Phân tích và đánh giá CLN giếng khu vực xã Sơn Trạch - Bố Trạch - Quảng Bình

1 

LỜI CAM ĐOAN 

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. 

Các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, 

được các đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố 

trong bất kỳ một công trình nào khác. 

Trần Xuân Tuấn

2 

LỜI CẢM ƠN 

Tôi xin chân thành cảm ơn Thầy PGS. TS. Nguyễn Văn Hợp và 

TS. Nguyễn Hải Phong đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành 

luận văn này. 

Xin chân thành cám ơn các thầy cô giáo khoa Hoá học - trường 

Đại học Khoa học – Đại học Huế đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và 

đóng góp nhiều ý kiến quý báu cho tôi trong suốt thời gian học tập 

cũng như thực hiện luận văn. 

Xin chân thành cám ơn các bạn bè và người thân đã giúp đỡ và 

động viên tôi hoàn thành luận văn. Cám ơn các bạn lớp Cao học Hóa 

học (2009 – 2011). 

Huế, tháng 10 năm 2011 

Trần Xuân Tuấn

3 

MỤC LỤC 

Trang 

MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 

Chương 1. TỔNG QUAN .................................................................................... 3 

1.1. Nhu cầu nước và chất lượng nước .......................................................... 3 

1.2. Các nguồn ô nhiễm nước ........................................................................ 4 

1.2.1. Ô nhiễm nước do tự nhiên [14] ..................................................... 4 

1.2.2. Ô nhiễm nước do nhân tạo [14]..................................................... 4 

1.3. Các thông số chất lượng nước và đánh giá .............................................. 5 

1.4. Giới thiệu về chỉ số chất lượng nước .................................................. 6 

1.4.1. Khái niệm về WQI ........................................................................ 6 

1.4.2. Ưu điểm và hạn chế của WQI ....................................................... 7 

1.4.3. Tính toán WQI và đánh giá CLN qua WQI ................................... 8 

1.4.3.1. Phương pháp chung để xây dựng một mô hình tính WQI ..... 8 

1.4.3.2. Đánh giá chất lượng nước theo WQI .................................... 11 

1.4.4. Tính toán WQI và đánh giá CLN .................................................. 11 

1.5. Sơ lược về xã Sơn Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình .................. 14 

Chương 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................ 16 

2.1. Nội dung nghiên cứu .............................................................................. 16 

2.2. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 16 

2.2.1. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 16 

2.2.2. Chuẩn bị mẫu ................................................................................ 16 

2.2.3. Phương pháp đo/phân tích các thông số CLN ................................ 18 

2.2.4. Phương pháp xử lý số liệu thực nghiệm......................................... 20 

2.2.5. Phương pháp đánh giá chất lượng nước ......................................... 20 

Chương 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ............................................................ 21 

3.1. Kiểm soát chất lượng các phương pháp phân tích ................................... 21

4 

3.1.1. Độ đúng ........................................................................................ 21 

3.1.2. Độ lặp lại ...................................................................................... 22 

3.2. Đánh giá CLN giếng xã Sơn Trạch ......................................................... 23 

3.2.1. pH ................................................................................................. 23 

3.2.2. Độ cứng (tính theo CaCO 3 ) ........................................................... 25 

3.2.3. Tổng chất rắn hòa tan .................................................................... 28 

3.2.4. Nhu cầu oxy hóa học (phép đo pemanganat) ................................. 30 

3.2.5. Nitrat, amoni ................................................................................. 31 

3.2.6. Tổng coliform ............................................................................... 32 

3.2.7. Kim loại độc (Cu, Pb, Cd, Zn) ....................................................... 32 

3.3. Đánh giá CLN sông Son đoạn qua xã Sơn Trạch .................................... 32 

3.3.1. Đánh giá CLN qua các thông số riêng biệt .................................... 32 

3.3.1.1. Nhiệt độ ............................................................................... 32 

3.3.1.2. pH ........................................................................................ 33 

3.3.1.3. Tổng chất rắn hòa tan, độ cứng và tổng sắt tan ..................... 34 

3.3.1.4. BOD 5 , COD và oxy hòa tan ................................................. 35 

3.3.1.5. Chất dinh dưỡng (nitrat, amoni và photphat) ........................ 37 

3.3.1.6. Tổng coliform ...................................................................... 37 

3.4.1.7. Kim loại độc (Cu, Pb, Cd, Zn) ............................................. 38 

3.3.2. Đánh giá CLN sông Son dựa vào Chỉ số chất lượng nước ............. 38 

3.4. Đề xuất một số giải pháp cải thiện CLN cấp cho sinh hoạt ................ 40 

3.5. Đề xuất chương trình quan trắc CLN ............................................... 42 

KẾT LUẬN................................................................................................. 45 

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 46

5 

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 

Tên tiếng Việt Tên tiếng Anh Viết tắt 

Bảo vệ môi trường 

Bộ tài nguyên môi trường 

Bộ Y tế 

BVMT 

BTNMT 

BYT 

Tổng chất rắn lơ lửng Total Suspended Solids TSS 

Chất lượng nước Water quality CLN 

Độ dẫn Electrical conductivity EC 

Độ đục Turbidity TUR 

Độ lệch chuẩn tương đối Relative Standard Deviation RSD 

Độ thu hồi Recovery Rev 

Chỉ số chất lượng nước Water Quality Index WQI 

Nhu cầu oxy sinh hoá Biological Oxygen Demand BOD 

Nhu cầu oxy hoá học Chemical Oxygen Demand COD 

Quy chuẩn Việt Nam 

Quản lý nguồn nước 

QCVN 

QLNN 

Oxy hoà tan Dissolved Oxygen DO 

Phân tích phương sai Analysis of Variation ANOVA 

Tiêu chuẩn Việt Nam 

TCVN 

Tổ chức Y tế Thế giới World Health Organization WHO 

Tổng chất rắn hòa tan Total Dissolved Solids TDS 

Tổng cục môi trường 

TCMT 

Tổng Nitơ Total Nitrogen TN 

Tổng photpho Total Phosphorus TP 

Tổng Coliform Total Coliform TC

6 

Số hiệu 

bảng 

DANH MỤC CÁC BẢNG 

Tên bảng 

1.1. Các công thức tính WQI tổng quát 9 

1.2. Phân loại CLN theo WQI 9 

Trang 

1.3 Một số mô hình WQI trên thế giới 10 

1.4. Bảng quy định các giá trị q i , BP i 12 

1.5. Bảng quy định các giá trị BP i và q i đối với DO% bão hòa 12 

1.6. Bảng quy định các giá trị BP i và q i đối với thông số pH 13 

1.7. Bảng mức đánh giá CLN theo WQI 13 

2.1. Chi tiết về các mẫu nước giếng 17 

2.2. Chi tiết các mẫu nước sông Son 17 

2.3. Các phương pháp đo/phân tích chất lượng nước 19 

3.1. Kết quả xác định độ đúng của phương pháp phân tích 21 

3.2. Kết quả xác định độ lặp lại của phương pháp phân tích 22 

3.3. Giá trị pH trung bình của các mẫu nước giếng ở xã Sơn Trạch 23 

3.4. Kết quả phân tích phương sai 2 yếu tố đối với thông số pH 24 

3.5. Độ cứng trung bình của các mẫu nước giếng ở xã Sơn Trạch 26 

3.6. Kết quả phân tích phương sai 2 chiều đối với thông số độ cứng 27 

3.7. TDS trung bình của các mẫu nước giếng ở xã Sơn Trạch 29 

3.8. COD trung bình của các mẫu nước giếng ở xã Sơn Trạch 30 

3.9. Nồng độ N-NO 3 - trung bình trong nước giếng ở xã Sơn Trạch 31 

3.10. Kết quả phân tích các thông số CLN sông Son 33 

3.11. 

Kết quả tính toán WQI SI đối với các thông số riêng biệt ở 2 

mặt cắt 

3.12. Kết quả tính toán WQI theo không gian vào thời gian 39 

3.13. Kết quả phân tích phương sai 2 chiều đối với WQI 40 

3.14. Chương trình quan trắc và giám sát CLN ở xã Sơn Trạch 44 

39

7 

Số hiệu 

hình 

3.1. 

3.2. 

3.3. 

3.4. 

3.5. 

3.6. 

3.7. 

DANH MỤC CÁC HÌNH 

Tên hình 

Biến động pH nước giếng theo tháng và theo thôn ở vùng khảo 

sát 

Biến động độ cứng nước giếng theo tháng và theo thôn ở vùng 

khảo sát 

Đường hồi quy tuyến tính biểu diễn tương quan giữa pH và độ 

cứng 

Biến động TDS nước giếng theo tháng và theo thôn ở vùng 

khảo sát 

Đường hồi quy tuyến tính biểu diễn tương quan giữa TDS và độ 

cứng 

Biến động COD nước giếng theo tháng và theo thôn ở vùng 

khảo sát 

Biến động N-NO 3 - nước giếng theo tháng và theo thôn ở vùng 

khảo sát 

Trang 

3.8. Biến động nhiệt độ nước sông Son (2-8/2011) 33 

3.9. Biến động pH nước sông Son (2-8/2011) 34 

3.10. Biến động TDS nước sông Son (2 - 8/2011) 34 

3.11. Biến động Độ cứng nước sông Son (2 - 8/2011) 35 

3.12. Biến động tổng sắt tan nước sông Son (2 - 8/2011) 35 

3.13. Biến động BOD 5 nước sông Son (2 - 8/2011) 36 

3.14. Biến động COD nước sông Son (2 - 8/2011) 36 

3.15. Biến động DO nước sông Son (2 - 8/2011) 36 

3.16. Biến động TC nước sông Son (2-8/2011) 37 

3.17. Biến động WQI nước sông Son (2 - 8/2011) 39 

3.18. 

Cơ cấu tổ chức, chức năng và nhiệm vụ trong QLNN dựa vào 

cộng đồng 

24 

26 

28 

29 

29 

30 

31 

43

1 

MỞ ĐẦU 

Nước sinh hoạt là một nhu cầu thiết yếu trong cuộc sống của toàn nhân loại. 

Ở nước ta trong những năm gần đây, Đảng và Chính phủ rất quan tâm đến việc giải 

quyết nước sạch và vệ sinh môi trường, nhất là ở các vùng nông thôn và miền núi. 

Từ ngày 29 tháng 4 năm 1994, Chỉ thị 200/TTg của Thủ tướng Chính phủ về đảm 

bảo nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn được ban hành. Trên cơ sở đó, các 

Bộ và Ban, ngành có liên quan như Bộ Y tế, Bộ Tài nguyên Môi trường, Bộ Khoa 

học và Công nghệ đã ra nhiều văn bản pháp lý hướng dẫn cách tổ chức thực hiện 

Chỉ thị đó và ban hành các tiêu chuẩn chất lượng nguồn nước, chất lượng nước 

uống và nước sinh hoạt như: QCVN 08:2008/BTNMT Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia 

về chất lượng nước (CLN) mặt [5] và QCVN 09:2008/BTNMT Quy chuẩn kỹ thuật 

quốc gia về CLN ngầm [6]; Quy chuẩn Việt Nam QCVN 01:2009/BYT - Quy 

chuẩn kỹ thuật Quốc gia về CLN ăn uống [3] và QCVN 02:2009/BYT - Quy chuẩn 

kỹ thuật quốc gia về CLN sinh hoạt [4]. 

Xã Sơn Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình có vị trí nằm trong vùng 

đệm của vườn Quốc Gia Phong Nha Kẻ Bàng và cách thành phố Đồng Hới khoảng 

40 km về phía Tây Bắc, có diện tích đất tự nhiên là 101,20 km 2 và có dòng sông 

Son bắt nguồn từ các hang động của vùng Phong Nha - Kẻ Bàng chảy qua địa bàn 

xã. Dân cư của xã sống tập trung dọc 2 bên bờ sông Son với nghề nghiệp chủ yếu là 

sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi gia súc, gia cầm, làm nghề rừng, nuôi và đánh bắt 

cá nước ngọt và nghề vận tải hành khách vào thăm động Phong Nha bằng đường 

sông [12]. Nguồn nước sử dụng cho mục đích sinh hoạt và ăn uống của nhân dân ở 

xã chủ yếu là nước giếng và một phần nhỏ là nước lấy từ sông Son. 

Sông Son hình thành bởi hợp lưu của sông Chày và sông Troóc. Các chi lưu 

của sông này chủ yếu chảy ngầm trong nền địa hình Catxtơ (Karst) đá vôi, vì vậy 

nước sông này chứa rất nhiều khoáng chất, đặc biệt là canxi và magie. Mặt khác, 

nước giếng ở nhiều nơi thuộc khu vực xã Sơn Trạch cũng bị nhiễm vôi và do vậy, 

gây lo lắng về sức khoẻ cộng đồng trong khu vực. Trong nhiều năm qua, những

2 

nghiên cứu về CLN mặt và nước ngầm ở khu vực này còn rất hạn chế, nên thiếu 

thông tin để định hướng cho các giải pháp cung cấp nước an toàn cho cộng đồng 

trong khu vực. Rõ ràng, rất cần thiết phải thực hiện những nghiên cứu đánh giá 

CLN cấp cho sinh hoạt ở khu vực xã Sơn Trạch. 

Xuất phát từ những vấn đề trên, đề tài “Phân tích và đánh giá CLN giếng 

khu vực xã Sơn Trạch - Bố Trạch - Quảng Bình” được thực hiện nhằm mục đích 

góp phần xây dựng cơ sở dử liệu CLN giếng, nước sông Son và định hướng cho các 

giải pháp cung cấp nước an toàn cho cộng đồng trong khu vực.

3 

Chương 1. TỔNG QUAN 

1.1. Nhu cầu nước và chất lượng nước 

Nước là tài nguyên vô cùng quan trọng, là thành phần thiết yếu của sự sống, 

quyết định đến sự tồn tại và phát triển của nhân loại. Ba phần tư diện tích bề mặt 

Trái Đất là nước, nhưng nước ngọt chiếm tỷ lệ rất nhỏ (khoảng 0,01% tổng lượng 

nước trên trái đất). Mặc dù vậy nó lại đóng một vai trò quan trọng trong đời sống 

của con người. Các nguồn nước ngọt chủ yếu là nước mặt, nước chảy ngầm và nước 

ngầm [15], [30]: 

- Nước mặt: Nước mặt là nước trong sông, hồ hoặc nước ngọt trong vùng đất 

ngập nước. Nước mặt được bổ sung một cách tự nhiên bởi giáng thủy và chúng mất 

đi khi chảy vào đại dương, bốc hơi và thấm xuống đất. 

- Dòng chảy ngầm: Dòng chảy ngầm là dòng chảy trong các đá bị nứt nẻ 

(không phải nước ngầm) dưới các con sông. Dòng chảy ngầm thường hình thành 

một bề mặt động lực học giữa nước mặt và nước ngầm thật sự. Nó nhận nước từ 

nguồn nước ngầm khi tầng ngậm nước đã được bổ cấp đầy đủ và bổ sung nước vào 

tầng nước ngầm khi nước ngầm cạn kiệt. Dạng dòng chảy này phổ biến ở các khu 

vực karst do ở đây có rất nhiều hố sụt và dòng sông ngầm. 

- Nước ngầm: Nước ngầm hay còn gọi là nước dưới đất, là nước ngọt được 

chứa trong các lỗ rỗng của đất hoặc đá. Nó cũng có thể là nước chứa trong các tầng 

ngậm nước bên dưới mực nước ngầm. Đôi khi người ta còn phân biệt nước ngầm 

nông, nước ngầm sâu và nước chôn vùi. 

Hiện nay, dân số Việt Nam sống ở nông thôn có trên 61,4 triệu người, chiếm 

gần 70,4% số dân của cả nước [14]. Vì vậy, việc cấp nước cho nhu cầu ăn uống, 

sinh hoạt ở nông thôn đang là một vấn đề cấp thiết. Trên thực tế vùng nông thôn đã 

thiếu nước về số lượng nhưng chất lượng nước (CLN) cũng chưa đảm bảo. Nguồn 

nước cung cấp sinh hoạt chủ yếu là giếng, ao hồ, nước mưa,... chưa qua xử lý. Tại 

nhiều nơi, người dân địa phương áp dụng các biện pháp như lọc thô, giàn mưa và 

lọc để loại phèn,... để có nước sạch cho sinh hoạt gia đình. Nhưng trước tình hình ô

4 

nhiễm môi trường nước ngày càng tăng, những biện pháp trên trở nên ít hiệu quả. 

Nói chung, CLN sinh hoạt ở nông thôn hiện nay là điều đáng lo ngại. 

1.2. Các nguồn ô nhiễm nước 

Sự bùng nổ dân số cùng với tốc độ đô thị hóa, công nghiệp hóa nhanh chóng 

đã tạo ra một sức ép lớn tới môi trường sống ở Việt Nam, đặc biệt là với việc nguồn 

nước sinh hoạt ngày càng trở nên thiếu hụt và ô nhiễm. Các hoạt động gây ô nhiễm 

nước bao gồm: Các hoạt động tự nhiên và các hoạt động nhân tạo. 

1.2.1. Ô nhiễm nước do tự nhiên [14], [15] 

Ô nhiễm nước do tự nhiên là do mưa, tuyết tan, lũ lụt, gió bão… hoặc do các 

hoạt động sống của sinh vật, kể cả xác chết của chúng. Cây cối, sinh vật chết đi, bị 

vi sinh vật phân hủy thành các chất hữu cơ rồi bị rửa trôi vào các lưu vực. Các hoạt 

động Lý - Hóa có thể bào mòn các mỏ khoáng hình thành tự nhiên do kiến tạo địa 

tầng. Chúng có thể đưa các chất ô nhiễm ngấm vào lòng đất, sau đó đi vào nước 

ngầm. Lụt lội có thể cuốn theo nhiều chất ô nhiễm khác nhau từ vùng đô thị, nông 

thôn, khu canh tác nông nghiệp… vào các sông, suối, ao, hồ… và do vậy, gây ô 

nhiễm các lưu vực nước ngọt. Ô nhiễm nước do các hoạt động tự nhiên có thể rất 

nghiêm trọng, nhưng không thường xuyên và do đo, không phải là nguyên nhân 

chính gây suy thoái CLN. Hầu hết các nguồn gây ô nhiễm nước do tự nhiên đều là 

các nguồn không điểm (non-point sources) là các nguồn khó hoặc không xác định 

được vị trí và đặc điểm của chúng. 

1.2.2. Ô nhiễm nước do nhân tạo [14], [15] 

Các nguồn ô nhiễm nước do nhân tạo thường là các nguồn ô nhiễm điểm 

(point sources) như: Nước thải sinh hoạt, nước thải đô thị và nước thải công nghiệp. 

a. Nước thải sinh hoạt (domestic wastewater) 

Nước thải sinh hoạt phát sinh từ các hộ gia đình, khách sạn, cơ quan, trường 

học, chứa các chất thải từ quá trình sinh hoạt, vệ sinh của con người. Thành phần cơ 

bản của nước thải sinh hoạt là các chất hữu cơ dễ bị phân hủy sinh học 

(cacbohydrat, protein,…), chất dinh dưỡng (photpho, nitơ), chất thải rắn và vi trùng. 

Tùy theo mức sống và lối sống mà lượng nước thải cũng như tải lượng các chất ô

5 

nhiễm (tính trên một người trong một ngày) là khác nhau. Nhìn chung mức sống 

càng cao thì lượng nước thải và tải lượng thải các chất ô nhiễm càng cao. 

b. Nước thải đô thị (municipal wastewater) 

Nước thải đô thị là nước thải tạo thành do sự gộp chung nước thải sinh hoạt, 

nước thải vệ sinh và nước thải của các cơ sở thương mại, dịch vụ (khách sạn, nhà 

hàng, bệnh viên…) công nghiệp nhỏ trong khu đô thị. Nước thải đô thị thường được 

thu gom vào hệ thống cống thải thành phố, đô thị để xử lý chung. Thông thường ở 

các đô thị lớn có hệ thống cống thải và khoảng 70% đến 90% tổng lượng nước sử 

dụng sẽ trở thành nước thải đô thị và chảy vào đường cống [11]. Nhìn chung, thành 

phần cơ bản của nước thải đô thị cũng gần tương tự nước thải sinh hoạt. 

c. Nước thải công nghiệp (industrial wastewater) 

Nước thải công nghiệp phát sinh từ các khu chế xuất, khu công nghiệp, cơ sở 

sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, giao thông vận tải, nuôi trồng thủy 

sản... Khác với nước thải sinh hoạt và nước thải đô thị, nước thải công nghiệp 

không có thành phần cơ bản giống nhau, mà phụ thuộc vào ngành sản xuất công 

nghiệp cụ thể. Thông thường, nước thải công nghiệp chứa nhiều chất ô nhiễm nguy 

hiểm hơn nước thải sinh hoạt và nước thải đô thị như các kim loại độc (Hg, Cd, Pb, 

Cu, Ni, Cr…), các chất hữu cơ nguy hiểm… 

Trong nhiều trường hợp, người ta tách riêng nước thải y tế và coi nó là nước 

thải nguy hại. Nước thải từ các cơ sở y tế gồm nước thải từ các phòng phẫu thuật, 

phòng xét nghiệm, phòng thí nghiệm, từ các nhà vệ sinh, khu giặt là, từ việc làm vệ 

sinh phòng... Nước thải y tế có khả năng lan truyền rất mạnh các vi khuẩn gây bệnh, 

nhất là đối với nước thải được xả ra từ những bệnh viện hay những khoa truyền 

nhiễm, lây nhiễm. Ngoài ra, nước thải y tế có thể chứa các phế phẩm thuốc, chất 

khử trùng, các dung môi hóa học, dư lượng thuốc kháng sinh, các đồng vị phóng 

xạ… được sử dụng trong quá trình chẩn đoán và điều trị bệnh. 

1.3. Các thông số chất lượng nước và đánh giá 

Để đánh giá CLN, người ta phải phân tích các thông số CLN. Dựa vào bản 

chất của các thông số CLN, người ta thường chia các thông số CLN như sau [15]:

6 

- Các thông số vật lý: màu, mùi, nhiệt độ, tổng chất rắn (TS), tổng chất rắn 

hòa tan (TDS), độ đục (TUR), độ dẫn điện (EC),… 

- Các thông số hóa học: oxy hòa tan (DO), nhu cầu oxy sinh hóa (BOD), nhu 

cầu oxy hóa học (COD), tổng cacbon hữu cơ (TOC), độ mặn, độ cứng, pH, NO - 3 , 

NO - 2 , NH + 4 / NH 3 , PO 3- 4 , F - , SO 2- 4 , hóa chất bảo vệ thực vật (nhóm DDT, nhóm 

HCH, aldrine…), kim loại độc (Hg II , Cd II , Pb II ,…) 

- Các thông số vi sinh: tổng coliform (TC), Fecal coliform (FC),… 

Để đánh giá CLN, dựa vào mục đích sử dụng nguồn nước và mục đích nghiên 

cứu mà người ta có nhiều cách khác nhau [9], [11], [15], [19], [21], [23], [25]: 

(i) Đánh giá thông qua việc so sánh các thông số CLN xác định được với các 

tiêu chuẩn quy định (tiêu chuẩn quốc gia hoặc khu vực hoặc quốc tế); Chẳng hạn ở 

nước ta hiện nay, sử dụng Quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia về CLN mặt QCVN 08 : 

2008/BTNMT và CLN ngầm QCVN 09 : 2008/BTNMT [5], [6]. 

(ii) Mô hình hóa CLN, tức là sử dụng các mô hình toán học để mô phỏng 

CLN hoặc ô nhiễm nước. Phương pháp này đòi hỏi rất nhiều thông số “đầu vào” 

bao gồm các thông số thủy văn, hóa lý… nên khá phức tạp. Mặt khác, phương pháp 

này thường chỉ áp dụng cho một số trường hợp như dòng sông không quá phức tạp 

về địa hình, thủy văn… nên ít được áp dụng trong thực tế. 

(iii) Đánh giá CLN thông qua chỉ số CLN (WQI- Water Quality Index); 

Chẳng hạn, ở Việt Nam, sử dụng WQI được Tổng cục Môi trường ban hành theo 

Quyết định số 879/QĐ-TCMT ngày 01/7/2011 [16]. 

(iv) Đánh giá CLN thông qua các chỉ thị sinh học. Phương pháp này thường 

gặp nhiều khó khăn trong việc lấy các mẫu sinh học (thực vật, động vật) nên cũng ít 

được áp dụng. 

1.4. Giới thiệu về chỉ số chất lượng nước 

1.4.1. Khái niệm về WQI 

Chỉ số chất lượng nước (WQI) là một thông số “tổ hợp” được tính toán từ 

nhiều thông số CLN theo một phương pháp xác định (hay theo một công thức toán 

học xác định) [9], [11], [15], [17], [18], [22], [29]. WQI được dùng để mô tả định

7 

lượng về CLN và được biểu diễn qua thang điểm: thông thường 0 ÷ 100, một số 

trường hợp 10 ÷ 100, 0 ÷ 1000… Chỉ số CLN có thể chia thành hai loại chính [15]: 

- Chỉ số CLN tổng quát (General Water Quality Index): mô tả CLN một cách 

tổng quát hay CLN cho đa mục đích sử dụng, chẳng hạn, NSF – WQI, WQI của 

Horton… 

- Chỉ số CLN cho các mục đích riêng (Specific - Use Index): mô tả cho các 

mục đích sử dụng riêng, chẳng hạn, chỉ số CLN cấp cho cộng đồng (PWS - Public 

Water Supply), chỉ số CLN cho các động vật hoang dã (FAWL - Fish And Wild 

Life), chỉ số CLN cho các công nghiệp, nông nghiệp, cấp nước sinh hoạt… 

1.4.2. Ưu điểm và hạn chế của WQI 

WQI có nhiều ưu điểm như [15]: 

- Cho phép giảm một số các thông số phân tích vật lý, hóa học và vi sinh; 

- Cho phép lượng hóa CLN (tốt, xấu, trung bình,…) theo một thang điểm 

liên tục và nó thể hiện tổng ảnh hưởng của các thông số; 

- Thích hợp với việc tin học hóa, nên thuận lợi cho quản lý và thông báo cho 

cộng đồng và các nhà hoạch định chính sách; 

- Sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho bản đồ hóa CLN thông qua việc “màu hóa” 

các thang điểm WQI…; 

- Không những đóng vai trò là chỉ thị của sự thay đổi CLN mà còn chỉ thị 

cho những thay đổi về tiềm năng sử dụng nước; 

- Cho phép đánh giá khách quan về CLN, đồng thời cho phép so sánh CLN 

theo không gian, thời gian và do vậy, thuận lợi cho phân vùng và phân loại CLN. 

Tuy có nhiều ưu điểm, nhưng cũng có những hạn chế sau [15]: 

- Hiệu ứng mập mờ (Ambiguity problem ): có nghĩa là WQI không phản ánh 

rõ ràng về thực trạng chất lượng nước; 

- Hiệu ứng cứng nhắc (Rigidity): có nghĩa là trong một số mô hình tính WQI, 

cụ thể là NSF_WQI thì không thể đưa thêm số thông số lựa chọn vào mô hình tính; 

- Hiệu ứng che khuất (Eclipsing problem): tức là trong mô hình tính WQI có 

1 biến xấu nhất nhưng toàn bộ WQI không phản ánh đúng là xấu, có nghĩa là một

8 

vài thông số chất lượng kém sẽ bị che khuất. Trong khi đó, 1 mô hình có 1 biến đạt 

chất lượng thấp nhất thì WQI sẽ thấp nhất, chẳng hạn như biến đó là kim loại độc 

hoặc hóa chất bảo vệ thực vật. Do đó sẽ không phản ánh đúng thực trạng CLN; 

- Thiếu sự nhất trí về cách tiếp cận chung để xây dựng mô hình WQI; 

- WQI không bao hàm thông tin về hiệu quả kinh tế có được từ những nỗ lực 

cải thiện CLN. 

1.4.3. Tính toán WQI và đánh giá CLN qua WQI 

1.4.3.1. Phương pháp chung để xây dựng một mô hình tính WQI 

Việc xây dựng một mô hình tính WQI gồm 4 giai đoạn cơ bản [15]: 

(i) Xác định các thông số CLN lựa chọn (Xi): một số ít các thông số được 

lựa chọn để tính WQI và có thể thay đổi tùy thuộc vào đặc điểm dòng sông, từng 

mục đích sử dụng nước,… 

(ii) Xác định phần trọng lượng đóng góp của các thông số lựa chọn (w i ): 

phần trọng lượng đóng góp thể hiện tầm quan trọng của mỗi thông số lựa chọn 

trong mô hình tính WQI. Tuy nhiên, cũng có một số loại WQI không tính đến phần 

trọng lượng đóng góp của các thông số lựa chọn. 

(iii) Xác định chỉ số phụ (q i ): q i thể hiện chất lượng của thông số lựa chọn và 

do vậy, nó phụ thuộc vào giá trị của thông số lựa chọn. Mặt khác, do các thông số 

lựa chọn thường có đơn vị khác nhau nên phải quy về q i không có đơn vị, q i thường 

nhận giá trị trong khoảng 0 ÷ 100 hoặc 0 ÷ 1. Để xác định q i , người ta phải xây dựng 

mối quan hệ phụ thuộc giữa q i và giá trị đo x i của thông số lựa chọn (Xi) dưới dạng 

phương trình toán, đồ thị hàm tuyến tính hoặc phi tuyến q i = f(x i ) được biểu diễn 

trên hệ trục tọa độ 2 chiều hoặc tra cứu trong các bảng. 

(iv) Tính các giá trị WQI theo công thức toán học xác định: theo Ott [27], 

các công thức tính toán WQI có nhiều dạng khác nhau, có thể tính và không tính 

đến phần trọng lượng đóng góp (w i ), có thể là dạng tổng hoặc dạng tích hoặc dạng 

Solway,… Dưới đây liệt kê một số công thức dùng để tính WQI tổng quát (bảng 

1.1). Các công thức này là cơ sở cho sự ra đời của nhiều công thức tính WQI của 

các tác giả sau này.

9 

Không tính phần 

trọng lượng đóng góp 

Có tính phần trọng 

lượng đóng góp 

Bảng 1.1. Các công thức tính WQI tổng quát 

Dạng tổng Dạng tích Dạng Solway 

Mỗi giai đoạn trong quá trình xây dựng mô hình tính WQI có thể được thực 

hiện theo nhiều cách khác nhau: 

- Có thể theo ý kiến chủ quan của tác giả, ví dụ như Horton, 1965 [27], 

Dinius, 1972 [27]; Bhargava, 1983 [17], [27]… để xác định X i , w i và q i . 

- Tập hợp ý kiến theo kỹ thuật Delphi, tức là sử dụng các bảng câu hỏi điều 

tra gửi đến các chuyên gia trong lĩnh vực nghiên cứu về CLN, rồi tập hợp kết quả 

điều tra để xác định x i , w i , q i , ví dụ như Brown và cộng sự, 1970 [27]; 

- Sử dụng các kỹ thuật thống kê, Shoji và cộng sự, 1996; Juong và cộng sự, 1979. 

Hiện nay có rất nhiều chỉ số CLN được phát triển ở nhiều quốc gia trên thế 

giới. Trong số đó, chỉ số CLN do Quỹ vệ sinh Mỹ đề xuất (NSF – WQI) là một 

trong những chỉ số CLN ra đời đầu tiên và được sử dụng khá phổ biến. Chỉ số CLN 

do Bhargava đề nghị là một trong những WQI cho các mục đích riêng, có nhiều ưu 

điểm và được dùng nhiều ở Ấn Độ. Chỉ số CLN CCME là chỉ số CLN được Hội 

đồng Bộ trưởng Môi trường Canada quyết định đưa vào áp dụng từ năm 2001. 

Loại 

Bảng 1.2. Phân loại CLN theo WQI [15], [17], [27], 

WQI (*) 

1 n ∑qi 

n i = 1 

i= 

1 

q w 

NSF Bhargava CCME 

n 

∑ 

i 

Giải thích 

I 91 ÷ 100 90 ÷ 100 95 ÷ 100 Rất tốt 

II 71 ÷ 90 65 ÷ 89 80 ÷ 94 Tốt 

III 51 ÷ 70 35 ÷ 64 65 ÷ 79 Trung bình (hay tạm được) 

IV 26 ÷ 50 11 ÷ 34 45 ÷ 64 Xấu (hay dưới mức cho phép) 

V 0 ÷ 25 0 ÷ 10 0 ÷ 44 Rất xấu 

i 

1 ⎛ 1 

100 ⎜ 

⎝ 

n i = 1 

Ghi chú: WQI ở đây có thể là WQI tổng quát hoặc WQI cho các mục đích riêng. 

⎛ 

⎜ 

⎝ 

n 

∏ 

i= 

1 

n 

∏ 

i= 

1 

q 

⎞ 

qi 

⎟ 

⎠ 

wi 

i 

1/ n 

1 ⎛ 

100 ⎜ 

⎝ 

n 

∑ 

i= 

1 

n 

∑ 

2 

⎞ 

qi 

⎟ 

⎠ 

2 

⎞ 

qiw 

i 

⎟ 

⎠

10 

Chỉ số 

Bảng 1.3. Một số mô hình WQI trên thế giới [27] 

Số thông 

số lựa chọn 

Cách xác định 

chỉ số phụ 

Công thức tập hợp tính WQI 

Chỉ số ô nhiễm vi 

khuẩn (BPI) 

1 Biểu đồ Đọc trực tiếp 

Chỉ số hoạt động đáy ≥ 30 Bảng Trung bình phần trăm 

Chỉ số đa dạng sinh Không xác 

học (BDI) định 

Bảng 

Tỷ lệ thức 

Anh – Columbia ≤ 47 Công thức Tổng bình phương điều hòa 

Dalmatia 9 Công thức 

Tỷ lệ thức của tổng có tính đến 

trọng lượng đóng góp 

Dinius (1987) 12 Hàm 

Trung bình nhân, có tính đến trọng 

lượng 

DRM 7 Biểu đồ 

Trung bình, có tính đến trọng 


Greensboro 9 Biểu đồ 

Trung bình nhân, có tính đến trọng 


Idaho 5 Hàm Tỷ lệ thức logarit 

Chỉ số ô nhiễm công 


5 ÷ 14 Biểu đồ 

nghiệp (IPI) 


Malaixia 6 Hàm 



Montoya 17 Hàm 



Chỉ số ô nhiễm sông 

Miami 

7 Bảng Tổng 

Chỉ số ô nhiễm dinh 


9 Biểu đồ 

dưỡng (NPI) 


NSF 9 Biểu đồ 

Trung bình nhân, có trọng lượng 

đóng góp 

Chỉ số ô nhiễm hữu cơ 


5 Biểu đồ 

(OPI) 


Oregon (OWQI) 8 Hàm 

Trung bình bình phương điều hòa, 

không tính trọng lượng đóng góp 

Chỉ số ô nhiễm thuốc 


2 ÷ 7 Biểu đồ 

trừ sâu (PPI) 


Poland 6 Công thức Bình phương điều hòa trung bình 

Prati 8 ÷ 13 Công thức 

Trung bình, không tính trọng lượng 

đóng góp 

Chỉ số hô hấp 2 ÷ 3 Biểu đồ Đọc trực tiếp 

Washington 8 Hàm Hàm bậc hai

11 

1.4.3.2. Đánh giá chất lượng nước theo WQI 

Trên cơ sở WQI tính được, người ta phân loại và đánh giá CLN theo các 

thang điểm WQI. Có nhiều cách phân loại CLN khác nhau, nhưng phổ biến là phân 

thành 5 loại hay 5 mức CLN đối với các WQI có thang điểm 0 ÷ 100 (bảng 1.3). 

1.4.4. Tính toán WQI và đánh giá CLN 

Theo hướng dẫn của Tổng cục môi trường tại quyết định 879/QĐ-TCMT 

ngày 01/7/2011. 

Để tính toán WQI trước hết cần xác định các thông số CLN lựa chọn để đưa 

vào mô hình tính WQI, bao gồm 10 thông số: Oxy hòa tan (DO), nhiệt độ, nhu cầu 

oxy sinh học (BOD 5 ), nhu cầu oxy hóa học (COD), N-NH 4 , P-PO 4 , tổng chất rắn lơ 

lững (TSS), độ đục, tổng coliform, pH. Tiếp theo, tính WQI thông số (hay chỉ số 

phụ của thông số - chỉ số này thể hiện chất lượng của thông số càng lớn thì chất 

lượng thông số càng tốt và ngược lại) và cuối cùng, tính WQI tổng quát theo một 

công thức xác định. Tính toán WQI các bước như sau [16]: 

1) Tính toán WQI thông số 

- WQI thông số (WQI SI ) được tính toán cho các thông số BOD 5 , COD, N-NH 4 , 

P-PO 4 , TSS, độ đục, tổng coliform theo công thức sau: 

WQI SI 

= 

q i - q i+1 

BP i+1 - BP i 

BP i+1 - C p + q i+1 

(1.1) 

Trong đó: BP i là nồng độ giới hạn dưới của giá trị thông số quan trắc được 

quy định trong bảng 1.4 tương ứng với mức i; BP i+1 là nồng độ giới hạn trên của giá 

trị thông số quan trắc được quy định trong bảng 1.4 tương ứng với mức i+1; q i là 

giá trị WQI ở mức i đã cho trong bảng tương ứng với giá trị BP i ; q i+1 là giá trị WQI 

ở mức i+1 cho trong bảng tương ứng với giá trị BP i+1 ; C p là giá trị của thông số 

quan trắc được đưa vào tính toán. 

- Tính giá trị WQI đối với thông số DO (WQI DO ): 

WQI DO được tính toán thông qua giá trị DO % bão hòa như dưới đây: 

Bước 1: Tính toán giá trị DO % bão hòa: 

+ Tính giá trị DO bão hòa:

12 

i 

q i 

BOD 5 

(mg/l) 

Bảng 1.4. Bảng quy định các giá trị q i , BP i 

COD 

(mg/l) 

Giá trị BP i quy định đối với từng thông số 

N-NH 4 

(mg/l) 

P-PO 4 

(mg/l) 

Độ đục 

(NTU) 

TSS 

(mg/l) 

Coliform 

(MPN/100ml) 

1 100 ≤ 4 ≤ 10 ≤ 0,1 ≤ 0,1 ≤ 5 ≤ 20 ≤ 2500 

2 75 6 15 0,2 0,2 20 30 5000 

3 50 15 30 0,5 0,3 30 50 7500 

4 25 25 50 1 0,5 70 100 10000 

5 1 ≥ 50 ≥ 80 ≥ 5 ≥ 6 ≥ 100 > 100 > 10000 

Ghi chú: Trường hợp giá trị C p của thông số trùng với giá trị BP i hoặc BP i+1 đã cho 

trong bảng, thì xác định được WQI của thông số chính bằng giá trị q i hoặc q i+1 

tương ứng. 

DO bão hòa = 14,652 – 0,41022 t + 0,0079910 t 2 – 0,000077774 t 3 (1.2) 

với t là nhiệt độ môi trường nước tại thời điểm quan trắc ( 0 C). 

+ Tính giá trị DO % bão hòa: 

DO% bão hòa = DO hòa tan / DO bão hòa * 100 (1.3) 

DO hòa tan : Giá trị DO quan trắc được (mg/l) 

Bước 2: Tính giá trị WQI DO : 

WQI SI 

= 

q i+1 - q i 

BP i+1 - BP i 

C p - BP i+1 + q i 

(1.4) 

Trong đó: C p : giá trị DO % bão hòa; BP i , BP i+1 , q i , q i+1 là các giá trị tương 

ứng với mức i, i+1 trong bảng 1.5. 

Bảng 1.5. Bảng quy định các giá trị BP i và q i đối với DO% bão hòa 

i 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

BP i ≤ 20 20 50 75 88 112 125 150 200 ≥ 200 

q i 1 25 50 75 100 100 75 50 25 1 

Ghi chú: Nếu giá trị DO% bão hòa ≤ 20 thì WQI DO bằng 1; Nếu 20 < giá trị DO% bão 

hòa< 88 thì WQI DO được tính theo công thức 1.4 và sử dụng Bảng 1,5; Nếu 88 ≤ giá 

trị DO% bão hòa ≤ 112 thì WQI DO bằng 100; Nếu 112 < giá trị DO% bão hòa< 200 thì 

WQI DO được tính theo công thức 1.1 và sử dụng Bảng 1.5; Nếu giá trị DO% bão hòa ≥ 

200 thì WQI DO bằng 1.

13 

- Tính giá trị WQI đối với thông số pH: 

Bảng 1.6. Bảng quy định các giá trị BP i và q i đối với thông số pH 

i 1 2 3 4 5 6 

BP i ≤ 5,5 5,5 6 8,5 9 ≥ 9 

q i 1 50 100 100 50 1 

Ghi chú: Nếu giá trị pH ≤ 5,5 thì WQI pH bằng 1; Nếu 5,5 < giá trị pH < 6 thì WQI pH 

được tính theo công thức 1.4 và sử dụng bảng 1.6; Nếu 6 ≤ giá trị pH ≤ 8,5 thì WQI pH 

bằng 100; Nếu 8,5 < giá trị pH < 9 thì WQI pH được tính theo công thức 1.1 và sử dụng 

bảng 1.6; Nếu giá trị pH ≥ 9 thì WQI pH bằng 1. 

2) Tính toán WQI 

Sau khi tính toán WQI đối với từng thông số nêu trên, việc tính toán WQI 

được áp dụng theo công thức sau: 

WQI = WQI pH 

100 

5 

2 

1 ∑ WQI 5 a × 1 a=1 ∑ WQI 2 b=1 b 

× WQI c 

1/3 (1.5) 

Trong đó: WQI a là giá trị WQI đã tính toán đối với 05 thông số DO, BOD 5 , 

COD, N-NH 4 , P-PO 4 ; WQI b là giá trị WQI đã tính toán đối với thông số TSS và 

TUR; WQI c là giá trị WQI đã tính toán đối với thông số tổng coliform; WQI pH là giá 

trị WQI đã tính toán đối với thông số pH. Giá trị WQI sau khi tính toán phải được 

làm tròn thành số nguyên. 

3) So sánh chỉ số CLN đã được tính toán với bảng đánh giá 

Sau khi tính toán được WQI, sử dụng bảng xác định giá trị WQI tương ứng 

với mức đánh giá CLN để so sánh, đánh giá, cụ thể như sau: 

Giá trị WQI 

Bảng 1.7. Bảng mức đánh giá CLN theo WQI 

Đánh giá CLN 

91 - 100 Sử dụng tốt cho mục đích cấp nước sinh hoạt 

76 - 90 

Sử dụng cho mục đích cấp nước sinh hoạt nhưng cần các biện pháp 

xử lý phù hợp 

51 - 75 Sử dụng cho mục đích tưới tiêu và các mục đích tương đương khác 

26 - 50 Sử dụng cho giao thông thủy và các mục đích tương đương khác 

0 - 25 Nước ô nhiễm nặng, cần các biện pháp xử lý trong tương lai

14 

1.5. Sơ lược về xã Sơn Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình 

Xã Sơn Trạch nằm 2 bên bờ sông Son có phía Bắc giáp đường Hồ Chí Minh, 

phía Nam giáp hang động và rừng Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, phía Tây giáp 

dãy núi Trường Sơn về phía địa phận xã Phúc Trạch, phía Đông giáp khu dân cư, 

ruộng màu, ruộng lúa và rừng Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng [12], [13]. Dân số 

toàn xã là 10.577 người với 2.486 hộ. Xã có diện tích đất tự nhiên 101,2 km 2 và mật 

độ dân số 104 người/km 2 [7]. 

Dân cư sống tập trung chủ yếu dọc 2 bên bờ sông Son và được phân thành 9 

thôn và 1 bản – bản Rào Con của dân tộc Vân Kiều. Trong đó, dân cư sống tập 

trung chủ yếu ở 5 thôn: Thôn Cù Lạc 1, Cù Lạc 2, Xuân Sơn, Phong Nha và thôn 

Hà Lời là thôn trung tâm của xã với nghề nghiệp chủ yếu là dịch vụ du lịch (du lịch 

tham quan động Phong Nha - Kẻ Bàng), sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi gia súc, 

gia cầm, làm nghề rừng, nuôi và đánh bắt cá nước ngọt [12]. 

Nước mặt (sông Son) chủ yếu sử dụng cho mục đích tưới tiêu nông nghiệp, 

giao thông thủy (chủ yếu là đưa du khách vào tham quan động Phong Nha) và nuôi 

cá bè trên sông (trên toàn xã có 396 lồng cá). Nhân dân trong xã chủ yếu dùng nước 

giếng (giếng khoan hoặc giếng đào) để cấp cho sinh hoạt. Một bộ phận nhỏ dân cư 

sử dụng nước sông Son đã qua xử lý sơ bộ (lọc cát) tại hộ gia đình để cấp cho sinh 

hoạt. Cần nói thêm rằng, xã Sơn Trạch chịu ảnh hưởng bởi nền địa hình Karst (đá 

vôi), nên nguồn nước mặt và nước dưới đất có độ cứng cao ảnh đến sức khỏe nhân 

dân trong vùng (gây bệnh sỏi thận, đau mắt, bệnh phụ khoa đối với phụ nữ..). 

Năm 2002, dự án cấp nước sinh hoạt phục vụ khách du lịch ở khu vực xã 

(theo nguồn vốn của Tổng cục Du lịch Việt Nam) đã được thiết lập, nhưng đến nay 

dự án vẫn chưa đi vào hoạt động vì nhiều lý do khác nhau. Nói chung, do khó khăn 

về kỷ thuật và tài chính, nên nhân dân trong xã chưa được cấp nước an toàn. 

Hiện nay, ở xã chưa có hệ thống thu gom và xử lý nước thải sinh hoạt. Nước 

thải sinh hoạt và dịch vụ chủ yếu là đổ ra vườn nhà. Nước thải vệ sinh khu dịch vụ 

du lịch động Phong Nha và các hộ dân ở thôn Phong Nha, Hà Lời, Cù Lạc 1 và một 

số ít hộ dân ở các thôn khác được thu gom và xữ lý theo kiểu hầm cầu tự hoại 3

15 

ngăn. Đa số hộ dân ở các thôn khác trong Xã không có hệ thống hầm tự hoại 3 ngăn 

để xử lý chất thải vệ sinh, mà thải bừa bãi ra môi trường, nên gây lo lắng ô nhiễm 

các nguồn nước mặt và nước ngầm. 

Chất thải rắn (Rác thải) ở khu vực Xã chủ yếu là được chôn lấp trong vườn 

nhà. Một lượng nhỏ chất thải rắn ở khu vực trung tâm Xã (thôn Hà Lời) được thu 

gom và vận chuyển đến thải ở bải rác của tỉnh.

16 

Chương 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 

2.1. Nội dung nghiên cứu 

Xuất phát từ mục đích của đề tài, những nội dung nghiên cứu bao gồm: 

(1) Khảo sát khu vực nghiên cứu để lựa chọn địa điểm lấy mẫu nước giếng 

và nước sông Son; 

(2) Kiểm soát chất lượng (qua kiểm tra độ đúng, độ lặp lại) của phương pháp 

phân tích một số thông số như NO - 3 , PO 3- 4 , độ cứng và Fe II,III ; 

(3) Tiến hành lấy mẫu và phân tích các thông số chất lượng nước (CLN) 

trong 4 đợt (tháng 2, 4, 6, 8 năm 2011), gồm: nhiệt độ, chất rắn lơ lửng (SS), độ dẫn 

điện (EC), pH, BOD 5 , COD, TDS, Độ cứng tổng số (tính theo CaCO 3 ), Fe II,III , DO, 

amoni (N-NH + 4 /NH 3 ), N-NO - 3 , P-PO 3- 4 , tổng coliform, kim loại độc chỉ phân tích 2 

đợt bao gồm chỉ tiêu Zn, Cd, Pb và Cu; 

(4) Đánh giá CLN dựa vào các thông số riêng biệt qua so sánh với QCVN 09 

: 2008/BTNMT về CLN ngầm, QCVN 08 : 2008/BTNMT về CLN mặt và dựa vào 

WQI (theo Quyết định số 879 /QĐ-TCMT ngày 01 tháng 7 năm 2011). 

(5) Đề xuất một số giải pháp cải thiện chất lượng nước cho cấp sinh hoạt và 

chương trình quan trắc chất lượng nước tiếp theo. 

2.2. Phương pháp nghiên cứu 

2.2.1. Phạm vi nghiên cứu 

Phạm vi nghiên cứu của đề tài là các giếng nước ở địa bàn xã Sơn Trạch (gồm 5 

thôn: Cù Lạc 1, Cù lạc 2, Hà Lời, Phong Nha và Xuân Sơn), huyện Bố Trạch, tỉnh 

Quảng Bình. Độ dài đoạn sông Son khảo sát đi qua xã Sơn Trạch khoảng 3 km, từ 

điểm hợp lưu của 2 sông - sông Chày và sông Troóc (thuộc thôn Phong Nha) đến cầu 

Xuân Sơn (thuộc thôn Cù Lạc 1). 

2.2.2. Chuẩn bị mẫu 

Trên cơ sở điều tra và khảo sát thực địa, đã xác định vị trí các điểm lấy mẫu 

đại diện ở 5 thôn của xã. Các giếng được lựa chọn để lấy mẫu là những giếng đang

17 

được dùng cho sinh hoạt gia đình hoặc dùng chung cho nhiều gia đình. Chi tiết về 

các mẫu được nêu ở bảng 2.1 vị trí các giếng được nêu ở bản đồ (phụ lục 1). 

TT 

Ký hiệu mẫu 

(thôn) 

Bảng 2.1. Chi tiết về các mẫu nước giếng (a) 

Hộ dân 

Độ sâu (cột nước/ 

độ sâu giếng, m/m) 

Mục đích sử 

dụng 

1 CL2-1 (Cù Lạc 2) Nguyễn Văn Hướng Giếng khoan (36 m) Sinh hoạt 

2 CL2-2 (Cù Lạc 2) Trần Thị Ánh Giếng đào (3/12) Sinh hoạt 

3 CL2-3 (Cù Lạc 2) Hoàng Văn Tín Giếng đào (2/2,5) Sinh hoạt 

4 XS-1 (Xuân Sơn) Trần Đức Hiến Giếng khoan (30 m) Sinh hoạt 

5 XS-2 (Xuân Sơn) Trần Phúc Yên Giếng khoan (32 m) Sinh hoạt 

6 XS-3 (Xuân Sơn) Nguyễn Văn Đăng Giếng đào (4/12) Sinh hoạt 

7 CL1-1 (Cù Lạc 1) Phan Thanh Luận Giếng đào (3,5/6 m) Sinh hoạt 

8 CL1-2 (Cù Lạc 1) Nguyễn Văn Hòa Giếng khoan (28 m) 

Sinh hoạt 

nhiều gia đình 

9 PN-1 (Phong Nha) Trần Ngọc Thích Giếng khoan (19 m) Sinh hoạt 

10 PN-2 (Phong Nha) Nguyễn Văn Hướng Giếng khoan (14 m) Sinh hoạt 

11 HL-1 (Hà Lời) Nguyễn Thị Vui Giếng đào (4/15) 

12 HL-2 (Hà Lời) Mai Xuân Hải Giếng khoan (15 m) 

Sinh hoạt nhiều 

gia đình và KD 

Sinh hoạt và 

KD 

13 HL-3 (Hà Lời) Hiền - Cúc Giếng đào (3/12) Sinh hoạt 

(a) : CL2: Thôn Cù Lạc 2; CL1: Thôn Cù Lạc 1; XS: Thôn Xuân Sơn; PN: Thôn Phong Nha; 

HL: Thôn Hà Lời. Con số đứng nối trong ký hiệu mẫu chỉ số thứ tự giếng trong thôn; KD: 

kinh doanh. 

Bảng 2.2. Chi tiết các mẫu nước sông Son 

TT Ký hiệu mẫu Vị trí lấy mẫu 

1 R1 

2 R2 

- Quy cách lấy mẫu: 

Cách điểm hợp lưu của sông Chày và sông Troóc 100m về 

phía hạ lưu (thuộc địa bàn thôn Phong Nha) 

Cách cầu Xuân Sơn 30 m về phía thượng lưu (thuộc địa bàn 

thôn Cù Lạc 1)

18 

+ Đối với giếng đào, lấy bằng gàu và lấy ở độ sâu 30 cm. Đối với giếng 

khoan, bơm hút nước và để chảy tự do 30 giây, rồi lấy mẫu; 

+ Đối với nước sông Son, lấy mẫu 2 điểm theo mặt cắt ngang, cách bờ những 

khoảng cách thích hợp (khoảng 10 m) để lấy mẫu. Mẫu đem về phòng thí nghiệm 

để phân tích là mẫu tổ hợp từ hai phần mẫu lấy ở 2 bên bờ với tỷ lệ thể tích 1 : 1. 

Tại mỗi điểm, tiến hành lấy mẫu ở 2 độ sâu 50 cm và 100 cm dưới mặt nước. 

- Tần suất lấy mẫu: 1 lần / 2 tháng. 

- Thời điểm lấy mẫu: Đợt 1 ngày 26/02/2011 (trời nắng, nhiệt độ không khí 

32 0 C); Đợt 2 ngày 05/04/2011 (trời nắng, nhiệt độ không khí 35 0 C); Đợt 3 ngày 

17/06/2011 (Trước thời điểm lấy mẫu 1 ngày trời có mưa dông, thời điểm lấy mẫu 

trời không mưa); Đợt 4 ngày 06/08/2011 (trước thời điểm lấy mẫu có mưa dài ngày 

do ảnh hưởng áp thấp nhiệt đới, thời điểm lấy mẫu có mưa nhỏ). 

- Thiết bị lấy mẫu và bảo quản mẫu: Thiết bị lấy mẫu kiểu ngang, loại 

chuyên dùng cho lấy mẫu nước mặt. Việc lấy mẫu và bảo quản mẫu theo các quy 

định trong Tiêu chuẩn Việt Nam: TCVN 5993:1995 – Chất lượng nước – Lấy mẫu. 

Hướng dẫn bảo quản và xử lý mẫu; TCVN 5996:1995 – Chất lượng nước – Lấy 

mẫu. Hướng dẫn lấy mẫu sông suối và TCVN 6000:1995 – Chất lượng nước – Lấy 

mẫu. Hướng dẫn lấy mẫu nước ngầm. 

2.2.3. Phương pháp đo/phân tích các thông số CLN 

Quy cách đo các thông số tại hiện trường: 

+ Đối với nước giếng, lấy một lượng mẫu khoảng 5 lít để đo các thông số tại 

hiện trường bằng thiết bị xách tay; một phần mẫu (1,5 L) được bảo quản và đưa về 

phòng thí nghiệm để phân tích; 

+ Đối với nước mặt, tại mỗi mặt cắt, chọn 2 điểm để đo (điểm đo trùng với 

điểm lấy mẫu), tại mỗi điểm đo ở 2 độ sâu cách mặt nước 50 cm và 100 cm, rồi lấy 

giá trị trung bình. 

Các phương pháp đo/phân tích các thông số CLN là các phương pháp tiêu 

chuẩn của Việt Nam và/hoặc quốc tế [1], [2], [20] (bảng 2.3).

19 

Bảng 2.3. Các phương pháp đo/phân tích chất lượng nước 

STT Thông số (*) Phương pháp phân tích/Thiết bị 

1 Nhiệt độ ( 0 C) Sensor nhiệt độ / HQ40d (HACH, Mỹ) 

2 pH (đơn vị pH) 

Đo thế dùng điện cực thuỷ tinh / HQ40d (HACH, 

Mỹ) 

3 EC (µS/cm) Đo độ dẫn / HQ40d (HACH, Mỹ) 

4 DO (mg/L) Điện cực đo DO / HQ40d (HACH, Mỹ) 

5 TSS (mg/L) 

6 TDS (mg/L) 

7 COD (mg/L) 

Phương pháp khối lượng: lọc bằng màng lọc sợi thủy 

tinh 0,45 µm, sấy, cân giấy lọc/Tủ sấy (Venticell, 

Italia), cân phân tích 4 số 

Phương pháp khối lượng: lọc bằng màng lọc sợi thủy 

tinh 0,45 µm, sấy, cân cốc trước và sau khi sấy/Tủ 

sấy (Venticell, Italia), cân phân tích 4 số 

- Trắc quang - phép đo bicromat xác định COD trong 

nước mặt/ DR 5000 (HACH, Mỹ) 

- Chuẩn độ thể tích - Phép đo permanganat xác định 

COD trong nước ngầm 

8 BOD 5 (mg/L) Ủ ở 20 O C, đo DO / HQ40d (HACH, Mỹ) 

9 N-NO 3 (mg/L) 

10 N-NH 4 + /NH 3 (mg/L) 

11 P-PO4 (mg/L) 

12 Tổng sắt tan (mg/L) 

13 

14 

Zn, Cd, Pb và Cu 

(µg/L) 

Độ cứng (CaCO 3 ) 

(mg/L) 

Trắc quang, dùng thuốc thử natrixalixilat/ DR 5000 

(HACH, Mỹ) 

Trắc quang - phương pháp phenat / DR 5000 

(HACH, Mỹ) 

Trắc quang, đo màu ở dạng xanh molypden / DR 

5000 (HACH, Mỹ) 

Trắc quang, dùng thuốc thử 1,10-phenantrolin / DR 

5000 (HACH, Mỹ) 

Quang phổ hấp thụ nguyên tử không ngọn lửa/ GF- 

AAS (AA 400 Perkin Elmer, Mỹ) 

Chuẩn độ Comlexon, pH = 10 (đệm amoni), chỉ thị 

Eriocrom T đen 

Tổng coliform Phương pháp MPN (áp dụng phương pháp lên men 

15 

(MPN/100mL) nhiều ồng nghiệm) 

(*) Các thông số từ 1 đến 4 đo tại hiện trường, các thông số còn lại được phân tích 

tại phòng thí nghiệm.

20 

2.2.4. Phương pháp xử lý số liệu thực nghiệm 

Áp dụng phần mềm Excel 2007 và Origin 8.0 để xử lý và kiểm tra các số liệu 

thực nghiệm, xây dựng phương trình hồi quy tuyến tính để định lượng và đánh giá 

tương quan, phân tích phương sai (ANOVA,… 

2.2.5. Phương pháp đánh giá chất lượng nước 

Để đánh giá CLN sông Son và nước ngầm được đánh giá qua từng thông số 

riêng biệt bằng cách so sánh các thông số CLN (giá trị TB ± ε ở p = 0,05) với các 

giá trị giới hạn được quy định trong QCVN 08 : 2008/BTNMT và QCVN 09 : 

2008/BTNMT. 

- Riêng đối với nước mặt đánh giá qua WQI (theo mục 1.4.4). 

- Áp dụng phương pháp ANOVA 2 chiều để đánh giá ảnh hưởng yếu tố 

không gian và thời gian đến CLN vùng nghiên cứu.

21 

Chương 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 

3.1. Kiểm soát chất lượng các phương pháp phân tích 

Các phương pháp áp dụng để phân tích CLN trong nghiên cứu này là các 

phương pháp tiêu chuẩn của Việt Nam và/hoặc quốc tế. Trước khi áp dụng để phân 

tích CLN xã Sơn Trạch, chúng tôi tiến hành kiểm soát chất lượng các phương pháp 

phân tích của một số phương pháp thường mắc sai số lớn như: phép xác định nitrat, 

photphat, tổng sắt tan và độ cứng. Qua đánh giá độ đúng (bằng cách phân tích mẫu 

thêm chuẩn – spiked sample) và độ lặp lại của phương pháp phân tích. 

3.1.1. Độ đúng 

Độ đúng của phương pháp phân tích một thông số CLN bất kỳ được xác định 

thông qua độ thu hồi (Recovery) [26]: 

x 

x + x 

2 

Rev(%) = × 100 

0 1 

(3.1) 

Trong đó, x 0 là nồng độ chất phân tích trong mẫu; x 1 là nồng độ chất chuẩn 

thêm vào mẫu; x 2 là nồng độ xác định được trong mẫu đã thêm chuẩn. 

Kết quả xác định độ đúng của phương pháp xác định nitrat, amoni và 

photphat nêu ở bảng 3.1 cho thấy 

Bảng 3.1. Kết quả xác định độ đúng của các phương pháp phân tích 

Thông số x (∗) 0 x 1 x 2 Rev (%) 

N – NO 3 (mg/L) 0,60 0,50 1,08 98 

P – PO 4 (mg/L) 0,08 0,05 0,12 92 

Độ cứng (CaCO 3 ), mg/L 66 50 115 99 

Fe II,III (mg/L) 1,11 0,50 1,58 98 

(*) x o là nồng độ chất phân tích trong mẫu nước giếng CL2-3 lấy ngày 06/8/2011. 

Theo Horwitz [24], sai số giữa các phòng thí nghiệm (đánh giá qua độ lệch 

chuẩn tương đối – RSD) khi phân tích nồng độ C nếu đạt được RSD nhỏ hơn RSD H 

(tính theo phương trình Horwitz phương trình (3.2)) là chấp nhận được.

22 

RSD(%) 

1 0,5lg C 

= 2 − 

(3.2) 

C là nồng độ chất phân tích được biểu diễn bằng phân số; 

Với C sắt tan = 0,50 × 10 -6 RSD NH4 = 18% 

Với C NO3 = 0,50 × 10 -6 RSD NO3 = 18% 

Với C PO4 = 0,05 × 10 -6 RSD PO4 = 25% 

Với C Độ cứng = 50 × 10 -6 RSD Độ cứng = 9% 

Theo Horwitz [24], khi xác định nồng độ C trong nội bộ một phòng thí 

nghiệm thì RSD nhỏ hơn ½RSD H xác định theo phương trình (3.1) là chấp nhận 

được. Như vậy, với C sắt tan = 0,50 × 10 -6 , C NO3 = 0,50 × 10 -6 , C PO4 = 0,05 × 10 -6 và 

C Độ cứng = 50 × 10 -6 thì ½ RSD tương ứng ≤ 9 %; ≤ 9 %; ≤ 13 % và ≤ 5 % (hay 

độ thu hồi tương ứng ≥ 91 %; ≥ 91 %, ≥ 87 % và ≥ 95 %) là chấp nhận được. 

Kết quả ở bảng 3.1, kết hợp với các vấn đề trên, cho thấy: phương pháp xác 

định các thông số Độ cứng, NO 3 , Fe II,III và PO 4 đạt được độ đúng tốt. 

3.1.2. Độ lặp lại 

Để xác định độ lặp lại của phương pháp phân tích, chúng tôi tiến hành phân 

tích lặp lại 4 lần (n = 4) mẫu CL2-3 rồi tính RSD [26]: 

S ×100 

RSD(%) = 

x 

(3.3) 

Trong đó, S là độ lệch chuẩn của các kết quả phân tích y 1 , y 2 , y 3 , y 4 (n = 4); 

x là trung bình số học của các kết quả phân tích (n = 4). 

Kết quả xác định độ lặp lại của phương pháp xác định nitrat, photphat độ 

cứng và Fe II,III được nêu ở bảng 3.2. 

Bảng 3.2. Kết quả xác định độ lặp lại của các phương pháp phân tích 

Thông số y 1 y 2 y 3 y 4 RSD ½RSD H 

N – NO 3 (mg/L) 1,1 1,0 1,1 1,1 4,7 7,9 

P – PO 4 (mg/L) 0,13 0,13 0,12 0,13 3,9 10,9 

Độ cứng (CaCO 3 ), mg/L 115 115 115 116 0,4 3,9 

Fe II,III (mg/L) 0,53 0,52 0,54 0,54 1,8 8,8

23 

Kết quả ở bảng 3.2 cho thấy: các RSD đều nhỏ hơn một nửa RSD tương ứng 

tính theo công thức (3.2), do đó phương pháp xác định các thông số NO 3 , PO 4 độ 

cứng và Fe II,III có độ lặp lại tốt. 

Trong thực tế khi tiến hành phân tích mẫu trong các đợt, việc kiểm soát chất 

lượng của các phương pháp phân tích đối với 4 thông số trên thỉnh thoảng được 

thực hiện. 

3.2. Đánh giá CLN giếng xã Sơn Trạch 

Kết quả phân tích các thông số CLN giếng theo thời gian (từ tháng 2 đến 

tháng 8) và theo không gian (5 thôn) được trình bày ở phụ lục 2 cho thấy: 

3.2.1. pH 

pH là một trong những thông số đóng vai trò quan trọng trong môi trường 

nước. Sự thay đổi của pH sẽ làm thay đổi dạng tồn tại của các chất và các phản ứng 

sinh lí, sinh hóa xảy ra trong môi trường này. 

Tháng 

Bảng 3.3. Giá trị pH trung bình của các mẫu nước giếng ở xã Sơn Trạch 

Mẫu/Thôn (a) 

CL2 (n=3) XS (n=3) CL1 (n=2) PN (n=2) 

HL (n=3) 

tb ± s 

(m = 5) 

2 5,4 ± 0,5 6,8 ± 0,1 7,3 ± 0,2 6,7 ± 1,0 7,0 ± 0,6 6,6 ± 0,7 

4 5,3 ± 0,5 6,6 ± 0,5 6,7 ± 0,4 6,6 ± 0,6 6,7 ± 0,5 6,4 ± 0,6 

6 5,4 ± 0,4 6,5 ± 0,2 7,1 ± 0,4 7,4 ± 0,1 6,9 ± 0,4 6,7 ± 0,8 

8 5,4 ± 0,5 6,5 ± 0,2 7,0 ± 0,4 7,1 ± 0,1 6,9 ± 0,5 6,6 ± 0,7 

TB ± S 

(k = 4) 

5,4 ± 0,1 6,6 ± 0,2 7,0 ± 0,2 7,0 ± 0,4 6,9 ± 0,1 6,6 ± 0,7 (b) 

(a) Các kết quả trong cột là pH trung bình của các giếng trong mỗi thôn; Số trong ngoặc (n=3) chỉ số 

giếng trong mỗi thôn; TB và tb: là giá trị pH trung bình của mỗi thôn và mỗi đợt; S và s: là độ lệch 

chuẩn; (b) giá trị pH trung bình tổng cộng. 

Kết quả ở bảng 3.5 và hình 3.1 cho thấy giá trị pH của nước giếng ở hầu hết 

các thôn thuộc xã Sơn Trạch đều thỏa mãn QCVN 09 : 2008/BTNMT (yêu cầu quy 

chuẩn pH nằm trong khoảng 5,5 ÷ 8,5) và QCVN 01 : 2009/BYT (yêu cầu quy 

chuẩn pH nằm trong khoảng 6,5 ÷ 8,5). Riêng đối với thôn Cù lạc 2 (CL2), pH 

nước giếng thấp dao động trong khoảng từ 5,3 đến 5,4 không đạt yêu cầu so với 

QCVN 09 : 2008/BTNMT và QCVN 01 : 2009/BYT. pH thấp có thể còn làm tăng

24 

sự hoà tan các kim loại vào nước và do đó làm giảm chất lượng nước. Như vậy, cần 

có biện pháp xử lý để tăng pH (hay giảm độ axit) trong nước giếng trước khi sử 

dụng. Nguyên nhân chính làm giảm pH trong nước thôn Cù Lạc 2 có thể do có mặt 

các axít hữu cơ, Fe II,III và Al III trong nước giếng. Theo chúng tôi, có thể chủ yếu là 

có mặt các axit hữu cơ trong nước giếng, vì khi đun sôi, pH nước giếng tăng lên 

đáng kể (tăng khoảng 1 đơn vị pH) và đạt yêu cầu ăn uống. 

T2 

T4 

T6 

T8 

10 

8 

QCVN 09-2008/BTNMT 

6 

pH 

4 

2 

0 

CL2 XS CL1 PN HL 

Th«n 

Hình 3.1. Biến động pH nước giếng theo tháng và theo thôn ở vùng khảo sát 

Tiến hành áp dụng phương pháp phân tích phương sai hai chiều (two - way 

ANOVA 2 chiều) cho các kết quả ở bảng 3.3 để đánh giá tác động của yếu tố thời 

gian (các đợt) và yếu tố không gian (các thôn) đối với thông số pH, thu được kết 

quả bảng 3.4. 

Bảng 3.4. Kết quả phân tích phương sai 2 yếu tố đối với thông số pH (∗) 

Nguồn phương sai 

Tổng bình 

phương 

Bậc tự 

do 

Phương 

sai 

Giữa các tháng (S 2 A) 0,2486 3 0,0829 2,184 

Giữa các thôn (S 2 B) 7,3098 4 1,8274 48,16 

Sai số thí nghiệm (S 2 TN) 0,4553 12 0,0379 

Tổng 8,0137 19 

F tính F (p = 0,05) 

3,490 

(f 1 = 3; f 2 = 12) 

3,260 

(f 1 = 4; f 2 = 12 

(*) : F tính và F (p = 0,05; f 1 ; f 2 ) là giá trị F tính toán được từ các số liệu thực nghiệm và giá trị F lý 

thuyết ở mức ý nghĩa 0,05 và bậc tự do f 1 , f 2 ; S 2 TN là phương sai mô tả sai số của bản thân phương 

pháp xác định pH.

25 

Kết quả bảng 3.4 cho thấy, pH nước giếng trung bình (trung bình hàng) giữa 

các tháng không khác nhau có ý nghĩa về mặt thống kê với p > 0,05 hay nói cách 

khác, theo thời gian khảo sát (tháng) pH trung bình của các giếng ở các thôn là như 

nhau. Song, pH nước giếng trung bình của mỗi thôn qua các tháng (trung bình cột) 

khác nhau có ý nghĩa về mặt thống kê với p < 0,05. Sự khác biệt này có thể là do sự 

khác biệt giữa pH trung bình ở tất cả các thôn hoặc pH trung bình ở thôn này khác ở 

thôn khác… Để kiểm tra xem pH nước giếng trung bình ở các thôn (trung bình cột) 

khác nhau như thế nào, cần xác định độ lệch nhỏ nhất (∆) giữa 2 giá trị pH. 

2 

= k 

∆ = t 

p=0,05;f =12 

×S 

TN 

× 0,3 

(3.4) 

Trong đó, k là số kết quả pH trung bình trong k đợt (k = 4); t p = 0,05; f = 12 = 2,18; 

S TN = 

2 

S 

TN = 0,195. 

So sánh độ lệch giữa các các giá trị pH trung bình của 2 thôn với giá trị ∆ 

cho thấy: pH nước giếng trung bình ở thôn Cù Lạc 1 (CL1), Phong Nha (PN) và Hà 

Lời (HL) đều như nhau và chúng khác với hai thôn Cù Lạc 2 (CL2) và Xuân Sơn 

(XS). Các thôn CL1, PN và HL là các thôn nằm ven sông Son và có pH cao hơn còn 

thôn XS và CL2 nằm cách sông tương ứng khoảng 200 m và 500 m có pH thấp hơn. 

Theo chúng tôi, có thể nước giếng ở các thôn các thôn ven sông Son ảnh hưởng 

mạnh bởi nguồn nước sông Son hoặc các dòng chảy ngầm chảy dọc bên bờ sông 

Son nên nước giếng có pH cao còn các giếng ở xa sông Son bị ảnh hưởng không 

nhiều, nên pH có sự khác biệt (thấp hơn). 

3.2.2. Độ cứng (tính theo CaCO 3 ) 

Độ cứng trong các giếng nước tại xã Sơn Trạch tương đối cao, trung bình 

179 mg/L, dao động trong khoảng từ 42 đến 288 mg/L (số thể hiện chi tiết ở phụ lục 

2). So với QCVN 09 : 2008/BTNMT và QCVN 01 : 2009/BYT, độ cứng vẫn nằm 

trong giới hạn cho phép. Tuy nhiên, trong các Quy chuẩn này không quy định đến 

cường độ và thời gian tiếp xúc, nên khó có thể xác định được mức độ ảnh hưởng 

đến sức khỏe người khi tiếp xúc thường xuyên với nước cứng.

26 

Theo phân loại về độ cứng của Anh [28], nước có độ cứng từ 150 đến 200 

mg/L được gọi là nước cứng vừa, từ 200 đến 300 gọi là nước cứng và độ cứng trên 

300 mg/L là nước rất cứng. 

Tháng 

Bảng 3.5. Độ cứng trung bình của các mẫu nước giếng ở xã Sơn Trạch 


CL2 (n=3) XS (n=3) CL1 (n=2) PN (n=2) 

HL (n=3) 

tb ± s 

(m = 5) 

2 55 ± 18 161 ± 42 235 ± 16 178 ± 10 229 ±12 172 ± 72 

4 57 ± 8 167 ± 64 236 ± 9 177 ± 10 222 ± 12 172 ± 71 

6 63 ± 23 178 ± 60 233 ± 16 198 ± 14 277 ± 10 190 ± 80 

8 69 ± 26 177 ± 71 221 ± 16 193 ± 4 251 ± 22 182 ± 69 

TB ± S 

(k = 4) 

61 ± 6 171 ± 8 231 ± 7 187 ± 11 245 ± 25 179 ± 68 (b) 

(a) Các kết quả trong cột là độ cứng trung bình của các giếng trong mỗi thôn; Số trong ngoặc (n=3) 

chỉ số giếng trong mỗi thôn; TB và tb: là giá trị độ cứng trung bình của mỗi thôn và mỗi đợt; S và 

s: là độ lệch chuẩn; (b) giá trị độ cứng trung bình tổng cộng. 

§é cøng (CaCO 3 

mg/L) 

600 

500 

400 

300 

200 

100 

QCVN 09 : 2008/BTNMT 

QCVN 01 : 2009/BYT 

T2 

T4 

T6 

T8 

Nước cứng 

Nước cứng vừa 

0 


Vïng 

Hình 3.2. Biến động độ cứng nước giếng theo tháng và theo thôn ở vùng khảo sát 

Kết quả ở bảng 3.5 và hình 3.2 cho thấy hầu hết các giếng ở thôn (Xuân Sơn, 

Cù Lạc 1, Phong Nha, và Hà Lời) đều có độ cứng trung bình đến cứng. Riêng các 

giếng ở thôn Cù Lạc 2 có độ cứng rất thấp (từ 42 đến 96 mg/L), thuộc vào nước 

mềm vừa và mềm trung bình. Độ cứng cao sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ cộng 

đồng và do vậy, cần thiết phải có biện pháp xử lý nước nhằm loại độ cứng để cung 

cấp nước sinh hoạt an toàn nhằm giảm rủi ro về sức khoẻ.

27 

Để xét sự khác nhau về độ cứng của nước giếng theo thời gian (các tháng) và 

không gian (thôn) ở vùng khảo sát, tiến hành áp dụng ANOVA 2 chiều cho các kết quả 

khảo sát ở bảng 3.5. 

Bảng 3.6. Kết quả phân tích phương sai 2 chiều đối với thông số độ cứng (*) 


Tổng bình 

phương 

Bậc tự 

do 

Phương 

sai 

F tính 

Giữa các tháng (S 2 A) 1174,6 3 391,52 3,141 

Giữa các thôn (S 2 B) 84345 4 21086 169,2 

Sai số thí nghiệm (S 2 TN) 1495,9 12 124,66 

Tổng 87016 19 

F 

(p = 0,05) 

3,490 

(f 1 = 3; f 2 = 12) 

3,260 

(f 1 = 4; f 2 = 12) 



pháp xác định độ cứng. 

Kết quả bảng 3.6 cho thấy, độ cứng nước giếng trung bình (trung bình hàng) 

giữa các tháng không khác nhau có ý nghĩa về mặt thống kê với p > 0,05 hay nói 

cách khác, theo thời gian khảo sát (tháng) độ cứng trung bình của các giếng ở các 

thôn là như nhau. Song, độ cứng nước giếng trung bình của mỗi thôn qua các tháng 

(trung bình cột) khác nhau có ý nghĩa về mặt thống kê với p < 0,05. Sự khác biệt 

này có thể là do sự khác biệt giữa độ cứng trung bình ở tất cả các thôn hoặc độ cứng 

trung bình ở thôn này khác ở thôn khác,… Để kiểm tra độ cứng trung bình các thôn 

khác nhau như thế nào, cần xác định độ lệch nhỏ nhất (∆) giữa 2 giá trị độ cứng. 

2 

= k 

∆ = t 

p=0,05;f =12 

×S 

TN 

× 17 

(3.5) 

Trong đó, k là số kết quả độ cứng trung bình trong k đợt (k=4); t p=0,05; f=12 = 2,18; 

S TN = 

2 

S 

TN = 11. 

So sánh độ lệch giữa các cặp độ cứng trung bình của 2 thôn với ∆ cho 

thấy: có thể chia các thôn của xã Sơn Trạch thành 3 nhóm; nhóm 1 là các giếng ở 

thôn CL2 có độ cứng rất thấp (hay nước mềm); nhóm 2 là các giếng thôn PN và XS 

có độ cứng trung bình lớn hơn nhóm 1 (171 ÷ 187 mg/L) và nhóm 3 là thôn CL1 và

28 

HL có độ cứng trung bình cao hơn cả (231 ÷ 245 mg/L). Như vậy, càng xa sông 

Son nước giếng càng có độ cứng thấp hơn. Rõ ràng, độ cứng của nước sông Son và 

của nước ở gần sông có liên quan với nhau. 

Một vấn đề đặt ra là giữa độ cứng và pH của nước giếng có tương quan 

tuyến tính không? Xây dựng phương trình hồi quy tuyến tính giữa độ cứng (biến 

phụ thuộc y) và pH (biến độc lập x) đối với 52 mẫu nước giếng ở 5 thôn (hình 3.3). 

300 

y = (-334 ± 59) + (78 ± 9) x ; r = 0,771; n = 52 


), mg/L (y) 

200 

100 

0 

4 5 6 7 8 

pH (x) 

Hình 3.3. Đường hồi quy tuyến tính biểu diễn tương quan giữa pH và độ cứng 

Kết quả của nước giếng ở 5 thôn (Cù Lạc 1, Cù Lạc 2, Xuân Sơn, Phong Nha 

và Hà Lời) có mối tương quan tuyến tính giữa độ cứng và pH đối với nước giếng 

của 5 thôn hình 3.3 với p < 0,05 hệ số tương quan lý thuyết r (p = 0,05; f = 50) = 

0,27. Như vậy, có thể cho rằng cacbonat có trong nước dưới đất khu vực chịu ảnh 

hưởng bởi nền địa hình Kasrt (đá vôi) quyết định pH. 

3.2.3. Tổng chất rắn hòa tan (TDS) 

Tổng chất rắn hòa tan là thông số thể hiện lượng muối hòa tan trong nước. 

Kết quả xác định TDS được chỉ ra bảng 3.7 và hình 3.4. 

TDS của nước giếng xã Sơn Trạch dao động trong khoảng 118 ÷ 583 mg/L 

(phụ luc 2). Tuy TDS khá cao nhưng nói chung vẫn thỏa mản nhu cầu nước ăn uống 

theo QCVN 01 : 2009/BYT (quy định < 1000 mg/L). 

Độ cứng cao có thể dẫn đến TDS cao hay nói cách khác giữa TDS và độ 

cứng của nước có thể có tương quan tuyến tính. Xây dựng phương trình hồi quy 

tuyến tính giữa TDS (y) và độ cứng (x) trong nước giếng 5 thôn ở xã Sơn Trạch cho 

kết quả ở hình 3.5.

29 

Bảng 3.7. TDS trung bình của các mẫu nước giếng ở xã Sơn Trạch 

Tháng 


CL2 (n=3) XS (n=3) CL1 (n=2) PN (n=2) 

HL (n=3) 

tb ± s 

(m = 5) 

2 161 ±36 225 ± 96 283 ± 53 196 ± 29 364 ± 115 246 ± 80 

4 149 ± 19 217 ± 51 280 ± 28 192 ± 16 355 ± 61 238 ± 81 

6 133 ± 9 229 ± 88 309 ± 71 267 ± 45 387 ± 127 265 ± 94 

8 141 ±17 237 ± 83 287 ± 63 264 ± 11 430 ± 170 272 ± 104 

TB ± S 

(k = 4) 

146 ± 12 227 ± 8 289 ± 13 229 ± 41 384 ± 33 255 ± 84 (b) 

(a) Các kết quả trong cột là TDS trung bình của các giếng trong mỗi thôn; Số trong ngoặc (n=3) chỉ 

số giếng trong mỗi thôn; TB và tb: là giá trị TDS trung bình của mỗi thôn và mỗi đợt; S và s: là độ 

lệch chuẩn; (b) giá trị TDS trung bình tổng cộng. 

TDS (mg / L) 

600 

500 

400 

300 

200 

100 

T2 

T4 

T6 

T8 

0 


Th«n 

Hình 3.4. Biến động TDS nước giếng theo tháng và theo thôn ở vùng khảo sát 

y = (55,23 ± 24,79) + (1,143 ± 0,1310) x; r = 0,771; n = 52 

600 

500 

400 

TDS (y) 

300 

200 

100 

0 

0 100 200 300 


) mg/L (x) 

Hình 3.5. Đường hồi quy tuyến tính biểu diễn tương quan giữa TDS và độ cứng

30 

Hình 3.5 cho thấy, giữa độ cứng và TDS có tương quan tuyến tính với p < 0,05. 

3.2.4. Nhu cầu oxy hóa học (phép đo pemanganat) 

Một trong các số thông số quan trọng để đánh giá ô nhiễm hữu cơ là nhu cầu 

oxi hóa học (COD). Theo quy định của Bộ Tài nguyên và Môi trường, COD trong 

nước ngầm phải được xác định theo phép đo permanganat [1]. 

Tháng 

Bảng 3.8. COD trung bình của các mẫu nước giếng ở xã Sơn Trạch 


CL2 (n=3) XS (n=3) CL1 (n=2) PN (n=2) 

HL (n=3) 

tb ± s 

(m = 5) 

2 1,5 ± 0,6 1,0 ± 0,3 0,7 ± 0,1 1,3 ± 0,4 1,5 ± 0,4 1,2 ± 0,3 

4 1,4 ± 0,7 1,1 ± 0,1 1,0 ± 0,2 1,1 ± 0,2 1,1 ± 0,1 1,1 ± 0,2 

6 2,2 ± 0,4 1,2 ± 0,2 1,8 ± 0,4 1,5 ± 0,2 2,0 ± 0,2 1,7 ± 0,4 

8 2,1 ± 0,6 1,1 ± 0,5 1,7 ± 0,1 1,5 ± 0,2 1,9 ± 0,6 1,7 ± 0,4 

TB ± S 

(k = 4) 

1,8 ± 0,4 1,1 ± 0,1 1,3 ± 0,5 1,4 ± 0,2 1,6 ± 0,4 1,4 ± 0,4 (b) 

(a) Các kết quả trong cột là COD trung bình của các giếng trong mỗi thôn; Số trong ngoặc (n=3) chỉ 

số giếng trong mỗi thôn; TB và tb: là giá trị COD trung bình của mỗi thôn và mỗi đợt; S và s: là độ 

lệch chuẩn; (b) giá trị COD trung bình tổng cộng. 

COD (mg / L) 

5 

4 

3 

2 

1 

Q C V N 09 -200 8/B T N M T 

T 2 

T 4 

T 6 

T 8 

0 

C L 2 X S C L 1 P N H L 

T h « n 

Hình 3.6. Biến động COD nước giếng theo tháng và theo thôn ở vùng khảo sát 

Kết quả thu được ở bảng 3.8 và hình 3.6và phụ lục 2 cho thấy: COD của các 

mẫu nước giếng tại xã Sơn Trạch dao động trong khoảng 0,6 ÷ 2,8 mg/L. So sánh 

với QCVN 09 : 2008/BTNMT, COD trong nước giếng vùng khảo sát nằm trong 

giới hạn cho phép hay nói cách khác nước giếng ở vùng khảo sát ô nhiễm hữu cơ 

không đáng kể.

31 

3.2.5. Nitrat, amoni 

Amoni, nitrat thường có mặt trong nước dưới đất do các nguyên nhân tự 

nhiên và/hoặc nhân tạo trong các nguồn nước tự nhiên, nước sinh hoạt và sản xuất. 

Kết quả ở bảng 3.9 và hình 3.7 và phụ lục 2 cho thấy: 

Tháng 

Bảng 3.9. Nồng độ N-NO 3 - trung bình trong nước giếng ở xã Sơn Trạch 


CL2 (n=3) XS (n=3) CL1 (a) n=2 PN (a) n=2 HL (a) n=3 

tb ± s 

(m = 5) 

2 2,5 ± 2,3 2,6 ± 2,2 1,5 ± 0,2 0,5 ± 0,1 1,3 ± 1,3 1,7 ± 0,9 

4 2,7 ± 2,5 2,7 ± 2,6 1,3 ± 0,8 0,3 ± 0,1 0,9 ± 1,4 1,6 ± 1,1 

6 3,0 ± 2,8 2,4 ± 2,4 1,7 ± 0,1 0,4 ± 0,1 1,7 ± 2,0 1,8 ± 1,0 

8 3,3 ± 3,1 2,8 ± 2,8 1,6 ± 0,6 0,3 ± 0,1 1,4 ± 1,9 1,9 ± 1,2 

TB ± S 

(k = 4) 

2,9 ± 0,3 2,6 ± 0,2 1,5 ± 0,2 0,4 ± 0,1 1,3 ± 0,3 1,7 ± 1,0 (b) 

(a) Các kết quả trong cột là N-NO 3 - trung bình của các giếng trong mỗi thôn; Số trong ngoặc (n=3) 

chỉ số giếng trong mỗi thôn; TB và tb: là giá trị N-NO 3 - trung bình của mỗi thôn và mỗi đợt; S và s: 

là độ lệch chuẩn; (b) giá trị N-NO 3 - trung bình tổng cộng. 

16 QCVN 09-2008/BTNMT 

14 

(mg / L) 

NO 3 

- 

12 

10 

8 

6 

4 

2 

0 


Th«n 

T2 

T4 

T6 

T8 

Hình 3.7. Biến động N-NO - 3 nước giếng theo tháng và theo thôn ở vùng khảo sát 

- Nồng độ N-NO3 dao động trong khoảng 0,1 ÷ 6,6 mg/L; trung bình theo 

thời gian khoảng 1,7 ÷ 2,0 mg/L và theo không gian khoảng 0,4 ÷ 2,9 mg/L; 

- Nồng độ N-NH 4 khá thấp (< 0,01 mg/L) trong hầu hết các giếng khảo sát. 

Nhìn chung, nồng độ nitrat và amoni trong nước giếng ở xã Sơn Trạch đều 

rất thấp so với QCVN 09 : 2008/BTNMT và QCVN 01 : 2009/BYT. Như vậy, có 

thể cho rằng nước giếng ở khu vực khảo sát không bị ô nhiễm bởi nitrat và amoni.

32 

3.2.6. Tổng coliform 

Kết quả nêu ở phụ lục 2 cho thấy tất cả các giếng đào đều có tổng coliform 

cao, dao động trong khoảng 2 ÷ 180 MPN/100 mL không đạt quy chuẩn QCVN 09 : 

2008/BTNMT đối với tổng coliform quy định ≤ 3 MPN/100 mL và quy chuẩn 

QCVN 01 : 2009/BYT quy định không có coliform. 

Tổng coliform cao trong nước là do điều kiện vệ sinh môi trường trong khu 

vực chưa tốt. Hầu hết các gia đình đều xây dựng các chuồng chăn nuôi gia súc (chủ 

yếu nuôi lợn), gia cầm gần giếng nước, nên nước thải sinh hoạt và chăn nuôi dễ 

ngấm xuống giếng gây ô nhiễm vi khuẩn phân. Mặt khác, việc xây dựng hố xí hợp 

vệ sinh ở khu vực vẫn chưa được nhiều gia đình quan tâm, nên cũng gây lo lắng về 

sự ô nhiễm vi khuẩn phân trong nước giếng. 

3.2.7. Kim loại độc (Cu, Pb, Cd, Zn) 

Kết quả phân tích (Phụ lục 2) cho thấy, nồng độ các kim loại độc (Pb II , Cu II , 

Cd II , Zn II ) từ nước giếng khá thấp: khoảng 0,1 ÷ 17,8 µg/L đối với Zn II ; 0,1 ÷ 2,8 

µg/L đối với Cd II ; 0,4 ÷ 5,1 µg/L đối với Pb II ; 0,1 ÷ 1,7 µg/L đối với Cu II . Nồng độ 

các kim loại độc trong nước giếng đều thấp hơn so với QCVN 09 : 2008/BTNMT 

và QCVN 01 : 2009/BYT. Như vậy, qua 2 đợt phân tích có thể cho rằng nước giếng 

ở xã Sơn Trạch chưa có dấu hiệu ô nhiễm kim loại độc. 

3.3. Đánh giá CLN sông Son đoạn qua xã Sơn Trạch 

3.3.1. Đánh giá CLN qua các thông số riêng biệt 

Kết quả phân tích các thông số CLN sông Son trong thời gian từ tháng 2 đến 

tháng 8 được nêu ở phụ lục 2 và được tóm tắt ở bảng 3.12. 

3.3.1.1. Nhiệt độ 

Nhiệt độ là yếu tố quan trọng, nó quyết định sự tồn tại và phát triển của các 

sinh vật trong hệ sinh thái nước. Mỗi loài sinh vật chỉ tồn tại và phát triển tốt trong 

những khoảng nhiệt độ thích hợp, nhiệt độ quá cao hay quá thấp đều bất lợi cho sự 

phát triển, sinh sản của hầu hết các sinh vật sống trong môi trường nước. 

Kết quả ở bảng 3.10 và hình 3.8 cho thấy, nhiệt độ của nước sông Son dao động 

trong khoảng 22,8 ÷ 25,7 o C và biến động không đáng kể theo không gian và thời gian.

33 

Đại 

lượng 

thống 

kê 

Nhiệt 

độ 

( o C) 

Bảng 3.10. Kết quả phân tích các thông số CLN sông Son 

pH 

TDS 

(mg/L) 

DO 

(mg/L) 

BOD 5 

(mg/L) 

Thông số 

Mẫu R1 

COD 

(mg/L) 

TSS 

(mg/L) 

Fe II,III 

(mg/L) 

Độ 

cứng (a) 

TC (b) 

Min 22,8 7,3 162 5,6 1 12 12 0,06 160 1300 

Max 25,7 7,8 180 7,8 3 22 89 1,9 170 3800 

TB 24,6 7,6 174 6,6 2 15 39 0,52 166 2525 

S 1,3 0,2 8,3 1,1 1 5 36 0,89 4 1170 

CV (c) 5,1 3,2 4,8 16,2 40,8 31,7 92 171 2,7 46,3 

Mẫu R2 

Min 22,9 7,2 163 5,2 1 12 2 0,05 156 1400 

Max 25,5 7,7 193 7,6 3 22 81 1,7 187 2700 

TB 24,6 7,5 176 6,2 2 15 29 0,49 170 2100 

S 1,2 0,2 14,90 1,22 1 5 37 0,82 16 648 

CV (c) 4,7 3,0 8,45 19,6 40,8 31,7 127 170 9,2 30,9 

(a) : CaCO 3 mg/L; (b) : MPN / 100 mL; (c) : CV (%): hệ số biến động (CV = 100*S/TB) với n = 4(4 

đợt); Min: giá trị nhỏ nhất; Max: giá trị lớn nhất; S: độ lệch chuẩn; TB: giá trị trung bình số học. 

30 

R 1 

R 2 

NhiÖt ®é ( 0 C) 

25 

20 

15 

T2 T4 T6 T8 

T hêi gian 

Hình 3.8. Biến động nhiệt độ nước sông Son (2-8/2011) 

3.3.1.2. pH 

Kết quả ở hình 3.9 và bảng 3.10 cho thấy: pH của sông Son dao động trong 

khoảng hẹp (7,2 ÷ 7,8) có xu thế có xu thế giảm dần từ tháng 2 đến tháng 8 và thỏa 

mãn QCVN 08 : 2008 (loại A1).

34 

9 

Q C V N 08 : 2008/B T N M T (A 1) 

8 

R 1 

R 2 

pH 

7 

6 

Q C V N 08 : 2008/B T N M T (A 1) 

5 

T2 T4 T6 T8 

T hêi gian 

Hình 3.9. Biến động pH nước sông Son (2-8/2011) 

3.3.1.3. Tổng chất rắn hòa tan (TDS), độ cứng và tổng sắt tan (Fe II,III ) 

Các kết quả ở bảng 3.10 và hình 3.10, 3.11 và 3.12 cho thấy TDS, độ cứng 

và tổng sắt tan của nước sông Son dao động tương ứng trong khoảng 162 ÷ 193 

mg/L, 156 ÷ 187 mg/L và 0,05 ÷ 1,86 mg/L. Nhìn chung, dao động của hai thông số 

TDS và độ cứng của đoạn sông Son qua xã Sơn Trạch là không nhiều (hình 3.10, 

3.11), riêng đối với tổng sắt tan tăng đột biến khi có trời mưa dài ngày. 

Nước sông Son có độ cứng trung bình và chỉ xấp xỉ trung bình độ cứng của 

nước giếng ở thôn Cù Lạc 1, Phong Nha và Hà Lời (các thôn ở gần sông). Độ cứng 

cao của nước sông Son đã làm cho động vật giáp xác trong lưu vực sông có vỏ cứng 

và có cấu tạo vỏ khác với ở các lưu vực sông khác có độ cứng thấp. 

200 

190 

R1 

R2 

TDS (mg/L) 

180 

170 

160 

150 

T 2 T 4 T 6 T 8 

T hêi gian 

Hình 3.10. Biến động TDS nước sông Son (2 - 8/2011)

35 

325 

§é cøng (mg/L) 

300 

275 

250 

225 

200 

175 

R 1 

R 2 

N−íc cøng 

(Sawyer & McCarty, 1976) 

150 

T 2 T 4 T 6 T 8 

T hêi gian 

Hình 3.11. Biến động độ cứng nước sông Son (2 - 8/2011) 

2.5 

2.0 

Q C V N 08 : 2008/BT N M T (m øc B 2) 

R 1 

R 2 

Tæng s¾t tan (mg/L) 

1.5 

1.0 

0.5 

0.0 

-0.5 

Q C V N 08 : 2008/B TN M T (m øc B 1) 

Q C V N 08 : 2008/B TN M T (m øc A 2) 

Q C V N 08 : 2008/BT N M T (m øc A 1) 

T 2 T 4 T6 T 8 

T hêi gian 

Hình 3.12. Biến động tổng sắt tan nước sông Son (2 - 8/2011) 

Tổng sắt tan trong đa số các đợt phân tích (tháng 2, 4, 6) đều nằm trong giới 

hạn cho phép của QCVN 08 : 2008/BTNMT (loại A1), tức là < 0,5 mg/L. Tuy 

nhiên, khi có mưa to dài ngày (đợt tháng 8/2011) thì nồng độ sắt tăng đột biến (dao 

động trong khoảng 1,7 ÷ 1,9 mg/L hình 3.12) chỉ đạt loại B2 của QCVN 08 : 

2008/BTNMT (nước dùng cho mục đích giao thông thủy và các mục đích khác với 

yêu cầu chất lượng thấp). Có thể rửa trôi và xói mòn từ các vùng đầu nguồn và 2 

bên bờ (khi có mưa to và dài ngày) đưa thêm sắt vào sông Son và do vậy là tăng 

nồng độ Fe II,III trong nước sông. 

3.3.1.4. BOD 5 , COD và oxy hòa tan (DO) 

Kết quả phân tích BOD 5 , COD và DO của sông Son theo thời gian và không 

gian nêu ở bảng 3.10, phụ lục 1 và ở các hình 3.13, 3.14 và 3.15 cho thấy:

36 

4 

Q C V N 08 : 2008/B TN M T (m øc A 1) 

BOD 5 

(mg/L) 

3 

2 

1 

R1 

R2 

T 2 T 4 T 6 T 8 

T hêi gian 

Hình 3.13. Biến động BOD 5 nước sông Son (2 - 8/2011) 

35 

R (1) 

R (2) 

COD (mg/l) 

30 

25 

20 

15 

Q C V N 08 : 2008 (B 1) 

Q C V N 08 : 2008 (A 2) 

10 

5 

Q C V N 08 : 2008 (A 1) 

T2 T4 T6 T8 

T hêi gian 

Hình 3.14. Biến động COD nước sông Son (2 - 8/2011) 

8 

7 

R1 

R2 

DO (mg/L) 

6 

5 

Q C V N 08 : 2008/B T N M T (A 1) 

Q C V N 08 : 2008/B T N M T (A 2) 

4 

T2 T 4 T 6 T 8 

T hêi gian 

Hình 3.15. Biến động DO nước sông Son (2 - 8/2011) 

- Nồng độ BOD 5 thấp, dao động trong khoảng 1 ÷ 3 mg/L và thỏa mãn 

QCVN 08 : 2008/BTNMT (loại A1),

37 

- Nồng độ COD trong nước sông dao động trong khoảng 12 ÷ 22 mg/L và 

chỉ đạt QCVN 08 : 2008/BTNMT (loại A2 - nước dùng cho mục đích cấp nước sinh 

hoạt nhưng phải áp dụng công nghệ xử lý phù hợp), riêng đợt tháng 8 chỉ đạt loại 

B1 (dùng cho mục đích tưới tiêu thủy lợi hoặc các mục đích sử dụng khác có yêu 

cầu chất lượng nước tương tự). COD tăng cao trong nước đợt tháng 8 (thời điểm có 

mưa to) là do sự rửa trôi các chất ô nhiễm hữu cơ từ 2 bên bờ, khu vực canh tác 

nông nghiệp vào lưu vực sông. 

- Nồng độ DO trong nước sông Son dao động trong khoảng rộng (5,6 ÷ 7,8 

mg/L). DO trung bình theo thời gian (tháng) khoảng 5,4 ÷ 7,4 mg/L và theo không 

gian (đầu và cuối nguồn) khoảng 6,2 ÷ 6,6 mg/L. So sánh với QCVN 08 : 

2008/BTNMT, các giá trị DO tháng 2 và 4 đều đạt yêu cầu loại A1 (≥ 6 mg/L), 

nhưng trong tháng 6 và 8 chỉ đạt loại A2 (≥ 5 mg/L). Như vậy, vào cuối mùa khô, 

cả khi có mưa to, DO trong nước giảm xuống thấp hơn so với đầu mùa khô. 

Nói chung, Tuy mức độ ô nhiễm hữu cơ trong nước sông Son chưa đến mức 

nghiêm trọng nhưng cần có các giảm pháp thích hợp để kiểm soát ô nhiễm sông, 

nhằm kiểm soát mức ô nhiễm trong nước sông đến mức thấp nhất. 

3.3.1.5. Chất dinh dưỡng (nitrat, amoni và photphat) 

Nhìn chung, nồng độ nitrat, amoni và photphat trong nước sông Son đều rất 

thấp: Tất cả các kết quả thu được đều đạt QCVN 08 :2008/BTNM (loại A1). Nói 

cách khác nước sông Son chưa bị ô nhiễm bởi các chất dinh dưỡng. 

3.3.1.6. Tổng coliform (TC) 

4500 

Coliform (MPN/100 mL) 

4000 

3500 

3000 

2500 

2000 

1500 

1000 

QCVN 08 : 2008/BTNMT (A1) 

T2 T4 T6 T8 

Thêi gian 

R1 

R2 

Hình 3.16. Biến động TC nước sông Son (2-8/2011)

38 

Kết quả ở bảng 3.10, hình 3.16 và phụ lục 2 cho thấy: tổng coliform dao 

động trong khoảng 1300 ÷ 3800 MPN/100 mL, trung bình theo thời gian dao động 

trong khoảng 1750 ÷ 3250 MPN/100 mL và trung bình theo không gian dao động 

trong khoảng từ 2100 đến 2600 MPN/100 mL. Tổng coliform trong tháng 2 và 

tháng 4 không đạt loại A1 của QCVN 08 : 2008/BTNMT, nhưng tổng coliform 

tháng 6 và tháng 8 lại đạt yêu cầu của loại A1. 

Tóm lại, hầu hết các thông số CLN sông Son đều đạt loại A1 theo QCVN 08 

: 2008/BTNMT. Ngoại trừ thông số tổng coliform, tổng sắt tan và TSS trong một số 

mẫu không đạt loại A1, thậm chí cả loại A2 (là loại nước sử dụng cho mục đích cấp 

nước sinh hoạt nhưng phải áp dụng công nghệ xử lý phù hợp). 

3.3.1.7. Kim loại độc (Cu, Pb, Cd, Zn) 

Kết quả xác định hàm lượng kim loại độc trong 2 mẫu R1 và R2 trong 2 đợt 

(tháng 4/2011 và tháng 8/2011) cho thấy sông Son chưa có dấu hiệu bị ô nhiễm bởi 

các kim loại độc: nồng độ các kim loại độc nhỏ hơn nhiều so với quy định trong 

QCVN 08 : 2008/BTNMT loại A1 (Nước sử dụng tốt cho mục đích cấp nước sinh 

hoạt và các mục đích khác). 

3.3.2. Đánh giá CLN sông Son dựa vào Chỉ số chất lượng nước (WQI) 

Chỉ số chất lượng nước (WQI) của sông Son được tính toán theo hướng dẫn 

tại Quyết định số 879/QĐ-TCMT của Tổng cục Môi trường ban hành ngày 

01/7/2011 [16] như đã trình bày ở mục 1.4.4. Các thông số lựa chọn để tính WQI 

bao gồm: DO, BOD 5 , COD, N-NH 4 , P-PO 4 , TSS, Tổng Coliform và pH (8 thông 

số). Ở đây, không tính đến thông số độ đục (TUR), vì theo chúng tôi đối với nước 

sông nói chung và đối với nước sông Son nói riêng TUR tỉ lệ thuận với TSS, nên 

WQI tính theo cả TUR và TSS sẽ tương quan chặt chẽ và thay thế cho nhau [10]. 

Nhìn chung, CLN sông Son khá tốt với WQI dao động trong khoảng từ 78 

đến 99. Các giá trị WQI trong tháng 2, 4 và 6 đều đạt mức I - mức sử dụng tốt cho 

mục đích sinh hoạt (hình 3.17). Riêng trong tháng 8/2011, CLN sông giảm xuống 

đáng kể và WQI chỉ đạt mức II – mức sử dụng cho mục đích cấp nước sinh hoạt 

nhưng cần các biện pháp xử lý phù hợp. Nguyên nhân của việc suy giảm CLN trong

39 

tháng 8 là do nhiều thông số có chất lượng kém trong đợt tháng 8 đó như: TSS, 

Fe II,III , COD, BOD 5 và DO. 

Bảng 3.11. Kết quả tính toán WQI đối với các thông số riêng biệt ở 2 mặt cắt 

Tháng 

Không gian 

WQI SI 

BOD 5 COD N-NH 4 P-PO 4 TSS TC DO pH 

Mẫu R1 

2 100 90 100 100 100 87 94 100 

4 100 90 100 100 100 93 100 100 

6 100 80 100 100 86 100 71 100 

8 100 63 100 100 56 100 69 100 

Mẫu R2 

2 100 90 100 100 100 98 100 100 

4 100 90 100 100 100 99 96 100 

6 100 80 100 100 98 100 64 100 

8 100 63 100 100 60 100 64 100 

Bảng 3.12. Kết quả tính toán WQI theo không gian và thời gian (*) 

Tháng 

2 4 6 8 

TB ± S 

(m = 4) 

R1 94 97 92 78 90 ± 8 

R2 99 99 95 80 93 ± 9 

tb ± s (k = 2) 97 ± 4 98 ± 1 94 ± 2 79 ± 1 92 ± 8 (a) 

(*) : TB và S là trung bình và độ lệch chuẩn của các giá trị WQI của mẫu qua các tháng; tb và s là 

trung bình và độ lệch chuẩn của các giá trị WQI trong mỗi tháng; (a) giá trị trung bình và độ lệch 

chuẩn toàn bộ. 

WQI 

105 

100 

95 

90 

85 

80 

75 

70 

65 

60 

T2 T4 T6 T8 

Thêi gian 

R1 

R2 

Møc I 

Møc II 

Hình 3.17. Biến động WQI nước sông Son (2 - 8/2011)

40 

Áp dụng phương pháp ANOVA 2 chiều để đánh giá ảnh hưởng của yếu tố 

thời gian (tháng) và yếu tố không gian (mặt cắt R1, R2) đến WQI sông Son, thu được 

các kết quả bảng 3.13. 

Bảng 3.13. Kết quả phân tích phương sai 2 yếu tố đối với WQI (*) 


Tổng bình 

phương 

Bậc tự 

do (f) 

Phương 

sai 

Giữa các mặt cắt (S 2 A) 454,5 1 18 18 

Giữa các tháng (S 2 B) 18 3 151,5 151,5 

Sai số thí nghiệm (S 2 TN) 3 3 1 

Tổng 475,5 7 

F tính F (p = 0,05) 

10 

(f 1 = 1; f 2 = 3) 

9,3 

(f 1 = 1; f 2 = 3 



pháp xác định WQI. 

Kết quả ở bảng 3.13 cho thấy WQI giữa các tháng và giữa 2 mặt cắt đều 

khác nhau có nghĩa là về mặt thống kê với P < 0,05 (giá trị F tính < F lý thuyết). Để 

kiểm tra xem các giá trị WQI trung bình trong các tháng khác nhau như thế nào, cần 

xác định độ lệch nhỏ nhất (∆) giữa 2 giá trị WQI: 

2 

∆ = t 

p= 0,05; f = 3 

× STN 

× = 5,5 ≈ 6 

k 

Trong đó, k là số kết quả WQI ở k mặt cắt (k=2); t p=0,05; f=3 = 3,182; S TN = 

2 

STN 

≈ 2. 

So sánh độ lệch giữa các cặp giá trị WQI trung bình trong tháng với ∆ cho 

thấy: WQI trung bình trong các tháng 2, 4, 6 đều như nhau và chúng khác với WQI 

trung bình trong tháng 8. Điều này một lần nữa cho phép khẳng định tháng 8 do có 

mưa dài ngày trước đó nên CLN sông Son kém hơn so với CLN các tháng 2, 4 và 6. 

3.4. Đề xuất một số giải pháp cải thiện CLN cấp cho sinh hoạt 

Các số liệu và thông tin thu được từ việc phân tích và đánh giá CLN giếng và 

nước sông Son nêu trên là căn cứ cho những đầu tư để cải thiện CLN cấp cho sinh 

hoạt. Đối với hầu hết các thôn trong xã Sơn Trạch, cần xây dựng các hệ thống xử lý

41 

nước giếng quy mô hộ gia đình sao cho giảm được độ cứng của nước. Riêng đối với 

thôn Cù Lạc 2, cần xây dựng hệ thống xử lý nước giếng để giảm độ axit (hay tăng 

pH nước) và loại sắt tan trong nước. Các hệ xử lý nước giếng quy mô gia đình phải 

đảm bảo đơn giản, bền lâu, dễ vận hành, tái sinh và bảo dưỡng để người dân có thể 

tự thực hiện. Mặt khác, cần nghiên cứu xây dựng các hệ xử lý nước giếng đó sao 

cho giá cả hợp lý, các vật liệu và thiết bị có thể mua dễ dàng trên thị trường ở Việt 

Nam, kỹ thuật chế tạo không phức tạp... để có thể nhân rộng sau này cho cộng đồng 

địa phương, không chỉ trong xã Sơn Trạch, mà có thể cho các vùng khác của tỉnh 

Quảng Bình. 

Với các định hướng trên, có thể đề xuất giải pháp kỷ thuật xử lý nước giếng 

quy mô gia đình để cải thiện CLN cấp cho sinh hoạt ở xã Sơn Trạch như sau [7]: 

- Đối với các giếng có độ cứng cao (trên 150 mg/L) tiến hành lắp đặt hệ 

thống xử lý như sau: Mỗi hệ thống xử lý nước (giá khoảng 5 ÷ 6 triệu đồng theo giá 

hiện tại) gồm một bể lọc cát để loại chất rắn lơ lửng (hay độ đục) và một cột trao đổi 

ion để loại độ cứng. Khi nước giếng có độ cứng cao đi qua cột chứa nhựa trao đổi ion 

(dạng Na + ), các ion kim loại (chủ yếu là Ca II và Mg II ) sẽ bị giữ trên cột do quá trình 

trao đổi ion với Na + . Khi sự hấp thụ các ion kim loại của cột đã bão hoà (khoảng 15 ÷ 

20 ngày), dễ dàng tái sinh (hay phục hồi) cột bằng cách cho dung dịch muối ăn 

(NaCl) đi qua cột (thời gian tái sinh cột khoảng 2 – 3 giờ). Bằng cách đó, dạng Na + 

của nhựa trao đổi ion sẽ được tái tạo lại và cột sẽ làm việc trở lại như ban đầu. Thời 

gian sử dụng của cột nhựa trao đổi ion như vậy khoảng trên 10 năm và chi phí vận 

hành tái sinh rẻ. 

- Đối với các giếng ở thôn Cù Lạc 2 có hàm lượng sắt tan cao, tiến hành 

lắp hệ thống xử lý nước (giá khoảng 3 - 4 triệu đồng) gồm một giàn mưa thoáng 

khí để tạo điều kiện kết tủa Fe III , và một bể lọc cát để loại chất rắn lơ lửng (hay 

độ đục) và kết tủa sắt (III). 

- Đối với giếng ở thôn Cù Lạc 2 có pH thấp, lắp đặt một cột chứa các hạt 

rắn chắc canxi cacbonat (hay vật liệu canxi cacbonat) để nâng pH nước. Sau khi 

đi qua cột, pH nước sẽ tăng lên đến 7,5 – 8,0 (do phản ứng trung hoà giữa canxi

42 

cacbonat trong cột và axit trong nước) và do vậy, pH nước đạt yêu cầu cho cấp 

nước sinh hoạt (QCVN 02 : 2009/BYT quy định pH từ 6,0 đến 8,5), trong khi đó 

độ cứng của nước tăng không đáng kể. Sau 2 - 3 năm, cần bổ sung vào cột 

khoảng 1 kg vật liệu. Thời gian sử dụng cột như vậy khoảng trên 10 năm. 

Để người dân có thể tự kiểm tra CLN (kiểm tra độ cứng, tổng sắt tan và 

pH) có thể cung cấp cho người dân các bộ kiểm tra nhanh (test kit) độ cứng, tổng 

sắt tan và giấy chỉ thị pH. Kỹ thuật sử dụng các bộ kiểm tra nhanh này để kiểm 

tra độ cứng, tổng sắt tan rất đơn giản và do vậy, người dân có thể tự thực hiện 

được. 

Về mặt quản lý, nên tiến hành xây dựng mô hình quản lý CLN dựa vào 

cộng đồng với tổ chức, chức năng nhiệm vụ như hình 3.18. Ở đây, tổ chức quản lý 

nguồn nước (QLNN) được cơ cấu thành 2 bộ phận gồm: Chính quyền địa phương 

và nhóm tư vấn. Ngoài ra, địa phương cần thiết lập một kế hoạch tổng thể về QLNN 

và các văn bản quy định thưởng, phạt và thu phí QLNN (như kiểu hương ước địa 

phương). 

3.5. Đề xuất chương trình quan trắc CLN 

Trên cơ sở các kết quả phân tích và đánh giá CLN ở xã Sơn Trạch và một 

số đề xuất để cải thiện CLN sinh hoạt ở địa phương có thể đề xuất chương trình 

quan trắc CLN trong bảng 3.1.4.

43 

Bộ phận chính quyền địa phương 

Chức năng và nhiệm vụ 

01 Cán bộ phụ 

trách 

TN & MT 

− Tham mưu cho lãnh đạo xã về các quyết định khai 

thác nước, thưởng / phạt, thu phí, chi phí hỗ trợ... 

− Tham mưu giải quyết sự cố, rủi ro... 

− Giám sát và báo cáo về QLNN cho lãnh đạo xã. 

Chính quyền XÃ 

(Phó chủ tịch) 

01 cán bộ kế 

hoạch - tổng 

hợp 

− Thu chi phí QLNN từ /cho các thôn, đơn vị khác. 

− Báo cáo định kỳ về tài chính (liên quan đến 

QLNN) cho lãnh đạo xã. 

01 Cán bộ 

y tế xã 

− Kiểm tra định kỳ CLN (1 – 2 lần/tháng) theo Chương 

trình quan trắc môi trường nước (dùng máy đo CLN 

và bộ kiểm tra nhanh CLN). 

− Cập nhật và quản lý dữ liệu CLN. 

− Chia sẻ thông tin về CLN (với huyện,tỉnh) và báo 

cáo sự cố cho CB phụ trách TN - MT xã. 

Chính quyền 

THÔN 

Trưởng thôn 

hoặc cán bộ y tế 

thôn 

− Giám sát các công trình nước đã được lắp đặt ở 

thôn. 

− Báo cáo số sự cố về nước cho CB Y tế xã. 

− Thu phí từ các hộ gia đình trong thôn và nộp cho CB 

kế hoạch - tổng hợp của xã (theo Quy chế QLNN do 

xã lập ra) 

Bộ phận tư vấn 

Chính quyền HUYỆN 

(qua 1 cán bộ TN & MT) 

Chức năng và nhiệm vụ 

− Phê chuẩn và giám sát thực hiện quy chế QLNN ở xã. 

− Trợ giúp giải quyết sự cố và rủi ro về nguồn nước ở xã. 

− Cập nhật và chia sẻ thông tin về QLNN với xã và tỉnh 

Chính quyền TỈNH 

(qua Chi cục BVMT) 

− Cập nhật và chia sẻ thông tin về QLNN với xã, huyện. 

− Hỗ trợ tài chính và tham gia vào Chương trình Quan trắc 

MT nước được đề nghị trong Kế hoạch QLNN của xã. 

− Phối hợp xử lý sự cố và rủi ro về nguồn nước ở xã. 

Các đơn vị chuyên môn và dịch vụ 

đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật 

− Trợ giúp sửa chữa các hệ xử lý nước, máy đo CLN và cung 

cấp bộ kiểm tra nhanh CLN (khi huyện, tỉnh yêu cầu). 

− Trợ giúp kỹ thuật để nhân rộng mô hình xử lý nước ở xã 

Hình 3.18. Cơ cấu tổ chức, chức năng và nhiệm vụ trong QLNN dựa vào cộng đồng [8]

44 

Bảng 3.14. Chương trình quan trắc và giám sát CLN ở xã Sơn Trạch 

Trạm quan trắc 

Thông số quan trắc 

Tần số 

quan trắc (∗) 

Người thực 

hiện 

Trạm 1 – R2 

+ t o C, pH, DO, TUR, TDS; 

+1÷2 lần/tháng 

+ CB y tế xã 

(Nước sông Son cách 

điểm hợp lưu của sông 

chày và sông troóc 100 m 

về phía hạ nguồn) 

+ BOD 5 , NO 3 , amoni, PO 4 , TC; 

+ Fe II,III , Pb, Cd, Cu, Zn; 

+1 lần / năm 

(tháng 6 - 7) 

+ Chi cục 

BVMT 

Trạm 2 – R 

(Nước sông Son cuối xã 

Sơn Trạch về phía hạ 

nguồn) 

nt nt nt 

Trạm 3 - CL2-3 (Giếng) 

+ t o C, pH, DO, TUR, TDS 



(Hoàng Văn Tín, thôn 

Cù Lạc 2) 

+ COD, NO 3 , NH 4 , TC, độ cứng, 

tổng sắt tan, Pb, Cd, Cu, Zn 


(tháng 6 - 7) 

+ Chi cục 

BVMT 

Trạm 4 – XS 3 (Giếng) 

+ t o C, pH, DO, TUR, TDS; 



(Nguyễn Văn Đăng, 

thôn Xuân Sơn) 

+ COD, amoni, TC, độ cứng; 

+ NO 3 , Fe II,III , Pb, Cd, Cu, Zn; 


(tháng 6 - 7) 

+ Chi cục 

BVMT 

Trạm 5 - CL1 (Giếng) 

Phan Thanh Luận, thôn 

Cù Lạc 1) 

Trạm 6 - HL 1 (Giếng) 

(Nguyễn Thị Vui, thôn 

Hà Lời) 

-nt- -nt- -nt- 


Trạm 7 - PN1 (Giếng) 

Trần Ngoc Thích, thôn 

Phong Nha) 


(∗) Cán bộ y tế xã và Chi cục BVMT chịu trách nhiệm quan trắc liên tục ít nhất 

trong 5 năm (2012 – 2016).

45 

KẾT LUẬN 

Từ các kết quả phân tích và đánh giá CLN ở xã Sơn Trạch từ tháng 2 đến 

tháng 8 năm 2011 chúng tôi đi đến các kết luận sau: 

1. Đa số các thông số CLN giếng ở xã Sơn Trạch đều đạt Quy chuẩn kỷ thuật 

Quốc gia về chất lượng nước ngầm QCVN 09 : 2008/BTNMT và Quy chuẩn kỷ 

thuật Quốc gia về chất lượng nước ăn uống. Những lo lắng về CLN giếng bao gồm: 

Độ cứng khá cao trong nước giếng ở 4 thôn Cù Lạc 1, Xuân Sơn, Hà Lời và Phong 

Nha; pH thấp và tổng sắt tan cao khi trời mưa trong nhiều giếng thôn Cù Lạc 2; 

Tổng coliform cao ở hầu hết giếng đào trong toàn bộ khu vực khảo sát. Những điều 

đó gây lo lắng về sức khỏe cộng đồng xã Sơn Trạch và du khách đến tham quan khu 

vực Phong Nha – Kẻ Bàng. 

2. CLN sông Son khá tốt khi đánh giá qua các thông số riêng biệt: Đa số các 

thông số riêng biệt đều thỏa mãn Quy chuẩn kỷ thuật Quốc gia về chất lượng nước 

mặt QCVN 08 : 2008/BTNMT (loại A1). Tuy vây, sông vẫn bị ô nhiễm vi khuẩn 

(do tổng coliform cao trong nhiều mẫu) và CLN sông giảm xuống khi mưa to, do sự 

xói mòn rửa trôi từ đầu nguồn và hai bên bờ xuống lưu vực sông đã làm tăng ô 

nhiễm hữu cơ (tăng BOD 5 , COD), tăng tổng chất rắn lơ lững (TSS) và tổng sắt tan 

(Fe II,III ). 

3. Đã áp dụng mô hình Chỉ số CLN (WQI) do Tổng cục môi trường quy định 

tại Quyết định số 879/QĐ-TCMT ngày 01/7/2011 để đánh giá CLN sông Son. Kết 

quả cho thấy, trong thời gian khảo sát (từ tháng 2-8/2011) chất lượng nước sông đều 

đạt mức I (CLN tốt) và mức II (CLN tương đối tốt); CLN sông trong tháng 8 (tháng 

có mưa dài ngày) kém hơn so với CLN tháng 2, 4 và 6. 

4. Trên cơ sở các kết quả thu được, đã đề xuất một số giải pháp kỷ thuật về 

quản lý khả thi, để cải thiện CLN cấp cho sinh hoạt ở xã Sơn Trạch và đồng thời đề 

xuất chương trình quan trắc CLN phù hợp cho địa phương.

46 

TÀI LIỆU THAM KHẢO 

Tiếng Việt 

1. Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường, Trung tâm Tiêu chuẩn Chất lượng 

(2002), Các tiêu chuẩn nhà nước Việt Nam về môi trường, Tập 1, 3, 4: Chất 

lượng nước, Hà Nội. 

2. Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường, Trung tâm Tiêu chuẩn Chất lượng 

(2002), Tuyển tập 31 tiêu chuẩn Việt Nam về môi trường bắt buộc áp dụng, 

Hà Nội. 

3. Bộ Y tế (2009), QCVN 01 : 2008/BYT Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về chất 

lượng nước ăn uống, Hà Nội. 

4. Bộ Y tế (2009), QCVN 02 : 2008/BYT Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về chất 

lượng nước sinh hoạt, Hà Nội. 

5. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2008), QCVN 08 : 2008/BTNMT Quy chuẩn kỹ 

thuật Quốc gia về chất lượng nước mặt, Hà Nội. 

6. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2008), QCVN 09 : 2008/BTNMT Quy chuẩn kỹ 

thuật Quốc gia về chất lượng nước ngầm, Hà Nội. 

7. Chi cục thống kê huyện Bố Trạch (2011), Niên giám thống kê huyện Bố Trạch 

2010, Quảng Bình. 

8. Nguyễn Văn Hợp và cộng sự (2007), Báo cáo kết quả hoạt động quản lý 

nguồn nước 2 xã thuộc Dự án: Thí điểm phục hồi đất lâm nghiệp bị ảnh 

hưởng chất độc da cam ở tỉnh Quảng Trị, Quảng Trị. 

9. Nguyễn Văn Hợp, Thuỷ Châu Tờ, Nguyễn Hữu Nam (2004), “Đánh giá chất 

lượng nước sông Hương dựa vào chỉ số chất lượng nước (WQI)”, Tạp chí 

Phân tích Hoá, Lý và Sinh học, 9 (2), tr. 23-32. 

10. Nguyễn Văn Hợp và nnk (2003), Nghiên cứu đánh giá chất lượng nước sông 

Hương và hệ đầm phá Việt - Pháp, Báo cáo chuyên đề khoa học thuộc Dự án 

đầm phá Việt - Pháp, Huế. 

11. Nguyễn Văn Hợp, Phạm Nguyễn Anh Thi, Nguyễn Mạnh Hưng, Thủy Châu 

Tờ (2010), “Đánh giá chất lượng nước sông Bồ ở tỉnh Thừa Thiên Huế dựa

47 

vào chỉ số chất lượng nước (WQI)”, Tạp chí khoa học – Đại học Huế, 58, tr. 

77-85. 

12. Ủy ban nhân dân xã Sơn Trạch (2011), Báo cáo tình hình thực hiện kế hoạch 

Kinh tế - Xã hội, An ninh - Quốc phòng 6 tháng đầu năm và nhiệm vụ, giải 

pháp chủ yếu 6 tháng cuối năm 2011, Quảng Bình. 

13. Sở Thương mại và Du lịch tỉnh Quảng Bình (2007), Báo cáo đánh giá tác 

động môi trường: Dự án đầu tư xây dựng Đường khu du lịch Phong Nha, trục 

32m. 

14. Nguyễn Thanh Sơn và cộng sự (2009), Báo cáo điều tra, đánh giá chất lượng 

nước sinh hoạt nông thôn tỉnh Quảng trị, Hà Nội. 

15. Thủy Châu Tờ (2004), Phân tích và đánh giá chất lượng nước dựa vào chỉ số 

chất lượng nước (WQI): Áp dụng cho một số công trình quan trọng trên địa 

bàn tỉnh Thừa Thiên Huế và Quảng Trị, Luận văn Thạc sĩ Hóa học, trường 

ĐHSP – Đại học Huế. 

16. Tổng cục Môi trường (2011), Sổ tay hướng dẫn tính toán chỉ số chất lượng 

nước, Hà Nội. 

Tiếng Anh 

17. Bhargava D. S. (1983), “Use of water quality index for river classification and 

zoning of Ganga river”, Environmental Pollution (Series B), 6, pp. 51-67. 

18. Bhargava D. S. (1985), "Water quality variations and control technology of 

Yamuna river", Environmental Pollution (Series A), 37, pp. 355-376. 

19. Canadian Council of Ministers of the Environment (2001), Canadian water 

quality guidelines for the protection of aquatic life, Canada. 

20. Clesceri L. S., Greenberg A. E., Eaton A. D. (1998), Standard methods for the 

examination of water and wastewater, 20 th Ed., APHA, USA. 

21. Deborah Chapman (1992), Water quality assessments, 1 st Ed., Chapman & 

Hall, WHO, UNESCO, UNEP, Great Britain. 

22. Geof Howell (2004). “CCME National Water Quality Index Workshop”, 

Halifax Nova Scotia, Canada.

48 

23. Hop N. V., Khoa N. X., Nghi T. V., Viet P. H., Yasaka Y., Tanaka M. (2003), 

"Surface water quality in Thua Thien - Hue province", The 4 th General 

Seminar of the Core University Program: Environmental Science and 

Technology for Sustainable Development, Osaka University, Japan, pp. 79-88. 

24. Horwitz W., Albert R. (1997), “The concept of Uncertainty as Applied to 

chemical Measurement”, Analyst 122, pp. 615-617. 

25. Lieu P. K. (1997), Water quality management: A case study of the Huong 

river in the Hue city, VietNam, Master thesis, AIT, Bangkok, Thailand. 

26. Miller J. C., Miller J. N. (2005) statistics and Chemometrics for Analytical 

Chemistry, Ed. 5 th , Pearson Education Limited, England. 

27. Ott W. R. (1978), Environmental indices - Theory and practice, Ann Arbor 

Science Publishing Inc. 

28. Roger N. Reeve (2002). Introductinon to Environmental Analysis, John Wiley 

& Sons, Ltd, England. 

29. Swamee, P. K., and Tyagi, A. (2000). “Describing water quality with an 

aggregate index”, Journal of Environmental Engineering, 126 (5), 451-455. 

30. World Health Organization, Euro Commision (2002). Eutrophication and 

health, Office for Office for Offical Publication of the European comunaties, 

Luxembourg.

49 

PHỤ LỤC

50 

PHỤ LỤC 1 

Phụ lục 1.1. Bảng tọa độ các vị trí lấy mẫu 

TT Ký hiệu mẫu X Y 

1. CL2-1 17 0 36’25,8” N 106 0 19’55,0” E 

2. CL2-2 17 0 36’23,6” N 106 0 19’59,0” E 

3. CL2-3 17 0 36’21,6” N 106 0 20’01,0” E 

4. XS-1 17 0 37’14,6” N 106 0 18’43,2” E 

5. XS-2 17 0 37’13,5” N 106 0 18’37,2” E 

6. XS-3 17 0 37’15,8” N 106 0 18’47,6” E 

7. CL1-1 17 0 36’56,9” N 106 0 19’09,9” E 

8. CL1-2 17 0 36’49,7” N 106 0 18’58,5” E 

9. PN-1 17 0 35’41,4” N 106 0 17’09,4” E 

10. PN-2 17 0 35’48,3” N 106 0 17’23,3” E 

11. HL-1 17 0 36’43,2” N 106 0 18’18,5” E 

12. HL-2 17 0 36’39,1” N 106 0 18’16,1” E 

13. HL-3 17 0 36’39,8” N 106 0 18’20,9” E 

14. R1 17 0 36’49,8” N 106 0 18’58,5” E 

15. R2 17 0 35’16,3” N 106 0 16’47,6” E

51 

Phụ lục 1.2. Bản đồ vị trí lấy mẫu

52 

PHỤ LỤC 2 

Phụ lục 2.1. Kết quả đo đạc và phân tích chất lượng nước đợt 1, ngày lấy mẫu 26/02/2011 

TT Thông số Đơn vị 


CL2-1 CL2-2 CL2-3 XS-1 XS-2 XS-3 CL1-1 CL1-2 

1. Nhiệt độ 

0 C 25,9 24,6 22,3 25,5 26,1 24,3 22,8 26,4 

2. pH 5,6 4,9 5,8 6,7 6,9 6,9 7,1 7,4 

3. Độ dẫn (EC) µS/cm 289 381 249 477 224 577 463 605 

4. Tổng chất rắn hòa tan (TDS) mg/L 153 201 131 252 118 305 245 320 

5. Tổng chất rắn lơ lững (TSS) mg/L < 1 < 1 < 1 < 1 < 1 < 1 < 1 2 

6. COD (KMnO 4 ) mg/L 0,8 1,7 1,9 0,8 1,4 0,9 0,8 0,6 

7. Nitrat (N-NO 3 ) mg/L 2,4 4,8 0,3 1,3 1,4 5,1 1,6 1,3 

8. Amoni (N-NH + 4 /NH 3 ) mg/L < 0,01 < 0,01 0,04 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 

9. Phốt phát (P-PO 4 ) mg/L < 0,01 0,03 0,06 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 

10. Tổng sắt tan mg/L 0,22 0,25 0,99 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 

11. Độ cứng (theo CaCO 3 ) mg/L 76 44 46 168 116 200 224 246 

12. tổng coliform MPN/100mL < 1 28 42 < 1 < 1 4 5 < 1

53 

Phụ lục 2.1. Kết quả đo đạc và phân tích chất lượng nước đợt 1, ngày lấy mẫu 26/02/2011(tiếp theo) 



PN-1 PN-2 HL-1 HL-2 HL-3 R1 R2 


0 C 27,3 28,8 26,9 26,3 26,2 22,8 22,9 

2. pH 6 7,4 6,3 7,2 7,4 7,8 7,6 

3. Độ dẫn điện (EC) µS/cm 331 409 807 820 437 338 365 

4. Tổng chất rắn hòa tan (TDS) mg/L 175 216 427 434 231 179 193 

5. Tổng chất rắn lơ lững (TSS) mg/L < 1 < 1 < 1 < 1 < 1 3 2 

6. Ôxy hòa tan (DO) mg/L - - - - - 7,2 7,6 

7. COD mg/L 1 1,6 1,8 1,7 1 12 12 

8. BOD 5 (20 0 C) mg/L - - - - - 2 2 

9. Nitrat (N-NO 3 ) mg/L 0,5 0,4 2,8 0,6 0,5 < 0,1 < 0,1 

10. Amoni (N-NH + 4 /NH 3 ) mg/L < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 

11. Photphat (P-PO 4 ) mg/L < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 

12. Tổng sắt tan mg/L < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 0,11 0,12 

13. Độ cứng (theo CaCO 3 ) mg/L 171 185 240 231 216 168 187 

14. tổng coliform MPN/100mL < 1 < 1 4 < 1 1 3800 2700

54 






0 C 26,8 25,9 26 26 26,2 25,2 25,6 28,9 

2. pH 5,5 4,8 5,7 6,7 7 6,1 6,4 7 

3. Độ dẫn (EC) µS/cm 246 348 250 474 225 534 466 592 


5. Tổng chất rắn lơ lững (TSS) mg/L < 1 < 1 < 1 < 1 < 1 < 1 < 1 < 1 

6. COD (KMnO 4 ) mg/L 0,8 2,2 1,2 1 1,2 1 1 1 

7. Nitrat (N-NO 3 ) mg/L 2,1 5,4 0,5 0,9 1,5 5,7 1,8 0,7 


9. Phốt phát (P-PO 4 ) mg/L < 0,01 < 0,01 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 

10. Đồng µg/L 0,8 1,7 1,2 0,5 0,3 0,9 < 0,1 < 0,1 

11. Chì µg/L 0,4 0,8 0,6 0,9 0,9 1,1 0,6 < 0,1 

12. Cadimi µg/L 2,7 2,3 2,8 0,3 0,3 0,4 0,1 1,2 

13. Kẽm µg/L 12,2 9,2 10,0 17,2 15,0 4,6 12,2 2,2 




55 

Phụ lục 2.2. Kết quả đo đạc và phân tích chất lượng nước đợt 2, ngày lấy mẫu 05/04/2011(tiếp theo) 



PN-1 PN-2 HL-1 HL-2 HL-3 R1 R2 


0 C 27,4 27,7 26,2 26 26,4 25,7 25,5 

2. pH 6,2 7 6,1 6,9 7 7,7 7,7 



5. Tổng chất rắn lơ lững (TSS) mg/L < 1 < 1 < 1 < 1 < 1 1 2 


7. COD mg/L 1 1,2 1,2 1,2 1 12 12 

8. BOD 5 (20 0 C) mg/L - - - - - 1 1 

9. Nitrat (N-NO 3 ) mg/L 0,3 0,3 2,6 0,1 0,1 < 0,1 < 0,1 



12. Đồng µg/L < 0,1 < 0,1 < 0,1 0,0 0,4 < 0,1 < 0,1 

13. Chì µg/L 0,6 1,5 4,9 4,6 5,1 < 0,1 < 0,1 

14. Cadimi µg/L 0,6 0,7 0,6 0,6 0,7 < 0,1 < 0,1 

15. Kẽm µg/L 1,9 1,6 7,8 7,9 8,0 0,3 0,1 




56 






0 C 25,2 25,4 25,2 25,6 25,4 25,5 26,3 25,9 

2. pH 5,6 4,9 5,6 6,8 6,4 6,4 6,8 7,4 

3. Độ dẫn (EC) µS/cm 267 256 233 498 244 555 487 678 


5. Tổng chất rắn lơ lững (TSS) mg/L 0 2 6 < 1 < 1 < 1 < 1 0 

6. COD (KMnO 4 ) mg/L 1,8 2,2 2,6 1,2 1,4 1 1,8 1,8 

7. Nitrat (N-NO 3 ) mg/L 2,8 5,8 0,3 0,9 1,1 5,2 1,7 1,6 

8. Amoni (N-NH + 4 /NH 3 ) mg/L < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 

9. Phốt phát (P-PO 4 ) mg/L < 0,01 < 0,01 0,04 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 




57 

Phụ lục 2.3. Kết quả đo đạc và phân tích chất lượng nước đợt 3, ngày lấy mẫu 17/06/2011 (tiếp theo) 



PN-1 PN-2 HL-1 HL-2 HL-3 R1 R2 


0 C 26,3 26,7 26,7 26,8 26,2 24,9 24,7 

2. pH 7,3 7,5 6,5 7,2 7,1 7,4 7,4 



5. Tổng chất rắn lơ lững (TSS) mg/L 1 < 1 < 1 < 1 < 1 32 41 


7. COD mg/L 1,6 1,4 2,2 2 1,8 14 14 

8. BOD 5 (20 0 C) mg/L - - - - - 2 2 

9. Nitrat (N-NO 3 ) mg/L 0,4 0,3 4 0,5 0,5 < 0,1 < 0,1 






58 






0 C 26,5 26,4 27,2 26,2 26,4 26,5 27,8 27,4 

2. pH 5,5 4,9 5,8 6,6 6,3 6,6 6,7 7,2 

3. Độ dẫn (EC) µS/cm 300 235 266 538 267 538 458 625 


5. Tổng chất rắn lơ lững (TSS) mg/L 0 2 2 < 1 < 1 < 1 < 1 0 

6. COD (KMnO 4 ) mg/L 1,6 2 2,8 0,8 1,6 0,8 1,8 1,6 

7. Nitrat (N-NO 3 ) mg/L 2,6 6,6 0,6 1 1,3 6 2 1,1 


9. Phốt phát (P-PO 4 ) mg/L < 0,01 0,01 0,08 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 

10. Đồng µg/L 0,7 1,5 1,0 0,4 0,2 0,7 < 0,1 < 0,1 

11. Chì µg/L 0,5 0,5 0,5 1,5 1,6 1,7 1,2 < 0,1 

12. Cadimi µg/L 2,1 2,2 2,2 0,1 0,1 0,3 0,1 1,2 

13. Kẽm µg/L 12,8 9,8 10,6 17,8 15,6 5,3 12,8 2,8 




59 

Phụ lục 2.4. Kết quả đo đạc và phân tích chất lượng nước đợt 4, ngày lấy mẫu 06/08/2011 (tiếp theo) 



PN-1 PN-2 HL-1 HL-2 HL-3 R1 R2 


0 C 28,3 28,2 27,7 27,8 27,2 25 25,2 

2. pH 7 7,2 6,4 7,3 7 7,3 7,2 



5. Tổng chất rắn lơ lững (TSS) mg/L 1 < 1 < 1 < 1 < 1 89 81 


7. COD mg/L 1,6 1,4 2,6 1,8 1,4 22 22 

8. BOD 5 (20 0 C) mg/L - - - - - 3 3 

9. Nitrat (N-NO 3 ) mg/L 0,3 0,3 3,6 0,4 0,3 < 0,1 < 0,1 



12. Đồng µg/L < 0,1 < 0,1 < 0,1 0,6 0,6 < 0,1 < 0,1 

13. Chì µg/L 1,2 1,2 4,3 4,5 4,5 < 0,1 < 0,1 

14. Cadimi µg/L 0,6 0,3 0,5 0,5 0,6 < 0,1 < 0,1 

15. Kẽm µg/L 2,5 2,2 8,4 8,6 8,6 0,5 0,4 




1 

PHỤ LỤC 3 

Phụ lục 3.1. Giá trị giới hạn các thông số chất lượng nước mặt 

(QCVN 08 : 2008/BTNMT) 

Giá trị giới hạn 

TT Thông số Đơn vị A 

B 

A1 A2 B1 B2 

1 pH 6-8,5 6-8,5 5,5-9 5,5-9 

2 Ôxy hòa tan (DO) mg/l ≥ 6 ≥ 5 ≥ 4 ≥ 2 

3 Tổng chất rắn lơ lửng (TSS) mg/l 20 30 50 100 

4 COD mg/l 10 15 30 50 

5 BOD 5 (20 0 C) mg/l 4 6 15 25 

6 Amoni (NH + 4) (tính theo N) mg/l 0,1 0,2 0,5 1 

7 Clorua (Cl - ) mg/l 250 400 600 - 

8 Florua (F - ) mg/l 1 1,5 1,5 2 

9 Nitrit (NO - 2) (tính theo N) mg/l 0,01 0,02 0,04 0,05 

10 Nitrat (NO - 3) (tính theo N) mg/l 2 5 10 15 

11 Phosphat (PO 3- 4 ) (tính theo P) mg/l 0,1 0,2 0,3 0,5 

12 Xianua (CN - ) mg/l 0,005 0,01 0,02 0,02 

13 Asen (As) mg/l 0,01 0,02 0,05 0,1 

14 Cadimi (Cd) mg/l 0,005 0,005 0,01 0,01 

15 Chì (Pb) mg/l 0,02 0,02 0,05 0,05 

16 Crom III (Cr 3+ ) mg/l 0,05 0,1 0,5 1 

17 Crom VI (Cr 6+ ) mg/l 0,01 0,02 0,04 0,05 

18 Đồng (Cu) mg/l 0,1 0,2 0,5 1 

19 Kẽm (Zn) mg/l 0,5 1,0 1,5 2 

20 Niken (Ni) mg/l 0,1 0,1 0,1 0,1 

21 Sắt (Fe) mg/l 0,5 1 1,5 2 

22 Thủy ngân (Hg) mg/l 0,001 0,001 0,001 0,002 

23 Chất hoạt động bề mặt mg/l 0,1 0,2 0,4 0,5 

24 Tổng dầu, mỡ (oils & grease) mg/l 0,01 0,02 0,1 0,3 

25 Phenol (tổng số) mg/l 0,005 0,005 0,01 0,02 

26 

27 

Hóa chất bảo vệ thực vật Clo hữu cơ 

Aldrin + Dieldrin 

Endrin 

BHC 

DDT 

Endosunfan(Thiodan) 

Lindan 

Chlordane 

Heptachlor 

µg/l 

µg/l 

µg/l 

µg/l 

µg/l 

µg/l 

µg/l 

µg/l 

0,002 

0,01 

0,05 

0,001 

0,005 

0,3 

0,01 

0,01 

0,004 

0,012 

0,1 

0,002 

0,01 

0,35 

0,02 

0,02 

0,008 

0,014 

0,13 

0,004 

0,01 

0,38 

0,02 

0,02 

0,01 

0,02 

0,015 

0,005 

0,02 

0,4 

0,03 

0,05 

Hoá chất bảo vệ thực vật phospho 

hữu cơ µg/l 0,1 0,2 0,4 0,5

2 

Paration 

µg/l 0,1 0,32 0,32 0,4 

Malation 

Hóa chất trừ cỏ 

2,4D 

µg/l 100 200 450 500 

28 

2,4,5T 

µg/l 80 100 160 200 

Paraquat 

µg/l 900 1200 1800 2000 

29 Tổng hoạt độ phóng xạ α Bq/l 0,1 0,1 0,1 0,1 

30 Tổng hoạt độ phóng xạ β Bq/l 1,0 1,0 1,0 1,0 

31 E.coli 

MPN/ 

100ml 

20 50 100 200 

32 Coliform 

MPN/ 

100ml 

2500 5000 7500 10000 

Chú thích: 

- Cột A1: Sử dụng tốt cho mục đích cấp nước sinh hoạt và các mục đích khác 

như loại A2, B1, B2. 

- Cột A2: Dùng cho mục đích cấp nước sinh hoạt nhưng phải áp dụng công 

nghệ xử lý phù hợp; bảo tồn động thực vật thủy sinh, hoặc các mục đích sử dụng 

như loại B1 và B2. 

- Cột B1: Dùng cho mục đích tưới tiêu thủy lợi hoặc các mục đích sử dụng 

khác có yêu cầu chất lượng nước tương tự hoặc các mục đích sử dụng như loại B2. 

- Cột B2: Dùng cho mục đích giao thông thủy và các mục đích khác với yêu 

cầu chất lượng nước thấp.

3 

Phụ lục 3.2. Giá trị giới hạn của các thông số chất lượng nước ngầm 

(QCVN 09 : 2008/BTNMT) 

TT Thông số Đơn vị Giá trị giới hạn 

1 pH - 5,5 - 8,5 

2 Độ cứng (tính theo CaCO 3 ) mg/l 500 

3 Chất rắn tổng số mg/l 1500 

4 COD (KMnO 4 ) mg/l 4 

5 Amôni (tính theo N) mg/l 0,1 

6 Clorua (Cl - ) mg/l 250 

7 Florua (F - ) mg/l 1,0 

8 Nitrit (NO - 2) (tính theo N) mg/l 1,0 

9 Nitrat (NO - 3) (tính theo N) mg/l 15 

10 Sulfat (SO 2- 4 ) mg/l 400 

11 Xianua (CN - ) mg/l 0,01 

12 Phenol mg/l 0,001 

13 Asen (As) mg/l 0,05 

14 Cadimi (Cd) mg/l 0,005 

15 Chì (Pb) mg/l 0,01 

16 Crom VI (Cr 6+ ) mg/l 0,05 

17 Đồng (Cu) mg/l 1,0 

18 Kẽm (Zn) mg/l 3,0 

19 Mangan (Mn) mg/l 0,5 

20 Thủy ngân (Hg) mg/l 0,001 

21 Sắt (Fe) mg/l 5 

22 Selen (Se) mg/l 0,01 

23 Tổng hoạt độ phóng xạ α Bq/l 0,1 

24 Tổng hoạt độ phóng xạ β Bq/l 1,0 

25 E.Coli MPN/100ml 

không phát hiện 

thấy 

26 Coliform MPN/100ml 3

Phân tích và đánh giá CLN giếng khu vực xã Sơn Trạch - Bố Trạch - Quảng Bình

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?