trong quá trình dạy <strong>học</strong> <strong>các</strong> môn <strong>học</strong> nói chung và <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> nói riêng cần 

xây dựng hệ thống <strong>bài</strong> tập một <strong>các</strong>h hợp lý và đáp ứng được <strong>các</strong> yêu cầu trên. 

Đối với BTHH chúng ta cần xây dựng theo <strong>các</strong> xu hướng như sau: 

- Loại bỏ những <strong>bài</strong> tập có nội dung <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> nghèo nàn nhưng lại cần đến những 

thuật <strong>toán</strong> phức tạp <strong>để</strong> <strong>giải</strong> (như hệ nhiều ẩn nhiều <strong>phương</strong> trình, bất <strong>phương</strong> trình, 

cấp số cộng, cấp số nhân,....) 

- Loại bỏ những <strong>bài</strong> tập có nội dung lắt léo, giả định rắc rối, phức tạp, xa rời hoặc 

<strong>phi</strong> thực tiễn <strong>hóa</strong> <strong>học</strong>. 

- Tăng cường sử <strong>dụng</strong> <strong>bài</strong> tập trắc nghiệm khách quan. 

- Xây dựng <strong>bài</strong> tập mới về bảo vệ môi trường và phòng chống ma túy. 

- Xây dựng <strong>bài</strong> tập mới <strong>để</strong> rèn luyện cho <strong>học</strong> sinh năng lực phát hiện vấn đề và 

<strong>giải</strong> quyết vấn đề, đặc biệt là <strong>các</strong> vấn đề liên quan đến thực tiễn trong tự nhiên và 

cuộc sống. 

- Đa dạng <strong>hóa</strong> <strong>các</strong> loại hình <strong>bài</strong> tập như <strong>bài</strong> tập bằng hình vẽ, <strong>bài</strong> tập vẽ đồ thị, sơ 

đồ, <strong>bài</strong> tập lắp <strong>dụng</strong> cụ thí nghiệm.... 

- Xây dựng và tăng cường sử <strong>dụng</strong> <strong>bài</strong> tập thực nghiệm định lượng. 

1.3.2. Nguyên tắc xây dựng hệ thống <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 

- HTBT phải góp <strong>phần</strong> thực hiện mục tiêu môn <strong>học</strong>. 

- HTBT phải đảm bảo tính chính xác, khoa <strong>học</strong>. 

- HTBT phải đảm bảo tính hệ thống, đa dạng. 

- HTBT giúp củng cố kiến thức cho <strong>học</strong> sinh. 

- HTBT phải phát huy tính tích cực, nhận thức, năng lực sáng tạo của <strong>học</strong> sinh. 

1.3.3. Quy trình thiết kế hệ thống <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 

- Bước 1: Xác định mục đích của HTBT. 

- Bước 2: Xác định nội dung HTBT. 

- Bước 3: Xác định loại <strong>bài</strong> tập, kiểu <strong>bài</strong> tập. 

6

- Bước 4: Thu thập thông tin <strong>để</strong> soạn <strong>bài</strong> tập. 

- Bước 5: Tiến hành soạn thảo <strong>bài</strong> tập. 

- Bước 6: Thực nghiệm, chỉnh sửa và bổ sung. 

7

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ PHI KIM TRONG CHƯƠNG TRÌNH 

HÓA HỌC PHỔ THÔNG - NÂNG CAO 

2.1. NHÓM HALOGEN 

2.1.1. Đặc điểm 

Bảng 2.1. Một số đặc điểm của <strong>các</strong> halogen 

Nguyên 

tố 

Số hiệu 

nguyên 

tử 

Cấu hình 

electron 

lớp ngoài 

cùng 

Bán 

kính 

nguyên 

tử 

Bán Năng Độ 

lượng âm 

kính 

liên kết điện 

ion 

X - 

X-X, 

(nm) (25 O c, 

1atm) 

(kJ/mol) 

Trạng 

thái tập 

Màu sắc Nhiệt 

độ 

Nhiệt 

độ 

chất 

hợp của 

nóng 

đơn 

chảy 

sôi 

( O C) 

( O C) 

(20 O C) 

F 9 2s 2 2p 5 0,064 0,136 159 3,98 khí lục nhạt -219,6 -188,1 

Cl 17 3s 2 3p 5 0,099 0,181 243 3,16 khí vàng lục -101,0 -34,1 

Br 35 4s 2 4p 5 0,114 0,196 192 2,96 lỏng nâu đỏ -7,3 59,2 

I 53 5s 2 5p 5 0,133 0,220 151 2,66 rắn đen tím 113,6 185,5 

- Sự biến đổi về tính chất vật lí: 

+ Trạng thái: khí – lỏng – rắn. 

+ Màu sắc: đậm dần 

+ Nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi: tăng dần. 

+ Độ âm điện: giảm dần. 

- Sự biến đổi về tính chất <strong>hóa</strong> <strong>học</strong>: 

+ Từ flo đến iot tính <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> và khả năng oxi <strong>hóa</strong> giảm dần. 

+ Hiđroxit của <strong>các</strong> nguyên tố từ flo đến iot có tính axit giảm và tính bazơ tăng dần, 

theo sự biến đổi tính chất của đơn chất. 

2.1.2. Tính chất <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 

a. Tính oxi <strong>hóa</strong> 

Tác <strong>dụng</strong> với <strong>kim</strong> loại: 

8

- Flo oxi <strong>hóa</strong> được tất cả <strong>các</strong> <strong>kim</strong> loại kể cả vàng và platin. 

0 0 o + 3 

t 

2 

+ ⎯⎯→ 

3 

3F 2Fe 2FeF 

- Clo oxi <strong>hóa</strong> hầu hết <strong>các</strong> <strong>kim</strong> loại. Phản ứng xảy ra với tốc độ <strong>nhanh</strong>, tỏa nhiều 

nhiệt. 

0 0 + 1 −1 

2 Na + Cl → 2Na Cl 

2 

0 0 3+ −1 

2Fe + 3Cl → 2FeCl 

2 

-Brom oxi <strong>hóa</strong> nhiều <strong>kim</strong> loại, <strong>các</strong> phản ứng đều tỏa nhiệt. 

0 0 o + 3 −1 

t 

2 

+ ⎯⎯→ 

3 

2Br 2Fe 2FeBr 

-Iot oxi <strong>hóa</strong> nhiều <strong>kim</strong> loại và chỉ xảy ra khi đun nóng hoặc có chất xúc tác. 

0 0 xuùc taùc 

+ 

:H 3 − 1 

2O 

+ 

2 

⎯⎯⎯⎯⎯→ 

3 

2Al 3I 2AlI 

0 0 o + 2 −1 

t 

+ 

2 

⎯⎯→ 

2 

Fe I FeI 

Tác <strong>dụng</strong> với hiđro: 

-Ở nhiệt độ thường và trong bóng tối, clo oxi <strong>hóa</strong> chậm hiđro. Nếu tỉ lệ số mol 

H 

2 

: Cl2 

= 1:1 thì hỗn hợp sẽ nổ mạnh: 

0 0 + 1 −1 

H (k) + Cl (k) → 2HCl(k) , ∆ H=− 

184,6kJ 

2 2 

- Flo phản ứng với hiđro nổ mạnh ngay ở nhiệt độ thấp (-252 o C): 

0 0 + 1 −1 

H (k) + F (k) → 2HF(k) , ∆ H=− 

577,2kJ 

2 2 

- Brom có phản ứng khi đun nóng (không gây nổ): 

0 0 + 1 −1 

H (k) + Br (l) → 2HBr (k) , ∆ H=− 

71,98kJ 

2 2 

- Iot chỉ oxi <strong>hóa</strong> được với hiđro ở nhiệt độ cao và có mặt chất xúc tác: 

0 0 + 1 −1 

H (k) + I (r) ←⎯⎯→ 

⎯ 2 H I (k) , ∆ H= 

51,88kJ 

2 2 

Tác <strong>dụng</strong> với muối của <strong>các</strong> halogen khác: 

-Clo không oxi <strong>hóa</strong> được ion F − 

Br − 

trong <strong>các</strong> muối florua nhưng oxi <strong>hóa</strong> dễ dàng ion 

trong dung dịch muối brommua và ion I − trong dung dịch muối iotua: 

0 −1 −1 0 

Cl + 2 Na Br → 2Na Cl + Br 

2 2 

0 −1 −1 0 

Cl + 2Na I → 2 Na Cl + I 

2 2 

9

⇒ Tính oxi <strong>hóa</strong> của clo mạnh hơn brom và iot. 

- Brom oxi <strong>hóa</strong> được ion I − trong dung dịch muối iotua: 

0 −1 −1 0 

Br + 2Na I ⎯⎯→ 2 Na Br + I 

2 2 

Tác <strong>dụng</strong> với <strong>các</strong> chất khử: 

- Clo oxi <strong>hóa</strong> được nhiều chất: 

0 + 4 − 1 + 6 

Cl + 2H O+ S O → 2HCl+ 

H S O 

2 2 2 2 4 

0 + 2 + 3 −1 

Cl + 2FeCl → 2FeCl 

2 2 3 

0 −2 −1 0 

Cl + H S → 2HCl+ 

S 

2 2 

0 0 o 

+ 5 −1 

t 

2 

+ 

2 

+ 

2 

⎯⎯→ 

3 

+ 

5Cl Br 6H O 2HBr O 10HCl 

-Flo tác <strong>dụng</strong> mạnh với nhiều hợp chất vô cơ và hữu cơ. Ngay cả nước, khi đun 

nóng sẽ bốc cháy trong flo, <strong>giải</strong> phóng oxi. 

0 −2 −1 0 

2F + 2H O → 4H F+ O ↑ 

2 2 2 

0 −2 − 1 + 2 −1 

2F + 2 Na O H → 2 Na F + H O + O F 

2 loaõng (2%), laïnh 

2 2 

b. Tính khử 

Brom thể hiện tính khử khi tác <strong>dụng</strong> với chất oxi <strong>hóa</strong> mạnh: 

0 0 o 

+ 5 −1 

t 

2 

+ 

2+ 2 

⎯⎯→ 

3 

+ 

Br 5Cl 6H O 2HBr O 10HCl 

c.Tính tự oxi <strong>hóa</strong> tự khử 

Tác <strong>dụng</strong> với nước: 

- Clo khi tan vào nước, một <strong>phần</strong> tác <strong>dụng</strong> chậm với nước theo phản ứng thuận 

nghịch: 

0 − 1 + 1 

Cl2 + H2O ←⎯⎯→ 

⎯ HCl + HClO 

- Brom tác <strong>dụng</strong> với nước tương tự clo nhưng khó khăn hơn: 

0 − 1 + 1 

Br2 + H2O ←⎯⎯→ 

⎯ HBr + HBr O 

Tác <strong>dụng</strong> với dung dịch kiềm: 

Clo phản ứng dễ dàng tạo thành dung dịch hỗn hợp muối của <strong>các</strong> axit HCl và HClO, 

đó là nước Gia-ven: 

10

0 − 1 + 1 

Cl + 2 NaOH → Na Cl + Na ClO + H O 

2 2 

Cl2 + 2Ca(OH) 

2 

→ CaOCl2 + H2 

0 o 

− 1 + 5 

t 

2 

+ ⎯⎯→ + 

3 

+ 

2 

3Cl 6KOH 5KCl KClO 3H O 

2.1.3. Hợp chất 

a. Axit 

Axit có oxi: 

-Clo cũng tạo ra <strong>các</strong> axit có oxi: 

+ 1 

HClO 

: Axit hipoclorơ 

+ 3 

HClO 2 

+ 5 

HClO 3 

+ 7 

HClO 4 

: Axit clorơ 

: Axit cloric 

: Axit peccloric 

Sự biến đổi tính chất trong dãy axit có oxi của clo được biểu thị bằng sơ đồ sau: 

Tính bền và tính axit tăng 

+ 1 + 3 + 5 + 7 

HClO HClO HClO HClO 

2 3 4 

Khả năng oxi <strong>hóa</strong> giảm 

- Brom cũng tạo ra <strong>các</strong> axit chứa oxi như: 

+ 1 

H Br O 

+ 5 

H Br O 3 

+ 7 

HBr O 4 

: Axit hipobrommơ 

: Axit bromic 

: Axit pebromic 

Axit hipobrommơ (HBrO) có tính bền, tính oxi <strong>hóa</strong> và tính axit đều kém hơn HClO. 

Một số hợp chất khác: 

Hiđro clorua và axit clohiđric (HCl) : 

- Tính chất <strong>hóa</strong> <strong>học</strong>: 

*Khí hiđro clorua khô: 

Không làm quỳ tím <strong>hóa</strong> đỏ. 

Không tác <strong>dụng</strong> với CaCO 3 <strong>để</strong> <strong>giải</strong> phóng khí CO 2 . 

Tác <strong>dụng</strong> khó khăn với <strong>kim</strong> loại. 

11

* Axit clohiđric: 

Mang đầy đủ tính chất của một axit thông thường. 

Làm đổ màu chất chỉ thị: quỳ tím <strong>hóa</strong> đỏ. 

Tác <strong>dụng</strong> với bazơ → muối + H 2 O 

CuO + 2HCl→ CuCl2 + H2O 

Tác <strong>dụng</strong> với bazơ → muối + H 2 O 

Ca(OH) 

2 

+ 2 HCl → CaCl2 + 2 H2O 

Tác <strong>dụng</strong> với muối của axit yếu hơn → muối mới + axit mới 

CaCO3 + 2 HCl → CaCl2 + CO2 + H2O 

Tác <strong>dụng</strong> với <strong>kim</strong> loại đứng trước H → muối + H 2 

* Phản ứng oxi <strong>hóa</strong> khử: 

+ 1 −1 

H Cl 

có tính khử của 

Fe + 2 HCl → FeCl2 + H2 

−1 

Cl 

và tính oxi <strong>hóa</strong> của 

12 

1 

H + . 

Tính khử: tác <strong>dụng</strong> với <strong>các</strong> chất oxi <strong>hóa</strong>. 

+ 6 − 1 0 + 3 

K Cr O + 14 H Cl → 3Cl + 2 KCl + 2Cr Cl + 7 H O 

2 2 7 2 3 2 

+ 4 − 1 0 + 2 

Mn O + 4 H Cl → Cl + Mn Cl + 2 H O 

2 2 2 2 

+ 7 − 1 o 0 + 2 

t 

4 

+ ( ñaëc) 

⎯⎯→ 

2 

+ + 

2 

+ 

2 

2 K Mn O H Cl 5Cl 2 KCl 2 Mn Cl 8H O 

Tính oxi <strong>hóa</strong>: axit clohiđric tác <strong>dụng</strong> với <strong>kim</strong> loại. 

Hiđro halogen ( HF, HBr, HI) 

- Tính chất vật lí: 

Trạng thái: chất khí. 

Tính tan: đều tan trong nước tạo thành dung dịch axit halogenhiđric. 


* Tính chất đặc biệt của axit flohiđric là tác <strong>dụng</strong> với silic đioxit. 

SiO2 + 4 HF → SiF4 + 2 H2O 

⇒ Axit flohiđric được dùng <strong>để</strong> khắc chữ lên thủy tinh. 

* Axit bromhiđric là một axit mạnh, mạnh hơn axit clohiđric. 

Tính khử của HBr (ở trạng thái khí cũng như trong dung dịch) mạnh hơn 

HCl. 

HBr khử được H 2 SO 4 đặc thành SO 2 .

− 1 + 6 0 + 4 

2HBr + H S O → Br + S O + 2H O 

2 4 2 2 2 

Dung dịch HBr không màu, <strong>để</strong> lâu trong không khí trở nên có màu vàng nâu 

vì bị oxi <strong>hóa</strong> (dung dịch HF và HCl không có phản ứng này ): 

−1 o −2 0 

4HBr + O → 2H O+ 

2Br 

2 2 2 

* Hiđro iotua có tính khử mạnh, mạnh hơn cả hiđro brommua. HI có thể khử axit 

sunfuric đặc thành H 2 S, khử muối sắt (III) thành muối sắt (II): 

b. Muối 

− 1 + 6 0 −2 

8H I + H S O → 4I + H S + 4H O 

2 4 2 2 2 

− 1 + 3 + 2 0 

2 H I + 2 FeCl → 2FeCl + I + 2 H O 

3 2 2 2 

Muối của axit clohiđric 

- Đa số dễ tan trong nước trừ AgCl, PbCl 2 , CuCl, Hg 2 Cl 2 (riêng PbCl 2 tan khá nhiều 

trong nước nóng). 

- Một số dễ bay hơi ở nhiệt độ cao như CuCl 2 , FeCl 3 , SnCl 4 ,… 

- Dùng dung dịch AgNO3 làm thuốc thử <strong>để</strong> nhận biết ion clorua. 

Nước Gia – ven, clorua vôi, muối clorat 

* Nước Gia – ven: 

- Điều chế: cho khí clo tác <strong>dụng</strong> với dung dịch NaOH loãng nguội. 

0 − 1 + 1 

Cl + 2 NaOH → Na Cl + Na ClO + H O 

Nước Gia – ven 

- Tính chất: 

2 2 

Natri clorua 

Natri hipoclorit 

Natri hipoclorit trong nước Gia – ven là muối của một axit rất yếu, dễ tác <strong>dụng</strong> với 

cacbon đioxit của không khí tạo thành axit hipoclorơ. 

NaClO + CO2 + H2O → NaHCO3 

+ HClO 

⇒ Do có tính oxi <strong>hóa</strong> mạnh, axit hipoclorơ có tác <strong>dụng</strong> sát trùng, tẩy trắng sợi, vải, 

giấy. 

* Clorua vôi: 

- Điều chế: cho khí clo tác <strong>dụng</strong> với vôi tôi hoặc vôi sữa ở 30 o C. 


Cl2 + 2Ca(OH) 

2 

→ CaOCl2 + H2O 

13

Là chất bột màu trắng, có mùi xốc của khí clo. 

Có tính oxi <strong>hóa</strong> mạnh. Khi tác <strong>dụng</strong> với axit clohiđric, clorua vôi <strong>giải</strong> phóng 

khí clo. 

CaOCl2 + 2 HCl → CaCl2 + Cl2 + H2O 

Trong không khí ẩm, clorua vôi tác <strong>dụng</strong> với cacbon đioxit, làm thoát ra axit 

hipoclorơ. 

* Muối clorat ( KClO 3 ) 

2CaOCl2 + CO2 + H2O → CaCO3 + CaCl2 

+ 2HClO 

- Điều chế: cho khí clo tác <strong>dụng</strong> với dung dịch kiềm nóng. 


0 o 

− 1 + 5 

t 

2 

+ ⎯⎯→ + 

3 

+ 

2 

3Cl 6KOH 5KCl KClO 3H O 

Kali clorat là chất rắn kết tinh, không màu, nóng chảy ở 356 o C 

Tan nhiều trong nước nóng nhưng ít tan trong nước lạnh. 

Khi đun nóng đến nhiệt độ trên 500 o C ( không xúc tác ), kali clorat rắn bị 

phân hủy: 

+ 5 −2 o 

−1 0 

t C 

3 

⎯⎯→ + 

2 

2KClO 2KCl 3O 

Nếu có chất xúc tác MnO 2 thì phản ứng xảy ra ở nhiệt độ thấp hơn. 

Ở trạng thái rắn, kali clorat có tính oxi <strong>hóa</strong> mạnh. Phopho bốc cháy khi được 

trộn với kali clorat. Hỗn hợp kali clorat với lưu huỳnh và cacbon sẽ nổ khi 

đập mạnh. 

Muối florua: 

- Các muối florua đều độc. 

- AgF dễ tan trong nước (khác với AgCl, AgBr và AgI). 

Muối bromua: 

- Trong <strong>các</strong> muối của axit bromhiđric, AgBr được sử <strong>dụng</strong> nhiều. Chất này bị phân 

hủy khi gặp ánh sáng: 

2 AgBr → 2 Ag + Br 2 

⇒ AgBr được dùng chế tạo <strong>phi</strong>m ảnh. 

Muối iotua: 

- Đa số dễ tan trong nước, nhưng một số không tan và có màu (AgI màu vàng, PbI 2 

màu vàng). 

14

- Khi cho dung dịch muối iotua tác <strong>dụng</strong> với clo hoặc brom, ion iotua bị oxi <strong>hóa</strong>: 

−1 0 −1 0 

2 Na I + Cl → 2 Na Cl + I 

2 2 

−1 0 −1 0 

2 Na I + Br → 2 Na Br + I 

2.2. NHÓM OXI 

2 2 

2.2.1. Đặc điểm và tính chất 

Sự biến thiên tính chất 

* Tính chất đơn chất: 

Các nguyên tố trong nhóm oxi là những nguyên tố <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> mạnh (trừ nguyên 

tố Po), chúng có tính oxi <strong>hóa</strong> mạnh (yếu hơn so với những nguyên tố halogen ở 

cùng chu kì). Tính chất này giảm dần từ oxi đến telu. 

* Tính chất của hợp chất: 

- Hợp chất với hiđro ( H2S, H2Se, H2Te ) là những chất khí, có mùi khó chịu và độc 

hại. Dung dịch của chúng trong nước có tính axit yếu. 

- Hợp chất hiđroxit ( H2SO 4, H2SeO 4,H2TeO 4 

) là những axit. 

Bảng 2.2. Tóm tắt cấu tạo nguyên tử và tính chất của <strong>các</strong> nguyên tố trong nhóm 

oxi 

Oxi Lưu huỳnh Selen Telu 

Kí hiệu <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> O S Se Te 

Cấu hình electron lớp ngoài 

cùng 

2s 2 2p 4 3s 2 3p 4 4s 2 4p 4 5s 2 5p 4 

Độ âm điện 3,44 2,58 2,55 2,10 

Bán kính nguyên tử (nm) 0,066 0,104 0,117 0,137 

Hợp chất với hiđro H2O H2S H2Se H2Te 



Tác <strong>dụng</strong> với <strong>kim</strong> loại 

- Oxi + <strong>kim</strong> loại (trừ Au, Pt,…) → oxit bazơ 

15

0 0 o + 1 −2 

t 

+ 

2 

⎯⎯→ 

2 

4 Na O 2 Na O 

0 0 o + 2 −2 

t 

+ 

2 

⎯⎯→ 

2 Mg O 2Mg O 

- Ozon + <strong>kim</strong> loại (trừ Au và Pt) → oxit bazơ + O 

2 

0 0 + 1 −2 0 

2Ag + O → Ag O+ 

O 

3 2 2 

- Lưu huỳnh + nhiều <strong>kim</strong> loại và hiđro → muối sunfua hoặc hiđro sunfua 

0 0 + 3 −2 

2Al + 3S → Al S 

0 0 + 1 −2 

H + S → H S 

2 2 

0 0 + 2 −2 

Hg + S → Hg S 

2 3 

Tác <strong>dụng</strong> với <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> 

- Oxi + <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> (trừ halogen) → oxit axit 

0 0 o + 5 −2 

t 

+ 

2 

⎯⎯→ 

2 5 

4 P 5O 2P O 

0 0 o + 4 −2 

t 

S+ O2 ⎯⎯→ S O2 

0 0 o + 4 −2 

t 

+ 

2 

⎯⎯→ 

2 

C O CO 

- Ozon + <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> (trừ halogen) 

Tác <strong>dụng</strong> với hợp chất 

- Oxi + hợp chất (vô cơ và hữu cơ) → oxit 

− 2 0 + 4 −2 −2 

2H S + 3O → 2SO + 2H O 

2 2 2 2 

− 2 0 + 4 −2 

C H OH + 3O → 2CO + 3H O 

2 5 2 2 2 

⇒ Phản ứng đốt cháy. 

- Ozon + hợp chất (vô cơ và hữu cơ) và oxi <strong>hóa</strong> ion I − thành I 2 

: 


−1 0 0 −2 0 

2K I + O + H O → I + 2KOH+ 

O 

Tác <strong>dụng</strong> với <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> 

3 2 2 2 

Lưu huỳnh + <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> (như oxi, clo, flo) 

0 0 + 4 − 2 

S+ O → S O 

2 2 

0 0 + 6 −1 

S+ 3F → S F 

2 6 

16


a. Oxit 

Lưu huỳnh đioxit ( SO 

2 

) 


64 

Chất khí không màu, mùi hắc, nặng hơn hai lần không khí ( d = ≈ 2,2 ), <strong>hóa</strong> 

29 

lỏng ở 

o 

− 10 C. 

Tan nhiều trong nước. 

Là khí độc. 


* Lưu huỳnh đioxit là oxit axit. 

Tác <strong>dụng</strong> với nước tạo axit tương ứng. 

SO2 + H2O → H2SO3 

H2SO 3 

là axit yếu (mạnh hơn axit sunfuhiđric) và không bền. 

Tác <strong>dụng</strong> với oxit bazơ tan. 

SO2 + CaO → CaSO3 

Tác <strong>dụng</strong> với dung dịch bazơ. 

SO2 + 2 NaOH → Na 

2SO3 + H2O 

SO2 + NaOH → NaHSO3 

* Lưu huỳnh đioxit là chất khử và là chất oxi <strong>hóa</strong> 

Tính khử: tác <strong>dụng</strong> với chất oxi <strong>hóa</strong>. 

SO2 + Br2 + 2 H2O → 2 HBr + H2SO4 

5SO2 + 2 KMnO4 + 2 H2O → K2SO4 + 2 MnO4 + 2 H2SO4 

Tính oxi <strong>hóa</strong>: tác <strong>dụng</strong> với chất khử. 

+ 4 −2 0 

S O + 2H S → 3S+ 

2H O 

2 2 2 

+ 4 0 0 + 2 

SO + 2Mg → S+ 

2MgO 

Lưu huỳnh trioxit 


2 

Ở điều kiện thường, là chất lỏng không màu (nóng chảy ở 17 o C, sôi ở 45 o C). 

Tan vô hạn trong nước và trong axit sunfuric. 

17


Mang đầy đủ tính chất của oxit axit 

Tác <strong>dụng</strong> rất mạnh với nước. 

SO3 + H2O → H2SO4 

Tác <strong>dụng</strong> với oxit bazơ tan. 

SO3 + CaO → CaSO4 

Tác <strong>dụng</strong> với dung dịch bazơ. 

b. Axit 

SO3 + 2 NaOH → Na 

2SO4 + H2O 

Hiđro peoxit ( H2O 2 

) 


Chất lỏng không màu. 

Nặng hơn nước (D = 1,45 g/cm 2 ). 

Hóa rắn ở - 0,48 o C. 

Tan trong nước theo bất kì tỉ lệ nào. 


* Hiđro peoxit là hợp chất kém bền, dễ bị phân hủy. Phản ứng tỏa nhiều nhiệt và 

xảy ra <strong>nhanh</strong> nếu có mặt chất xúc tác: 

2 H O ⎯⎯⎯⎯⎯→ 2 H O + O ↑ 

xuùc taùc:MnO 2 

2 2 2 2 

* Tính oxi <strong>hóa</strong>: tác <strong>dụng</strong> với chất khử. 

− 1 + 3 − 2 + 5 

H O + K NO → H O+ 

K NO 

2 2 2 2 3 

−1 −1 0 −2 

H O + 2K I → I + 2KOH 

2 2 2 

* Tính khử: tác <strong>dụng</strong> với chất oxi <strong>hóa</strong>. 

+ 1 −1 0 0 

Ag O+ H O → 2Ag + H O+ 

O 

2 

2 2 2 2 

− 1 + 7 + 2 0 

5H O + 2KMn O + 3H SO → 2MnSO + 5O + K SO + 8H O 

2 2 4 2 4 4 2 2 4 2 

Hiđro sunfua ( H2S ) 


Chất khí không màu. 

Mùi trứng thối. 

18

34 

Nặng hơn không khí ( d = ≈ 1,17 ). 

29 

Hóa lỏng ở - 60 o C, <strong>hóa</strong> rắn ở - 86 o C. 

Tan trong nước ( ở 20oC và 1 atm, độ tan S = 0,38 g/100 g H 2 O) tạo thành 

dung dịch axit sunfuhiđric. 

Rất độc, đặc biệt đối với đường hô hấp. 


* Tính axit yếu: axit sunfuhi đric là axit rất yếu (yếu hơn axit cacbonic). 

Tác <strong>dụng</strong> với kiềm: 

2NaOH + H2S → Na 

2S+ 

2H2O 

NaOH + H2S → NaHS+ 

H2O 

* Tính khử mạnh: 

−2 0 −2 0 

2H S + O → 2H O+ 

2S 

2 2 2 

−2 0 o 

− 2 + 4 

t 

2 

+ 

2 

⎯⎯→ 

( thieáu) 

2 

+ 

2 

2 H S 3O 2H O 2 S O 

−2 0 o 

−2 0 

t 

2 

+ 

2 

⎯⎯→ 

( dö) 

2 

+ 

2 H S O 2H O 2S 

− 2 0 + 6 −1 

H S + 4Cl + 4H O → H S O + 8HCl 

2 2 2 2 4 

Axit sunfuric ( H2SO 4 

) 


Là chất lỏng sánh như dầu, không màu, không bay hơi, nặng gấp hai lần 

nước ( H2SO4 

98% có D = 1,84 g/cm 3 ). 

H2SO 4 

đặc rất dễ hút ẩm, tính chất này được dùng làm khô khí ẩm. 

Axit sunfuric đặc tan nhiều trong nước, tạo thành những hiđrat H2SO 4.nH 2O 

và tỏa nhiều nhiệt nên <strong>để</strong> pha loãng dung dịch H2SO 4 

người ta rót từ từ 

H2SO 4 

vào H2O . 


* Tính chất chung của dung dịch axit sunfuric loãng. 

Đổi màu quỳ tím thành đỏ. 

Tác <strong>dụng</strong> với oxit bazơ → muối + H2O 

CuO + H2SO4 → CuSO4 + H2O 

19

Tác <strong>dụng</strong> với bazơ → muối + H2O 

2 NaOH + H2SO4 → Na 

2SO4 + 2 H2O 


CaCO3 + H2SO4 → CaSO4 + CO2 + H2O 

Tác <strong>dụng</strong> với <strong>kim</strong> loại đứng trước H → muối + H2 

↑ 

Fe + H2SO4 → FeSO4 + H2 

↑ 

* Tính chất của axit sunfuric đặc. 

+ Tính oxi <strong>hóa</strong> mạnh. 

Axit sunfuric đặc và nóng có tính oxi <strong>hóa</strong> rất mạnh, nó oxi <strong>hóa</strong> được hầu hết 

<strong>các</strong> <strong>kim</strong> loại (trừ Au, Pt), nhiều <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> như C, S, P,… và nhiều hợp chất: 

+ 6 0 + 3 + 4 

6H S O + 2Fe → Fe (SO ) + 6H O+ 

3S O 

2 4 2 4 3 2 2 

+ 6 0 + 2 + 4 

2H S O + Cu → CuSO + 2H O+ 

S O 

2 4 4 2 2 

+ 6 0 + 4 

2H S O + S → 3S O + 2H O 

2 4 2 2 

+ 6 −1 0 −2 

H S O + 8H I → 4I + H S + 4H O 

2 4 2 2 2 

Axit sunfuric đặc, nguội làm một số <strong>kim</strong> loại như Fe, Al, Cr,… bị thụ động 

<strong>hóa</strong>. 

+ Tính háo nước. 

Axit sunfuric đặc chiếm nước kết tinh của nhiều muối hiđrat hoặc chiếm <strong>các</strong> nguyên 

tố H và C (thành <strong>phần</strong> của nước) trong nhiều hợp chất: 

c. Muối 

CuSO .5H O ⎯⎯⎯⎯→ CuSO + 5H O 

H 2 SO 4 ñaëc 

4 2 4 2 

C (H O) ⎯⎯⎯⎯→ nC + mH O 

H 2 SO 4 ñaëc 

n 2 m 2 

C + 2H2SO4 → CO2 + 2SO2 + 2H2O 

Muối sunfua 

- Đều là chất rắn. 

- Muối của <strong>kim</strong> loại nhóm IA, IIA (trừ Be) tan trong nước và tác <strong>dụng</strong> với <strong>các</strong> dung 

dịch axit HCl, H2SO 4 

loãng sinh ra khí H2S : 

Na 

2S+ 2 HCl → 2 NaCl + H2S 

↑ 

20

- Muối của <strong>kim</strong> loại nặng như PbS, CuS,… không tan trong nước, không tác <strong>dụng</strong> 

với <strong>các</strong> dung dịch HCl, H2SO 4 

loãng. 

- Muối của những <strong>kim</strong> loại còn lại như ZnS, FeS,… không tan trong nước, nhưng 

tác <strong>dụng</strong> với dung dịch HCl, H2SO 4 

loãng sinh ra khí H2S : 

ZnS + H2SO4 → ZnSO4 + H2S 

↑ 

- Một số muối sunfua có màu đặc trưng: CdS màu vàng, CuS , FeS, Ag2S ,… màu 

đen. 

Muối sunfat 

- Có 2 loại muối: 

Muối trung hòa (muối sunfat) chứa ion sunfat ( SO − ). Phần lớn đều tan, trừ 

BaSO 

4 

, PbSO 

4 

,… không tan. 

Muối axit (muối hiđrosunfat) chứa ion hiđrosunfat ( HSO − 4 

). 

- Nhận biết ion sunfat bằng dung dịch muối bari hoặc bari hiđroxit. Phản ứng sinh 

ra kết tủa trắng không tan trong axit hoặc kiềm. 

H SO + BaCl → BaSO ↓ + 2 HCl 

2 4 ( dd) 2 ( dd) 4 (r) ( dd) 

Na SO + BaCl → BaSO ↓ + 2 NaCl 

2.3. NHÓM NITƠ 

2 4 ( dd) 2 ( dd) 4 (r) ( dd) 


Bảng 2.3. Một số tính chất của <strong>các</strong> nguyên tố nhóm nitơ 

Nitơ Photpho Asen Antimon Bimut 

Số hiệu nguyên tử 7 15 33 51 83 

Nguyên tử khối 14,01 30,97 74,92 121,75 208,98 

2 

4 

Cấu hình electron lớp 

ngoài cùng 

2s 2 2p 3 3s 2 3p 3 4s 2 4p 3 5s 2 5p 3 6s 2 6p 3 

Bán kính nguyên tử (nm) 0,070 0,110 0,121 0,140 0,146 

Độ âm điện 3,04 2,19 2,18 2,05 2,02 

Năng lượng ion <strong>hóa</strong> thứ 

nhất (kJ/mol) 

1402 1012 947 834 703 

21


Đơn chất 

* Tính oxi <strong>hóa</strong> – khử: 

- Nguyên tử <strong>các</strong> nguyên tố nhóm nitơ thể hiện tính oxi <strong>hóa</strong> và tính khử. 

- Khả năng oxi <strong>hóa</strong> giảm dần từ nitơ đến bimut, phù hợp với chiều giảm độ âm điện 

của nguyên tử <strong>các</strong> nguyên tố trong nhóm. 

* Tính <strong>kim</strong> loại – <strong>phi</strong> <strong>kim</strong>: 

Đi từ nitơ đến bitmut, tính <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> của <strong>các</strong> nguyên tố giảm dần, đồng thời tính <strong>kim</strong> 

loại tăng dần. 

Hợp chất 

* Hợp chất với hiđro: 

- Tất cả <strong>các</strong> nguyên tố nhóm nitơ đều tạo được hợp chất khí với hiđro (hiđrua), có 

công thức chung là RH 

3 

. 

- Độ bền của <strong>các</strong> hiđrua giảm dần từ NH 

3 

đến BiH 

3 

. 

- Dung dịch chúng không có tính axit. 

* Oxit và hiđroxit: 

Từ nitơ đến bitmut, tính axit của <strong>các</strong> oxit và hiđroxit tương ứng giảm dần, đồng thời 

tính bazơ của chúng tăng dần. 



Tác <strong>dụng</strong> với hiđro: 

Ở nhiệt độ cao (trên 400 o C), áp suất cao và có chất xúc tác, nitơ tác <strong>dụng</strong> trực tiếp 

với hiđro tạo ra khí amoniac. 

0 o 

t ,P 

−3 

N + 3H ←⎯⎯ ⎯⎯⎯→ 2 N H ; ∆ H = −92 kJ 

2 2 

xt 

3 


- Ở nhiệt độ thường, nitơ chỉ tác <strong>dụng</strong> với <strong>kim</strong> loại liti: 

0 0 + 1 −3 

6Li + N → 2Li N 

2 3 

Ở nhiệt độ cao, nitơ tác <strong>dụng</strong> với một số <strong>kim</strong> loại như Ca, Mg, Al,… 

0 0 o + 2 −3 

t 

+ 

2 

⎯⎯→ 

3 2 

3Mg N Mg N 

22

- Photpho chỉ thể hiện rõ rệt tính oxi <strong>hóa</strong> khi tác <strong>dụng</strong> với một số <strong>kim</strong> loại hoạt 

động, tạo thành photphua <strong>kim</strong> loại. 

0 0 o + 2 −3 

t 

+ ⎯⎯→ 

3 2 

2P 3Ca Ca P 


Tác <strong>dụng</strong> với oxi 

- Ở nhiệt độ khoảng 3000 o C (hoặc nhiệt độ của lò hồ quang điện), nitơ kết hợp trực 

tiếp với oxi tạo ra khí nitơ monooxit (NO): 

0 0 o 

t 

+ 2 −2 

N2 + O2 

←⎯⎯ ⎯⎯→ 2 NO ; ∆ H=+ 

180kJ 

+ 2 0 + 4 −2 

2 NO + O → 2 NO 

2 2 

- Khi đốt nóng, photpho cháy trong không khí tạo ra <strong>các</strong> oxit của photpho: 

Thiếu oxi: 

Dư oxi: 

0 0 + 3 −2 

4P + 3O → 2P O 

2 2 3 

0 0 + 5 −2 

4P + 5O → 2P O 

2 2 5 

Tác <strong>dụng</strong> với clo 

Khi cho clo đi qua photpho nóng chảy, sẽ thu được <strong>các</strong> hợp chất photpho clorua: 

Thiếu clo: 

Dư clo: 

0 0 + 3 −1 

2P + 3Cl → 2PCl 

2 3 

0 0 + 5 −1 

2P + 5Cl → 2PCl 

2 5 

Tác <strong>dụng</strong> với <strong>các</strong> hợp chất 

Photpho tác <strong>dụng</strong> dễ dàng với <strong>các</strong> hợp chất có tính oxi <strong>hóa</strong> mạnh như HNO 3 đặc, 

KClO 3 , KNO 3 , K 2 Cr 2 O 7 ,… 

0 + 5 o + 5 −1 

t 

+ 

3 

⎯⎯→ 

2 5 

+ 

6P 5KClO 3P O 5KCl 


a. Amoniac 


Là chất khí, không màu, mùi khai và sốc, nhẹ hơn không khí. 

Tan rất nhiều trong nước (1 lít nước ở 20 o C hòa tan được khoảng 800 lít khí 

NH 3 ). 

Amoniac tan trong nước tạo thành dung dịch amoniac. Dung dịch amoniac 

đậm đặc thường có nồng độ 25% (D = 0,91 g/cm 3 ). 

23


* Tính bazơ yếu: 

Tác <strong>dụng</strong> với nước. 

NH + H O ←⎯⎯→ 

⎯ NH + OH K = 1,8.10 

+ − −5 

3 2 4 b 

⇒ Dung dịch amoniac làm cho phenolphtalein từ không màu chuyển sang màu 

hồng, quỳ tím chuyển sang màu xanh. 

Tác <strong>dụng</strong> với axit. 

Amoniac dạng khí cũng như dung dịch kết hợp dễ dàng với axit tạo thành muối 

amoni. 

Khói trắng 

2 NH3 + H2SO 4 

→ (NH 

4) 2SO4 

NH + H → NH 

+ + 

3 4 

NH3 (k) 

+ HCl 

(k) 

→ NH4 Cl 

(r) 

Tác <strong>dụng</strong> với dung dịch muối. 

Dung dịch amoniac có khả năng làm kết tủa nhiều hiđroxit <strong>kim</strong> loại khi tác <strong>dụng</strong> với 

dung dịch muối của chúng: 

3+ + 

Al + 3 NH3 + H2O → Al(OH) 

3 

+ 3NH4 

* Khả năng tạo phức: 

Dung dịch amoniac có khả năng hòa tan hiđroxit hay muối ít tan của một số <strong>kim</strong> 

loại, tạo thành <strong>các</strong> dung dịch phức chất: 

* Tính khử: 

[ ] 

+ 

Cu(OH) + 4 NH → Cu(NH ) (OH) 

2 3 3 4 2 

[ ] 

+ − 

Cu(OH) + 4 NH → Cu(NH ) + 2OH 

2 3 3 4 

Xanh thẫm 

[ ] 

AgCl + 2 NH → Ag(NH ) Cl 

3 3 2 

[ ] 

+ 

AgCl + 2 NH → Ag(NH ) + Cl − 

Tác <strong>dụng</strong> với oxi: 

3 3 2 

−3 0 o 0 −2 

t 

3 

+ 

2 

⎯⎯→ 

2 

+ 

2 

4NH 3O 2N 6H O 

⇒ Cháy với ngọn lửa màu vàng. 

24

− 3 0 o + 2 −2 

t 

3 

+ 

2 

⎯⎯→ + 

xt 

2 

4 N H 5O 4 NO 6H O 

Tác <strong>dụng</strong> với clo. 

NH3 tự bốc cháy trong bình khí clo tạo ra ngọn lửa có khói trắng. 

Khói trắng 

−3 0 0 −1 

2NH + 3Cl → N + 6HCl 

3 2 2 

NH3 (k) 

+ HCl 

(k) 

→ NH4 Cl 

(r) 

Tác <strong>dụng</strong> với oxit <strong>kim</strong> loại. 

b. Axit 

− 3 + 2 o 0 0 

t 

3 

+ ⎯⎯→ + 

2 

+ 

2 

2NH 3CuO 3Cu N 3H O 

Axit nitric 


Axit nitric tinh khiết là chất lỏng không màu, bốc khói mạnh trong không khí 

ẩm, D = 1,53 g/cm3, sôi ở 86oC. 

Axit nitric tinh khiết kém bền: 

2HNO ⎯⎯→ 4 NO + O + 2 H O . Khí NO2 

25 

as 

3 2 2 2 

tan trong dung dịch axit làm cho dung dịch có màu vàng. 

Tan trong nước theo bất kì tỉ lệ nào. 


* Tính axit: 

Làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ. 

Tác <strong>dụng</strong> với oxit bazơ → muối + H2O 

CuO + 2HNO3 → Cu(NO 

3) 2 

+ H2O 

Tác <strong>dụng</strong> với bazơ → muối + H2O 

Ba(OH) 

2 

+ 2HNO3 → Ba(NO 

3) 2 

+ 2H2O 


* Tính oxi <strong>hóa</strong>: 

CaCO3 + 2HNO3 → Ca(NO 

3) 2 

+ CO2 + H2O 

Tác <strong>dụng</strong> được hầu hết <strong>các</strong> <strong>kim</strong> loại (trừ Au, Pt). 

Với <strong>kim</strong> loại có tính khử yếu (như Cu, Pb, Ag,…) : 

0 + 5 + 2 + 4 

Cu + 4H NO → Cu(NO ) + 2 N O + 2H O 

3 ( ñaëc) 3 2 2 2

0 + 5 + 2 + 2 

3Cu + 8H N O → Cu(NO ) + 2 N O + 4H O 

3 ( loaõng) 3 2 2 

Với <strong>kim</strong> loại có tính khử mạnh (như Mg, Al, Zn,…) 

0 + 5 + 3 + 1 

8Al + 30H N O → Al(NO ) + 3N O + 15H O 

3 ( loaõng) 3 3 2 2 

0 + 5 + 2 −3 

4 Zn + 10H N O → 4 Zn(NO ) + N H NO + 3H O 

3 ( raát loaõng) 

3 2 4 3 2 

Fe, Al bị thụ động <strong>hóa</strong> trong dung dịch HNO 3 đặc nguội. 

Tác <strong>dụng</strong> được nhiều <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> như C, S, P,… 

0 5 o 

6 4 

t 

+ + 3 

⎯⎯→ + + 

2 4 

+ 

2 

+ 

2 

S 6H NO H S O 6NO 2H O 

Tác <strong>dụng</strong> được với nhiều hợp chất như H 2 S, HI, SO 2 , FeO, muối sắt (II),… 

− 2 + 5 o 0 + 2 

t 

2 

+ 

3 ( loaõng) ⎯⎯→ + + 

2 

3H S 2H N O 3S 2 N O 4H O 

Axit photphoric 


Axit photphoric (axit orthophotphoric) là chất rắn, dạng tinh khiết, trong 

suốt, không màu. 

Nóng chảy ở 42,5 o C, rất háo nước nên dễ chảy rữa, tan trong nước theo bất 

kì tỉ lệ nào. 

Axit photphoric thường dùng là dung dịch đặc, sánh, có nồng độ 85%. 


* Tính oxi <strong>hóa</strong> – khử: Khác với nitơ, photpho ở mức oxi <strong>hóa</strong> +5 bền hơn. Do đó, 

axit photphoric khó bị khử, không có tính oxi <strong>hóa</strong> như axit nitric. 

* Tác <strong>dụng</strong> với nhiệt: 

Khi đun nóng đến khoảng 200 – 250 o C, axit photphoric bị mất nước, biến 

thành axit điphotphoric ( H4P2O 7 

): 

o 

t 

3 4 

⎯⎯→ 

4 2 7 

+ 

2 

2 H PO H P O H O 

Tiếp tục đun nóng đến khoảng 400 – 500 o C, axit photphoric lại mất bớt nước, biến 

thành axit metaphotphoric ( HPO 

3 

): 

o 

t 

4 2 7 

⎯⎯→ 

3 

+ 

2 

H P O 2 HPO H O 

Các axit H4P2O 7 

, HPO 

3 

lại có thể kết hợp với nước <strong>để</strong> tạo ra axit H3PO 4 

. 

* Tính axit: 

26

Axit H3PO 4 

là axit ba lần axit, có độ mạnh trung bình. Trong dung dịch nó 

phân li ba nấc. Hằng số phân li axit ở 25 o C như sau: 

+ − −3 

Nấc 1: H PO → H + H PO ; K = 7,6.10 

3 4 2 4 1 

− + 2− −8 

Nấc 2: H PO → H + HPO ; K = 6, 2.10 

2 4 4 2 

2− + 3− −13 

Nấc 3: HPO → H + PO ; K = 4, 4.10 

4 4 3 

Sự phân li chủ yếu xảy ra theo nấc 1, nấc 2 yếu hơn và nấc 3 rất yếu. 

Dung dịch H3PO 4 

có những tính chất chung của axit, như làm đổi màu quỳ 

tím thành đỏ, tác <strong>dụng</strong> với oxit bazơ, bazơ, muối, <strong>kim</strong> loại,… 

Khi tác <strong>dụng</strong> với oxit bazơ, tùy theo lượng chất tác <strong>dụng</strong> mà axit photphoric 

tạo ra muối trung hòa, muối axit hoặc hỗn hợp muối. 

H3PO4 + NaOH → NaH2PO4 + H2O 

H3PO4 + 2 NaOH → Na 

2HPO4 + 2 H2O 

H3PO4 + 3 NaOH → Na3PO4 + 3H2O 

Muối amoni 


Là những chất tinh thể ion, gồm cation amoni ( NH + 4 

) và anion gốc axit. 

Tất cả <strong>các</strong> muối amoni đều tan trong nước và khi tan điện li hoàn toàn thành 

<strong>các</strong> ion. 

Ion NH + 4 

không có màu. 


Tác <strong>dụng</strong> với dung dịch kiềm. 

o 

t 

4 2 4 

+ ⎯⎯→ 

3 

↑ + 

2 4 

+ 

2 

(NH ) SO 2 NaOH 2 NH Na SO 2 H O 

NH + OH → NH ↑ + H O 

+ − 

4 3 2 

⇒ Ion NH + 4 

nhường H + cho ion OH − , vậy trong dung dịch ion NH + 

4 

Phản ứng này dùng <strong>để</strong> nhận biết ion NH + 4 

. 

27 

là một axit. 

Ngoài ra, muối amoni còn có thể phản ứng trao đổi với dung dịch <strong>các</strong> muối khác. 

Phản ứng nhiệt phân. 

Khi đun nóng, <strong>các</strong> muối amoni dễ bị nhiệt phân hủy, tạo ra <strong>các</strong> sản phẩm khác nhau. 

+ Muối chứa gốc của axit không có tính oxi <strong>hóa</strong> khi đun nóng bị phân hủy thành 

amoniac.

o 

t 

4 (r) 

⎯⎯→ 

3 (k) 

+ 

(k) 

NH Cl NH HCl 

Các muối amoni cacbonat và amoni hi đrocacbonat bị phân hủy chậm ngay ở nhiệt 

độ thường, <strong>giải</strong> phóng khí NH 

3 

và khí CO 

2 

. 

(NH 

4) 2CO3 → NH3 + NH4HCO3 

NH4HCO3 → NH3 + CO2 + H2O 

+ Muối amoni chứa gốc của axit có tính oxi như axit nitrơ, axit nitric khi bị nhiệt 

phân cho ra N 

2 

, N2O và nước. 

o 

t 

4 2 

⎯⎯→ 

2 

+ 

2 

NH NO N 2 H O 

o 

t 

4 3 

⎯⎯→ 

2 

+ 

2 

NH NO N O 2 H O 

⇒ Sử <strong>dụng</strong> <strong>để</strong> điều chế <strong>các</strong> khí N 

2 

và N2O trong phòng thí nghiệm. 

Muối nitrat 


Tất cả <strong>các</strong> muối nitrat đều tan trong nước và là chất điện li mạnh. 

Trong dung dịch, chúng phân li hoàn toàn thành <strong>các</strong> ion. 

Ion NO − 

3 

không có màu, nên màu của một số muối nitrat đều do màu của 

cation <strong>kim</strong> loại trong muối tạo nên. 


Các muối nitrat dễ bị phân hủy. Độ bền của muối nitrat phụ thuộc vào bản chất của 

cation <strong>kim</strong> loại. 

Muối của <strong>các</strong> <strong>kim</strong> loại hoạt động mạnh (kali, natri,…) → muối nitrit + O 

2 

. 

o 

t 

3 

⎯⎯→ 

2 

+ 

2 

2 KNO 2 KNO O 

Muối của <strong>các</strong> KL hoạt động trung bình (từ Mg – Cu) → oxit KL + NO 

2 

+ 

O 

2 

o 

t 

3 2 

⎯⎯→ + 

2 

+ 

2 

2 Mg(NO ) 2 MgO 4 NO O 

Muối của <strong>kim</strong> loại đứng sau Cu → <strong>kim</strong> loại + NO 

2 

+ O 

2 

. 

- Nhận biết ion nitrat: 

2 AgNO3 → 2 Ag + 2 NO2 + O2 

Thuốc thử là đồng <strong>kim</strong> loại và dung dịch axit. 

o 

+ − t 2+ 

3 2 

3Cu + 8 H + 2 NO ⎯⎯→ 3Cu + 2 NO ↑ + 4 H O 

28

Màu xanh 

không màu 

2 NO + O → 2 NO 

2 2 

Ñoû 

⇒ Phản ứng tạo dung dịch màu xanh và có khí màu nâu đỏ thoát ra. 

Muối photphat 

Gồm 3 loại muối: muối photphat trung hòa, muối đihiđrophotphat, muối 

hiđrophotphat. 

- Tính tan: 

Tất cả <strong>các</strong> muối đihiđrophotphat đều tan. 

Muối hiđrophotphat và photphat đều không tan hoặc ít tan (trừ muối natri, 

kali, amoni là dễ tan). 

- Phản ứng thủy phân: <strong>các</strong> muối photphat tan bị thủy phân trong dung dịch. 

Na 

3PO4 + H2O → Na 

2HPO4 

+ NaOH 

PO + H O → HPO + OH 

3− 2− − 

4 2 4 

- Nhận biết ion photphat: 

Thuốc thử là bạc nitrat. 

3Ag + PO → Ag PO ↓ 

+ 3− 

4 3 4 

Màu vàng 

2.4. NHÓM CACBON 


Bảng 2.4. Một số tính chất của <strong>các</strong> nguyên tố nhóm cacbon. 

Cacbon Silic Gemani Thiếc Chì 

Số hiệu nguyên tử 6 14 32 50 82 

Nguyên tử khối 12,01 28,09 72,64 118,69 207,20 

Cấu hình electron lớp ngoài cùng 2s 2 2p 2 3s 2 3p 2 4s 2 4p 2 5s 2 5p 2 6s 2 6p 2 

Bán kính nguyên tử (nm) 0,077 0,117 0,122 0,140 0,146 

Độ âm điện 2,55 1,90 2,01 1,96 2,33 

Năng lượng ion <strong>hóa</strong> thứ nhất 

(kJ/mol) 

1086 786 762 709 716 

29


Đơn chất 

- Từ cacbon đến chì tính <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> giảm dần, tính <strong>kim</strong> loại tăng dần. Cacbon và slilic 

là <strong>các</strong> nguyên tố <strong>phi</strong> <strong>kim</strong>, gemani vừa có tính <strong>kim</strong> loại vừa có tính <strong>phi</strong> <strong>kim</strong>, còn thiếc 

và chì là <strong>các</strong> <strong>kim</strong> loại. 

- Trong chu kì, khả năng nhận electron của cacbon kém hơn nitơ và của silic kém 

hơn photpho, nên cacbon và silic là những <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> yếu hơn nitơ và photpho. 

Hợp chất 

- Hợp chất với hiđro có dạng AH 

4 

như CH 

4 

, SiH 

4 

,… Độ bền nhiệt của <strong>các</strong> hiđrua 

giảm <strong>nhanh</strong> từ CH 

4 

đến PbH 

4 

. 

- Các oxit cac nhất có dạng AO 

2 

như CO 

2 

và SiO 

2 

là <strong>các</strong> oxit axit còn <strong>các</strong> oxit 

GeO , PbO 

2 

, SnO 

2 

là <strong>các</strong> hợp chất lưỡng tính. 

- Các hiđroxit: H2CO 3 

(axit yếu), H2SiO 3 

(axit rất yếu); Ge(OH) 

2, Sn(OH) 

2 

và 

Pb(OH) 

2 

là <strong>các</strong> hợp chất lưỡng tính. 



Tác <strong>dụng</strong> với hiđro 

Cacbon phản ứng với hiđro ở nhiệt độ cao có chất xúc tác, tạo thành khí metan: 

0 o −4 

t ,xt 

+ 

2 

⎯⎯⎯→ 

4 

C 2H CH 


- Ở nhiệt độ cao, cacbon phản ứng với một số <strong>kim</strong> loại tạo thành cacbua <strong>kim</strong> loại. 

0 0 o + 3 −4 

t 

+ ⎯⎯→ 

3 3 

4Al 3C Al C 

- Ở nhiệt độ cao, silic tác <strong>dụng</strong> với <strong>các</strong> <strong>kim</strong> loại như Ca, Mg, Fe,… tạo thành hợp 

chất silixua <strong>kim</strong> loại. 


0 0 o + 2 −4 

t 

+ ⎯⎯→ 

2 

2Mg Si Mg Si 

Tác <strong>dụng</strong> <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> 

- Khi đốt cháy cacbon trong không khí, phản ứng tỏa nhiều nhiệt: 

30

0 0 o 4 2 

t 

+ + − 

2 

⎯⎯→ 

2 

C O CO 

Ở nhiệt độ cao, cacbon lại khử được CO 

2 

theo phản ứng: 

+ 4 0 o 2 

t 

+ 

2 

+ ⎯⎯→ 

CO C 2CO 

Cacbon không tác <strong>dụng</strong> trực tiếp với clo, brom và iot. 

- Silic tác <strong>dụng</strong> với flo ở nhiệt độ thường, còn khi đun nóng có thể tác <strong>dụng</strong> với <strong>các</strong> 

<strong>phi</strong> <strong>kim</strong> khác: 

0 0 + 4 −1 

Si + 2F → Si F 

2 4 

0 0 o + 4 −2 

t 

+ 

2 

⎯⎯→ 

2 

Si O SiO 

Tác <strong>dụng</strong> với hợp chất 

- Ở nhiệt độ cao, cacbon có thể khử được nhiều oxit, phản ứng với nhiều chất oxi 

<strong>hóa</strong> khác như HNO 

3, H2SO 4 

đặc, KClO 

3 

,… 

0 + 5 o + 4 + 4 

t 

+ 

3 ( ñaëc) ⎯⎯→ 

2 

+ 

2 

+ 

2 

C 4H N O CO 4 NO 2H O 

0 + 2 0 + 2 

C + Zn O → Zn + CO 

- Silic tác <strong>dụng</strong> tương đối mạnh với dung dịch kiềm <strong>giải</strong> phóng hiđro. 

0 + 4 

Si + 2 NaOH + H O → Na SiO + 2H ↑ 

2 2 3 2 


a. Oxit 

Cacbon monoxit 


Là chất khí không màu, không mùi, không vị, hơi nhẹ hơn không khí và rất ít 

tan trong nước. 

Hóa lỏng ở - 191,5 o C, <strong>hóa</strong> rắn ở -205,2 o C. 

Rất bền với nhiệt và rất độc. 


* Cacbon monooxit là oxit trung tính, rất kém hoạt động ở nhiệt độ thường và trở 

nên hoạt động hơn khi đun nóng. 

* Cacbon monooxit là chất khử mạnh. 

31

CO cháy được trong không khí, cho ngon lửa màu xanh lam và tỏa nhiều 

nhiệt: 

+ 2 o 4 

t 

+ + 

2 

⎯⎯→ 

2 

2CO O 2CO 

Khi có than hoạt tính làm xúc tác, CO kết hợp được với clo: 

+ 2 + 4 

xt 

CO + Cl2 ⎯⎯→ COCl 

2 

Có thể khử nhiều oxit <strong>kim</strong> loại thành <strong>kim</strong> loại ở nhiệt độ cao: 

Cacbon đioxit 


+ 2 o 

4 

t 

+ 

CO + CuO ⎯⎯→ Cu + CO 2 

Là chất khí không màu, nặng gấp 1,5 lần không khí và tan không nhiều trong 

nước. 

Ở nhiệt độ thường, khi được nén dưới áp suất 60 atm, khí CO2 

sẽ <strong>hóa</strong> lỏng. 

Khi làm lạnh đột ngột ở - 76oC, khí CO 

2 

<strong>hóa</strong> thành khối rắn, trắng, gọi là 

“nước đá khô”. 

Là chất gây hiệu ứng nhà kính, làm cho Trái Đất bị nóng lên. 


Khí CO 

2 

không cháy và không duy trì sự cháy của nhiều chất. 

Kim loại có tính khử mạnh như Mg, Al,… có thể cháy được trong khí CO 

2 

. 

+ 4 0 o 3 0 

t 

+ 

2 

+ ⎯⎯→ + 

CO 2Mg 2MgO C 

⇒ Không dùng CO 

2 

<strong>để</strong> dập tắt đám cháy magie và nhôm. 

CO 

2 

là oxit axit, tác <strong>dụng</strong> với oxit bazơ và bazơ tạo thành muối cabonat.Tan 

trong nước tạo thành dung dịch axit cacbonic. 

Silic đioxit 


CO2 + H2O → H2CO3 

Là chất ở dạng tinh thể, nóng chảy ở 1713 o C, không tan trong nước. 

SiO 

2 

tinh thể chủ yếu ở dạng khoáng vật thạch anh (tồn lại ở dạng tinh thể 

lớn, không màu, trong suốt). 

Cát lá SiO 

2 

chứa nhiều tạp chất. 

32


Silic đioxit là oxit axit, tan chậm trong dung dịch kiềm đặc, tan dễ trong 

kiềm nóng chảy hoặc cacbonat <strong>kim</strong> loại kiềm nóng chảy, tạo thành silicat. 

o 

t 

2 

+ ⎯⎯→ 

2 3 

+ 

2 

SiO 2 NaOH Na SiO H O 

o 

t 

2 

+ 

2 3 

⎯⎯→ 

2 3 

+ 

2 

SiO Na CO Na SiO CO 

Silic đioxit tan trong axit flohiđric: 

b. Axit 

Axit cacbonic 

SiO2 + 4 HF → SiF4 + 2 H2O 

- Axit cacbonic là axit rất yếu và kém bền, chỉ tồn tại trong dung dịch loãng, dễ 

phân hủy thành CO 

2 

và H2O . 

- Axit cacbonic phân li theo hai nấc. 

H CO → H + HCO ; K = 4,5.10 

+ − −7 

2 3 3 1 

HCO → H + CO ; K = 4,8.10 

− + 2− −11 

3 3 2 

2 

- Tạo ra hai loại muối: muối cacbonat ( CO − 3 

) và muối hiđrocacbonat ( HCO − 3 

). 

Axit silixic 

- Axit silixic là chất ở dạng kết tủa keo, không tan trong nước, khi đun nóng dễ bị 

mất nước: 

o 

t 

2 3 

⎯⎯→ 

2 

+ 

2 

H SiO SiO H O 

Khi sấy khô, axit silixic mất một <strong>phần</strong> nước, tạo thành một vật liệu xốp là silicagen 

được dùng <strong>để</strong> hút ẩm và hấp phụ nhiều chất. 

- Axit silixic là axit rất yếu, yếu hơn cả axit cacbonic, nên dễ bị khí CO 

2 

đẩy ra khỏi 

dung dịch muối của nó. 

c. Muối 

Na 

2SiO3 + CO2 + H2O → H2SiO3 + Na 

2CO3 

Muối cacbonat 


Đều là chất rắn. 

Tính tan: <strong>các</strong> muối cacbonat trung hòa của <strong>kim</strong> loại kiềm (trừ Li2CO 3 

ít tan), 

amoni và <strong>các</strong> muối hiđrocacbonat dễ tan trong nước (trừ NaHCO 3 hơi ít tan). 

33

Các muối cacbonat trung hòa của <strong>kim</strong> loại khác không tan hoặc ít tan trong 

nước. 


Tác <strong>dụng</strong> với axit: <strong>các</strong> muối cacbonat tác <strong>dụng</strong> với dung dịch axit <strong>giải</strong> phóng 

khí CO 

2 

. 

NaHCO3 + HCl → NaCl + CO2 ↑ + H2O 

HCO + H → CO ↑ + H O 

− + 

3 2 2 

Na 

2CO3 + 2 HCl → 2 NaCl + CO2 ↑ + H2O 

CO + 2 H → CO ↑ + H O 

2− + 

3 2 2 

Tác <strong>dụng</strong> với dung dịch kiềm: <strong>các</strong> muối hiđrocacbonat tác <strong>dụng</strong> dễ với dung 

dịch kiềm. 

NaHCO3 + NaOH → Na 

2CO3 + H2O 

HCO + OH → CO + H O 

− − 2− 

3 2 2 

Phản ứng thủy phân: <strong>các</strong> muối trung hòa của <strong>kim</strong> loại kiềm đều bền với 

nhiệt. <strong>các</strong> muối cacbonat trung hòa của <strong>kim</strong> loại khác, cũng như muối 

hiđrocacbonat, bị nhiệt phân hủy. 

Muối silicat 


o 

t 

3 

⎯⎯→ + 

2 

MgCO MgO CO 

o 

t 

3 

⎯⎯→ 

2 3 

+ 

2 

+ 

2 

2 NaHCO Na CO CO H O 

o 

t 

3 2 

⎯⎯→ 

3 

+ 

2 

+ 

2 

Ca(HCO ) CaCO CO H O 

Axit silixic dễ tan trong dung dịch kiềm, tạo thành muối silicat. Chỉ có muối 

silicat <strong>kim</strong> loại kiềm tan được trong nước. 


Ở trong dung dịch, silicat <strong>kim</strong> loại kiềm bị thủy phân mạnh tạo ra môi trường kiềm. 

Na 

2SiO3 + 2H2O → 2 NaOH + H2SiO3 

34

CHƯƠNG 3.ÁP DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP GIẢI NHANH ĐỂ GIẢI BÀI 

TOÁN HÓA HỌC VỀ PHI KIM TRONG CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC 

3.1. Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn khối lượng 

3.1.1. Nguyên tắc của <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> 

THPT – NÂNG CAO 

- Tổng khối lượng <strong>các</strong> chất tham gia phản ứng bằng tổng khối lượng <strong>các</strong> chất tạo 

thành sau phản ứng. 

Hay: Tổng khối lượng <strong>các</strong> chất trước phản ứng bằng tổng khối lượng <strong>các</strong> chất sau 

phản ứng. 

- Trong <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> xảy ra nhiều phản ứng, không nhất thiết phải viết <strong>phương</strong> trình 

phản ứng mà chỉ cần lập sơ đồ phản ứng <strong>để</strong> có được quan hệ tỉ lệ mol giữa <strong>các</strong> chất. 

3.1.2. Công thức 

Hệ quả: 

∑ m 

tham gia phaûn öùng 

= ∑ m 

saûn phaåm taïo thaønh 

- Gọi m t là tổng khối lượng <strong>các</strong> chất trước phản ứng, m s là tổng khối lượng <strong>các</strong> chất 

sau phản ứng. Dù cho phản ứng xảy ra vừa đủ hay có chất dư, hiệu suất phản ứng 

nhỏ hơn 100% thì vẫn có: 

m 

s 

= m 

- Khi cation kết hợp với anion <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> <strong>để</strong> tạo ra <strong>các</strong> hợp chất (như oxit, hiđroxit, 

muối) thì luôn có: 

∑ 

m m m 

= + 

hôïp chaát cation 

- Khi cation <strong>kim</strong> loại thay đổi anion tạo ra hợp chất mới, sự chênh lệch khối lượng 

giữa hai hợp chất bằng sự chênh lệch về khối lượng giữa <strong>các</strong> cation. 

- Tổng khối lượng của một nguyên tố trước phản ứng bằng tổng khối lượng của 

nguyên tố đó sau phản ứng. 

Đối với phản ứng xảy ra trong dung dịch, nếu sản phẩm có chất kết tủa hoặc 

chất khí thì: 

t 

anion 

35

∑ ∑ 

m = m − m − m 

dung dòch sau phaûn öùng ñem troän keát tuûa khí 

3.1.3. Một số dấu hiệu khi <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập 

- Phản ứng có n chất và ta biết được khối lượng của (n-1) chất. 

- Phản ứng cho <strong>các</strong> số liệu ở dạng khối lượng, có thể cho trực tiếp minh họa hoặc 

gián tiếp. 

3.1.4. Một số dạng <strong>bài</strong> tập thường gặp 

- Hỗn hợp <strong>các</strong> oxit tác <strong>dụng</strong> với axit tạo muốivà nước (MO + HCl và H 2 SO 4loãng ). 

- Hỗn hợp <strong>các</strong> <strong>kim</strong> loại và oxit tác <strong>dụng</strong> với <strong>các</strong> chất khử như CO, C, H 2 ,… 

- Hỗn hợp <strong>kim</strong> loại tác <strong>dụng</strong> với axit <strong>giải</strong> phóng khí H 2 . 

- Hỗn hợp muối cacbonat tác <strong>dụng</strong> với axit. 

3.1.5. Bài tập minh họa 

Câu 1. Để khử hoàn toàn 20,5 gam hỗn hợp gồm Fe , FeO , Fe3O 4 

và Fe2O 

3 

cần vừa đủ 2,24 lít CO(đktc). Khối lượng Fe thu được là: 

A. 18,9 gam. B. 17,7 gam. C. 19,8 gam. D. 16,8 gam. 

Sơ đồ phản ứng: 

CO+ O( oxit) → CO 2 

0,1 → 0,1 

Hướng dẫn <strong>giải</strong>: 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBTKL ta có: 

m = m − m = 20,5 − 16.0,1 = 18,9gam 

Fe hh O ( oxit) 

→ Đáp án A. 

Câu 2. Cho 24,4 gam hỗn hợp ( Na 

2CO 3 

và K2CO 3) tác <strong>dụng</strong> vừa đủ với dung 

dịch BaCl 

2 

. Sau phản ứng thu được 39,4 gam kết tủa. Lọc tách kết tủa, cô cạn 

dung dịch thu được m (gam) muối clorua. Giá trị của m là: 

A.2,66. B. 22,6. C. 26,6. D. 6,26. 

Phân tích: 


36

Na CO + BaCl → 2 NaCl + BaCO ↓ 

2 3 2 3 

K 

 

2CO3 + BaCl 

 

2 

→ 2KCl 

 

+ BaCO 

 

3 

↓ 

24,4gam 

0,2mol 

mgam 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBTKL ta có : 

hh BaCl 2 

39,4gam 

m = m + m − m = 24, 4 + 208.0, 2 − 39, 4 = 26,6gam 

→ Đáp án C. 

↓ 

Câu 3. Hỗn hợp X có khối lượng 82,3 gam gồm K2CO 3, Ca(ClO 

3) 2 

, CaCl 

2 

và 

KCl . Nhiệt phân hoàn toàn X thu được 13,44 lít O 

2 

(đktc), chất rằn X gồm 

CaCl 

2 

và KCl . Toàn bộ Y tác <strong>dụng</strong> vừa đủ với 0,3 lít dung dịch K2CO 3 

1M 

thu được dung dịch Z. Lượng KCl trong Z nhiều gấp 5 lần lượng KCl trong 

X. Phần trăm khối lượng KCl trong X là: 

A. 25,62%. B. 12,67%. C.18,10%. D. 29,77%. 

CaCl + K CO → CaCO + 2KCl 

2 2 3 3 

0,3 0,3 0,6 


Ta có: n 

O 

= 0,6 mol → m 

2 O 

= 0,6.32 = 19, 2gam 

2 


mY = mX − mO 2 

= 82,3− 19, 2 = 63,1gam 

Mặt khác: n 

CaCl 2 ( trong Y) 

= n 

K2CO 

= 0,3mol 

3 

→ 

mCaCl 2 (trong Y ) 

= 0,3.111= 

33,3gam 

Vậy khối lượng K2CO 3 

trong Y là: 63,1− 33,3 = 29,8gam 

29,8 

→ n 

K 2CO 3 (trong Y ) 

= = 0, 4 mol 

74,5 

∑ 

Ta có: n 

KCl(trong Z) 

= 0,3.2 + 0, 4 = 1mol 

Suy ra: 

n 

KCl(trongX) 

1 

= = 0,2mol 

5 

→ mKCl(trong X) 

= 0, 2.74,5 = 14,9 gam 

⇒ %mKCl 

= 18,104% 


37

Câu 4. Đốt cháy hoàn toàn 17,4 gam hỗn hợp Mg và Al trong khí oxi (dư) thu 

được 30,2 gam hỗn hợp oxit. Thể tích khí oxi (đktc) đã tham gia phản ứng là: 

A. 17,92 lít. B. 4,48 lít. C. 11,20 lít. D. 8,96 lít. 

( Trích đề thi tuyển sinh Đại <strong>học</strong> khối A năm 2011) 



m = m − m = 30, 2 − 17, 4 = 12,8gam 

O2 

oxit KL 

12,8 

→ nO 

= = 0,4mol ⇒ V 

2 O 

= 0,4.22,4 = 8,96 lít 

2 

32 

→ Đáp án D. 

Câu 5. Hỗn hợp X gồm Fe(NO 

3) 2 

, Cu(NO 

3) 2 

và AgNO 

3 

. Thành <strong>phần</strong> % khối 

lượng của nitơ trong X là 11,864%. Có thể điều chế tối đa bao nhiêu gam hỗn 

hợp ba <strong>kim</strong> loại từ 14,16 gam X ? 


( Trích đề thi tuyển sinh Đại <strong>học</strong> khối B năm 2011) 


11,864 

Ta có: %N = 11,864% ⇒ mN 

= 14,16. = 1,68gam 

100 

⇒ n = 0,12 mol⇒ n = 0,12 mol 

N − 

NO 3 

Ta có: 

m = m − m = 14,16 − 0,12.62 = 6, 72 gam 

KL X − 

NO 3 


Câu 6. Cho luồng khí CO (dư) đi qua 9,1 gam hỗn hợp gồm CuO và Al2O 

3 

nung nóng đến khi phản ứng hoàn toàn, thu được 8,3 gam chất rắn. Khối 

lượng CuO có trong hỗn hợp ban đầu là: 

A. 0,8 gam. B. 8,3 gam. 38 C. 2,0 gam. D. 4,0 gam. 

( Trích đề thi tuyển sinh Đại <strong>học</strong> khối B năm 2011)

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT ta có: 


0,8 

mO 

= 9,1− 8,3 = 0,8gam ⇒ nO 

= = 0,05mol 

16 

⇒ n 

CuO 

= n 

O 

= 0,05mol⇒ mCuO 

= 0,05.80 = 4gam 


Câu 7. Cho 3,68 gam hỗn hợp gồm Al và Zn tác <strong>dụng</strong> với một lượng vừa đủ 

dung dịch H2SO4 

10% thu được 2,24 lít khí H 

2 

(ở đktc). Khối lượng dung 

dịch thu được sau phản ứng là: 

A. 101,48 gam. B. 101,68 gam. C. 97,80 gam. D.88,20 gam. 


Ta có: 


2, 24 

n 

H2SO 

= n 

4 H 

= = 0,1mol 

2 

22, 4 

9,8.100 

⇒ mH2SO 

= 0,1.98 = 9,8gam ⇒ m 

4 ddH2SO 

= = 98gam 

4 

10 


m + m = m + m 

hh KL dd H2SO4 dd sau phaûn öùng H2 

⇒ m = m + m − m = 3,68 + 98 − 0,1.2 = 101, 48gam 

dd sau phaûn öùng 

→ Đáp án B. 

hh KL d d H2SO4 H2 

Câu 8. Nung nóng m gam PbS ngoài không khí sau một thời gian, thu được 

hỗn hợp rắn (có chứa một oxit) nặng 0,95m gam. Phần trăm khối lượng PbS 

đã bị đốt chất là: 

A. 74,69%. B. 95,00%. C. 25,31%. D. 64,68%. 


39


PbO 

⎨ 

⎩PbSdö 

O 

m(gam) ⎯⎯⎯→ 2 

0,95m(gam) hh ⎧ 

+ + O2 


= − = ⇒ = 

−3 

mO 

m 0,95m 0,05m (gam) n 

O 

3,125.10 m (mol) 

−3 

Ta có: n = n = n = 3,125.10 m (mol) 

PbSphaûn öùng PbO O 

−3 

3,125.10 m.239.100% 

⇒ %PbS 

ñaõ bò ñoát chaùy 

= = 74,69% 

m 


Câu 9. Nung nóng 16,8 gam hỗn hợp Au, Ag, Cu, Fe, Zn với một lượng dư 

khí O 

2 

, đến khi <strong>các</strong> phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được 23,2 gam chất rắn X. 

Thể tích dung dịch HCl 2M vừa đủ <strong>để</strong> phản ứng với chất rắn X là: 

A.600 ml. B. 200 ml. C. 800 ml. D. 400 ml. 

( Trích đề thi tuyển sinh Cao đẳng khối A, B năm 2009) 


Theo ĐLBTKL ta có: 

6,4 

mO 

= 23,2 − 16,8 = 6,4gam ⇒ n 

2 

O 

= = 0,4mol 

16 

Phản ứng của HCl với chất rắn X có thể được biểu diễn với sơ đồ: 

2− + 

O + 2H → H2O 

0,4 0,8 

0,8 

VHCl 

= = 0, 4 lít = 400ml 

2 


Câu 10. Hòa tan hết 7,74 gam hỗn hợp bột Mg, Al bằng 500 ml dung dịch 

hỗn hợp HCl 1M và H2SO 4 

0,28M thu được dung dịch X và 8,736 lít H 

2 

ở 

(đktc). Cô cạn dung dịch X thu được lượng muối khan là: 



40

Ta có: 

n 

H 2 

8, 736 

= = 0,39 mol 

22, 4 


n 

HCl 

= 0,5.1= 

0,5mol 

n 

H2SO 

= 0, 28.0,5= 

0,14 mol 

4 


m + m + m = m + m 

hh HCl H2SO4 muoái H2 

⇒ mmuoi 

= 7,74 + 0,5.36,5 + 0,14.98 − 0,39.2 = 38,93gam 


Câu 11. Hòa tan hoàn toàn 2,81 gam hỗn hợp gồm Fe2O 3 

, MgO, ZnO trong 

500 ml dung dịch H2SO4 

0,1M vừa đủ. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thì thu 

được bao nhiêu gam muối khan ? 

A. 6,81. B. 4,81. C. 3,81. D. 5,81. 



Ta có: n 

H2O 

= n 

H2SO 

= 0,1.0,5 = 0,05(mol) 

4 


m + m = m + m 

hh H2SO4 H2O 

⇒ m = m + m − m = 2,81+ 0,05.98 − 0,05.18 = 6,81(gam) 

hh H2SO4 H2O 


3.2. Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn nguyên tố 

3.2.1. Nguyên tắc <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> 

- Trong <strong>các</strong> phản ứng <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> thông thường, <strong>các</strong> nguyên tố luôn được bảo toàn. 

Điều này có nghĩa là: Tổng số mol nguyên tử của một nguyên tố X bất kỳ trước và 

sau phản ứng luôn bằng nhau. 

- Phương <strong>pháp</strong> này thường được áp <strong>dụng</strong> cho <strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> xảy ra nhiều phản ứng và 

<strong>để</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> ta chỉ cần thiết lập sơ đồ mối quan hệ giữa <strong>các</strong> chất. 

41


- Hỗn hợp <strong>các</strong> oxit tác <strong>dụng</strong> với axit. 

- Hỗn hợp <strong>kim</strong> loại và <strong>các</strong> oxit tác <strong>dụng</strong> với chất khử như CO,C, H 

2 

,… 

- Đốt cháy <strong>kim</strong> loại trong không khí. 


Câu 1. Sục một lượng khí clo vào dung dịch hỗn hợp NaBr và NaI , đun nóng 

thu được 2,34 gam NaCl. Số mol hỗn hợp NaBr và NaI đã phản ứng là: 

A. 0,1 mol. B. 0,15 mol. C. 0,02 mol. D. 0,04 mol. 


<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT nguyên tố Na ta có: 

2,34 

n 

NaBr 

+ n 

NaI 

= n 

NaCl 

= = 0, 04 mol 

58,5 


Câu 2. Thổi một luồng khí CO dư qua ống sứ đựng m gam hỗn hợp gồm CuO 

, Fe2O 3 

, FeO , Al2O 3 

nung nóng thu được 2,5 gam chất rắn. Toàn bộ khí thoát 

ra sục vào nước vôi trong dư thấy có 15 gam kết tủa trắng. Khối lượng của 

hỗn hợp oxit <strong>kim</strong> loại ban đầu là: 

A. 7,4 gam. B. 4,9 gam. C. 9,8 gam. D. 23 gam. 

Phương trình phản ứng: 


o 

t 

x y 

+ ⎯⎯→ + 

2 

M O yCO xM yCO 

Ca(OH) + CO → CaCO ↓ + H O 

2 2 3 2 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT nguyên tố ta có: 

15 

nO(trongoxit) = nCO = nCO = n 

2 CaCO 

= = 0,15mol 

3 

100 

Mặt khác ta có : moxit = mKL + moxi ⇒ moxit 

= 2,5 + 0,15.16 = 4,9 gam 


42

Câu 3. Hai bình có thể tích bằng nhau, nạp khí oxi vào bình thứ nhất, nạp oxi 

đã được ozon <strong>hóa</strong> vào bình thứ hai, thấy khối lượng 2 bình khác nhau 0,42 gam 

(nhiệt độ và áp suất ở 2 bình như nhau). Khối lượng oxi đã được ozon <strong>hóa</strong> là: 



Khối lượng khác nhau ở 2 bình là do khối lượng oxi trong ozon: 

0, 42 

⇒ nO = n 

3 O(trongO 3 ) 

= = 0,02625mol 

16 


3 3 

nO 2 ( bò ozon hoùa ) 

= n 

O 

= .0,02625 = 0,039375mol 

3 

2 2 

⇒ m = 0,039375.32 = 1, 26gam 

O 2 ( bò ozon hoùa) 


Câu 4. Đốt 5,6 gam Fe trong không khí, thu được hỗn hợp chất rắn X. Cho 

toàn bộ X tác <strong>dụng</strong> với dung dịch HNO 

3 

loãng (dư), thu được khí NO (sản 

phẩm khử duy nhất) và dung dịch chứa m gam muối. Giá trị của m là: 

A. 18,0. B. 22,4. C. 15,6. D. 24,2. 


Ta có: nFe 

= 0,1mol 


+ O 3 

Sơ đồ phản ứng : 2 HNO 

Fe ⎯⎯⎯→ hh X ⎯⎯⎯→ + 

Fe(NO ) + NO + H O 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBTNT Fe ta có: 

n = n = 0,1mol⇒ m = 24, 2gam 

Fe(NO 3 ) 3 

Fe 


3 3 2 

Câu 5. Đun nóng m gam hỗn hợp Cu và Fe có tỉ lệ khối lượng tương ứng 7 : 

3 với một lượng dung dịch HNO 

3. Khi <strong>các</strong> phản ứng kết thúc, thu được 0,75 

gam chất rắn, dung dịch X và 5,6 lít hỗn hợp khí (đktc) gồm NO và NO 2 

(không có sản phẩm khử khác của 

44,1 gam. Giá trị của m là: 

5 

N + ). Biết lượng HNO 

3 

đã phản ứng là 

43 

A. 44,8. B. 40,5. C. 33,6. D. 50,4. 

( Trích đề thi tuyển sinh Đại <strong>học</strong> khối A năm 2011)


Ta có: 

⎧m 

⎨ 

⎩m 

Fe 

Cu 

= 0,3mgam 

= 0,7mgam 

Sau phản ứng còn 0,75m gam ⇒ m Fe( ) 

pöù 

= 

Fe dư vậy sau phản ứng chỉ thu được muối 

0, 25m gam 

2 

Fe + . 

0, 25m 

Ta c : n 

HNO 

= 0,7 mol;n 

3 NO 

+ n 

NO 

= 0, 25mol ; n 

2 

Fe(NO 3 ) 

= mol 

2 

56 


Fe + HNO → Fe(NO ) + NO + NO 

3 3 2 2 

0,25m 0,25m 

0,7 0,25 

56 56 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT nguyên tố N ta có: 

0,25m 

0,7 = 2. + 0,25⇒ m = 50,4gam 

56 


Câu 6. Hấp thụ hoàn toàn 2,24 lít CO 

2 

(đktc) vào 100 ml dung dịch gồm 

K2CO 3 

0,2M và KOH x mol/lít, sau khi <strong>các</strong> phản ứng xảy ra hoàn toàn thu 

được dung dịch Y. Cho toàn bộ Y tác <strong>dụng</strong> với dung dịch BaCl 

2 

(dư), thu 

được 11,82 gam kết tủa. Giá trị của x là: 

A. 1,0. B. 1,4. C. 1,2. D. 1,6. 

( Trích đề thi tuyển sinh Đại <strong>học</strong> khối B năm 


11,82 

Ta có: nCO = 0,1mol; n 

2 BaCO 

= = 0,06mol; n 

3 K2CO 

= 0,02mol 

3 

197 

Khi sục CO 

2 

vào hỗn hợp dung dịch gồm K2CO 3 

và KOH, giả sử chỉ xảy ra phản 

ứng: 

44

CO + 2KOH → K CO + H O 

2 2 3 2 

0,1 0,1 

⇒ n = 0,1+ 0,02 = 0,12 mol 

K2CO 3 ( trong dung dòch) 

BaCl + K CO → BaCO ↓ + 2KCl 

2 2 3 3 

0,12 0,12 

Ta thấy: n = 0,12 ≠ n = 0,06 mol 

↓ 

↓ ( ñeà cho) 

Vậy trong phản ứng CO 

2 

với KOH ngoài muối K2CO 3 

còn có muối KHCO 

3. 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT nguyên tố C ta có: 

n + n = n + n 

C (trong CO 2 ) C (trong K2 CO 3 ) C(trong BaCO 3 ) C(trong KHCO 3 ) 

⇒ 0,1 + 0,02 = 0,06 + a (a là số mol KHCO 

3) ⇒ a = 0,06mol 

CO + KOH → KHCO 

2 3 

0,06 0,06 0,06 

CO + 2KOH → K CO + H O 

2 2 3 2 

0,04 0,08 

0,14 

⇒ n 

KOH 

= 0,14 mol⇒ x = = 1, 4M 

0,1 


Câu 7. Khử hoàn toàn một oxit sắt X ở nhiệt độ cao cần vừa đủ V lít khí CO 

(ở đktc), sau phản ứng thu được 0,84 gam Fe và 0,02 mol khí CO 

2 

. Công 

thức của X và giá trị V lần lượt là: 

A. FeO và 0,224. B. Fe2O 3 

và 0,448. 

C. Fe3O 4 

và 0,448. D. Fe3O 4 

và 0,224. 


CO phaûn öùng CO2 CO2 


n = n = 0,02 mol ⇒ V = 0, 448lít 

Mặt khác: n 

O(trong oxit ) 

= n 

CO phaûn öùng 

= n 

CO 

= 0,02 mol 

2 

Và n 

Fe 

= 0,84:56 = 0,015(mol) 

Gọi công thức tổng quát của oxit là FexO y 

: 

45

Tỉ lệ: 

x n 0, 015 3 

y n 0,02 4 

Fe 

= = = ⇒ X là 

3 4 

O 


Fe O 

Câu 8. Cho 11,36 gam hỗn hợp gồm Fe, FeO, Fe2O 3 

và Fe3O 4 

phản ứng hết với 

dung dịch HNO 

3 

loãng dư, thu được 1,344 lít khí NO (sản phẩm khử duy nhất) ở 

(đktc) và dung dịch X. Cô cạn dung dịch X thu được m gam muối khan. Giá trị 

của m là: 

A. 600 ml. B. 200 ml. C. 800 ml. D. 400 ml. 


1,344 

Ta có: n 

NO 

= = 0,06 mol 

22, 4 



Fe, FeO, Fe2O 3, Fe3O4 + HNO3 → Fe(NO 

3) 3 

+ NO + H2O 

Gọi x là số mol Fe(NO 

3) 3 

. 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT nguyên tố N, ta có: 

n = n + n = 3x + 0,06 mol 

N (trong HNO 3 ) N (trong Fe(NO 3 ) 3 ) N (trong NO) 

1 1 

Dựa vào sơ đồ ta thấy: nH2O 

= n 

HNO 

= (3x + 0,06) = 1,5x + 0,03mol 

3 

2 2 


m + m = m + m + m 

hh HNO3 Fe(NO 3 ) 3 NO H2O 

⇒ 11,36 + (3x + 0,06).63 = 242x + 0,06.30 + (1,5x + 0,03).18 

⇒ x = 0,06(mol) ⇒ m = 0,16.242 = 38,72 gam 


Fe(NO 3 ) 3 

Câu 9. Hòa tan hoàn toàn hỗn hợp gồm 0,12 mol FeS 

2 

và a mol Cu2S vào axit 

HNO 

3 

vừa đủ, thu được dung dịch X (chỉ chứa 2 muối sunfat) và khí duy nhất 

NO .Giá trị của a là: 

46 

A. 0,04. B. 0,075. C. 0,12. D. 0,06. 

( Trích đề thi tuyển sinh Đại <strong>học</strong> khối A năm 2007)

Ta có sơ đồ phản ứng: 


2 FeS ⎯⎯⎯→ Fe (SO ) 

+ HNO3 

2 2 4 3 

0,12 0,06 

Cu S 

a 

⎯⎯⎯→ 

2CuSO 

+ HNO3 

2 4 

2a 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT nguyên tố S: 2n 

FeS 

+ n 

2 Cu2S = 3n 

Fe 2 (SO 4 ) 

+ n 

3 CuSO4 

⇒ 0,12.2 + a = 0,06.3 + 2a 

⇒ a = 0,06mol 


3.3.Phương <strong>pháp</strong> tăng giảm khối lượng 


Dựa vào sự tăng giảm khối lượng khi chuyển từ 1 mol chất A thành 1 hoặc nhiều 

mol chất B (có thể qua <strong>các</strong> giai đoạn trung gian) ta có thể tính được số mol của <strong>các</strong> 

chất và ngược lại. 


- Nếu m > tröôùc 

m thì độ giảm khối lượng : sau 

∆ mgiaûm 

= mtröôùc 

− msau 

. 

- Nếu msau 

> thì độ tăng khối lượng : ∆ mtaêng 

= msau 

− mtröôùc 

. 

m tröôùc 

3.3.3. Một số dấu hiệu chú ý khi <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập 

- Xác định mối liên hệ giữa chất đã biết X và chất cần xác định Y (có thể không cần 

thiết và viết <strong>phương</strong> trình mà chỉ cần lập sơ đồ chuyển <strong>hóa</strong>). 

- Xác định khi X chuyển thành Y (hoặc ngược lại) thì khối lượng tăng lên hoặc 

giảm xuống theo đề đã cho. 

- Dựa vào quy tắc tam suất, lập <strong>phương</strong> trình <strong>toán</strong> <strong>học</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong>. 


- Khi gặp <strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> có nhiều phản ứng hỗn hợp xảy ra : phản ứng nhiệt phân, 

phân hủy. 

47

- Phản ứng giữa <strong>kim</strong> loại mạnh không tan trong nước đẩy <strong>kim</strong> loại yếu hơn ra khỏi 

dung dịch muối. 


Câu 1. Nhiệt phân hoàn toàn 9,4 gam một muối nitrat <strong>kim</strong> loại thu được 4 gam 

oxit rắn. Công thức muối đã dùng là: 

A. Fe(NO 

3) 3 

. B. Al(NO 

3) 3 

. C. Cu(NO 

3) 2 

. D. AgNO 

3 

. 

n 

2R(NO ) R O 2nNO O 2 

o 

t 

3 n 

⎯⎯→ 

2 n 

+ 

2 

+ 

2 


o 

t 

Cứ 2(M + 62n) (gam) R(NO ) ⎯⎯→ R O thì ∆ m = 108n (gam) 

R 3 n 2 n 

giaûm 

Vậy 9,4 (gam) 

R(NO ) 

⎯⎯→ thì ∆ m = 9, 4 − 4 = 5, 4(gam) 

t o 

3 n 

R 

2On 

giaûm 

⇒ 9, 4.108n = 5, 4.2(M + 62n) ⇒ M = 32n 

⇒ Chọn 


R 

n = 2 ⇒ MR 

= 64 

R 

Câu 2. Nung 100 gam hỗn hợp gồm Na 

2CO 3 

và NaHCO 

3 

cho đến khi khối 

lượng hỗn hợp không đổi thu được 69 gam chất rắn. Phần trăm khối lượng <strong>các</strong> 

chất tương ứng trong hỗn hợp ban đầu là: 

A. 84% và 16%. B. 16% và 84%. 

C.75% và 25%. D. 25% và 75%. 

Chỉ có NaHCO 

3 

bị nhiệt phân 


o 

t 

3 2 3 2 2 

2 NaHCO ⎯⎯→ Na CO + CO ↑ + H O ↑ 

2.84 (gam) ∆ mgiaûm 

= 44 + 18 = 62(gam) 

m (gam) ∆ mgiaûm 

= 100 − 69 = 31(gam) 

⎧NaHCO 3 

:84% 

⇒ m = 84(gam) → ⎨ 

⎩ Na 

2CO 3 

:16% 


Câu 3. Cho 2,81 gam hỗn hợp gồm 348 

oxit Fe2O 3 

, MgO và ZnO tan vừa đủ 

trong 300 ml dung dịch H 

2SO 4 

0,1M thì khối lượng hỗn hợp <strong>các</strong> muối sunfat 

tạo ra là:


<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> tăng giảm khối lượng ta có: 

2 

Để thay thế O (trong oxit) bằng SO − 4 

trong <strong>các</strong> <strong>kim</strong> loại thì: 

1mol H SO ⎯⎯→ ∆ m = 96 − 16 = 80 (gam) 

2 4 

taêng 

⇒ 0,03mol H SO ⎯⎯→ ∆ m = 80.0,03 = 2, 4 (gam) 

2 4( phaûn öùng) 

Vậy khối lượng muối sunfat thu được là: 2,81+ 2,4 = 5,21(gam) 


taêng 

Câu 4. Đem nung một khối lượng Cu(NO 

3) 2 

, sau một thời gian thì thấy khối 

lượng hỗn hợp giảm 0,54 gam. Vậy khối lượng muối Cu(NO 

3) 2 

đã bị nhiệt 

phân là bao nhiêu ? 


1 

Cu(NO ) CuO 2NO O 2 

Cứ 

o 

t 

3 2 

⎯⎯→ + 

2 

+ 

2 

188(gam) Cu(NO 

3) 

2 


t o 

⎯⎯→ CuO thì ∆ mgiaûm 

= 188 − 80 = 108(gam) 

t o 

⇒ a (gam) Cu(NO 

3) 

2 

⎯⎯→ CuO thì ∆ mgiaûm 

= 0,54 (gam) 

0,54.188 

⇒ a = = 0,94(gam) 

108 


Câu 5. Hòa tan 104,25 gam hỗn hợp <strong>các</strong> muối NaCl, NaI vào nước. Cho đủ 

khí clo đi qua rồi cô cạn. Nung chất rắn thu được cho đến khi hết màu tím bay 

ra. Bã rắn còn lại sau khi nung nặng 58,5 gam. Phần trăm khối lượng mỗi 

muối trong hỗn hợp thu được là: 

A. 29,5% và 70,5%. B. 65% và 35%. 

C. 28,06% và 71,94%. 

49 

D. 50% và 50%.


⎧NaCl 

+ Cl2 

Sơ đồ phản ứng: 104,25(gam) hh ⎨ ⎯⎯⎯→ 58,5(gam) NaCl 

⎩NaI 

Dựa vào sơ đồ ta thấy: 

Cứ 1 mol NaI phản ứng thì ∆ mgiaûm 

= 150 − 58,5 = 91,5(gam) 

Vậy x mol NaI phản ứng thì ∆ mgiaûm 

= 104, 25 − 58,5 = 45,75(gam) 

45, 75 

⇒ x = = 0,5(mol) ⇒ m 

NaI 

= 0,5.150 = 75(gam) 

91,5 

⇒ %NaI = 71,94% và %NaCl = 28,06% 


Câu 6. Sục khí Cl 

2 

dư vào dung dịch chứa 30 gam hỗn hợp muối NaF , NaCl 

và NaBr đến phản ứng hoàn toàn. Cô cạn dung dịch thu được 25,55 gam muối 

khan. Khối lượng của NaBr trong hỗn hợp ban đầu là: 

A. 10,3 gam. B. 5,15 gam. C. 6 gam. D. 12 gam. 


⎧NaF 

Cl 

NaF 

2 


⎪ 

+ 

⎧ 

30 (gam) hh ⎨NaCl ⎯⎯⎯→ 25,55(gam) hh ⎨ 

⎪ 

NaCl 

NaBr 

⎩ 

⎩ 

Dựa vào sơ đồ ta thấy: 

Cứ 1 mol NaBr phản ứng thì ∆ mgiaûm 

= 103 − 58,5 = 44,5(gam) 

Vậy x mol NaBr phản ứng thì ∆ mgiaûm 

= 30 − 25,55 = 4, 45(gam) 

4, 45 

⇒ x = = 0,1(mol) ⇒ m 

NaBr 

= 0,1.103 = 10,3(gam) 

44,5 


Câu 7. Cho 9,125 gam muối hiđrocacbonat phản ứng hết với dung dịch 

H 

2SO 4 

(dư), thu được dung dịch chứa 7,5 gam muối sunfat trung hòa. Công 

thức của muối hiđrocacbonat là: 

A. NaHCO 

3 

. B. Mg( HCO 

3) 

250 

. B. Ba(HCO 

3) 2 

. D. Ca(HCO 

3) 2 

. 

( Trích đề thi tuyển sinh Cao đẳng năm 2010)


Gọi công thức của muối hiđrocacbonat: M(HCO 

3) 

n 


2 M(HCO 

3) n 

+ n H2SO4 → M 

2(SO 4) n 

+ 2n CO2 + 2n H2O 

Ta thấy : 2 mol M(HCO 

3) n 

→ 1mol M 

2(SO 4) 

n 

thì ∆ m = 2.61n − 96n = 26n (gam) 

Vậy x mol M(HCO 

3) n 

→ M 

2(SO 4) 

n 

thì ∆ m = 9,125 − 7,5 = 1,625(gam) 

1,625.2 0,125 9,125 

⇒ x = = mol ⇒ M + 61n = = 73n ⇒ M = 12n 

26n n 

0,125 

n 

⇒ Chọn n = 2 và M = 24(Mg) ⇒ Công thức của muối hiđratcacbonat là 

Mg(HCO 

3) 

2 


giaûm 

giaûm 

Câu 8. Nung 6,58 gam Cu(NO 

3) 2 

trong bình kín không chứa không khí, sau 

một thời gian thu được 4,96 gam chất rắn và hỗn hợp khí X. Hấp thụ hoàn 

toàn X vào nước <strong>để</strong> được 300 ml dung dịch Y. Dung dịch Y có pH bằng: 

A. 2. B. 3. C. 4. D. 1. 




1 

Cu(NO ) CuO 2 NO O 2 

o 

t 

3 2 

⎯⎯→ + 

2 

+ 

2 

o 

t 

Ta có : cứ 1 mol Cu(NO ) ⎯⎯→ 1mol CuO thì ∆ m = 188 − 80 = 108(gam) 

3 2 

giaûm 

Vậy 

o 

t 

x mol Cu(NO 

3) 

2 

⎯⎯→ x mol CuO thì ∆ mgiaûm 

= 6,58 − 4,96 = 1,62(gam) 

1,62 

⇒ x = = 0,015(mol) 

108 

Theo <strong>phương</strong> trình phản ứng: 

51

Cu(NO ) CuO 2 NO 

1 

O 2 

0,015 0,03 

o 

t 

3 2 

⎯⎯→ + 

2 

+ 

2 

4 NO + O + 2H O → 4HNO 

2 2 2 3 

0,03 0,03 

+ 

0, 03 

⇒ ⎡ 

⎣H ⎤ 

⎦ = [ HNO3 

] = = 0,1(M) ⇒ pH = 1 

0,3 


Câu 9. Nhúng một thanh sắt nặng 100 gam vào 100 ml dung dịch hỗn hợp 

gồm Cu(NO 

3) 2 

0,2M và AgNO 

3 

0,2M. Sau một thời gian lấy thanh <strong>kim</strong> loại 

ra, rửa sạch làm khô cân được 101,72 gam (giả thiết <strong>các</strong> <strong>kim</strong> loại tạo thành 

đều bám hết vào thanh sắt). Khối lượng sắt đã phản ứng là: 

gam. 

A. 2,16 gam. B. 0,84 gam. C. 1,72 gam. D. 1,40 

Ta có: n 

Cu(NO 3 ) 

= n 

2 AgNO 

= 0,02(mol) 

3 


Khối lượng thanh sắt tăng: ∆ mtaêng 

= 101,72 − 100 = 1,72(gam) 

Khi cho thanh sắt vào dd gồm Cu(NO 

3) 2 

và AgNO 

3 

, Fe phản ứng với dd AgNO3 

trước. Giả sử AgNO 

3 

phản ứng hết. 

Fe + 2AgNO → Fe(NO ) + 2Ag 

0,01 0,02 

3 3 2 

(1) 

⇒ Độ tăng khối lượng thanh sắt: ∆ m1( taêng) 

= 0,02.108 − 0,01.56 = 1,6(gam) < 1,72(gam) 

⇒ Có xảy ra phản ứng giữa Fe với Cu(NO 

3) 2 

. 

Và phản ứng này làm tăng khối lượng: ∆ m2( taêng) 

= 1,72 − 1,6 = 0,12(gam) 

Fe + Cu(NO ) → Fe(NO ) + Cu 

x x 

3 2 3 2 

(2) 

Gọi n 

Fe( 2) 

pöù 

= x (mol) ; ta có ∆ m2( taêng) 

= 64x − 56x = 0,12(gam) ⇒ x = 0,015(mol) 

52

Theo <strong>phương</strong> trình phản ứng (1), (2) ta có: n 

Fe( pöù ) 

= 0,01+ 0,015 = 0,025(mol) 

⇒ m = 0,025.56 = 1, 4 (gam) 

Fe( pöù) 


Câu 10. Nhúng một lá <strong>kim</strong> loại M (chỉ có <strong>hóa</strong> trị hai trong hợp chất) có khối 

lượng 50 gam vào 200 ml dung dịch AgNO 

3 

1M cho đến khi phản ứng xảy ra 

hoàn toàn. Lọc dung dịch, đem cô cạn thu được 18,8 gam muối khan. Kim 

loại M là: 

A. Mg. B. Zn. C. Cu. D. Fe. 



Ta có: n 

AgNO 

= 0, 2.1 = 0, 2(mol) ⇒ m 

3 AgNO 

= 170.0, 2 = 34(gam) 

3 

Phương trình phản ứng: M + 2 AgNO3 → M(NO 

3) 2 

+ 2 Ag 

Ta có: 2 mol AgNO3 → 1mol M(NO 

3) 

2 

thì ∆ mgiaûm 

= 2.108 − M (gam) 

Vậy 0, 2 mol AgNO3 → 0,1mol M(NO 

3) 

2 

thì ∆ m = 34 − 18,8 = 15, 2(gam) 

⇒ 0,2.(216 − M) = 15,2.2 ⇒ M = 64 (Cu) 


3.4. Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn điện tích 


- Trong một dung dịch nếu tồn tại đồng thời <strong>các</strong> ion dương và ion âm thì theo định 

luật bảo toàn điện tích: Tổng số điện tích dương bằng tổng số điện tích âm. 

- Từ đó suy ra tổng số mol điện tích dương bằng tổng số mol điện tích âm. 

giaûm 

53

- Phương <strong>pháp</strong> này thường được áp <strong>dụng</strong> cho <strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> về chất điện ly. Dựa vào 

mối quan hệ giữa <strong>các</strong> ion trong dung dịch ta xác định <strong>các</strong> đại lượng như khối lượng, 

số mol,… theo yêu cầu của đề <strong>bài</strong>. 


Khi dung dịch tồn tại đồng thời <strong>các</strong> ion với số mol tương ứng như sau: 

+ Cation: a mol ion 

+ Anion: c mol 

m 

M + và b mol ion 

x 

X − và d mol 

y 

Y − . 

Theo định luật bảo toàn điện tích ta có: 

∑ cation ∑ 

n = n ⇒ m.a + n.b = x.c + y.d 

anion 

n 

N + . 


- Đề <strong>bài</strong> cho dưới dạng <strong>các</strong> ion và số mol của ion. 

- Các phản ứng xảy ra trong dung dịch tạo thành sản phẩm ở dưới dạng cuối cùng, 

lớn nhất, hoàn toàn, vừa hết, … 


Câu 1. Một dung dịch X chứa 0,1 mol Na + , 0,2 mol 

2 

Cu + 2 

, a mol 

4 

SO − . Thêm 

lượng dư dung dịch hỗn hợp gồm BaCl 

2 

và NH 

3 

vào dung dịch X thu được m 

gam kết tủa. Giá trị của m là: 

A. 55,82. B. 58,25. C. 77,85. D. 87,75. 


<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBTĐT ta có: n + + 2n 2+ = 2n 2− 

⇒ 0,1+ 2.0, 2 = 2a ⇒ a = 0, 25(mol) 

Na Cu SO 4 


0,25 0,25 

Ba + SO → BaSO ↓ 

2+ 2− 

4 4 

⇒ m = 0,25.233 = 58,25(gam) 


Câu 2. Dung dịch X chứa <strong>các</strong> ion : 0,1 mol Na + , 0,15 mol 

mol NO − 3 

. Lấy 

2 

Mg + , a mol Cl − , b 

1 

10 dung dịch X cho tác <strong>dụng</strong> với dung dịch AgNO 

3 

dư thu 

được 2,1525 gam kết tủa. Cô cạn dung dịch X thu được số gam muối khan là: 

A. 21,932. B. 23,912. 54 C. 25,672. D. 26,725.

2,1525 

Ta có: n 

AgCl 

= = 0, 015(mol) 

143,5 


1 

10 dung dịch X tác <strong>dụng</strong> với dung dịch AgNO 

3 

: 

+ − 

Ag + Cl → AgCl ↓ 

0,015 0,015 

⇒ a = 0,015.10 = 0,15(mol) 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBTĐT ta có: 

n + 2n = n + n ⇒ 0,1+ 2.0,15 = 0,15 + b ⇒ b = 0, 25(mol) 

+ 2+ − − 

Na Mg Cl NO 3 

⇒ m = 0,1.23 + 0,15.24 + 0,15.35,5 + 0,25.62 = 26,725(gam) 


Câu 3. Dung dịch X có chứa <strong>các</strong> ion 

2+ 3+ Ca , Al ,Cl − 

. Để kết tủa hết ion Cl − 

trong 100 ml dung dịch X cần dùng 700 ml dung dịch chứa ion Ag + có nồng 

độ là 1M. Cô cạn dung dịch X thu được 35,55 gam muối. Tính nồng độ mol 

<strong>các</strong> cation tương ứng trong dung dịch X. 

A. 0,4 và 0,3. B. 0,2 và 0,3. C. 1 và 0,5. D. 2 và 1. 

Gọi a, b lần lượt là số mol của 

Ta có: n − = n + = 0, 7 (mol) 

Cl Ag 


2 

Ca + và 

3 

Al + . 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBTĐT ta có : 2a + 3b = 0,7 (1) 

Ta có: mmuoái = mcation + manion 

⇒ 40a + 27b = 35,55 − 0,7.35,5 = 10,7 (2) 

Từ (1) và (2) ta có: 


2+ 

⎧⎡ ⎤ = 

⎧a = 0, 2 ⎪⎣Ca 

⎦ 

⎨ ⇒ ⎨ 

⎩ ⎪⎣ ⎩ ⎦ 

2M 

b = 0,1 

3+ 

⎡Al ⎤ = 1M 

2− 2− 2 

Câu 4. Dung dịch A chứa <strong>các</strong> ion CO 

3 

,SO 

3 

,SO − 

4 

, 0,1 mol HCO − 3 

và 0,3 mol 

55 

Na + . Thêm V lít dung dịch Ba(OH) 

2 

1M vào dung dịch A thì thu được lượng 

kết tủa lớn nhất. Giá trị của V là:


2 

Ta có : ⎡ 

⎣Ba + ⎤ 

⎦ = 1M; ⎡ 

⎣OH − ⎤ 

⎦ = 2M . Để thu được lượng kết tủa lớn nhất, cần 0,1 mol 

OH − <strong>để</strong> tác <strong>dụng</strong> hết với HCO − 3 

. 


− − 2− 

3 3 2 

Mặt khác, cần 0,3 mol OH − <strong>để</strong> trung hòa Na + . 

∑ 

Vậy ta có : n − = 0,1+ 0,3 = 0, 4(mol) 

OH ( caàn) 

0,2 

⇒ VBa(OH) 2 

= = 0, 2( lít) 

1 


Câu 5. Cho tan hoàn toàn 15,6 gam hỗn hợp gồm Al và Al2O 3 

trong 500 ml 

dung dịch NaOH 1M thu được 6,72 lit H 

2 

(đktc) và dung dịch D. thể tích 

HCl 2M cần cho vào D <strong>để</strong> được lượng kết tủa lớn nhất là: 



Trong dung dịch D có chứa AlO − 2 

và OH − 

(nếu dư). Dung dịch D trung hòa về điện 

nên ta có: 

n + n = n = 0,5(mol) 

− − + 

AlO2 

OH Na 

Khi cho HCl vào D: 

+ − 

H + OH → H O 

H + AlO + H O → Al(OH) ↓ 

+ − 

2 2 3 

2 

Để thu được lượng kết tủa lớn nhất thì: 

n = n + n = 0,5(mol) 

+ − − 

H AlO2 

OH 

0,5 

⇒ VHCl 

= = 0,25( lít) 

2 


56

Câu 6. Một dung dịch gồm : 0,01 mol Na + ; 0,02 mol 

2 

Ca + ; 0,02 mol HCO − 

3 

và a mol ion X (bỏ qua sự điện li của nước). Ion X và giá trị của a là: 

A. NO − 3 

và 0,03. B. Cl − 2 

và 0,01. C. CO − 3 

và 0,03. D. OH − và 0,03. 



Dung dịch có ion 

2 

Ca + 2+ 2− 

⇒ Loại C (vì Ca CO3 CaCO3 

+ → ↓ ) 

2+ Dung dịch có ion Ca , HCO − 2+ − − 

3 

⇒ Loại D (vì Ca + HCO3 + OH → CaCO3 + H2O 

) 

Với đáp án A, C thì ion X có điện tích 1 − . Theo ĐLBTĐT ta có: 

1.0,01+ 2.0,02 = 1.0,02 + 1.n ⇒ n = 0,03(mol) 

Vậy X là NO − 3 

và a = 0,03 


X 

X 

Câu 7. Dung dịch X chứa <strong>các</strong> ion 

2+ + 

Ca , Na , HCO − 

3 

và Cl − , trong đó số mol 

của ion Cl − là 0,1. Cho 1 2 

dung dịch X phản ứng với dung dịch NaOH (dư), 

thu được 2 gam kết tủa. cho 1 2 

dung dịch X còn lại phản ứng với dung dịch 

Ca(OH) 

2 

(dư), thu được 3 gam kết tủa. Mặt khác, nếu đun sôi đến cạn dung 

dịch X thì thu được m gam chất rắn khan. Giá trị của m là: 

A. 9,21. B. 9,26. C. 8,79. D. 7,47. 



* 1 2 

dung dịch X tác <strong>dụng</strong> với dung dịch NaOH dư: 

− − 2− 

Phương trình phản ứng: HCO + OH → CO + H O 

Ca + CO → CaCO ↓ 

2+ 2− 

3 3 

3 3 2 

0,02 0,02 

2 

Ta có: nCaCO 

= = 0,02(mol) ⇒ n 2+ 

= 0,02(mol) 

3 

Ca 

100 

57

* 1 2 dung dịch X tác <strong>dụng</strong> với dung dịch Ca(OH) 

2 

dư: 



− − 2− 

3 3 2 

0,03 0,03 

Ca + CO → CaCO ↓ 

2+ 2− 

3 3 

0,03 0,03 

3 

Ta có: nCaCO 

= = 0,03(mol) 

3 

100 

2 

Ca(OH) dư ⇒ CO − hết, theo phản ứng ta có: 

2 

3 

n 

− = 

HCO 3 

0,03(mol) 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBTĐT cho dung dịch X ta có: 

n = n + n − 2n = 0,1+ 0, 03.2 − 2.0, 02.2 = 0, 08(mol) 

+ − − 2+ 

Na Cl HCO3 

Ca 

Khi cô cạn dung dịch X xảy ra phản ứng: 

o 

− t 

− 

3 

⎯⎯→ 

3 

+ 

2 

↑ + 

2 

2 HCO CO CO H O 

0,06 0,03 

2+ + − − 

Vậy sau khi cô cạn trong m (gam) chất rắn có Ca ; Na ;Cl ;CO 3 

⇒ m = 0,04.40 + 0,08.23 + 0,1.35,5 + 0,03.60 = 8,79(gam) 


Câu 8. Thêm m gam kali vào 300 ml dung dịch chứa Ba(OH) 

2 

0,1M và 

NaOH 0,1M thu được dung dịch X. Cho từ từ dung dịch X vào 200 ml dung 

dịch Al 

2(SO 4) 3 

0,1M thu được kết tủa Y. Để thu được lượng kết tủa Y lớn 

nhất thì m có giá trị là: 

A. 1,59. B. 1,17. C. 1,71. D. 1,95. 


Dung dịch X chứa 

Ba 

2+ + + 

;K ; Na ;OH − 

. 


Khi cho dung dịch X vào dung dịch Al 

2(SO 4) 3 

, <strong>để</strong> thu được kết tủa lớn nhất thì khi 

đó kết tủa tách ra khỏi dung dịch. Dung dịch tạo thành gồm: 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBTĐT ta có: 

58 

+ + 2 

K ; Na ;SO − 

4 

.

n + n = 2n ⇒ n = 2.0, 03 − 0, 03 = 0,03(mol) 

+ + 2− + 

K Na SO4 

K 

⇒ m = 0,03.39 = 1,17 (gam) 

+ 

K 


3.5. Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn electron 

3.5.1 Nguyên tắc của <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> 

- Trong <strong>các</strong> quá trình oxi <strong>hóa</strong> – khử thì tổng số electron <strong>các</strong> chất khử nhường bằng 

tổng số electron <strong>các</strong> chất oxi <strong>hóa</strong> nhận. 

- Khi có nhiều chất oxi <strong>hóa</strong> hoặc chất khử trong hỗn hợp phản ứng (nhiều phản ứng 

hoặc phản ứng qua nhiều giai đoạn) thì tổng số mol electron mà <strong>các</strong> phân tử chất 

khử cho phải bằng tổng số mol eletron mà chất oxi <strong>hóa</strong> nhận. 


Trong <strong>các</strong> phản ứng oxi <strong>hóa</strong> – khử thì: 

hay 

∑ soá electron nhöôøng = ∑ soá electron nhaän 

∑ soá mol electron nhöôøng = ∑ soá mol electron nhaän 

3.5.3. Một số dấu hiệu, chú ý thương gặp 

- Chủ yếu áp <strong>dụng</strong> cho <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> oxi <strong>hóa</strong> khử <strong>các</strong> hợp chất vô cơ. 

- Có thể áp <strong>dụng</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> này cho một sơ đồ nhiều nhiều <strong>phương</strong> trình. 

- Xác định chính xác chất nhường nhận electron. Nếu xét cho một quá trình, chỉ cần 

xác định trạng thái đầu trang thái cuối số oxi <strong>hóa</strong> của nguyên tố, thường không quan 

tâm tới trạng thái trung gian số oxi <strong>hóa</strong> của nguyên tố. 

- Khi áp <strong>dụng</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> này cần phải nhận định đúng trạng thái đầu trang thái 

cuối của <strong>các</strong> chất oxi <strong>hóa</strong> và <strong>các</strong> chất khử, nhiều khi không cần quan tâm tới việc 

cân bằng phản ứng <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> xảy ra. 

3.5.4. Các dạng <strong>bài</strong> tập thường gặp 

- Kim loại (hoặc hỗn hợp <strong>kim</strong> loại) tác <strong>dụng</strong> với axit (hoặc hỗn hợp axit) không có 

tính oxi <strong>hóa</strong> (HCl, H2SO 4 

loãng…). 

- Kim loại (hoặc hỗn hợp <strong>kim</strong> loại) tác <strong>dụng</strong> với axit (hoặc hỗn hợp axit) có tính oxi 

<strong>hóa</strong> ( HNO 

3 

, H2SO 4 

đặc, nóng…) tạo một khí hoặc hỗn hợp khí. 

- Oxit <strong>kim</strong> loại (hoặc hỗn hợp oxit <strong>kim</strong> loại) tác <strong>dụng</strong> với axit (hoặc hỗn hợp axit)có 

tính oxi <strong>hóa</strong> ( HNO 

3 

, H2SO 4 

đặc, nóng…). 

59

- Các <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> liên quan đến sắt (điển hình là <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>để</strong> sắt ngoài không khí). 

- Bài <strong>toán</strong> nhúng <strong>kim</strong> loại vào dung dịch muối. 


Câu 1. Trộn 0,54 gam Al với hỗn hợp bột Fe2O 3 

và CuO rồi tiến hành phản 

ứng nhiệt nhôm trong điều kiện không có không khí một thời gian, được hỗn 

hợp rắn X. Hòa tan trong dung dịch HNO 

3 

đặc, nóng dư thì thể tích NO 

2 

(sản 

phẩm khử duy nhất) thu được ở (đktc) là: 




⎧ 

Fe(NO 

3) 

3 

0 

+ 5 

⎧Fe 4 

2O 

+ 

3 + Al 

+ H NO ⎪ 

3 

0,54(gam) ⎨ ⎯⎯→ hh X ⎯⎯⎯⎯→ ⎨Cu(NO 3) 2 

+ N O2 + H2O 

⎩CuO 

⎪ + 3 

⎪⎩ Al(NO ) 

Dựa vào sơ đồ ta thấy chất khử là Al và chất oxi <strong>hóa</strong> là HNO 

3. 

Quá trình nhường electron: 

Quá trình nhận electron: 

3 3 

0 + 3 

Al − 3e → Al 

0,02 0,06 

+ 5 + 4 

N + 1e → N 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT electron ta có : x = 0,06(mol) ⇒ VNO 

= 0,06.22, 4 = 1,344( lít) 

2 


x 

x 

Câu 2. Hòa tan m gam Al vào lượng dư dung dịch hỗn hợp NaOH và NaNO 

3 

thấy xuất hiện 6,72 lít (đktc) hỗn hợp khí NH 

3 

và H 

2 

với số mol bằng nhau. 

Giá trị của m là: 

A. 6,75. B. 7,59. C. 8,1. D. 13,5. 


60


+ 3 

⎧ 

+ 1 

AlO2 

⎧ ⎪ 

0 

⎪NaO H ⎪ −3 

m (gam) Al+ ⎨ → ⎨ ⎧ 

⎪N H 

⎪Na N O 6,72(lit ') 

⎩ 

⎪ ⎨ 

3 

0 

⎪ ⎪ ⎩ ⎩ H2 

+ 5 3 

Dựa vào sơ đồ ta thấy chất khử là Al , chất oxi <strong>hóa</strong> là NaOH và NaNO 

3 

. 

Ta có: 

6,72 0,3 

n 

hh khí 

= = 0,3(mol) ⇒ N 

NH 

= n 

3 H 

= = 0,15(mol) 

2 

22, 4 2 

n 

Al 

m 

= (mol) 

27 


0 + 3 

Al − 3e → Al 

m m 

27 9 


+ 5 −3 

N + 8e → N 

1, 2 0,15 

+ 1 0 

2 H + 2e → H 2 

0,3 0,15 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT electron ta có: m 1,2 0,3 m 13,5(gam) 

9 = + ⇒ = 


Câu 3. Hỗn hợp X gồm Cu và Fe có tỉ lệ khối lượng tương ứng là 7 : 3. Lấy 

m gam X phản ứng hoàn toàn với dung dịch chứa 0,7 mol HNO 

3. Sau phản 

ứng còn lại 0,75m gam chất rắn và có 0,25 mol khí Y gồm NO và NO 

2 

. Giá 

trị của m là: 

A. 40,5. B. 50,4. C. 50,2. D. 50. 


3 

Ta có: mFe = m = 0,3m(gam) ⇒ mCu 

= 0,7m(gam) 

3+ 

7 

Vì Fe phản ứng trước Cu và sau phảm ứng còn 0,75m (gam) chất rắn 

61

⎧Cu 

chöa phaûn öùng 0,7m gam 

⇒ ⎨ 

⎩Fe dö 0,75m − 0,7m = 0,05m gam 

⇒ m = 0,3m − 0,05m = 0, 25m (gam) 

Fe pöù 

Fe dư 

⎧⎪ Chæ taïo muoái Fe(NO 

3) 

2 

⇒ ⎨ ⎪ ⎩HNO 3 

heát ( löu yù chæ H + heát; NO − 

3 

coøn trong muoái) 



0 + 2 

Fe − 2e → Fe 

0, 25 m 0, 25m 

56 28 

NO + 4H + 3e → NO + 2H O 

− + 

3 2 

4a 3a a 

NO + 2H + 1e → NO + H O 

− + 

3 2 2 

2b b b 

Ta có hệ <strong>phương</strong> trình: 

⎧a + b = 0, 25 ⎧a = 0,1mol 

⎨ 

⇒ ⎨ 

⎩4a + 2b = 0,7 ⎩b = 0,15mol 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT electron ta có: 0,25m = 3a + b = 0,45 ⇒ m = 50,4(gam) 

28 


Câu 4. Cho hỗn hợp chứa 0,05 mol Fe và 0,03 mol Al tác <strong>dụng</strong> với 100 ml 

dung dịch Y gồm AgNO 

3 

và Cu(NO 

3) 2 

có cùng nồng độ mol. Sau phản ứng 

thu được chất rắn Z gồm 3 <strong>kim</strong> loại. Cho Z tác <strong>dụng</strong> với axit HCl dư thu được 

0,035 mol khí. Nồng độ mol của mỗi muối trong Y là: 

A. 0,3M. B. 0,4M. C. 0,42M. D. 0,45M. 


3 <strong>kim</strong> loại trong chất rắn Z là Ag , Cu và Fe dư. 

⇒ Al và 2 muối trong Y hết. 

Khi Z tác <strong>dụng</strong> với HCl thì: 

Fe + 2HCl → FeCl + H ↑ 

2 2 

0,035 0,035 

62

⇒ n = 0,05 − 0,035 = 0,015(mol) 

Fe ( pöù vôùi Y) 

Quá trình nhường electron ; 

0 + 3 

Al − 3e → Al 

0,03 0,09 

0 + 2 

Fe − 2e → Fe 

0,015 0,03 


+ 1 0 

Ag + 1e → Ag 

x x 

+ 2 0 

Cu + 2e → Cu 

x x 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT electron ta có: 

0,04 

0,12 = 3x ⇒ x = 0,04(mol) ⇒ [ Cu(NO 

3) 2 ] = [ AgNO3 

] = = 0,4M 

1 


Câu 5. Hỗn hợp A gồm 11,2 gam Fe và 9,6 gam S . Nung A sau một thời gian 

được hỗn hợp B gồm Fe , FeS, S . Hòa tan hết B trong H 

2SO 4 

đặc nóng thu 

được V lít khí SO 

2 

(đktc). V có giá trị là: 

A. 6,72. B. 33,6. C. 20,16. D. 26,88. 

Ta có: n 

Fe 

= 0, 2 mol ; nS 

= 0,3mol . 


⎧ 

⎧Fe 


0 

6 

Fe 

+ 2 − 2 + 

+ 4 + 3 

⎪ Nung ⎪ 

+ H2 S O4 

ñaëc, noùng 

hh A ⎨ ⎯⎯⎯→ hh B Fe S S O 

0 

⎨ ⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ 

2 

+ Fe 

2(SO 4) 

3 

⎪ 

⎩S 

⎪S 

⎪⎩ 

Dựa vào sơ đồ ta thấy chất khử là Fe và S , chất oxi <strong>hóa</strong> là H 

2SO 4 

đặc nóng. 


63

0 + 3 

Fe − 3e → Fe 

0, 2 0,6 

0 + 4 

S − 4e → S 

0,3 1, 2 


+ 6 + 4 

S + 2e → S 

2x 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT electron ta có: 2x = 0,6 + 1,2 ⇒ x = 0,9mol 

⇒ n = 0,9 + 0,3 = 1, 2(mol) ⇒ V = 1, 2.22, 4 = 26,88lít 

SO2 SO2 

x 


Câu 6. Chia hỗn hợp X gồm Mg , Al , Zn thành 2 <strong>phần</strong> bằng nhau: 

- Phần 1: tác <strong>dụng</strong> với HCl dư được 0,15 mol H 

2 

. 

- Phần 2: cho tan hết trong dung dịch HNO 

3 

dư được V lít NO (sản phẩm khử 

duy nhất). V có giá trị là: 




0 + 2 

⎧ 

⎧ 

⎪ 

Mg 

⎪ 

Mg 

0 + 1 

⎪ 

+ 3 0 

+ H Cl ⎪ 

Ở <strong>phần</strong> 1. ⎨Al ⎯⎯⎯→ ⎨Al + H 

⎪ 0 ⎪ + 2 

⎪Zn 

⎪Zn 

⎩ 

⎩ 

2 

Ở <strong>phần</strong> 2 . 

0 + 2 

⎧ 

⎧ 

⎪ 

Mg 

⎪ 

Mg 

0 + 5 

⎪ 

+ 3 + 2 

+ H NO ⎪ 

3 

⎨Al ⎯⎯⎯⎯→ ⎨Al + N O + H2O 

⎪ 0 ⎪ + 2 

⎪Zn 

⎪Zn 

⎩ 

⎩ 

Dựa vào sơ đồ ta thấy: số mol electron do H + 

64 

nhận hay 

5 

N + nhận luôn bằng nhau :

+ 1 0 

2 H + 2e → H 2 

0,3 0,15 

; 

+ 5 + 2 

N + 3e → N 

3x x 

⇒ 3x = 0,3 ⇒ x = 0,1(mol) ⇒ V = 0,1.22, 4 = 2, 24( lít) 


NO 

Câu 7. Đốt 16,2 gam hỗn hợp X gồm Al và Fe trong khí Cl 

2 

thu được hỗn 

hợp chất rắn Y. Cho Y vào nước dư, thu được dung dịch Z và 2,4 gam <strong>kim</strong> 

loại. Dung dịch Z tác <strong>dụng</strong> được với tối đa 0,21 mol KMnO 

4 

trong dung dịch 

H 

2SO 4 

(không tạo ra SO 

2 

). Phần trăm khối lượng của Fe trong hỗn hợp X là: 

A. 72,91%. B. 64,00%. C. 66,67%. D. 37,33%. 




+ 3 −1 

2 

0 

+ 7 

⎧ ⎪AlCl3 0 

+ K Mn O 4 : 0,21(mol) ⎪ 2+ 

⎪Al 

+ Cl2 + H2O ⎪ dd Z⎨ ⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ Mn 

+ 2 −1 

H2SO 

⎨ 

4 

⎨ ⎯⎯⎯→ raén ⎯⎯⎯→ 

0 

⎨ ⎪FeCl 

⎪ 3+ 

3 

65 

0 

⎧ 

⎧ 

⎪ ⎧ ⎪ 

Cl 

16, 2(gam) hh X hh Y 

⎪Fe 

⎩ 

⎩ 

⎪ ⎪Fe 

⎪ 

⎩ 

⎪⎩ Fe dö : 2,4(gam) 

Kim loại dư là Fe . Gọi a là số mol của Al và b là số mol Fe đã phản ứng. 

⇒ 27a + 56b = 16,2 − 2,4 = 13,8 (1) 

Dựa vào sơ đồ ta có: 



0 + 3 

Al − 3e → Al 

a 

3a 

0 + 3 

Fe − 3e → Fe 

b 

3b 

MnO + 8H + 5e → Mn + 4H O 

− + 2+ 

4 2 

0, 21 1,05 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT electron ta có: 3a + 3b = 1,05 (2)

Từ (1) và (2) ta có: 

⎧x = 0,2 10,8 

⎨ ⇒ mFe 

= 0,15.56 + 2,4 = 10,8 (gam) ⇒ %Fe = .100% = 66,67% 

⎩b = 0,15 16,2 


Câu 8. Cho 18,4 gam hỗn hợp X gồm Cu2S, CuS , Fe2S và FeS tác <strong>dụng</strong> hết 

với HNO 

3 

(đặc nóng dư) thu được V lít khí chỉ có NO 

2 

(ở đktc, sản phẩm 

khử duy nhất) và dung dịch Y. Cho toàn bộ Y vào một lượng dư dung dịch 

BaCl 

2 

, thu được 46,6 gam kết tủa, còn khi cho toàn bộ Y tác <strong>dụng</strong> với dung 

dịch NH 

3 

dư thu được 10,7 gam kết tủa. Giá trị của V là: 

A. 38,08. B. 11,20. C. 24,64. D. 16,80. 



Quy đổi hỗn hợp X thành 


⎧Cu 

⎪ 

⎨Fe 

⎪ 

⎩S 

0 

⎧ 

⎪ 

Cu 

⎪ 

0 

hh X ⎨Fe 

⎪ 0 

⎪S 

⎩ 

Mặt khác: 

+ 2 

⎧ 

⎪ 

Cu 

⎪ 

+ HNO 3 ( ñaëc noùng) 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ 

⎧NO 2 

:V lít 

⎪ 

+ 2 

⎪ ⎧ 

Cu 

⎪ ⎪ 

⎨ ⎪ 

⎪ ⎨ 

⎪ ⎪+ 

6 

⎪ ⎪S 

⎩ ⎩ 

+ 3 

+ NH3 

dö 

dd Y ⎨Fe ⎯⎯⎯⎯→ Fe(OH) 

3 

↓:10,7 gam 

⎪ 

⎪S 

⎩ 

+ 6 

+ 3 

+ BaCl dö 

dd Y Fe ⎯⎯⎯⎯→ BaSO 

4 

↓:46,6gam 

46,6 

Ta có: nBaSO = = 0,2(mol) ⇒ n 

4 S 

= nBaSO 

= 0,2(mol) 

4 

233 

10,7 

nFe(OH) 

= = 0,1( mol) 

⇒ n 

3 

Fe 

= 0,1(mol) 

107 

⇒ mCu trong X 

= mhh X 

− mFe − mS = 18, 4 − 0,1.56 − 0, 2.32 = 6, 4(gam) ⇒ n 

Cu 

= 0,1(mol) 

66

Quá trình nhường eletron: 

0 + 2 

Cu − 2e → Cu 

0,1 0, 2 

0 + 3 

Fe − 3e → Fe 

0,1 0,3 

0 + 6 

S − 6e → S 

0, 2 1, 2 


+ 5 + 4 

N + 1e → N 

x x 


x = 0, 2 + 0,3 + 1, 2 = 1,7 ⇒ x = 1,7 (mol) ⇒ V = 1,7.22, 4 = 38,08( lít) 


NO 2 

Câu 9. Dẫn luồng khí CO đi qua hỗn hợp gồm CuO và Fe2O 3 

nung nóng, sau 

một thời gian thu được chất rắn X và khí Y. Cho Y hấp thụ hoàn toàn vào 

dung dịch Ba(OH) 

2 

dư, thu được 29,55 gam kết tủa. Chất rắn X phản ứng với 


3 

dư thu được V lít khí NO (sản phẩm khử duy nhất, ở đktc). 

Giá trị của V là 

A. 2,24. B. 4.48. C. 6,72. D. 3,36. 



Ta có: n 

BaCO 

= 0,15(mol) ⇒ n 

3 CO 

= n = 0,15(mol) 

2 ↓ 

Sơ đồ phản ứng : 

⎧CuO 

⎨ 

⎩Fe O 

2 3 

+ 5 

⎧ 

2 

H N O ⎧Cu(NO 3 

3) 

+ 

2 

+ 2 

2 

C O ⎪ 

X (Fe,Cu,O) ⎯⎯⎯→ ⎨ + N O + H O 

⎯⎯→ ⎨ 

⎩Fe(NO 3) 

3 

⎪ 

+ 4 

Ba(OH) 2 

⎪⎩ Y (CO,CO 

2) 

⎯⎯⎯⎯→ BaCO3 

Dựa vào sơ đồ ta thấy chất khử là CO và chất oxi <strong>hóa</strong> là HNO 

3 

. 


67

+ 2 + 4 

C − 2e → C 

0,15 0,3 0,15 



+ 5 + 2 

N + 3e → N 

3x x 

3x = 0,3 ⇒ x = 0,1(mol) ⇒ V = 0,1.22,4 = 2,24( lít) 

NO 


Câu 10. Đốt cháy hỗn hợp gồm 1,92 gam Mg và 4,48 gam Fe với hỗn hợp khí 

X gồm Clo và Oxi, sau phản ứng chỉ thu được hỗn hợp Y gồm <strong>các</strong> oxit và muối 

clorua (không còn khí dư) hòa tan Y bằng một lượng vừa đủ 120 ml dung dịch 

HCl 2M, thu được dung dịch Z. Cho AgNO 

3 

dư vào dung dịch Z thu được 

56,69 gam kết tủa. Phần trăm thể tích của Clo trong hỗn hợp X là: 

A. 51,72%. B. 76,70%. C. 53,85%. D. 56,36%. 




+ 2 −2 

⎧ 

⎪ 

Mg O 

⎪ 

−1 

⎪Mg Cl2 

Cl 

⎧Mg:1,92(gam) 

+ hh X{ 2 

2 

O 

+ 

⎪ 

2 + HCl2M:120ml 

+ AgNO 

⎧AgCl 

↓ 

3 

hh ⎨ ⎯⎯⎯⎯→ hh Y ⎨FeO ⎯⎯⎯⎯⎯→ dd Z ⎯⎯⎯⎯→ ⎨ :56,69(gam) 

⎩Fe:4, 48(gam) 

⎪ 

Ag 

+ 3 

⎩ 

⎪Fe2 O3 

⎪ 

+ 3 

⎪FeCl3 

⎪⎩ 

Ta có: n 

HCl 

= 0, 24(mol); n 

Mg 

= 0,08(mol); n 

Fe 

= 0,08(mol) 

+ → 

+ 2− 

2H O H2O 

0,24 0,12 

⇒ n = 0,12(mol) 

O trong Y 

Fe phản ứng với oxi có thể tạo thành 

⎧FeO 

⎨ 

⎩Fe O 

2 3 

tạo sắt (II) và (0,08 - x) là số mol tạo sắt (III). 


68 

. Gọi y là số mol của Cl 

2 

, x là số mol

0 + 2 

Mg − 2e → Mg 

0,08 0,16 

0 + 2 

Fe − 2e → Fe 

x 

2x 

Qua trình nhận electron: 

0 + 3 

Fe − 3e → Fe 

0,08 − x 0,24 − 3x 

0 −1 

Cl + 2e → Cl 

y 

2 

2y 

0 −2 

O + 4e → O 

2 

0,06 0,24 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT electron ta có: 0,16 + 2x + 0,24 − 3x = 2y+ 0,24 ⇔ x + 2y = 0,16 (1) 

Khi dung dịch AgNO 

3 

với dd Z thì: 

+ − 

Ag + Cl → AgCl ↓ 

0,24 + 2y 0,24 + 2y 

+ → + ↓ 

+ 2+ 3+ 

Ag Fe Fe Ag 

x 

x 

⇒ (0,24 + 2y).143,5 + x.108 = 56,69 ⇔ 108x + 287y = 22,25 (2) 

⎧x = 0,02(mol) 0,07 

Từ (1) và (2) ta có: ⎨ ⇒ %V 

Cl 

= .100% = 53,85% 

2 

⎩y = 0,07(mol) 0,07 + 0,06 


Câu 11. Hòa tan toàn toàn 13,00 gam Zn trong dung dịch HNO 

3 

loãng, dư thu 

được dung dịch X và 0,448 lít khí N 

2 

(đktc). Khối lượng muối trong dung 

dịch X là: 


( Trích đề thi tuyển sinh Cao đẳng năm 2011) 

Ta có: 


13 0, 448 

n 

Zn 

= = 0, 2 (mol); n 

N 2 

= = 0, 02 (mol) 

65 22, 4 

69

n = 2.n = 0, 4(mol) > n = 10.n = 0, 2(mol) 

e nhöôøng 

Zn e nhaän N 2 

⇒ Phản ứng tạo thành NH4NO 3. 

2n 

Zn 

−10n 

N2 

⇒ n 

NH4NO 

= = 0, 025(mol) 

3 

8 

⇒ m = m + m = 0, 2.180 + 0,025.80 = 39,80 (gam) 

dd X Zn(NO 3 ) 2 NH4NO3 


Câu 12. Nung 2,23 gam hỗn hợp X gồm <strong>các</strong> <strong>kim</strong> loại Fe , Al , Zn , Mg trong 

oxi sau một thời gian thu được 2,71 gam hỗn hợp Y. Hòa tan hoàn toàn Y vào 


3 

(dư), thu được 0,672 lít khí NO (sản phẩm khử duy nhất, ở 

đktc). Số mol HNO 

3 

đã phản ứng là: 

A. 0,12. B. 0,14. C. 0,16. D. 0,18. 



0, 672 

Ta có: n 

NO 

= = 0, 03(mol) 

22, 4 


m = m − m = 2,71− 2, 23 = 0, 48(gam) ⇒ n = 0,015(mol) 

O2 oxit KL O2 


0 + 3 

Fe − 3e → Fe 

x 3x 

0 + 3 

Al − 3e → Al 

y 3y 

0 + 2 

Zn − 2e → Zn 

z 2z 

0 + 2 

Mg − 2e → Mg 

t 2t 


0 −2 

O + 4e → O 

2 

0,015 0,06 

70

+ 5 + 2 

N + 3e → N 

0,09 0,03 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT electron ta có: 3x + 3y + 2z + 2t = 0,06 + 0,09 = 0,15(mol) 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> BTNT ta có: 

n = n + n = 3n + 3n + 2n + 2n + n 

HNO3 N( trong muoái) 

NO Fe(NO 3 ) 3 Al(NO 3 ) 3 Zn(NO 3 ) 2 Mg(NO 3 ) 2 NO 

⇒ n 

HNO 3 

= 0,15 + 0,03 = 0,18(mol) 


= 3x + 3y + 2z + 2t + 0 

Câu 13. Hòa tan hoàn toàn 14,6 gam hỗn hợp X gồm Al và Sn bằng dung 

dịch HCl dư, thu được 5,6 lít H 

2 

(ở đktc). Thể tích khí O 

2 

(ở đktc) cần <strong>để</strong> 

phản ứng hoàn toàn với 14,6 gam hỗn hợp X là: 


(Trích đề thi tuyển sinh Đại <strong>học</strong> khối A năm 2009) 

Ta có: nH 

= 0,25 lít 

2 


Gọi n 

Al 

= x mol; nSn 

= y mol ⇒ 27x + 119y = 14,6 (1) 

Khi cho Al, Sn phản ứng với dd HCl thì Al, Sn là chất khử, HCl là chất oxi <strong>hóa</strong>: 

Quá trình nhường e: 

Quá trình nhận e: 

Al − 3e → Al 

x 

3x 

3+ 

Sn − 2e → Sn 

y 

2y 

+ 

2H + 2e 

→ H 

2+ 

2 

0,5 0,25 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT electron, ta có: 3x + 2y = 0,5 (2) 

Từ (1) và (2) ⇒ x = y = 0,1mol 

Khi cho Al, Sn phản ứng với O 

2 

thì Al, Sn là chất khử, O 

2 

là chất oxi <strong>hóa</strong>: 

0 + 3 

Al − 3e → Al 

0,1 0,3 

71

0 + 4 

Sn − 4e → Sn 

0,1 0,4 


0 −2 

O + 4e → 2O 

z 

2 

4z 


4z = 0,7 ⇒ x = 0,175(mol) 


⇒ VCO 2 

= 0,175.22, 4 = 3,92 lít 

Câu 14. Đốt cháy hoàn toàn 7,2 gam <strong>kim</strong> loại M (có <strong>hóa</strong> trị II không thay đổi 

trong hợp chất) trong hỗn hợp khí Cl 

2 

và O 

2 

. Sau phản ứng thu được 23,0 

gam chất rắn và thể tính hỗn hợp khí đã phản ứng là 5,6 lít (ở đktc). Kim loại 

M là 


<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> định luật bảo toàn khối lượng ta có: 

5, 6 

Ta có: n 

hh khí 

= = 0, 25 mol 

22, 4 

Gọi số mol oxi và clo lần lượt là x mol và y mol 

Ta có hệ: 

A.Be. B. Cu. C. Ca. D. Mg . 

⎧x + y = 0, 25 ⎧x = 0,05 

⎨ 

⇔ ⎨ 

⎩32x + 71y = 15,8 ⎩y = 0,2 


Quá trình nhường e: 

Cl + 2e → 2Cl 

2 

0, 2 0,4 

O + 4e → 2O 

2 

0,05 0, 2 

M − ne → M 

x 

nx 


n+ 

2− 

− 

mhh 

khí 

= 23− 7,2 = 15,8 g 

72

0,6 7, 2.n 

xn = 0,6 ⇒ x = ⇒ M 

M 

= = 12n 

n 0, 6 

⇒ Cặp nghiệm phù hợp là n = 2 ; MM 

= 24 (Mg) 

→ Đáp án D 

Câu 15. Trộn 5,6 gam bột sắt với 2,4 gam bột lưu huỳnh rồi nung nóng (trong 

điều kiện không có không khí), thu được chất rắn M. Cho M tác <strong>dụng</strong> với 

lượng dư dung dịch HCl, <strong>giải</strong> phóng hỗn hợp khí X và còn lại một <strong>phần</strong> không 

tan G. Đốt cháy hoàn toàn X và G cần vừa đủ V lít khí O 

2 

(ở đktc).V có giá 

trị là: 

A.2,80. B. 3,36. C. 3,08. D. 4,48. 

Ta có: n 

Fe 

= 0,1 mol và nS 

= 0,075 mol 

Sơ đồ phản ứng 


0 

⎧ 

⎧FeS 

⎧ ⎧H2S 

0 

Fe o 

hh khí X 

4+ 

⎪ t ⎪ + HCl 2+ 

⎪ ⎨ 

+ O2 

hh ⎨ ⎯⎯→ hh M Fe dd Fe H 

0 

⎨ ⎯⎯⎯→ + 

2 

SO2 H2O 

dö 

⎨ ⎩ ⎯⎯⎯→ + 

Vöøa ñuû 

⎪ 

⎩S 

⎪S 

⎪ 

⎩ ⎩khoâng tan G:S 

Dựa vào sơ đồ và chú ý trạng thái đầu và trang thái cuối của <strong>các</strong> nguyên tố ta có: 

Chất khử là Fe và S, chất oxi <strong>hóa</strong> là oxi: 

- Quá trình nhường electron: 

0 + 2 

Fe − 2e → Fe 

0,1 0,2 

0 + 4 

S − 4e → S 

0,075 0,3 

- Quá trình nhận electron: 

0 −2 

O + 4e → 2O 

x 

2 

4x 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT electron ta có: 4x = 0,5 ⇒ x = 0,125(mol) 

lít 


73 

⇒ VO 2 

= 0,125.22, 4 = 2,8

Câu 16. Nung m gam bột Fe trong O 

2 

thu được 3 gam hỗn hợp chất rắn X. Hòa 

tan hết X trong dung dịch HNO 

3 

dư, thoát ra 0,56 lít khí NO (đktc) (sản phẩm 

khử duy nhất). Giá trị của m là: 

A. 2,22. B. 2,32. C. 2,52. D. 2,62. 




0 0 ⎧Fe 

+ 5 + 3 + 

+ O ⎪ 

2 

2 

+ H NO3 

m (gam) Fe ⎯⎯⎯→ hh X ⎨ −2 ⎯⎯⎯⎯→ Fe(NO 

3) 3 

+ (0,56lit ') N O + H2O 

⎪⎩ Fex 

Oy 

Dựa vào sơ đồ ta thấy chất khử là Fe và chất oxi <strong>hóa</strong> là O 

2 

và HNO 

3 

. 

3− 

m 

Ta có: mO 

= 3− m(gam) ⇒ n 

2 O 

= (mol) 

2 

32 

n 

NO 

0,56 

m 

= = 0, 025(mol) và n 

Fe 

= (mol) 

22, 4 

56 



0 + 3 

Fe − 3e → Fe 

m 3m 

56 56 

0 −2 

O + 4e → 2 O 

2 

3 − m 3 − m 

32 8 

+ 5 + 2 

N + 3e → N 

0,075 0,025 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT electron ta có: 3m 3 − 

= m + 0,075 ⇒ m = 2,52(gam) 

56 8 


74

3.6. Phương <strong>pháp</strong> trung bình 


- Đối với hỗn hợp bất kì ta luôn có thể biểu diễn chính qua một đại lượng tương 

đương, thay thế cho cả hỗn hợp, là đại lượng trung bình (như khối lượng mol trung 

bình, số nguyên tử trung bình, số nhóm chức trung bình, số liên kết π trung 

bình,…) 

- Điểm mấu chốt của <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> là phải xác định đúng trị số trung bình liên quan 

trực tiếp đến việc <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong>. Từ đó dựa vào dữ kiện đề <strong>bài</strong> suy ra giá trị trung 

bình <strong>để</strong> đưa ra kết luận cần thiết. 


x 

n 

∑ 

X .n 

⎧X 

i i 

i= 

1 

i 

= vôùi 

n ⎨ 

n 

i 

∑ ⎩ 

i 

i= 

1 

: laø ñaïi löôïng ñang xeùt cuûa chaát thöù i trong hoãn hôïp 

n : soá mol cuûa chaát thöù i trong hoãn hôïp 

Dĩ nhiên theo tính chất <strong>toán</strong> <strong>học</strong> ta luôn có: 

min (X ) X max (X ) 

i 

< < 

i 

vôùi ⎨ 

⎩ 

⎧min (X ): laø ñaïi löôïng nhoû nhaát trong taát caû X 

max (X ) : 

i 

i 

laø ñaïi löôïng lôùn nhaát trong taát caû X 

Do đó có thể dựa vào <strong>các</strong> trị số trung bình <strong>để</strong> đánh giá <strong>bài</strong> <strong>toán</strong>, qua đó thu gọn 

khoảng nghiệm cho <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> trở nên đơn giản hơn, thậm chí có thể trực tiếp kết luận 

nghiệm của <strong>bài</strong> <strong>toán</strong>. 


- Theo tính chất <strong>toán</strong> <strong>học</strong> luôn có: min (X 

i) < X < max (X 

i) 

. 

- Nếu <strong>các</strong> chất trong hỗn hợp có số mol bằng nhau thì trị trung bình đúng bằng trung 

bình cộng và ngược lại. 

- Nếu biết tỉ lệ mol <strong>các</strong> chất thì nên chọ số mol của chất có số mol ít nhất là 1. Từ 

đó suy ra số mol <strong>các</strong> chất còn lại 

⇒ x . 


- Xác định trị số trung bình. 

- Bài <strong>toán</strong> hỗn hợp nhiều chất có tính chất <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> tương tự nhau. 

- Xác định thành <strong>phần</strong> % số mol <strong>các</strong> chất trong hỗn hợp 2 chất. 

- Xác định 2 nguyên tố X, Y trong cùng chu kỳ hay cùng phân nhóm chính của bảng 

hệ thống tuần hoàn. 

75 

i 

i


Câu 1. Hỗn hợp A gồm 2 <strong>kim</strong> loại X, Y có <strong>hóa</strong> trị không đổi và không có 

<strong>kim</strong> loại nào <strong>hóa</strong> trị I. Lấy 7,68 gam hỗn hợp A chia thành 2 <strong>phần</strong> bằng nhau: 

- Phần 1: nung trong khí O 

2 

dư <strong>để</strong> oxi <strong>hóa</strong> hoàn toàn, thu được 6 gam hỗn 

hợp rắn B gồm 2 oxit. 

- Phần 2: hòa tan hoàn toàn trong dung dịch chứa HCl và H2SO 4 

loãng, thu 

được lít khí H 

2 

(đktc) và dung dịch C. 

Giá trị của V là: 

A. 2,352 lít. B. 4,704 lít. C. 3,024 lít. D. 1,176 


Gọi kí hiệu chung của 2 <strong>kim</strong> loại X, Y là: M; <strong>hóa</strong> trị trung bình là x ; số mol của 

hỗn hợp trong mỗi <strong>phần</strong> là: a. 


4 M + x O2 → 2 M 

2O (1) 

x 

2 M + 2x HCl → 2 MCl + x H ↑ (2) 

M + x H SO → M (SO ) + x H ↑ (3) 

2 4 2 4 x 

2 

x 

2 

7,68 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBTKL ta có: mO2 

pöù = moxit − mKL 

= 6 − = 2,16(gam) 

2 

xn ax 2,16 

⇒ = = = = ⇒ = = 

4 4 32 

M 

nO 

0,0675(mol) ax 0,0675.4 0,135(mol) 

2 

x ax 

Từ (2) và (3) ⇒ n 

H 

= .n 

2 M 

= = 0,135(mol) ⇒ VH 

= 0,135.22, 4 = 3, 024 ( lít) 

2 

2 2 


Câu 2. X và Y là hai nguyên tố halogen ở 2 chu kì liên tiếp trong bảng tuần 

hoàn. Để kết tủa hết ion X − ; Y − 

trong dung dịch chứa 4,4 gam muối natri của 

chúng cần 150 ml dung dịch AgNO 

3 

0,4M. X và Y lần lượt là: 

A. Flo, clo. B. Clo, brom. 

C. Brom, iot. D. Không xác định được. 

76


<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBTNT ta có: n = n − + n − = 0, 4.0,15 = 0,06(mol) 

3 

AgNO X Y 

Khối lượng mol trung bình của 2 muối là: 

4, 4 

M = = 73,3 

0, 06 

M X,Y 73,3 23 50,3 M 

X 

35,3(Clo) M X,Y M 

Y 

80(Brom) 

⇒ = − = ⇒ = < < = 


Câu 3. Hòa tan 2,97 gam hỗn hợp 2 muối CaCO 

3 

và BaCO 

3 

bằng dung dịch 

HCl dư thu được 0,448 lít CO 

2 

(đktc). Thành <strong>phần</strong> % về số mol CaCO3 

và 

BaCO3 

trong hỗn hợp lần lượt là: 

A. 60%; 40%. B. 50%; 50%. C. 70%; 30%. D. 30%; 70%. 



CaCO3 + 2 HCl → CaCl2 + CO2 ↑ + H2O 

BaCO3 + 2HCl → BaCl2 + CO2 + H2O 

Ta có: 

0, 448 

n 

hh 

= n 

CO 2 

= = 0, 02 (mol) 

22, 4 

Gọi x là thành <strong>phần</strong> % về số mol CaCO 

3 

trong hỗn hợp. 

⇒ (1-x) là thành <strong>phần</strong> % về số mol của BaCO 

3 

trong hỗn hợp. 

Ta có : 

2,97 

M muoái = 100x + 197(1 − x) = ⇒ x = 0,5 

0,02 

⇒ %n = % n = 50% 

CaCO3 BaCO3 


Câu 4. Hòa tan 16,8 gam hỗn hợp gồm 2 muối cacbonat và sunfat của cùng 

một <strong>kim</strong> loại kiềm vào dung dịch HCl dư, thu được 3,36 lít hỗn hợp khí 

(đktc). Kim loại kiềm là: 

A. Li. B. Na. C. K. D. Rb. 

Gọi <strong>kim</strong> loại kiềm là R. 


77


R 

2CO3 + 2 HCl → 2 RCl + CO2 ↑ + H2O 

R 

2SO3 + 2 HCl → 2 RCl + SO2 ↑ + H2O 

Dựa vào phản ứng ta có: 

3,36 

n 

hh muoái 

= n 

hh khí 

= = 0,15(mol) 

22, 4 

16,8 

⇒ M hh muoái = = 112 (gam / mol) 

0,15 

Ta có: 

2M 60 M 2M 80 16 MR 

26 R laø Na (23). 

+ < < + ⇒ < < ⇒ 


Câu 5. Hòa tan hoàn toàn 4,68 gam hỗn hợp muối cacbonat của hai <strong>kim</strong> loại A 

và B kế tiếp trong nhóm IIA và dung dịch HCl thu được 1,12 lít khí CO 

2 

(đktc). Kim loại A và B là: 

Ba. 

A. Be và Mg. B. Mg và Ca. C. Ca và Sr. D. Sr và 


Gọi M là nguyên tử khối trung bình của 2 <strong>kim</strong> loại A và B. 

Ta có: 

n 

CO 2 

1,12 

= = 0, 05(mol) 

22, 4 

MCO + 2HCl → MCl + CO ↑ + H O 

3 2 2 2 

0,05 0,05 

4, 68 

⇒ M = − 60 = 33, 6 ⇒ M 

A 

= 24 (Mg) < M = 33, 6 < M 

B 

= 40 (Ca) 

0, 05 


Câu 6. Hòa tan hoàn toàn 1,1 gam hỗn hợp gồm một <strong>kim</strong> loại kiềm X và một 

<strong>kim</strong> loại kiềm thổ Y ( MX < MY 

) trong dung dịch HCl dư, thu được 1,12 lít khí 

H 

2 

(đktc). Kim loại X là: 

A. K. B. Na. C. Rb. D. Li. 


Hướng dẫn <strong>giải</strong> : 

78

Ta có: n 

H2 

= 0,05(mol) . 



X −1e → X 

a 

a 

Y − 2e → Y 

b 

2b 

+ 

2+ 

+ 

2H + 2e → H 2 

0,1 0,05 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> ĐLBT electron ta có: a + 2b = 0,1 

a.M 

X 

+ b.M 

Y 

11 

Mặt khác ta có: a.M 

X 

+ b.M 

Y 

= 1,1 ⇒ M = = 

a + b a + b 

Ta có: 

1,1 1,1 1,1 

a + b < a + 2b ⇒ M = > = = 11 

a + b a + 2b 0,1 

⇒ Có 1 <strong>kim</strong> loại có M < 11, dựa vào đáp án chọn Li. 


Câu 7. Để hòa tan hoàn toàn 6,4 gam hỗn hợp gồm <strong>kim</strong> loại R (chỉ có <strong>hóa</strong> trị 

II) và oxit của nó cần vừa đủ 400 ml dung dịch HCl 1M. Kim loại R là: 

A. Ba. B. Ca. C. Be. D. Mg. 


R + 2 HCl → RCl2 + H2 

RO + 2HCl → RCl2 + H2O 


6, 4 

Ta có : n 

HCl 

= 0, 4.1 = 0, 4 (mol) ⇒ n 

(R ,RO) 

= 0, 2 (mol) ⇒ M = = 32 

0, 2 

⇒ M < 32 < M+ 16 ⇒ 16 < M < 32 

⇒ M = 24(Mg) 


Câu 8. Hòa tan hoàn toàn 6,645 gam hỗn hợp muối clorua của hai <strong>kim</strong> loại 

79 

kiềm thuộc hai chu kì kế tiếp nhau vào nước được dung dịch X. Cho toàn bộ 

dung dịch X tác <strong>dụng</strong> hoàn toàn với dung dịch AgNO 

3 

(dư), thu được 18,655

Ta có: nAgNO3 

18,655 

= = 0,13(mol) 

170 


Gọi M là hai <strong>kim</strong> loại kiềm. 

MCl + AgNO3 → AgCl ↓ + MNO3 

⇒ (M + 35,5).0,13 = 6,645 ⇒ M = 15,62 

Mà 2 <strong>kim</strong> loại kiềm thuộc hai chu kì kế tiếp nhau ⇒ Li (M = 7) và Na (M = 23) 


Câu 9. Cho m gam hỗn hợp bột X gồm ba <strong>kim</strong> loại Zn, Cr, Sn có số mol bằng 

nhau tác <strong>dụng</strong> hết với lượng dư HCl loãng, nóng thu được dung dịch Y và khí 

H 

2 

. Cô cạn dung dịch Y thu được 8,98 gam muối khan. Nếu cho m gam hỗn 

hợp X tác <strong>dụng</strong> hoàn toàn với O 

2 

(dư) <strong>để</strong> tạo hỗn hợp 3 oxit thì thể tích khí O 

2 

(đktc) phản ứng là: 




- Ba <strong>kim</strong> loại Zn, Cr, Sn khi tác <strong>dụng</strong> với dung dịch HCl loãng, nóng đều bị oxi <strong>hóa</strong> 

thành số oxi <strong>hóa</strong> +2 nên: Gọi R là <strong>kim</strong> loại chung cho Zn, Cr, Sn khi tác <strong>dụng</strong> với 

dung dịch HCl. 

65 + 52 + 119 236 

- Do số mol 3 <strong>kim</strong> loại bằng nhau nên: MR 

= = 

3 3 

80


Ta có: n 

RCl2 

8,98 

= = 0,06(mol) 

236 

( + 71) 

3 

R + 2HCl → RCl + H ↑ 

0,06 0,06 

2 2 

Theo phản ứng ta có: n 

R 

= n 

RCl 

= 0,06(mol) ⇒ số mol mỗi <strong>kim</strong> loại là 0,02 (mol) 

2 

- Phản ứng với oxi: 

2 Zn + O → 2 ZnO 

2 

0,02 0,01 

2Cr 

3 

+ O 

2 

→ 2Cr O 

0,02 0,015 

2 2 3 

Sn + O → SnO 

0,02 0,02 

O2 O2 

2 2 

⇒ n = 0,045(mol) ⇒ V = 1,008 lít 


Câu 10. Cho dung dịch chứa 6,03 gam hỗn hợp gồm hai muối NaX và NaY 

(X, Y là hai nguyên tố có trong tự nhiên, ở hai chu kì liên tiếp thuộc nhóm 

VIIA, số hiệu nguyên tử ZX < ZY 

) vào dung dịch AgNO 

3 

(dư), thu được 8,61 

gam kết tủa. <strong>phần</strong> trăm khối lượng của NaX trong hỗn hợp ban đầu là: 

A. 58,2%. B. 52,8%. C. 41,8%. D. 47,2%. 



Gọi NaR là công thức chung của 2 muối NaX và NaY . 

NaR + AgNO3 → AgR ↓ + NaNO3 

Cứ 1 mol NaR → 1molAgR thì ∆ m = 108 − 23 = 85(gam) 

Vậy x mol NaR → xmolAgR thì ∆ m = 8,61− 6,03 = 2,58(gam) 

taêng 

taêng 

81

2,58 6, 03 

⇒ = = ⇒ = = 

85 0, 03 

x 0, 03(mol) M NaR 201 

⇒ MR 

= 201− 23 = 178 ⇒ Không có 2 halogen nào thỏa mãn. 

Vậy X, Y lần lượt là F và Cl ; kết tủa là AgCl 

8, 61 

Ta có : n 

NaCl 

= n 

AgCl 

= = 0,06 (mol) ⇒ m 

NaCl 

= 0, 06.58,5 = 3,51(gam) 

143,5 

2,52 

⇒ m 

NaF 

= 6,03 − 3,51 = 2,52 (gam) ⇒ %NaF = .100% = 41,8% 

6, 03 


Câu 11. X là <strong>kim</strong> loại thuộc phân nhóm chính nhóm II (hay nhóm IIA). Cho 

1,7 gam hỗn hợp gồm <strong>kim</strong> loại X và Zn tác <strong>dụng</strong> với lượng dư dung dịch 

HCl, sinh ra 0,672 lít khí H 

2 

(đktc). Mặt khác, khi cho 1,9 gam X tác <strong>dụng</strong> 

với lượng dư dung dịch H2SO 4 

loãng, thì thể tích khí hiđro sinh ra chưa đến 

1,12 lít ở (đktc). Kim loại X là: 

A. Ba. B. Ca. C. Sr. D. Mg. 



Gọi R là <strong>kim</strong> loại tương đương thay cho X và Zn 

* 1,7 gam hỗn hợp X và Zn tác <strong>dụng</strong> với HCl dư: 

R + 2HCl → RCl + H ↑ 

2 2 

0,672 

0,03 = 0,03(mol) 

22,4 

1,7 

0,03 

M = 65 > M = 56,67 

⇒ M R = = 56, 67 mà 

Zn 

R 

⇒ < = 

M 

X 

M R 56,67 (1) 

* 1,9 gam X tác <strong>dụng</strong> với H2SO 4 

loãng, dư: 

X + H2SO4 → XSO4 + H2 

↑ 

Ta có : 

n 

H 2 

1,12 

= = 0, 05(mol) 

22, 4 

Theo đề <strong>bài</strong> thể tích khí hiđro sinh ra chưa đến 1,12 lít. 

⇒ n < 0,05(mol) 

H 2 

82

Theo <strong>phương</strong> trình phản ứng : 

1,9 

0,05 

n 

X 

= n 

H 

⇒ n X 

2 X 

< 0,05(mol) ⇒ M > = 38 (2) 

Từ (1) và (2) 


⇒ 38 < MX 

< 56,67 (*) ⇒ X là Ca (thỏa mãn điều kiện *) 

Câu 12. Cho m gam hỗn hợp bột Zn và Fe vào lượng dư dung dịch CuSO 

4 

. 

Sau khi kết thúc <strong>các</strong> phản ứng, lọc bỏ <strong>phần</strong> dung dịch thu được m gam bột rắn. 

Thành <strong>phần</strong> <strong>phần</strong> trăm theo khối lượng của Zn trong hỗn hợp ban đầu là: 

A. 90,27%. B. 12,67%. C. 85,30%. D. 82,20%. 



Vì <strong>các</strong> phản ứng xảy ra: cùng loại phản ứng oxi <strong>hóa</strong> – khử và hoàn toàn. 

Do đó, có thể thay hỗn hợp Zn và Fe bằng R (<strong>hóa</strong> trị 2). 

Phản ứng: 

Theo <strong>phương</strong> trình: 

R 

m 

2+ 

2+ 

R + Cu → R + Cu (*) 

m (gam) 

M 

m 

Cu 

= ⇒ = 

Cu 

= 

R M 64 

m (gam) 

Bài <strong>toán</strong> chỉ tính <strong>toán</strong> % nên ta xét hỗn hợp <strong>kim</strong> loại trong 1 mol bất kì: 

Với n 

hh 

= 1(mol) ⇒ mhh = n 

hh.R = 1.64 = 64(gam) 

Đặt n 

Zn 

= x mol ⇒ n 

Fe 

= (1 − x) mol 

mZn + mFe 

65x + 56(1 − x) 8 

Theo công thức: R = = = 64 ⇒ x = mol 

n + n 1 9 

Zn 

8 

65. 

m 65.n 

%m = 9 .100% 90, 27% 

m = = 64 

= 

Zn Zn 

Vậy: 

Zn 

hh R 


3.7. Phương <strong>pháp</strong> sơ đồ đường chéo 


Fe 

- Sử <strong>dụng</strong> trong <strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> trộn lẫn dung dịch có cùng chất tan, cùng nồng độ hoặc 

trộn lẫn <strong>các</strong> chất khí không tác <strong>dụng</strong> với nhau. 

83

- Phương <strong>pháp</strong> này thường được áp <strong>dụng</strong> cho <strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> hỗn hợp chứa 2 thành 

<strong>phần</strong> mà yêu cầu của <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> là xác định tỉ lệ giữa 2 thành <strong>phần</strong> đó. 


- Đối với nồng độ % về khối lượng: 

m 

1: C1 

C2 

− C 

m : C C1 

− C 

2 2 

C 

m C2 

− C 

m C − C 

1 

⇒ = 

2 1 

- Đối với nồng độ mol/l: 

V 

1: C1 

m 

2 

: C 

2 

V C2 

− C 

V C − C 

1 

⇒ = 

2 1 

C 

V 

2 

: C2 

1 

− C 

C 

- Đối với khối lượng riêng: 

V 

1: D1 

D2 

− D 

D 

V D − D 

V V : D− 

D1 

⇒ 

1 

= 

2 

2 

2 

1 

2 

Chú ý: 

− D 

- Chất rắn coi như dung dịch có C = 100% 

- Dung môi coi như dung dịch có C = 0% 

- Khối lượng riêng của H 2 O là D = 1 g/ml. 


Câu 1. Để điều chế được hỗn hợp 26 lít H 

2 

và CO có tỉ khối hơi đối với 

metan bằng 1,5 thì thể tích H 

2 

và CO cần lấy lần lượt là: 

A. 4 lít và 22 lít. B. 22 lít và 4 lít. 

C. 8 lít và 44 lít. D. 44 lít và 8 lít. 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> quy tắc đường chéo ta có: 

V 

H 2 

: 2 4 


24 

84 

V 

CO 

: 28 22

VH 2 

4 

⇒ = 

V 22 

CO 

Mặt khác: VH 

+ V 

2 CO 

= 26 ( lít) 

⇒ Cần 4 lít H 2 và 22 lít CO. 


Câu 2. Hỗn hợp gồm NaCl và NaBr. Cho hỗn hợp tác <strong>dụng</strong> với dung dịch 

AgNO3 dư thì tạo ra kết tủa có khối lượng bằng khối lượng của AgNO3 đã 

phản ứng. Thành <strong>phần</strong> theo khối lượng của NaCl trong hỗn hợp đầu là: 

A. 25,84%. B. 27,84%. C. 40,45%. D. 27,48%. 


NaCl + AgNO3 → AgCl ↓ + NaNO 

3 

(1) 

NaBr + AgNO3 → AgBr ↓ + NaNO 

3 

(2) 

Khối lượng kết tủa (gồm AgCl và AgBr) bằng khối lượng AgNO3, do đó khối 

lượng mol trung bình của 2 muối kết tủa: 

M = M = 170 ⇒ M = 170 − 108 = 62 

AgCl AgBr AgNO3 

Cl − − 

+ + Br 

Hay khối lượng mol trung bình của 2 muối ban đầu là : M NaCl + NaBr = 23 + 62 = 85 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> đường chéo ta có: 

M 

NaBr 

: 103 26,5 

85 

M 

NaCl 

: 58,5 18 

m 18.58,5 

.100% 27,84% 

m + m 26,5.103 + 18.58,5 

NaCl 

⇒ = = 

NaBr 

NaCl 


Câu 3. Cho hỗn hợp gồm N 2 , H 2 và NH 3 có tỉ khối đối với H 2 là 8. Dẫn hỗn 

hợp đi qua dung dịch H 2 SO 4 đặc dư thì thể tích khí còn lại một nửa. Thành 

<strong>phần</strong> % theo thể tích của mỗi khí trong hỗn hợp lần lượt là: 

A. 25%, 25%, 50%. B. 50%, 25%, 25%. 

C. 25%, 50%, 25%. 

85 

D. 35%, 15%, 50%.


Khi đi qua dung dịch H 2 SO 4 đặc, dư toàn bộ NH 3 bị hấp thụ, do đó thành <strong>phần</strong> % 

theo thể tích của NH 3 là 50%. 

<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> đường chéo với Mhh ban ñaàu = 8.2 = 16 

NH : 17 16 − M 

N 

3 

16 

+ H : M 

1 

2 2 

16 − M 1 

⇒ = ⇒ M = 15 

1 1 

M = 15là khối lượng mol trung bình của hỗn hợp N 

2 

và H 

2 

. Tiếp tục áp <strong>dụng</strong> 

<strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> đường chéo ta có: 

N 

2 

: 28 13 

15 

H 

2 

: 2 13 

VN 

1 

2 

⇒ = ⇒ %V 

N 

= %V 

2 H 

= 25% 

2 

V 1 

H2 


Câu 4. Hòa tan 3,164 gam hỗn hợp 2 muối CaCO 

3 

và BaCO 

3 

bằng dung dịch 

HCl dư, thu được 448 ml khí CO 

2 

(đktc). Thành <strong>phần</strong> % số mol của BaCO 

3 

trong hỗn hợp là: 

A. 50%. B. 55%. C. 60%. D. 65%. 


0, 448 3,164 

Ta có: n 

CO 

= = 0, 02 (mol) ⇒ M (BaCO 3 ,CaCO 3 ) = = 158, 2 

2 

22, 4 0, 02 


CaCO 

3 

(x):100 38,8 

158,2 

BaCO 

3 

(y):197 58,2 

86

x 38,8 58, 2 

⇒ = ⇒ %n 

BaCO 3 

= .100% = 60% 

y 58, 2 58, 2 + 38,8 


Câu 5. Hòa tan 4,59 gam Al bằng dung dịch HNO 

3 

thu được hỗn hợp khí NO 

và N2O có tỉ khối hơi đối với hiđro bằng 16,75. Thể tích NO và N2O (đktc) 

thu được là: 

A. 2,24 lít và 6,72 lít. B. 2,016 lít và 0,672 lít. 

C. 0,672 lít và 2,016 lít. D. 1,972 lít và 0,448 lít. 


<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> bảo toàn electron ta có: 

⇒ 3x + 8y = 0,51 (1) 

Mặt khác: 

0 + 3 

Al − 3e → Al 

4,59 

= 0,17 0,51 

27 

+ 5 + 2 

N + 3e → N(NO) 

3x 

x 

+ 5 + 1 

N + 8e → 2N(N O) 

8y 

Mhh 

= 2.16,75 = 33,5 

2y 


2 

NO(x):30 10,5 

33,5 

N2O(y):44 3,5 

x 10,5 3 

⇒ = = 

y 3,5 1 

(2) 

Từ (1) và (2) ta có hệ : 

⎧3x + 8y = 0,51 ⎧x = 0,09 ⎧⎪ 

V 

⎨ ⇒ ⎨ ⇒ ⎨ 

⎩x = 3y ⎩y = 0,03 ⎪⎩ 

V 

NO 

N2O 

= 2,016(lit ') 

= 0,672(lit ') 


Câu 6. Hấp thụ hoàn toàn 2,24 lít SO 

2 

(đktc) vào bình đựng 300 ml dung dịch 

NaOH 0,5M. Cô cạn dung dịch ở áp suất 87 thấp thì thu được m gam chất rắn. Giá 

trị của m là: 

A. 1,15 gam. B. 11,5 gam. C. 15,1 gam. D. 1,51 gam.

Ta có: 

n 

SO 2 

2, 24 

= = 0,1(mol) 

22, 4 


n 

NaOH 

= 0,5.0,3 = 0,15(mol) 

n 

NaOH 

0,15 

⇒ 1 < = = 1,5 < 2 ⇒ Tạo 2 muối NaHSO 

3 

và Na 

2SO 

3 

n 0,1 

SO2 


NaHSO 

3(x) :1 0,5 

n = 1,5 

Na 

2SO 3 

(y) :2 0,5 

x 

⇒ = 1 

y 

Như vậy, x = y mà x + y = nSO 

= 0,1(mol) 

2 

⇒ x = y = 0,05(mol) 

⇒ mmuoái 

= 0,05.84 + 0,05.126 = 11,5(gam) 


Câu 7. Hỗn hợp X gồm N 

2 

và H 

2 

có tỉ khối so với He bằng 1,8. Đun nóng 

X một thời gian trong bình kín (có bột Fe làm xúc tác), thu được hỗn hợp khí 

Y có tỉ khối so với He bằng 2. Hiệu suất của phản ứng tổng hợp NH 

3 

là: 

A. 50%. B. 36%. C. 40%. D. 25%. 


Ta có: M X = 1,8.4 = 7, 2 ; M Y = 2.4 = 8 

Sử <strong>dụng</strong> sơ đồ đường chéo ta có: 


N 

2 

:28 5,2 

7,2 

H 

2 

:2 20,8 

88

n 

N 5,2 1 

2 

⇒ = = 

n 20,8 4 

H2 

⇒ Giả sử ban đầu có 1 mol N 

2 

và 4 mol H 

2 

⇒ m = m + m = 1.28 + 4.2 = 36 gam 

hh X N2 H2 


m = m ⇒ 36 = n .M ⇒ 36 = n .8 ⇒ n = 4,5mol 

X Y Y Y 

Y Y 

Phản ứng: 

o 

t 

N + 3H ←⎯⎯ ⎯⎯→ 2 NH 

2 2 3 

Dựa vào phản ứng ta có: 

1 mol N 

2 

phản ứng thì sau phản ứng số mol hỗn hợp giảm 4− 2= 

2mol 

Vậy x mol N 

2 

phản ứng thì sau phản ứng số mol hỗn hợp giảm 5− 4,5= 

0,5mol 

0,5 0, 25 

⇒ x = = 0, 25mol ⇒ H = .100% = 25% 

2 1 


Câu 8: Nhiệt phân 4,385 gam hỗn hợp X gồm KClO 

3 

và KMnO 

4 

, thu được 

O 

2 

và m gam chất rắn gồm K2MnO 4 

, MnO 

2 

và KCl. Toàn bộ lượng O 

2 

tác 

<strong>dụng</strong> hết với cacbon nóng đỏ, thu được 0,896 lit hỗ hợp khí Y (đktc) có tỉ 

khối so với H 

2 

là 16. Thành <strong>phần</strong> % theo khối lượng của KMnO 

4 

trong X là: 

A. 62,76%. B. 74,92%. C. 72,06%. D. 27,94%. 

(Trích đề thi tuyển sinh Đại <strong>học</strong> khối B năm 2011) 

3 

KClO KCl O 2 

o 

t 

3 

⎯⎯→ + 

2 

a 1,5a 


89

o 

t 

4 

⎯⎯→ 

2 4 

+ 

2 

+ O2 

2KMnO K MnO MnO 

2C + O2 

→ 2CO 

( 1 ) 

0,015 0,03 

0, 5b 

C + O2 → CO2 

( 2 ) 

0,01 0,01 

Ta có: 

MY 

= 16.2 = 32 ; n 

Y 

= 0,04 mol. 

CO(x mol):28 12 

32 

x 12 3 

⇒ = = 

y 4 1 

CO 

2(y mol) :44 4 

n 

0,03(mol) 

⇒ 

CO 

= và n 

CO2 

= 0,01(mol) 

∑ 

Theo ptpứ (1) và (2) ta có: n 

O 

= 0,015 + 0,01 = 0,025(mol) 

2 

⎧1,5a + 0,5a = 0,025 ⎧a = 0,01 

Ta có hệ: ⎨ 

⇒ ⎨ 

⎩122,5a + 158a = 4,385 ⎩b = 0,02 

122,5.0,01 

⇒ %m 

KMnO 4 

= .100% = 72, 06% 

4,385 


Câu 9. Hỗn hợp X gồm O 

2 

và O 

3 

có tỉ khối so với H 

2 

là 22. Hỗn hợp khí Y 

gồm metylamin và etylamin có tỉ khối so với H 

2 

là 17,833. Để đốt chất hoàn 

toàn V 1 lít Y cần vừa đủ V 2 lít X (biết sản phẩm cháy gồm CO 

2 

, H2O và N 

2 

, 

<strong>các</strong> chất khí kho đo ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất). Tỉ lệ V 1 : V 2 là: 

A. 3 : 5. B. 5 : 3. C. 2 : 1. D. 1 : 2. 

(Trích đề thi tuyển sinh Đại <strong>học</strong> khối B năm 2011) 

Ta có: 

MX 

= 22.2 = 44 

Sử <strong>dụng</strong> sơ đồ đường chéo ta có: 

O 

2(x mol) :32 4 

44 


90 

O 

3(y mol) :48 12

x 4 1 

⇒ = = 

y 12 3 

⇒ n 

O 

= 0, 25V 

2 

2 

(mol) và n 

O 

= 

3 

2 


3 

2 2 

0,75V (mol) 

O2 

→ 2O ⎫ 

0,25V2 0,5V ⎪⎪ 

2 

⎬ ⇒ ∑ nO = 2,75V 

2 

(mol) 

O → 3O ⎪ 

⎪⎭ 

0,75V 2, 25V 

Gọi CTTQ của 2 amin no đơn chức là C H N 

n 2n + 3 

Ta có: 

4 

= = ⇒ + = ⇒ = 

3 

MY 

17,833.2 35,666 14n 17 35,666 n 

Ptpứ: 

⎛ 6n + 3 ⎞ ⎛ 2n + 3 ⎞ 1 

C H N + O nCO H O N 

n 2n + 3 ⎜ ⎟ → + ⎜ ⎟ + 

⎝ 2 ⎠ ⎝ 2 ⎠ 2 

V 5,5V 

1 1 

2 2 2 

V1 

2,75 1 

Ta có: 2,75V2 = 5,5V1 

⇒ = = 

V 5,5 2 


2 

CHƯƠNG 4. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 

4.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm 

- Kiểm tra hiệu quả của việc lựa chọn và sử <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> 

<strong>để</strong><strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> ở trường phổ thông. 

- Tìm ra những khó khăn mà <strong>học</strong> sinh thường gặp với <strong>các</strong> vấn đề liên quan đến <strong>phần</strong> 

kiểm tra trắc nghiệm khách quan, từ đó đưa ra <strong>giải</strong> <strong>pháp</strong> tích cực nhằm hạn chế 

những khó khăn đó thông qua quá trình dạy <strong>học</strong>. 

- Đánh giá chất lượng nội dung đề tài. 

4.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm 

- Thăm dò ý kiến HS về việc sử <strong>dụng</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 

về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> trong chương trình <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> phổ thông nâng cao. 

91

4.3. Đối tượng thực nghiệm sư phạm 

Được sự giúp đỡ của giáo sinh thực tập chúng tôi đã tiến hành thực nhiệm sư 

phạm tại trường THPT TH Cao Nguyên vào <strong>học</strong> kì II năm <strong>học</strong> 2014 – 2015. Chúng 

tôi đã lựa chọn những ng <strong>học</strong> sinh ở cả lớp chọn và lớp bình thường của trường. Cụ 

thể: 

- Khối lớp 10 : Chọn lớp 10 A 1 . 

- Khối lớp 11 : Chọn lớp 11 A 1 và 11 A 5 . 

4.4. Tiến hành thực nghiệm sư phạm 

- Trong thời gian thực tập từ ngày 02/03/2015 đến 18/04/2015 em đã ã tiến hành thực 

nghiệm sư phạm tại trường THPT TH Cao Nguyên – Buôn Ma Thuột – Đắk Lắk. 

Cùng với sự giúp đỡ nhiệt tình của Cô Vũ Thu Trang cùng <strong>các</strong> giáo sinh trong việc 

tiến hành thực nghiệm sư phạm ở <strong>các</strong> lớp. 

- Tiến hành thăm dò ý kiến GV và HS. 

- Kết quả được xử lí theo lí thuyết thống kê <strong>toán</strong> <strong>học</strong> 

4.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm 

4.5.1. Kết quả thăm dò ý kiến đối với <strong>học</strong> sinh 

Tổng số <strong>phi</strong>ếu điều u tra: 116 <strong>phi</strong>ếu. 

Bảng 4.1. Cảm nhận của <strong>học</strong> sinh THPT về môn Hóa <strong>học</strong>. 

Số HS 

Rất khó 12 

Khó 35 

Bình thường 64 

% HS 

10,43 

30,17 

55,17 

Hình 4.1. Cảm nhận của <strong>học</strong> 

sinh THPT về môn Hóa <strong>học</strong>. 

[PERCENT 

AGE] 

[PERCENT 

AGE] 

[PERCENT 

AGE] 

[PERCENT 

AGE] 

Dễ 5 

4,23 

Rất khó Khó Bình thường 

Dễ 

Bảng 4.2. Nhận định của HS về việc áp <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong> 

<strong>bài</strong> tập <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong>. 

92

Số HS 

Rất khó 34 

% HS 

29,31 

Bình 

thường 

35% 

Dễ 

0% 

Rất khó 

29% 

Khó 42 

Bình thường 40 

Dễ 0 

36,21 

34,48 

Khó 

36% 

Hình 4.2. Nhận địnhcủa a HS về việc 

áp <strong>dụng</strong><strong>các</strong> pp <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong><strong>để</strong> <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> 

<strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong>. 

Bảng 4.3. Các <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> mà HS biết 

Các <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> i <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 

Số HS 

Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn khối lượng 94 

Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn nguyên tố 87 

Phương <strong>pháp</strong> tăng giảm khối lượng 79 

Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn điện tích 74 

Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn electron 105 

% HS 

81,03 

75 

68,10 

63,79 

91,52 


82 

70,69 

Phương <strong>pháp</strong> sơ đồ đường chéo 68 

58,62 

Các <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> khác 

9 

7,76 

93

Hình 4.3. Các <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> mà HS 

biết 

100 

90 

80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

Phương 

<strong>pháp</strong> bảo 

toàn khối 

lượng 

Phương 


toàn 

nguyên tố 

Phương 

<strong>pháp</strong> tăng 

giảm khối 

lượng 

Phương 


toàn điện 

tích 

Phương 


toàn 

electron 

Phương 

<strong>pháp</strong> 

trung bình 

Phương 

<strong>pháp</strong> sơ 

đồ đường 

chéo 

Các 

<strong>phương</strong> 

<strong>pháp</strong> khác 

Bảng 4.4. Các <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> mà HS sử <strong>dụng</strong> 

Các <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> i <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 

Số HS 

% HS 

Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn khối lượng 67 

Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn nguyên tố 58 

Phương <strong>pháp</strong> tăng giảm khối lượng 34 

Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn điện tích 26 

Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn electron 72 

57,76 

50,00 

29,31 

22,41 

62,07 


37 

31,90 

Phương <strong>pháp</strong> sơ đồ đường chéo 28 

24,14 


6 

5,17 

94

Hình 4.4. Các <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> về ề <strong>phi</strong> 

<strong>kim</strong> mà HS sử <strong>dụng</strong> 

[VALUE] 

% 

[VALUE],00 % 

[VALUE] % 

[VALUE] % 

[VALUE] % 

[VALUE] % 

[VALUE] % 

[VALUE]% 

Bảng 4.5. HS được biết <strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> sử <strong>dụng</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> 

<strong>giải</strong> thông qua. 

Số ố HS 

Giáo viên 62 

Bạn bè 13 

Sách giáo khoa 33 

Hình thức khác 8 

% HS 

53,45 

11,21 

28,45 

6,90 

[PERCENT 

AGE] 

[PERCENT 

AGE] 

[PERCENT 

AGE] 

[PERCENT 

AGE] 

Giáo viên 

Bạn bè 

Sách giáo 

khoa 

Hình thức 

khác 

Hình 4.5. HS được biết <strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> 

về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> sử <strong>dụng</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> 

<strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong> i thông qua. 

Bảng 4.6. Những khó khăn HS thường gặp khi vận <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> 

<strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong> i <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong>. 

Số ố HS 

% HS 

Cách tính <strong>toán</strong> đại lượng(mol, nồng độ, khốilượng,..) 18 15,52 

Chưa tìm được quan hệ ệ giữa giả thiết và kết luận 58 50,00 

Chưa nắm được hay chưa vận <strong>dụng</strong> được <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>các</strong> 

dạng<strong>toán</strong> 

Các ý kiến khác 

75 64,66 

38 32,76 

95

Hình 4.6. Những khó khăn HS thường gặp khi vận <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> 

<strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong>. 

[VALUE] % 

[VALUE],00 % 

[VALUE] % 

[VALUE] % 

Cách tính <strong>toán</strong> đại 

lượng (mol, nồng 

độ, khối lượng,…) 

Chưa tìm được quan 

hệ ệ giữa giả thiết và kết 

luận 

Chưa nắm được hay 

chưa vận <strong>dụng</strong> được 

<strong>các</strong> dạng <strong>toán</strong> 


Bảng 4.7. Nhận định của HS về việc <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> trong giờ <strong>học</strong> chính ở 

trường THPT. 

Số ố HS 

Thường xuyên 32 

Không thường 

xuyên 

65 

Ít khi 11 

Chưa bao giờ 8 

% HS 

27,59 

56,03 

9,48 

6,90 

Thường xuyên 

Không thường xuyên 

Ít khi 

Chưa bao giờ 

9% 7% 

28% 

56% 

Bảng 4.7. Nhận định của HS về việc 

<strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> trong giờ <strong>học</strong> 

chính ở trường THPT. 

Bảng 4.8. Mức độ cần thiết của việc sử <strong>dụng</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> i <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> 

<strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> trong chương trình <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> phổ thông. 

Số HS 

% HS 

Rất cần thiết 37 

31,90 

Cần thiết 55 

47,41 

Ít cần 24 

20,69 

96

Không cần 0 

0 

Rất cần thiết Cần thiết Ít cần 

Không cần 

Ít cần 

21% 

Rất cần 

thiết 

32% 

Cần thiết 

47% 

Không 

cần 

0% 

Hình 4.8. Mức độ cần thiết của 

việc sử <strong>dụng</strong> pp <strong>giải</strong> i <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> 

<strong>giải</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> về ề <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> 

Bảng 4.9. Mức độ tham khảo tài liệu về sử <strong>dụng</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong> 

<strong>bài</strong> <strong>toán</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong>. 

Số HS 

Thường xuyên 53 


26 

xuyên 

Ít khi 16 

Chưa bao giờ 21 

% HS 

45,69 

22,41 

13,79 

18,11 

[PERCENT 

AGE] 

[PERCENT 

AGE] 

[PERCENT 

AGE] 

[PERCENT 

AGE] 



xuyên 

Ít khi 


Bảng 4.9. Mức độ tham khảo tài 

liệu về sử <strong>dụng</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> 

<strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> về ề <strong>phi</strong> <strong>kim</strong>. 

4.5.2. Kết quả thăm dò ý kiến giáo viên 

Thực nghiệm đối i với giáo viên – đối tượng phỏng vấn: Các thầy cô giáo bộ 

môn <strong>hóa</strong> trường THPT Thực Hành cao nguyên, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk 

Lắk. 

Trong quá trình phỏng vấn giáo viên xoay quanh về vấn đề 

“<strong>Áp</strong> <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> 

<strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> i <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> <strong>phần</strong> <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> trong chương trình 

<strong>hóa</strong> <strong>học</strong> phổ thông nang cao” đã có những ý kiến như sau : 

- Cô Nguyễn Thị Danh trưởng bộ môn <strong>hóa</strong> trường THPT Thực Hành Cao Nguyên 

cho biết: Để <strong>học</strong> sinh nắm bắt được <strong>các</strong> dạng <strong>bài</strong> tập, từ đó biết <strong>các</strong>h lựa chọn 

<strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> phù hợp trước hết cần hệ thống <strong>hóa</strong> toàn bộ lí thuyết liên quan 

đến <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong>. Trong quá trình hệ thống <strong>hóa</strong> lý thuyết cần lưu ý 

97

<strong>các</strong> vấn đề quan trong hay được đề cập trong <strong>bài</strong> tập, nhắm khắc sâu những kiếm 

thức mà <strong>học</strong> sinh cần phải nắm. Khi nắm được <strong>phần</strong> lí thuyết một <strong>các</strong>h đầy đủ và 

hiểu rõ bản chất của nó thì việc <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập đối với <strong>học</strong> sinh sẽ dễ dàng hơn. Bên 

cạnh đó việc cung cấp <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> cho <strong>học</strong> 

sinh, mỗi <strong>phương</strong> <strong>nhanh</strong> cần đưa ra ví dụ cụ thể. 

- Thầy Trần Đình Tráng cho biết: Muốn sử <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> 

<strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> những <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> trắc nghiệm khách về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> quan trong chương 

trình <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> phổ thông với nhiều dạng <strong>bài</strong> tập thì phải dựa trên cơ sở lí thuyết của 

nó. Vì vậy, phải xuất phát từ lí thuyết mới xây dựng được <strong>bài</strong> tập có liên quan đến 

việc sử <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> trong <strong>hóa</strong> <strong>học</strong>, việc hệ thống lí thuyết phải 

xúc tích, ngắn gọn chỉ cần nêu bật <strong>các</strong> vấn đề có liên quan đến <strong>bài</strong> tập, không nên 

quá nhiều lí thuyết <strong>học</strong> sinh sẽ khó <strong>học</strong> và khó nhớ. Lựa chọn <strong>bài</strong> tập phải tiêu biểu, 

dựa trên những tính chất quan trọng <strong>để</strong> xây dựng <strong>bài</strong> tập, <strong>bài</strong> tập phải bám sát trình 

độ <strong>học</strong>, nắm bắt <strong>bài</strong> của <strong>học</strong> sinh. 

- Cô Vũ Thu Trang cho biết: Nên cho <strong>học</strong> sinh làm <strong>các</strong> <strong>bài</strong> tập ở dạng thực hiện sau 

<strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>học</strong> mà có thể áp <strong>dụng</strong> được <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> vừa củng cố về 

mặt tính chất <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> vừa rèn luyện kĩ năm sử <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập 

<strong>hóa</strong> <strong>học</strong> cơ bản cho <strong>học</strong> sinh. 

4.6. Phân tích kết quả thực nghệm sư phạm 

Thông qua <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> điều tra thực tế và thu thập thông tin về việc <strong>học</strong> và sử 

<strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> trong chương 

trình <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> lớp 10, 11 ở trường THPT Cao Nguyên, chúng tôi nhận thấy rằng: 

- Cảm nhận của HS về <strong>học</strong> môn Hóa <strong>học</strong> thì đa số ở ở mức trung bình (bình 

thường: 55,17%; dễ: 4,23% và rất khó: 10,43%; khó: 30,17%). Nguyên nhân HS 

thấy môn <strong>hóa</strong> khó chủ yếu là do <strong>các</strong> em bị hổng kiến thức từ lớp dưới và chưa nắm 

bắt được <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>học</strong> phù hợp, một số em cho rằng kiến thức môn Hóa trừu 

tượng, <strong>bài</strong> tập môn Hóa <strong>học</strong> khó. 

- Về việc áp <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong>, đa 

số <strong>các</strong> em nhận định rất khó và khó (∑65,52%). Do nội dung <strong>bài</strong> <strong>học</strong> trên lớp dài, 

không có thời gian <strong>để</strong> làm nhiều <strong>bài</strong> tập về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong>. Do đó, HS khó nắm bắt được kiến 

thức cơ bản về <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong>, dễ nhầm lẫn trong quá trình làm <strong>bài</strong> tập. 

98

- Về <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> thì HS được biết hầu hết <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> đó. Tuy 

nhiên vận <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> đó <strong>để</strong> <strong>giải</strong> <strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> thì chủ yếu ở 3 

<strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> là bảo toàn khối lượng (57,76%), bảo toàn nguyên tố (50,00%) và bảo 

toàn electron (62,07%) chứ không kết hợp vận <strong>dụng</strong> linh hoạt <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> 

khác. 

- Hầu hết HS nhận định gặp khó khăn khi áp <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> 

<strong>giải</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> là do chưa nắm bắt hay vận <strong>dụng</strong> được <strong>các</strong> <strong>phương</strong> 

<strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>các</strong> dạng <strong>toán</strong>, chưa tìm ra mối quan hệ giữa giả thiết và kết luận. 

- Thực tế, việc <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập trong <strong>các</strong> giờ <strong>học</strong> chính là không thường xuyên (56,03%), 

mức độ tham khảo tài liệu của HS còn ít, thậm chí có em chưa từng thamkhảo thêm tài 

liệu, do đó nhu cầu tăng thêm thời gian <strong>học</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> 

là rất cần thiết. 

KẾT LUẬN 

- Qua k<strong>hóa</strong> luận này, tôi đã được tìm hiểu sâu hơn về kiến thức lý thuyết cũng 

như <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong>trong chương trình 

<strong>hóa</strong> <strong>học</strong> phổ thông nâng cao. Từ đó, tôi rút ra được một số nhận xét sau: 

- Bài tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> có nội dung liên quan đến <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> rất đa dạng, mỗi <strong>bài</strong> có thể 

<strong>giải</strong> theo nhiều <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> khác nhau, mỗi <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> có ưu nhược điểm riêng. 

Vì vậy việc nắm vững <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> có thể lựa chọn được <strong>phương</strong> 

<strong>pháp</strong> thích hợp khi <strong>giải</strong> <strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> đối với HS là rất quan trọng và cần thiết. 

- Qua thực nghiệm sư phạm ở trường THPT cùng với <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> điều tra 

thực tế, thu thập và xử lí thông tin bằng xác suất thống kê có thể tìm ra những khó 

khăn của <strong>học</strong> sinh khi <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong>; rút ra sự cần thiết của việc 

đưa ra <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> trong <strong>các</strong> tiết giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng 

dạy và <strong>học</strong>. 

- Điểm mới của đề tài: Hệ thống <strong>hóa</strong> được lý thuyết về <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong>, phân 

loại <strong>các</strong> dạng <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> và đưa ra <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> phù hợp cho từng dạng <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> 

về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> trong chương trình THPT. 

- Những vấn đề chưa thực hiện được: Do điều kiện và giới hạn của đề tài nên 

việc thực nghiệm sư phạm vào giảng dạy chưa có điều kiện <strong>để</strong> thực hiện. 

99

TÀI LIỆU THAM KHẢO 

1. Bộ Giáo Dục Và Đào Tạo (2011).Sách giáo khoa hoá <strong>học</strong> lớp 10, 11 cơ bản và 

nâng cao,NXB Giáo Dục. 

2. Bộ Giáo Dục Và Đào Tạo (2011).Sách <strong>bài</strong> tập hoá <strong>học</strong> lớp 10, 11 cơ bản và nâng 

cao,NXB Giáo Dục. 

3. Bộ Giáo Dục Và Đào Tạo.Đề thi tuyển sinh đại <strong>học</strong> môn Hóa từ năm 2002 – 

2014, NXB Giáo dục. 

4. Dương Hoàng Giang (2013).Hỗ trợ kiến thức <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> chung <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>bài</strong> 

tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 11,NXB Đại Học Quốc Gia Hà Nội. 

5. Đỗ Xuân Hưng (2012).Phương <strong>pháp</strong> mới <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>bài</strong> tập trắc nghiệm <strong>hóa</strong> vô 

cơ, NXB Đại <strong>học</strong> Quốc Gia Hà Nội. 

6. Đỗ Xuân Hưng (2013).Giải <strong>nhanh</strong> những vấn đề thường gặp luyện thi đại <strong>học</strong> 

cao đẳng môn <strong>hóa</strong> <strong>học</strong>, NXB Đại Học Quốc Gia Hà Nội. 

7. Quách Văn Long – Hoàng Thị Thúy Hương (2012).Phân loại và <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> 

<strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>bài</strong> tập hoá <strong>học</strong> 10,NXB Đại <strong>học</strong> Quốc gia Hà Nội. 

8. Phạm Sỹ Lựu (2012).Bài tập và <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> lớp 10, NXB Đại <strong>học</strong> 

Quốc gia Hà Nội. 

9. Nguyễn Thị Ngà – Phạm Thị Thu Hường – Vũ Anh Tuấn (2011).Phi <strong>kim</strong>,NXB 

Giáo Dục Việt Nam. 

10. Cù Thanh Toàn (2010).Luyện kĩ năng <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>bài</strong> tập hoá <strong>học</strong> 10,NXB Đại 

Học Quốc Gia Hà Nội. 

100

11. Nguyễn Xuân Trường –Quách Văn Long –Hoàng Thị Thúy Hương(2014).Kĩ 

năng <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> hay và khó <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 11,NXB Đại Học Quốc Gia Hà Nội. 

PHỤ LỤC 

PHIẾU THĂM DÒ Ý KIẾN HỌC SINH 

Câu 1: Với em môn Hóa <strong>học</strong> là môn như thế nào ? 

Rất khó Khó Bình thường Dễ 

Câu 2: Việc áp <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong> <strong>các</strong> <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> 

<strong>phần</strong> <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> với em rasao? 

Rất khó Khó Bình thường Dễ 

Câu 3: Em vui lòng đánh dấu ( X ) vào <strong>các</strong> mục về <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập 

<strong>hóa</strong> <strong>học</strong> mà em đã biết 

Các <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> Dấu ( X ) 

Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn khối lượng 

Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn nguyên tố 


Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn điện tích 

Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn electron 


Phương <strong>pháp</strong> sơ đồ đường chéo 


Câu 4: Em vui lòng đánh dấu ( X) 

vào <strong>các</strong> mục về <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>bài</strong> 

<strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> <strong>phần</strong> <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> màem đã sử <strong>dụng</strong> nhất khi <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập. 

Các <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> Dấu ( X ) 

Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn khối lượng 

Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn nguyên tố 

101


Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn điện tích 

Phương <strong>pháp</strong> bảo toàn electron 


Phương <strong>pháp</strong> sơ đồ đường chéo 


Câu 5: Em được biết <strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> về <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> sử <strong>dụng</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> 

<strong>để</strong> <strong>giải</strong> thông qua : 

Giáo viên Bạn bè Sách giáo khoa Hình thức khác 

Câu 6: Em vui lòng điền dấu ( X) 

vào <strong>các</strong> mục những khó khăn em thường gặp 

khi vận<strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>nhanh</strong> vào <strong>giải</strong> <strong>các</strong> <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>phần</strong> <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> ( Có 

thể lựa chọn nhiều đáp án). 

Dấu ( X ) 

Cách tính <strong>toán</strong> đại lượng ( mol, nồng độ, khối lượng, …) 

Chưa tìm được quan hệ giữa giả thiết và kết luận 

Chưa nắm được hay chưa vận <strong>dụng</strong> được <strong>các</strong> dạng <strong>toán</strong> 


Câu 7: Em hãy cho biết việc <strong>giải</strong> <strong>bài</strong> tập trong <strong>các</strong> giờ <strong>học</strong> chính ở trường là : 


Ít khi 



Câu 8: Theo em mức độ cần thiết của việc sử <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> <strong>giải</strong> 

<strong>nhanh</strong> <strong>để</strong> <strong>giải</strong>những <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> <strong>phần</strong> <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> trong chương trình <strong>hóa</strong> 

<strong>học</strong> phổ thông là: 

Rất cần thiết Cần thiết Ít cần Không cần 

Câu 9: Em hãy cho biết việc tham khảo tài liệu về sử <strong>dụng</strong> <strong>các</strong> <strong>phương</strong> <strong>pháp</strong> 

<strong>giải</strong> <strong>nhanh</strong> <strong>để</strong><strong>giải</strong> những <strong>bài</strong> <strong>toán</strong> <strong>hóa</strong> <strong>học</strong> <strong>phần</strong> <strong>phi</strong> <strong>kim</strong> trong chương trình 

<strong>hóa</strong> <strong>học</strong> phổ thônglà: 


Ít khi 



Xin chân thành cảm ơn! 

102

103

Áp dụng các phương pháp giải nhanh để giải bài toán hóa học phần phi kim trong chương trìnhhóa học Trung học phổ thông - Nâng cao

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?