MaculaVisie Magazine 2 3894 020 A4 JAN HR WEB

Macula Visie
informatieblad voor mensen met macula-degeneratie
Nummer 2
juli 2020
jaargang 27
Digitaal
De Algemene LedenVergadering
en de lezingen van de Macula-dag
worden dit jaar digitaal gehouden
Nieuwe penningmeester
Monic Jansdam stelt zich
aan u voor
Resultaten
Drie onderzoeken met mooie
resultaten kunt u lezen in de
rubriek medische zaken
1

COLOFON
2
Secretariaat MaculaVereniging
Het secretariaat is op werkdagen
telefonisch bereikbaar van 08.30-17.00 uur,
tel. 030-298 07 07.
Als u belt, krijgt u een keuzemenu:
keuze 1 = Ledenadministratie
Voor vragen over het lidmaatschap, adreswijzigingen
en opzeggingen. Per e-mail:
ledenadministratie@maculavereniging.nl
keuze 2 = Macula-infolijn
Voor vragen over macula-degeneratie,
hulpmiddelen, lotgenotencontact, of overige
vragen. Per e-mail:
macula-infolijn@maculavereniging.nl
Vragen voor het Belteam kunnen per e-mail
gestuurd worden naar: info@maculavereniging.nl
of schrijven naar: MaculaVereniging,
Postbus 3071, 1801 GB Alkmaar.
Bestuur MaculaVereniging
• Voorzitter: Bram Harder, 06-26 53 66 01,
voorzitter@maculavereniging.nl
• Secretaris a.i.: Karin Terbraak,
06-20 75 63 80,
secretaris@maculavereniging.nl
• Penningmeester: Monic Jansdam,
06-21 25 13 73,
penningmeester@maculavereniging.nl
• Informatie & communicatie: Heleen
Schoots-Wilke, 06-37 22 75 94,
communicatie@maculavereniging.nl
• Voorlichting & contact: Peter Derks,
06-23 20 60 93,
voorlichting@maculavereniging.nl
• Juveniele macula-degeneratie (JMD):
Karin Terbraak, 06-20 75 63 80,
JMD@maculavereniging.nl
• Algemeen bestuurslid: Roger Ravelli,
06-21 66 90 78,
project@maculavereniging.nl
Bankrek.nr: NL 85 RABO 03 75 92 15 40
(ISSN1570-6877)
Redactie MaculaVisie
Marie-José Rijnders, Mieke Gruintjes en
Ria Dekker. Redactie MaculaVisie nr. 3:
Bram Harder a.i., Bram Rutgers van der
Loeff en Frans Strijk. Kopiëren, uitzenden of
openbaar maken van tekst is alleen toegestaan
met bronvermelding. De MaculaVisie
bevat eigen bijdragen van de redactie en
deskundigen, evenals selecties uit andere
media. De redactie verklaart de tekst zorgvuldig
te hebben samengesteld, maar staat
niet in voor de volledigheid ervan of eventuele
fouten en aanvaardt dan ook geen aansprakelijkheid
voor schade als gevolg van
handelingen of beslissingen, gebaseerd op
de inhoud van de tekst.
Wilt u reageren op de inhoud van de
MaculaVisie of kopij insturen, dan kan
dit naar: Redactie MaculaVisie,
Postbus 3071, 1801 GB Alkmaar,
redactieMV@maculavereniging.nl.
MaculaVereniging
Het lidmaatschap bedraagt € 32,50 per jaar,
het wordt aangegaan voor het kalenderjaar
en automatisch verlengd. Opzeggen dient
schriftelijk of per e-mail vóór 30 november
te gebeuren. Niet-leden kunnen voor
€ 32,50 een jaarabonnement afsluiten.
MaculaVisie
De MaculaVisie is het informatieblad van de
vereniging en verschijnt vier keer per jaar in
zwartdruk, op Daisy-cd, via de Webbox en via
e-mail. Eén leesvorm (zwartdruk of Daisy-cd)
is inbegrepen bij het lidmaatschap. Een tweede
leesvorm kost € 10 extra per jaar.
MaculaVereniging op Facebook
Er zijn vier Facebook groepen: de algemene
Facebook-pagina, JMD Plaza, JMD Ouders
en LMD Plein. Lid worden? Ga naar je eigen
Facebook-account, typ in het zoekvenster de
groep in, kies de pagina die wordt gevonden
en vraag het lidmaatschap aan.

INFORMATIE
Macula-degeneratie
Macula-degeneratie (MD) is een oogaandoening waarbij
de gezichtsscherpte afneemt ten gevolge van het
afsterven van kegeltjes in de gele vlek (macula lutea)
in het centrale gedeelte van het netvlies. Het perifere
gezichtsveld blijft wel bestaan: mensen worden dus
niet volledig blind.
MD komt voor in juveniele vorm (JMD) en op oudere
leeftijd (LMD). Juveniele vormen zijn erfelijk en treden
in vroege levensjaren op maar zijn zeldzaam: de ziekte
van Stargardt, de ziekte van Best, kegeldystrofie en kegel-staafdystrofie.
LMD ontstaat meestal niet voor het 50e levensjaar en
bestaat in een droge en een natte vorm. De eerste symptomen
van droge LMD zijn: minder goed contrast kunnen
zien, kleuren niet goed meer kunnen onderscheiden en
achteruitgang van het gezichtsvermogen in het algemeen.
Men merkt soms dat bij het lezen stukken van woorden
ontbreken. De aandoening wordt langzaam erger en leidt
tot slechtziendheid. Bij de natte variant is naast het afsterven
van de kegeltjes, ook sprake van de groei van kleine
bloedvaten onder het netvlies. De eerste symptomen zijn:
vervormingen van het beeld, teksten lijken te golven, rechte
lijnen lijken krom en een verminderd gezichtsvermogen.
De natte vorm verloopt sneller dan de droge vorm.
De belangrijkste risicofactoren voor het ontstaan van deze
aandoening zijn roken en een hogere leeftijd. Onvolwaardige
voeding met tekorten aan vitamines, mineralen en
antioxidanten dragen waarschijnlijk ook bij tot het ontstaan
van de MD.
Voor meer informatie: www.maculavereniging.nl
JA!
[] ik word lid
[] ik wil meer informatie
[] ik word donateur
van de MaculaVereniging en
ontvang het welkomstpakket
en vier keer per jaar de
MaculaVisie
naam:
voorletters:
man/vrouw
straat:
huisnr.:
postcode:
plaats:
tel. nr.:
e-mail:
geb.jaar:
banknr.:
3

INHOUDSOPGAVE
02 - COLOFON
03 - INFORMATIE
03- Macula-degeneratie
datum:
handtekening:
Deze strook opsturen naar:
MaculaVereniging
Antwoordnummer 237
1800 VB Alkmaar
(een postzegel is niet nodig)
04 - INHOUDSOPGAVE
04/05 - Inhoudsopgave
04 - Belteam
05 - Advies van de MaculaVereniging
05 - Kopijdata 2020
05 - Advertentietarieven 2020
06 - REDACTIONEEL
07 - ALGEMEEN
07 - Visueel beperkt en de corona-regels
07 - NS Perronwijzer
08 - Valys-vervoer wordt weer opgestart
08 - ING behoudt TAN-code via SMS
09 - Ruim 80.000 gesproken boeken
10 - Veilig deelnemen aan het langzaam
gemotoriseerd verkeer: Veilig en verantwoord
op een E-bike
15 - BESTUURSZAKEN
13 - Digitale ALV
13 - Macula-dag 2020 in webinar vorm
13 - Afscheid redactie MaculaVisie
14 - Een breed palet van sociale media
14 - Project Bellen tegen eenzaamheid
14 -Even voorstellen ……………
16 - Macula-bijeenkomsten en de coronacrisis
18 - Oogartsen slaan alarm
Belteam
Voor informatie en lotgenotencontact
kunt u een gesprek
aanvragen met het Belteam.
Een verzoek hiertoe kunt u richten
aan het secretariaat in Alkmaar,
tel. 030-298 07 07. Eén van de leden van het Belteam
neemt dan zo spoedig mogelijk contact met u op.
4

KOPIJDATA
20 - COLUMN
20 - Barre Coronatijden
22 - HULPMIDDELEN
22 - Hulpmiddelen aangeboden
24 - MEDISCHE ZAKEN
24 - Komt een patiënt bij de dokter:
Maculabehandelingen tijdens COVID-19 en daarna
26 - Aandacht voor bijziendheid
26 - De eikenprocessierups
26 - Nieuws uit onderzoeksland
29 - RECREATIE
29 - De opmars van Running Blind
29 – Komt het Zien! Thuis
30 - Unieke stadswandeling voor blinden en
slechtzienden
31 - Tip voor een ontspannen stedenbezoek
32 - Musea bezoeken mag weer
33 - BIJEENKOMSTEN
33 – Maculabijeenkomsten
36 – JMD-bijeenkomsten
37 - OOGCONTACT, NIEUWSBRIEF VAN HET
OOGFONDS/MACULAFONDS
ADVERTENTIES
12 - Passend Lezen
19 –Horus Pharma Nederland B.V.
23 – Medivital
31 – Iris Huys
40 – Solutions Radio
Kopijdata 2020
MaculaVisie 3
Inleveren kopij voor
3 augustus, bij de leden
begin oktober
MaculaVisie 4
Inleveren kopij voor
12 oktober, bij de leden
half december
ADVERTENTIETARIEVEN
2020
achterzijde € 700
1/1 pagina € 630
1/2 pagina € 350
1/4 pagina € 190
1/3 pagina liggend € 220
2/3 pagina liggend € 450
4x dezelfde advertentie in
alle 4 nummers 10% korting.
Advies van de MaculaVereniging
Laat, voordat u de aankoop van een hulpmiddel of apparaat
doet, eerst duidelijk uitleg geven over de mogelijkheden
van het apparaat zodat u krijgt wat u verwacht als u
tot aanschaf overgaat. Met betrekking tot voedingssupplementen
en medicijnen geeft de MaculaVereniging één
duidelijk advies: overleg, voordat u een voedingssupplement
of medicijn aankoopt, eerst met uw oogarts. In de
Richtlijn LMD voor oogartsen is een passage opgenomen
over voedingssupplementen, ziewww.maculavereniging.nl.
5

REDACTIONEEL
Laat ik het niet hebben over het COVID-19
virus, beter bekend als corona. Laat ik
positief zijn en zeggen dat ik genoten
heb van het mooie weer in april. Mei was
iets minder, maar juni heeft zich weer
van haar beste kant laten zien: veel zon
maar ook veel regen en daar snakte de
natuur (en ook mijn tuin) erg naar.
Voor deze MaculaVisie heeft de redactie
weer veel artikelen gevonden die voor
u de moeite waard kunnen zijn. In de
rubriek Bestuurszaken stelt de nieuwe
penningmeester Monic Jansdam zich aan
u voor. De macula-bijeenkomsten kunnen
dan wel niet fysiek worden bezocht, de
JMD-ers hebben daarvoor een oplossing
gevonden! Misschien ook iets voor de
andere bijeenkomsten.
Maarten Copper – de oogarts - heeft een
interessant artikel geschreven over
“Maculabehandelingen tijdens de COVID-19
‘lockdown’ en daarna” en Marie-José
Rijnders heeft haar Amsterdamse humor
ook weer aan het papier toevertrouwd. Bart
Melis-Dankers vertelt ons hoe we we veilig
en verantwoord op een E-bike aan het
verkeer kunnen deelnemen. En nu we toch
een beetje naar buiten mogen ook nog wat
tips over musea die u kunt bezoeken.
Ik hou het deze laatste keer dat ik het
redactioneel schrijf kort, want ik sta graag
wat ruimte af aan Mary Ruskamp, jarenlang
hoofd bureau van de MaculaVereniging.
Ook de redactie sluit zich aan bij haar
woorden waarin zij u dankt voor de
samenwerking en het gestelde vertrouwen.
Ik wens u een mooie zomer toe.
Ria Dekker, eindredacteur
Beste leden
en belangstellenden,
Sinds 1 maart
ben ik officieel
uit dienst van de
MaculaVereniging
door de reorganisatie
van het
landelijk bureau.
De Macula-dag van 4 april moest helaas
afgelast worden. Daarop zou er tijdens
de Algemene LedenVergadering afscheid
van mij worden genomen. Met deze ingezonden
brief wil ik graag nog even van mij
laten horen.
In de afgelopen 11 jaar heb ik plezierig
samengewerkt met vrijwilligers en bestuursleden.
Met de leden van de
Adviesraad en andere relaties heb ik mij
ingezet voor meer bekendheid van en
informatie over MD. Diverse leden heb
ik in de loop van de tijd aan de telefoon
gehad en met hen gesproken over waar
zij tegenaan lopen in het leven met MD.
Hartelijk dank voor de samenwerking en
het gestelde vertrouwen.
Ik ben nu op zoek naar nieuwe uitdagingen.
Als vrijwilliger ga ik mij inzetten voor
Buurtbemiddeling in de gemeente De Bilt.
Alle lezers wens ik het allerbelangrijkste
toe, namelijk een goede gezondheid! En
sommigen kom ik vast wel ergens tegen
als het leven weer normaler wordt. Voor
nu een heel hartelijke groet!
Mary Ruskamp
6

Visueel beperkt en de
corona-regels
Pijlen voor looproutes in winkels, mededelingen
op A-viertjes, stickers om zitplaatsen
aan te wijzen in de trein. Vrijwel
alle corona-richtlijnen worden visueel
gepresenteerd, want dat maakt zaken
snel inzichtelijk. Behalve wanneer je een
visuele beperking hebt. En hoe schat je
die anderhalve meter in?
Ilse Verhagen, zelf visueel gehandicapt, is
bestuurder bij Gehandicapten Platform Best
en een van de organisatoren van de macula-bijeenkomsten
in Eindhoven. Ilse begrijpt
het heus wel. “Er moeten natuurlijk in heel
korte tijd allerlei zaken worden geregeld en
duidelijk gemaakt. Dat gebeurt vaak met
stickers en briefjes om mensen in één oogopslag
duidelijk te maken wat de bedoeling
is. Maar dat werkt natuurlijk niet wanneer je
slechtziend of blind bent.” Verhagens gezichtsvermogen
is ongeveer 4%. Buiten op
straat loopt ze met een stok.
“Die anderhalve meter inschatten om de
juiste afstand van iemand te houden, dat is
heel moeilijk. Mensen staan dan ook nog
eens in groepjes bij elkaar en daar moet ik
dan tussendoor zien te manoeuvreren. Ook
als je een hulphond hebt, want die is daar
natuurlijk niet op getraind.”
Beetje begrip
Hoe dat opgelost kan worden? Volgens
Verhagen zou een beetje begrip al heel fijn
zijn. Volgens haar voelen visueel beperkten
zich sowieso al een stuk onzekerder door
alle corona-maatregelen. Als anderen dan
ook nog eens geïrriteerd raken omdat je per
ongeluk te dichtbij komt, maakt dat de boel
er niet makkelijker op.
Verhagen heeft ook tips. “Maak stickers
voelbaar. Stel standaardregels op die voor
alle winkels gelden, zodat we weten waar
we aan toe zijn. En markeer vooral ook die
plexiglazen schermen die ineens overal zijn
opgedoken, zodat ze beter opvallen.”
Openbaar vervoer
Verhagen heeft ook moeite met de beperkende
regels voor gebruik van het openbaar
vervoer. “Voor mij is dat de enige manier om
me te verplaatsen, want ik kan niet autorijden
of fietsen. Er wordt nu gezegd dat het
OV alleen gebruikt moet worden als het
nodig is. Maar wat is nodig? Alleen als je
naar je werk gaat? Dat zou betekenen dat
ik nergens meer naar toe kan. Daarnaast
begrijp ik dat straks ook op de treinstations
looproutes zullen worden uitgezet. Hopelijk
wordt dan rekening gehouden met ons.”
Patiëntenorganisaties zoals de Oogvereniging
en de MaculaVereniging zijn in overleg
met de overheid over deze kwesties. Ook
Gehandicapten Platform Best gaat binnenkort
het gesprek aan met de gemeente Best.
Ilse Verhagen wil onder meer afspraken
maken over de terrassen die weer open
mogen. Zij wil dat bij de inrichting rekening
wordt gehouden met gehandicapten, zoals
een goede doorgang voor mensen in een
rolstoel. (Bron: Eindhovens Dagblad)
NS Perronwijzer
NS en de Oogvereniging introduceren
een speciale app die perroninformatie
toegankelijk maakt voor reizigers met
een visuele beperking: de NS Perronwijzer.
Reizigers die de borden boven de
perrons niet of moeilijk kunnen lezen,
krijgen via de app informatie over de
eerstvolgende vertrekkende trein van het
desbetreffende perron, de vertrektijd, de
eindbestemming, het treintype (sprinter
of intercity) en bijzonderheden zoals vertraging
of niet instappen.
7

8
Afhankelijk van uw voorkeuren leest de NS
Perronwijzer-app voor wat er op de borden
boven de perrons staat of toont deze informatie
bijvoorbeeld in extra grote letters.
Dat werkt heel eenvoudig: al met een paar
kliks krijgt u de belangrijkste reisinformatie
van het betreffende perron. In de app is de
informatie van alle stations in Nederland
beschikbaar, dus ook van de stations waar
NS niet rijdt.
De app is beschikbaar in de App Store en
Google Play. De gratis app is geoptimaliseerd
voor schermlezers en beschikbaar
voor Android en iOS.
Valys-vervoer wordt weer
opgestart
Het Valys-vervoer was stilgelegd om de
verspreiding van het coronavirus en de
gezondheidsrisico’s voor reizigers en
chauffeurs te beperken. Bij de Regiotaxi
werden de richtlijnen van het RIVM gevolgd.
Het gaat bij deze reizigers in veel
gevallen om ouderen en/of mensen met
een kwetsbare gezondheid.
Op 8 juni is het vervoer via Valys weer
opgestart. Om het vervoer veilig en verantwoord
te laten zijn, heeft Valys in overleg
met het Ministerie van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport maatregelen genomen die
overeen komen met het protocol voor veilig
taxi- en zorgvervoer opgesteld door KNV.
• Reis alleen als u geen klachten heeft en
als u geen andere vervoersmogelijkheid
heeft dan Valys.
• U kunt uw reis alleen telefonisch
reserveren, bij deze reservering zullen wij
u enkele gezondheidsvragen stellen.
• U dient uw reis (heen- en terugreis) minimaal
48 uur van te voren te reserveren.
• Tijdens de reis dient u een mondkapje te
dragen. Het gebruiken van uw sjaal of de
kraag van uw jas of een mondkapje gemaakt
van een sok voldoet niet.
• Het is niet toegestaan om te reizen met
uw scootmobiel in een Valystaxi.
De chauffeurs dragen een mondkapje als
er geen fysieke afscheiding tussen hen
en u geplaatst is. Als de chauffeur u komt
ophalen en u heeft klachten (verkoudheid,
hoesten, etc.) dan mag hij besluiten u niet
te vervoeren.
Als u vragen heeft over Valys kunt u contact
opnemen met de klantenservice, op werkdagen
van 9.00 tot 17.00 uur via 0900-9630.
U kunt ook chatten, op werkdagen van 9.00
tot 20.00 uur en is te benaderen via www.
valys.nl/. Als een reis wilt boeken, kunt u
contact opnemen met de boekingscentrale
via 0900-9630.
ING behoudt TAN-code via SMS
Vorig jaar heeft ING Bank aangekondigd
dat de TAN-codes vervangen worden
door een scanner. Voor mensen die met
deze scanner niet uit de voeten kunnen
zou een XL-scanner ontwikkeld worden
met spraak. Onlangs heeft ING laten weten
dat de XL-scanner er niet komt. Voor
iedereen die niet met de gewone scanner
overweg kan, blijft daarom de TAN-code
via SMS gehandhaafd.
TAN-code via SMS gebruikt u om opdrachten
in Mijn ING te bevestigen. Dit kan

desgewenst met gebruik van de belfunctie.
Naast de TAN-code via SMS kunt u ook
gebruik maken van de Saldolijn.
Met de Saldolijn kunt u 24 uur per dag, 7
dagen per week bankieren. U kunt uw saldo
checken, geld overmaken, geld opnemen of
overmaken van en naar uw spaarrekening,
het restsaldo opvragen en geld opnemen
van uw doorlopend krediet. Dit kan met uw
vaste of mobiele telefoon. Zowel in binnen
als buitenland. Voor meer informatie kijk op
www.ing.nl, handleiding saldolijn.
Gebruikt u Mijn ING en bent u overgezet
naar de gewone scanner maar kunt u daar
niet mee overweg? Neem dan contact op
met de ING en geef dit aan. De ING zal u
dan weer de TAN-code via SMS aanbieden.
Als u nog vragen hebt kunt u altijd met de
ING klantenservice contact opnemen via
020-22 888 88.
Ruim 80.000 gesproken boeken
Wie slecht ziet of om een andere reden
niet op de reguliere manier kan lezen,
krijgt via Bibliotheekservice Passend Lezen
toegang tot een bibliotheek met ruim
80.000 gesproken boeken, kranten, tijdschriften,
hoorspelen en hoorcolleges.
Passend Lezen is gestart met een landelijke
campagne: Zo blijf je lezen. Ook als
je ogen minder worden.
achteruitgang van het gezichtsvermogen,
maar ook neurologische aandoeningen
als afasie en dementie, of motorische
problemen waardoor het vasthouden van
een boek of krant moeilijk wordt. Met
Passend Lezen kunnen deze mensen
alsnog het plezier en de ontspanning van
lezen ervaren.
De bibliotheek groeit en heeft inmiddels
50.000 klanten. De lectuur uit de collectie
is op verschillende manieren te bestellen
en te beluisteren, bijvoorbeeld via de site
en de gratis app. Maar ook voor personen
die minder digitaal vaardig zijn, is een oplossing
beschikbaar. Zo is het mogelijk om
de lectuur op Daisy-cd thuis te ontvangen
en/of via verschillende andere leeshulpmiddelen
te beluisteren.
Bibliotheekservice Passend Lezen
biedt onder andere boeken, kranten en
tijdschriften in een aangepaste leesvorm
wanneer ‘gewoon’ lezen niet (meer) gaat.
De stichting stelt zich ten doel om mensen
met een leesbeperking toegang te geven
tot de wereld van kennis en cultuur om zo
de persoonlijke ontplooiing van mensen
met een leesbeperking te stimuleren en hun
positie in de samenleving te verbeteren.
Passend Lezen is een onderdeel van het
stelsel van openbare bibliotheken
(www.passendlezen.nl).
Het lidmaatschap kost € 30 per jaar voor
volwassenen met een leesbeperking.
Jeugdleden met een leesbeperking zijn
gratis lid tot hun 18e jaar.
Passend Lezen wil met de campagne
kenbaar maken dat leesplezier mogelijk
is, ook als men problemen ervaart met
lezen door een leesbeperking. Denk
hierbij aan ouderen met een toenemende
9

Veilig deelnemen aan het langzaam
gemotoriseerd verkeer
In vorige MaculaVisies hebt u al kunnen
lezen over slecht zien en fietsen en
over de scootmobiel. Deze keer schrijft
Bart Melis-Dankers een artikel over de
E-bike. Bart is werkzaam bij Koninklijke
Visio, zijn specialisatie is mobiliteit en
toegankelijkheid voor visueel beperkte
mensen en hij is lid van de Adviesraad
van de MaculaVereniging.
Veilig en verantwoord op een
E-bike
dr. Bart Melis-Dankers, klinisch fysicus
visueel systeem bij Koninklijke Visio.
Zelfstandige mobiliteit is heel belangrijk
om mee te kunnen blijven doen in
de maatschappij. Zelfstandig uw boodschappen
kunnen doen, uw familie en
vrienden bezoeken, naar de sportclub
gaan. Als iemand niet meer mobiel is,
ligt eenzaamheid op de loer.
In Nederland is fietsen een van de meest
gebruikte vormen van vervoer, zeker in de
eigen woonomgeving. Fietsen is gezond en
niet milieubelastend. Maar als je slechter
ziet, kan de vraag rijzen of zelfstandig
fietsen nog wel veilig en verantwoord is.
Koninklijke Visio doet daarom samen met
de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) en
Bartiméus wetenschappelijk onderzoek
naar de mogelijkheden om veilig en
verantwoord te kunnen blijven fietsen bij
mensen met een visuele beperking. Dat
gebeurt in het project Veilig op de Fiets.
In eerdere edities van de MaculaVisie
deed onderzoeker Bart Jelijs van de RuG
al verslag van de eerste bevindingen.
Onlangs is het derde wetenschappelijke
artikel verschenen dat gaat over de vergelijking
tussen slechtziende en normaalziende
mensen bij het fietsen op een
10
gewone fiets en een E-bike. In principe
mag iedereen fietsen, want er bestaan in
Nederland geen wettelijke eisen aan het
kunnen zien om een fiets te mogen gebruiken.
Maar als u slechter ziet, kan de vraag
rijzen of dat wel veilig en verantwoord is.
Tegenwoordig is meer dan de helft van de
nieuw verkochte fietsen een E-bike.
Deze fietsen bieden elektrische trapondersteuning
tot een maximum van 25 km/uur.
Als u ouder bent of minder conditie hebt,
is dat natuurlijk ideaal. Deze fietsen zijn
dan ook populair, maar gaan vaak harder
dan een gewone fiets. Nog snellere fietsen
bestaan ook. Dat zijn de zogenaamde
‘speedpedelecs’. Daar is echter wel een
rijbewijs (AM) voor nodig, evenals een
helm en een blauw nummerplaatje.
Dit artikel gaat specifiek over de normale
E-bike (maximaal 25 km/uur). In het onderzoek
is het fietsen op zo’n E-bike vergeleken
met het fietsen op een gewone fiets.
Deelnemers fietsten dezelfde route van
8 km door een onbekende, dorpse omgeving
op een gewone fiets en een E-bike.
Het betrof 12 mensen met een lage
gezichtsscherpte (tussen 0,03 en 0,25),
9 mensen met perifere gezichtsvelduitval
en 10 normaal zienden. Alle ritten werden
opgenomen met GPS-camera’s waardoor
de onderzoekers goed inzicht kregen in
de snelheid, maar ook informatie zoals de
positie op de weg, de afstand tot de stoep
en mogelijk gevaarlijke situaties.
Globale uitkomst is dat normaal ziende
mensen gemiddeld genomen 2 km/uur
sneller rijden op een E-bike dan op een
gewone fiets. Opvallend is dat slechtziende
mensen, die nog gewend zijn om te fietsen,
in zijn algemeenheid niet langzamer
rijden dan goedziende mensen en dat
ze ook geen meetbaar andere afstand
houden ten opzichte van de kant van de
weg. Feitelijk gedroegen de slechtziende

fietsers in het onderzoek zich heel vergelijkbaar
met de normaal ziende fietsers.
Daarbij waren er overigens wel grote verschillen
tussen de deelnemers onderling.
Slechtziende mensen moeten tijdens het
fietsen compenseren voor hun slechtziendheid.
Het aanpassen van de snelheid
aan de omstandigheden is daarbij heel
belangrijk. Wanneer men lekker recreatief
tussen de weilanden fietst, kan men best
wat vaart maken, want het is (meestal)
rustig en de weg is recht en overzichtelijk.
Maar wanneer u dan een dorpje in rijdt,
moet u de snelheid aanpassen. En bij een
kruispunt moet u nog langzamer gaan
rijden, om voldoende tijd te hebben om de
verkeerssituatie tijdig te overzien.
Uit het onderzoek blijkt dat een (zeer) lage
gezichtsscherpte (zelfs minder dan 0,05)
en/of een beperkt gezichtsveld het veilig en
verantwoord fietsen niet in de weg hoeven
te staan. Dat geldt ook voor het rijden op
een E-bike, mits u daar maar verantwoord
mee omgaat. Belangrijke tips daarbij zijn:
• Pas uw snelheid doorlopend aan aan de
omstandigheden.
• Houd voldoende afstand tot andere weggebruikers.
Fiets defensief.
• Ken uw plaats op de weg of het fietspad.
Rijd niet te dicht op de berm of stoeprand.
• Anticipeer goed en kijk zo ver mogelijk
vooruit.
• Kies het juiste moment van de dag
(vermijd drukte en de spits).
• Houd rekening met het weer (bijvoorbeeld
zonlicht, gladheid of mist).
• Verken uw routes samen met iemand
anders. Mijd lastige verkeerssituaties of
kruisingen. Rijd liever een blokje om.
• Zorg dat uzelf goed zichtbaar bent.
Gebruik de verlichting van de fiets en trek
eventueel een opvallend hesje aan.
• Zorg dat u de verkeersregels goed kent
en houd u eraan.
• Kies een fiets met lage instap (ja, ook
de heren!) en zorg dat u met de voeten
stevig bij de grond kunt.
• Laat u goed voorlichten over welke fiets
of E-bike voor u de beste is. Let bij een
E-bike goed op de gewichtsverdeling van
de fiets en de manier waarop de elektromotor
u ondersteunt, vooral tijdens het
op- en afstappen. Overweeg de aanschaf
van een driewielfiets. Daarop zit u veel
stabieler.
• Vraag persoonlijk advies bij een van de
revalidatiecentra voor slechtziende
mensen. Volg indien nodig een training.
De ergotherapeuten van Koninklijke Visio
(www.visio.org) of Bartiméus
(www.Bartimeus.nl) helpen u graag
verder om veilig mobiel te blijven.
Natuurlijk maakt het veel uit waar u woont
en fietst. Fietsen in hartje Amsterdam
vraagt meer van u dan fietsen op een rustige
polderweg. Maar met het juiste gedrag
en bewustzijn, een goede fiets en de juiste
vaardigheden, is het vaak nog best mogelijk
om, ondanks de slechtziendheid, toch
veilig en verantwoord aan het verkeer deel
te blijven nemen en te genieten van het
fietsen. Maak dus gebruik van de mogelijkheden
om u goed voor te laten lichten en
blijf veilig mobiel op de fiets!
11

(advertentie)
Lezen
kan
altijd!
Is lezen lastig door slecht zicht of is een boek vasthouden moeilijk? Dan kun je ook gaan luisteren!
Passend Lezen biedt 75.000 gesproken boeken, kranten en tijdschriften, hoorspelen én hoorcolleges.
Zo geniet je altijd en overal van de mooiste verhalen. Lid worden kan via het invullen van de bon of via
www.passendlezen.nl/maculavisie
Ja, ik word lid van Passend Lezen
Voor het jaarabonnement van € 30,- per jaar ontvang ik automatisch een acceptgirokaart.
Voorletters Achternaam M/V
Geboortedatum
Straatnaam
Postcode
Telefoon
E-mailadres
Plaats
Huisnummer
Ik verklaar dat ik een leesbeperking heb*. Mijn leesbeperking is:
Ik ontvang graag de digitale nieuwsbrief van Passend Lezen.
Handtekening
Stuur de bon naar: Bibliotheekservice Passend Lezen, Antwoordnummer 206, 2504 WB Den Haag.
Frankeren is niet nodig.
30-2-Ad-O
12
* De collectie van Passend Lezen is exclusief voor mensen met een visuele, cognitieve of fysieke beperking.

BESTUURSZAKEN
Het bestuur besloot deze dag met sprekers
en negen workshops te verplaatsten naar
24 oktober. Wij hebben besloten ook op
deze dag geen fysieke Macula-dag te houden.
Een groot evenement als onze Macula-dag
levert een te groot risico op voor
coronabesmetting voor onze veelal oudere
deelnemers zolang er geen deugdelijk vaccin
voorhanden is.
Digitale ALV
U heeft al maanden het Geel Katern
2020 in huis met het Jaarverslag 2019,
de Jaarrekening 2019 in concept en de
verantwoording van onze activiteiten in
het afgelopen jaar.
De Macula-dag wordt altijd gecombineerd
met de Algemene LedenVergadering voor
goedkeuring van de jaarrekening en toelichting
op onze activiteiten maar ja, de
coronacrisis……….
Het bestuur heeft besloten dit jaar geen
fysieke Algemene LedenVergadering te
houden maar een digitale en wel op 3 september
2020 van 16.00 uur tot 17.00 uur. U
kunt zich dan uitspreken over het Jaarverslag
2019 en de Jaarrekening 2019.
Aanmelden voor de digitale ALV kan via
info@maculavereniging.nl.
Macula-dag 2020 in
webinar vorm
In de MaculaVisie van november 2019
schreven we enthousiast dat het programma
van de Macula-dag al vaste
vorm begon te krijgen. Begin maart
2020 stond de teller op 255 deelnemers
voor deze dag in april en toen twee weken
later ging Nederland op slot.
In de plaats daarvan zal een webinar worden
gehouden. Een webinar is een lezing,
workshop of demonstratie die plaatsvindt
via het internet. Deelnemers kunnen het
webinar rechtstreeks op hun eigen computer
volgen en de spreker(s) zien en horen.
Op de website en in de volgende Macula-
Visie zullen wij u op de hoogte houden van
het programma.
Afscheid redactie MaculaVisie
In deze MaculaVisie nemen we afscheid
van de zittende redactie. Alle hulde voor
het werk van Ria Dekker, Mieke Gruintjes
en Marie-José Rijnders! Heel veel
dank voor al jullie tijd, energie en toewijding
die jullie zo lang in dit prachtige
blad hebben gestoken. Op papier alvast
een cadeaubon namens de vereniging.
In oktober hopen wij u de eerste Macula-
Visie te kunnen aanbieden in een nieuwe
lay-out en met telkens een thema dat is uitgediept
door deskundigen. Thema’s die niet
alleen patiënten zullen aanspreken maar
ook nabije naasten. Dit naast de vaste
rubrieken die u gewend bent te lezen in ons
blad. Bram Harder wordt tijdelijk de nieuwe
eindredacteur met een team van nieuwe
redacteuren in opbouw. Kopij kunt u sturen
naar redactieMV@maculavereniging.nl.
Op 17 april liep het arbeidscontract met
Ria Dekker af en is zij met pensioen ge-
13

gaan. Vanaf deze datum is Ria niet meer
werkzaam voor de MaculaVereniging. Op
projectbasis zal zij nog werkzaamheden
voor de vereniging verrichten.
Haar werkzaamheden worden overgenomen
door MEO, tel. 030 - 298 07 07, e-mail
info@maculavereniging.nl.
Een breed palet van
sociale media
Naast de MaculaVisie heeft de Macula-
Vereniging ook een vernieuwde website
die op dit moment gemiddeld 3.800 keer
per week wordt bezocht, een Nieuwsbrief
voor de snelle informatie, Facebook
waarin veel leden en vrienden van
de vereniging elkaar vinden, LinkedIn
met een bestand van 1.800 connecties
in de oogwereld en Twitter met 930 volgers.
Kortom de MaculaVisie is bij lange
na niet meer het enige informatiekanaal
waarin de vereniging van zich doet horen
en wederhoor krijgt.
Van de website kunnen we zeggen dat ondanks
de vernieuwing en het succes ervan
deze site nog volop in ontwikkeling is en er
druk wordt gewerkt aan de vervolmaking
ervan. De benutting van informatie bijvoorbeeld;
zoals wie zijn de bezoekers, wat
kunnen we voor ze betekenen en zijn hier
mogelijk leden te werven?
Project Bellen tegen
eenzaamheid
In april is onder leiding van Peter Derks,
bestuurslid voorlichting en contact,
het project Bellen tegen eenzaamheid
gestart. Een groep van 47 vrijwilligers
belt 1200 van onze oudste leden die
alleen bereikbaar zijn per telefoon.
Eenvoudige vragen worden gesteld als hoe
gaat het met u en wat kan de vereniging
voor u betekenen in deze coronacrisis die
voor velen eenzaamheid met zich meebrengt.
De reacties zijn hartverwarmend en
Peter schrijft daarover in dit nummer.
Bemoedigend ook en van groot belang
voor de cohesie van onze vereniging dat
zo’n grote groep van onze leden zich wil
inzetten voor een verenigingsactiviteit!
Namens het bestuur,
Bram Harder, voorzitter
Even voorstellen ……………
In januari 2020 tijdens de Algemene
Ledenvergadering zijn door de aanwezige
leden benoemd Monic Jansdam
Begin mei is een aanzet gegeven tot de
oprichting van de Werkgroep Contentredactie.
Deze werkgroep zal zich buigen over
aangeleverde content en verdelen over de
meest geschikte sociale media kanalen. Er
wordt hard gewerkt om alle posities in te
vullen met de juiste personen.
14

(penningmeester) en Roger Ravelli
(bestuurslid projecten). Zoals gebruikelijk
is hun gevraagd zich via de MaculaVisie
aan u voor te stellen. In dit nummer stelt
Monic zich aan u voor.
Je kijkt zo neerbuigend
Mijn naam is Monic Jansdam, ben gehuwd
met Frank en heb twee studerende zoons,
die nu in verband met COVID-19 weer tijdelijk
gezellig thuis wonen. Ik ben naast mijn
gezin dol op lezen en het strand. Daarnaast
loop en fiets ik veel en zwem ik jaarlijks de
Amsterdam City Swim voor ALS. Sinds 2
jaar weet ik dat ik MD heb.
Volgens onze jongste zoon keek ik neerbuigend,
had ik last van mijn nek en liep bij
de fysiotherapeut. Allemaal geen reden om
naar de oogarts te gaan. Maar aangezien
de zomer er aan kwam en je na je 50-ste
toch iets slechter gaat zien, besloot ik dat
een zonnebril op sterkte geen overbodige
luxe was. Daarbij kwam dat ik nog een
tegoedbon had voor een gratis optometristenonderzoek.
Toen ik in de stoel zat
en de letters moest lezen schrok ik enorm,
wat bleek ik kon maar één letter tegelijk
lezen en hoe kon het dat ik dat nooit had
gemerkt. Bleek dat ik gewoon het best kon
zien onderin mijn blikveld, dus hooghartig
kijkend. De volgende dag kon ik terecht in
de oogkliniek en de dag daarna in de VU
kreeg ik de uitslag: macula-degeneratie.
Links de natte vorm met een zicht van 30%
en rechts de droge vorm. Links kreeg ik dezelfde
dag mijn eerste injectie. En ik kreeg
een brochure mee met wat uitleg en waarin
in grote letters stond vermeld:
Maar het is wel zo dat het ziekteproces
bij LMD kan worden vertraagd/gestabiliseerd
in 20% tot 30% van de gevallen.
Dat was wel even schrikken. Zou ik tot de
20-30% behoren? Hoe moet dat bijvoorbeeld
met mijn werk als accountant? De
fout tussen een 6 en een 8 is immers snel
gemaakt. Wat zijn de vooruitzichten? Vragen
die ik wel had, maar op het moment
zelf niet aan de dokter heb gesteld. Ik ben
op het internet gaan zoeken en daar vond
ik de MaculaVereniging. Ik heb mij direct
aangemeld en er toen even niets mee gedaan.
Na een paar weken werd ik opeens
gebeld door iemand van het Belteam. Dat
heb ik als heel waardevol ervaren, bij hem
kon ik mijn verhaal kwijt en van hem kreeg
ik ook praktische tips. Zo voelde ik er niets
voor om naar de macula-bijeenkomsten te
gaan, ik was immers veel jonger dan de
gemiddelde bezoeker en nog fulltime aan
het werk. Hij gaf als tip dan eens een
JMD-bijeenkomst te bezoeken.
Vorig jaar was ik onverwacht op een
JMD-bijeenkomst in Amsterdam. Dat was
zeer confronterend, want het bleek dat ik
de enige was die de menukaart nog kon lezen
en ik was ook gewoon met de auto gekomen.
Dat was voor de anderen niet meer
weggelegd. Ik kreeg energie van deze vaak
jonge enthousiaste en positief ingestelde
mensen die ondanks hun slechtziendheid
nog een manier hadden gevonden om
hetzij betaald hetzij onbetaald aan het werk
te zijn. Zo heb ik ook Karin Terbraak leren
kennen en zij was het die mij vroeg of ik
penningmeester wilde worden. Als jullie
Karin kennen weet je dat je iemand die zich
zo enthousiast inzet voor de MaculaVereniging
niet snel iets kunt weigeren. Zo ben ik
dus op deze plek gekomen.
Het traject met de injecties is direct na het
vaststellen gestart en pas na negen maanden
was verbetering zichtbaar. Ik heb nu
een zicht van circa 70%, een geweldige
verbetering. Als ik soms lees dat mensen
willen stoppen met injecties omdat het niet
beter wordt, denk ik: ‘geef niet op, het kan
nog komen’. Inmiddels zitten er tien weken
tussen mijn injecties. Fijn is anders, maar
15

het is een ongemak waarmee goed te leven
valt.
Ondertussen werk ik nog steeds fulltime en
zet ik mij in voor gelijke kansen op de werkvloer
en in het onderwijs. Maak ik mij nog
steeds druk over het feit dat kinderen met
allochtone ouders een lager schooladvies
krijgen dan andere kinderen en dat het niet
doorgaan van de CITO-test dit jaar voor
deze kinderen dus extra nadelig uitpakt. En
dat de gevolgen van COVID-19 een negatieve
impact hebben op de werkverdeling
thuis tussen mannen en vrouwen en dus op
de carrière van deze vrouwen. En tot slot
maak ik mij ook nog druk over het financiële
wel en wee van de vereniging. Maar al
deze gedachten vervliegen aan het strand.
De JMD-ers speelden daar meteen op in
door de JMD-netwerkborrels digitaal te
gaan houden; bijvoorbeeld door Zoom te
gebruiken. Dat zou ook voor alle andere
bijeenkomsten een goed alternatief kunnen
zijn, zeker nu we weten dat onze huidige
1,5 meter samenleving als het nieuwe
normaal wordt bestempeld en niet als het
tijdelijke abnormaal wordt gezien. Ook nu in
een gestaag tempo versoepelingen worden
toegestaan, blijft het organiseren van
macula-bijeenkomsten risicovol. Het RIVM
houdt in haar richtlijnen namelijk geen rekening
met de mate waarin mensen kunnen
zien en dat levert een verhoogd risico op.
Voorlopig blijft de mogelijkheid van een
digitaal samenzijn het meest veilige maar
voor sommigen wel een wat lastiger alternatief.
Daarna zou een fysiek samenzijn
in de buitenlucht de minst onveilige optie
kunnen zijn, en pas daarna komt een fysiek
samenzijn binnen in beeld als dit veilig volgens
de richtlijnen mogelijk is.
Op de website, via de nieuwsbrief en via de
MaculaVisie zullen wij u op de hoogte houden
van de standpunten van het bestuur.
Macula-bijeenkomsten en de
coronacrisis
Peter Derks,
bestuurslid voorlichting en contact
Toen half maart van dit jaar alle fysieke
macula-bijeenkomsten werden gecanceld,
was de verwachting dat dit een
tijdelijke maatregel betrof en dat de
bijeenkomsten na enkele maanden weer
hervat zouden kunnen worden.
Project ‘Bellen tegen
eenzaamheid’
Peter Derks,
bestuurslid voorlichting en contact
Begin maart van dit jaar werd duidelijk
dat Nederland wel eens te maken kon
gaan krijgen met een ernstige uitbraak
van een zeer besmettelijke ziekte.
De Ziezo-beurs werd op het laatste moment
afgelast en ook de Macula-dag van
onze vereniging sneuvelde. Half maart
werd bekend dat de situatie zeer ernstig
was en dit vroeg om verregaande maatregelen
om een rampscenario te voorkomen.
De intelligente lockdown werd een feit en
het werd erg stil op straat. Bezoek in het
16

algemeen, maar aan ouderen in het bijzonder,
werd afgeraden en in bejaarden- en
verpleeghuizen zelfs verboden. Hierdoor
werden veel mensen, maar vooral ouderen
in een sociaal isolement geplaatst.
Omdat het overgrote deel van onze leden
uit deze doelgroep komt, verontrustte deze
situatie het bestuur zeer. Dit konden wij
door middel van de nieuwsbrief uiten en zo
ook iedereen een hart onder de riem steken.
Maar omdat we van maar liefs 1.200
leden geen e-mailadres hebben, kunnen
wij deze groep leden niet digitaal bereiken
om ook met hen onze bezorgdheid te delen.
Bovendien - zo realiseerden wij ons
- zou deze groep door het ontbreken van
internet en waarschijnlijk ook facebook en
WhatsApp veel sneller dan andere groepen
het risico lopen te vereenzamen. Daarom is
besloten simpelweg deze mensen te gaan
bellen om te informeren naar hun situatie
en ze te bemoedigen met een praatje.
Maar 1.200 mensen gaan bellen met een
beperkte groep vrijwilligers is onbegonnen
werk. Daarop besloot het bestuur een oproep
te doen via een mail aan onze leden,
waar zich in eerste instantie 21 mensen
aanmeldden. Deze gingen enthousiast aan
de slag en merkten vaak dat hun telefoontje
door de ontvanger zeer werd gewaardeerd.
Er ontstonden lange geanimeerde
gesprekken die door beide partijen als zeer
prettig en waardevol werden ervaren. Maar
lange en vooral fijne gesprekken betekenen
ook veel tijd, en daardoor dreigde het
project te stranden door haar eigen succes.
Na een tweede oproep meldden zich maar
liefst bijna 60 mensen aan om te helpen.
Dit overtrof onze stoutste verwachtingen
en hierdoor moesten we een deel van deze
mensen bedanken voor hun bereidwilligheid,
want met de helft van de aanmeldingen
bleken we alle nog openstaande
adressen te kunnen verdelen onder de vrijwilligers
en kon het project worden voortgezet
en naar verwachting succesvol worden
afgerond.
Ook vanuit de tweede groep bellers kwamen
enthousiaste verhalen over de leuke
maar vooral zeer gewaardeerde telefoontjes.
En ook nu weer bleken mensen aangenaam
verrast met een blijk van interesse
vanuit de MaculaVereniging. Een groot deel
van deze mensen blijkt een goed sociaal
vangnet te hebben en ondanks de coronamaatregelen
en het gemis van de naasten
geven zij aan het wel te gaan redden. Maar
ook een deel van deze mensen zegt zich
bij gebrek aan aanspraak vaak erg eenzaam
te voelen. Deze mensen hebben we
in kaart gebracht en we gaan proberen ze
onderling met elkaar in contact te brengen,
zodat zij iemand hebben om mee te praten
en mogelijk later samen een kop koffie te
gaan drinken zodra de coronamaatregelen
dit weer toelaten en deze mensen het zelf
ook weer verantwoord achten.
Het bellen is door zowel bellers als diegenen
die gebeld zijn als zeer positief en
prettig ervaren en het is duidelijk een schot
in de roos geweest. Als het ons ook gaat
lukken om mensen met elkaar in contact
te brengen dan is dit project aan alle kanten
geslaagd. Dit was echter niet mogelijk
geweest zonder de enthousiaste inzet van
de tientallen vrijwilligers die uren en uren
aan de telefoon hebben gezeten. Maar ook
dankzij de tomeloze inzet van onze webmaster
Rob Otten die bergen werk verzet
heeft om alles digitaal mogelijk te maken.
Mensen bedankt, zonder jullie was dit
niet mogelijk geweest!
17

In Nederland hebben ruim 150.000 mensen
macula-degeneratie. Een deel daarvan
heeft regelmatig injecties nodig om achteruitgang
van het oog te vertragen. “Tussen
de 15% en 20% van de mensen met natte
macula-degeneratie die regelmatig een
ooginjectie nodig hebben, zeggen momenteel
hun afspraak af”, zegt prof.dr. Carel
Hoyng. “Dit kan onherstelbare verslechtering
van het zicht opleveren.”
Oogartsen slaan alarm
Heleen Schoots-Wilke,
bestuurslid communicatie
In deze tijd is het voor de mensen met
natte MD die injecties krijgen een hele
belangrijke vraag: gaat dat mijn behandeling
gewoon door? En tegelijkertijd is
er ook de angst voor een risico op besmetting,
want we horen iedere dag dat
juist deze groep patiënten tot de risicogroep
horen vanwege de leeftijd. Van de
oogartsen krijgt de MaculaVereniging het
bericht dat vele – vooral oudere mensen
– hun afspraak voor een injectie afzeggen.
Het dringend advies aan patiënten wanneer
zij zelf injecties willen afzeggen (bijvoorbeeld
als ze niet naar het ziekenhuis
durven te komen), dit in ieder geval alleen
in overleg met de oogarts te doen en eventueel
een alternatief behandelplan af te
spreken. In geval van patiënten die in een
soort lockdown in een verpleeghuis zitten
en in principe niet naar het ziekenhuis mogen:
dringend advies om de verpleeghuisarts
en oogarts te laten overleggen over
de noodzaak van de injecties en eventuele
uitzonderlijke toestemming om toch voor
een injectie naar het behandelcentrum te
mogen gaan.
Om te proberen hiervoor aandacht in de
media te krijgen, is een podcast gemaakt.
Heleen Schoots gaat in gesprek met prof.
dr. Carel Hoyng van het Radboudumc over
de gevolgen van het afzeggen van de afspraak
voor een ooginjectie. Voor haar natte
macula-degeneratie krijgt Heleen om de
4 à 6 weken een ooginjectie. De podcast
is technisch mogelijk gemaakt door Bayer
B.V. en te beluisteren op
www.maculavereniging.nl.
18

(advertentie)
Ne peut être remis. Document réservé à l’usage exclusif des délégués médicaux Horus Pharma
19

COLUMN
Barre Coronatijden
Marie-José Rijnders
De kapper zou weer open gaan! Na al
die weken alleen thuis zitten, had ik
nu een goede reden om naar buiten
te gaan en stemde ik de datum af met
mijn assistente die de rolstoel weer zou
duwen. En zo gingen wij op een zonnige
ochtend op weg door de twee straatjes
naar mijn kapper. Ik wist niet wat me
overkwam.
Het leek wel alsof er een oorlog dreigde.
Geen mens op straat, behalve een eenzame
fietser. De ene na de andere winkel,
restaurant of koffietent was dicht. Soms
zelfs met de rolluiken naar beneden. Ik had
het drukke gezellige centrum van mijn stad
nog nooit zo doods meegemaakt, ik vond
het bijna griezelig. De kapper was opgewekt
dat hij weer gewoon aan het werk kon, maar
had voor de zekerheid zijn zaak toch maar
even “Coronaproof” gemaakt, wat het er niet
echt gezelliger op maakte. Toch was ik weer
zeer tevreden met mijn frisse hoofd en mijn
begeleidster en ik besloten een wat ruimer
rondje door de buurt te maken om even
te zien hoe kaal het plein wel niet zou zijn
zonder levendige terrassen.
Het was een bijzondere ervaring om op
straat te zijn na al die weken, maar ook
omdat het allemaal zo ontzettend ongewoon
was. Andere bewoners waren er blijkbaar
al langer aan gewend, maar voor mij was
het de eerste keer dat ik echt kon zien hoe
Corona er op klaarlichte dag uit zag. Ik keek
mijn ogen uit!!!
We wandelden rondom het plein. Omdat het
voortdurend stoep-op en stoep-af zo lastig
is, liepen we over de rijweg. Er was in de
verste verten geen auto te zien. Ik vroeg me
nog even af hoe het nou precies zat met die
anderhalve meter tussenruimte, je kunt toch
de handvaten van de rolstoel niet verlengen
tot de juiste afstand? Alle terrassen waren
dicht, nergens een mens te zien. Ik deed
ontzettend mijn best om alles te ZIEN, ook
wat er níet te zien was.
Daar komt ons een auto tegemoet, blijkbaar
eentje van de Dienst Toezicht of de Dienst
Handhaving. Ze stoppen naast ons, het
raampje wordt opengedraaid en er ontspint
zich een gesprek tussen de bestuurder
en mijn begeleidster. Dat we niet op de
rijweg mogen lopen, maar op de stoep
moeten gaan want daar is NU plaats
genoeg. Cynisch grapje richting de gesloten
terrassen.
Mijn begeleidster biecht op dat het bijna
onmogelijk is om met de rolstoel de hoge
stoepranden op of af te rijden en dat dit
ook veel prettiger rijdt dan het hobbelige
plein. Oh nou, daar hadden de heren geen
boodschap aan, want “er wordt hier meestal
erg hard gereden en als er zo iemand
langs komt rijden is dat heel gevaarlijk
voor mevrouw-hier”. Dat ben ik natuurlijk.
“Mevrouw-hier”, die zielige grijze mevrouw
20

met haar verse kapsel die zo aan het
genieten is van de stille ochtend. Onderdeel
van de risicogroep ook nog eens, wat doet
die ook hier op straat? Zoals gebruikelijk
wordt er niet tegen mij gepraat, want
zoals bekend zijn mensen in rolstoelen en
dergelijke in allerlei opzichten gehandicapt
of niet goed bij hun hoofd, dus daar kun je
beter niet tegen praten.
O NEE????
Op dat moment schiet de boosheid van
onder naar boven door mijn lijf.
“Goedemorgen heren”, zeg ik met een erg
vriendelijke stem. “Als hier een auto langs
komt die te hard rijdt, dan sla ik zijn spiegel
er af met mijn elleboogkruk en dan rijdtie
wel langzamer”. Gelukkig begrijpt mijn
begeleidster dat ze nu beter kan doorlopen
met die kar en mij. Vanaf de bijrijdersplaats
in de auto stijgt een bulderende lach op. De
chauffeur sluit met een klap het raampje en
geeft gas.
Hé, wat was dit toch een bevredigende
ochtend, zo vol Corona!
Nieuwmarkt Amsterdam
21

HULPMIDDELEN
Hulpmiddelen aangeboden
Nu mijn man, Marius Snoeck is
overleden kijk ik aan tegen een flink
aantal leeshulpmiddelen die ik graag
een goed tweede leven zou willen geven.
Ik hoop dat ik een aantal leden van de
MaculaVereniging hier blij mee kan
maken. Voor meer informatie kunt u mij
een mail sturen: elscrusio@hotmail.com
of bellen op 070-8875321.
Els Crusio-Snoeck, Den Haag
Twee mobiele telefoons (Handle Easy),
waarvan mogelijk een defect
Twee Victor Readers Stratus voor CD-roms
Twee zakformaat Victor Readers voor
SD-kaarten (waarop luisterboeken etc.
kunnen worden gestreamd)
Een mobiele telefoon (Fysic) met
oplaadstandaard
22

Een draadloos toetsenbord met daarop
vergrote letters geplakt
Een Daisy-speler Plextor
(advertentie)
23

MEDISCHE ZAKEN
Komt een patiënt bij de dokter
Maarten Copper, oogarts uit Tiel (tot
2018 verbonden aan het Ziekenhuis
Rivierenland) en nu werkzaam bij het
UMC Utrecht, is bereid gevonden artikelen
te schrijven voor de MaculaVisie over
diverse oogaandoeningen. Gekozen is
voor het format: Komt een patiënt bij de
dokter. Aan de hand daarvan zal hij de
klacht beschrijven, de onderzoeken die
daarbij nodig zijn, de behandelvoorstellen
met uitleg en de behandeling zelf.
Maculabehandelingen tijdens
COVID-19 en daarna
Maarten Copper, oogarts
Dokter, ik word toch niet blind? Een
vraag die niet iedereen durft te stellen
als er wat met je ogen aan de hand is.
Wel een vraag die door je heengaat nu
het risico bestaat niet direct naar de oogarts
te kunnen vanwege de maatregelen
die er zijn genomen bij deze COVID-19
(Corona) pandemie. Ongetwijfeld hebben
de meesten van u ermee te maken gehad;
telefonisch consult van uw oogarts
over uw poliklinische controle, uw vraag
of behandeling kan doorgaan en of er
besmettingsgevaar bestaat, etc., etc. Of
u heeft zelf gebeld met uw vragen….
24
In de ziekenhuizen zijn er voldoende maatregelen
getroffen voor een veilige rondgang
zijn de behandelingen en ingrepen al op
steriel werken ingericht, zodat het besmettingsgevaar
nihil is. Wellicht zijn er kleine
aanpassingen gedaan, zoals meer wegwerpspulletjes
of instrumenten voor eenmalig
gebruik. Maar in essentie is dat niet
wezenlijk anders.
We zien dat veel ziekenhuizen de zorg hebben
teruggebracht tot spoed/semi-spoed en
noodzakelijke behandelingen, die gewoon
doorgang kunnen vinden, waardoor de niet
dringende (electieve) operaties/controles
werden uitgesteld. Het precieze beleid zal
per ziekenhuis licht verschillen.
De injecties voor de macula-aandoeningen
gingen in principe gewoon door of werden
hooguit één tot twee weken uitgesteld, afhankelijk
van de ernst van de macula-aandoening
en of de eerdere behandelingen
goed zijn aangeslagen. Dit altijd na een
telefonisch consult van het oogheelkundig
team of van de oogarts zelf.
Ook bij de reeds geplande controlebezoeken
is gekeken welke patiënten echt gezien
moeten worden en welke controles op een
later moment kunnen plaatsvinden of omgezet
kunnen worden in een telefonisch
consult. Dit omzetten is niet altijd mogelijk,
omdat soms aanvullend onderzoek nodig
is of de oogarts in het oog moet kijken. Eén
ding is zeker, je kunt niet blijven uitstellen! U
werd hier altijd over gebeld.
Maar wat nu als je door de maatregelen niet
kunt komen? Denk hierbij aan hen die in een
verzorgingshuis wonen en in quarantaine
zitten, of zij die afhankelijk zijn van het openbaar
vervoer of een mantelzorger die hen
altijd vergezelt. Het overgrote deel van deze
patiënten hebben de kwetsbare leeftijd en/
of één of andere ‘kwetsbare aandoening’.

Maar in geval van medisch noodzakelijke
zorg zal uw (huis)arts direct moeten overleggen
met uw oogarts hoe dit te regelen valt.
Misschien is er wel een kliniek vlakbij u in
de buurt die ook deze behandelingen doet,
maar waar u om de een of andere reden
nooit bent geweest en nu (tijdelijk) naar toe
kunt. Met de huidige communicatiemiddelen
kan uw dossier met alle onderzoeken
eenvoudig worden opgestuurd. U moet dan
natuurlijk wel toestemming geven dat u naar
deze kliniek wordt (terug)verwezen.
Nu het grootste besmettingsgevaar lijkt te
zijn geweken, zijn de klinieken zich aan het
voorbereiden op de 1,5 m regel. De spreekuren
moeten minder vol en wachtkamers
worden opnieuw ingedeeld om aan het
nieuwe werken te voldoen. De belangrijkste
aanbevelingen zijn:
• zorgvuldige screening van patiënten en
medewerkers op – ook milde – klachten
passend bij COVID-19
• afstand houden en volgen van de basis
hygiënemaatregelen
• gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen
door de medewerkers in de
(poli)klinische situatie.
Dit gaat ongetwijfeld leiden tot langere
wacht- en toegangstijden en we moeten
ons bezinnen hoe we in het nieuwe werken
hiermee moeten omgaan. Juist om de ruimte
te creëren de noodzakelijke zorg op tijd te
kunnen blijven leveren met voortdurend de
afweging: “wat moet nu gezien worden en
wat kan nog even wachten?”
De toegankelijkheid van de oogheelkundige
zorg gaat hierdoor veranderen, dat is
zeker. Denk aan telefonisch/video consult.
Maar ook dat er, naast de oogartsen in de
klinieken, anderen - zoals optometristen,
orthoptisten en ook huisartsen - een eerste
(screenend) oogonderzoek moeten gaan
doen. Dan kan bij spoed direct worden
doorverwezen naar de oogarts. In sommige
regio’s/klinieken wordt al op deze manier
samengewerkt met de ‘eerste lijn’.
Stel nu dat de inmiddels 56 jarige Dirk van
Leeuwen - u weet wel, die met zijn bijziende
MD - na diverse injecties nu anderhalf jaar
geen injecties meer nodig had. Er is wel
een litteken, maar al met al gaat en blijft het
redelijk. De lijntjes op de Amslerkaart kronkelen
nog wel wat, maar niet anders dan anders.
Hij moest ieder halfjaar voor controle
komen voor een OCT-scan en een oogonderzoek
bij de oogarts (of de assistent). Hij
wordt gedruppeld, kan niet terug rijden en er
moet dan ook altijd iemand mee. Is het dan
niet praktischer dat hij deze controles bij de
opticien in het dorp laat verrichten? Deze
had hem destijds ook doorgestuurd. En stel
dat de lijntjes nu anders kronkelen of het
zien is veranderd? Dan kan hij ook snel bij
deze optometrist terecht en als het nodig is,
direct worden doorgestuurd om op tijd (binnen
één week) bij de oogarts voor behandeling
te zijn. Of misschien ziet hij wel minder
omdat de bril moet worden aangepast? Of
staar? Dit kan de optometrist in het dorp
heel goed beoordelen. Dan hoef je niet eens
direct doorgestuurd te worden!
Hoe weet u nu of de optometrist bij u in
de buurt hiervoor is toegerust?
- De optometrie-opleiding is een BIG geregistreerde
HBO-opleiding en voldoet
daarmee aan de wettelijke eisen: kwaliteit
en verantwoording.
- De HBO-opgeleide optometrist onderzoekt
en constateert pluis - niet pluis
en mag die benoemen. Een optometrist
onderzoekt met professionele apparatuur
het voorste en achterste oogsegment op
mogelijke afwijkingen. Als de optometrist
eenvoudige oogaandoeningen constateert
(bril, droge ogen), kan hij of zij deze
in sommige gevallen zelf behandelen.
Bij niet pluis verwijst de optometrist de
25

cliënt naar de huisarts, de oogarts of de
orthoptist. De optometrist verricht ook
controle-onderzoeken op verwijzing van
de huisarts of de oogarts. Hierbij gaat het
bijvoorbeeld om vervolgonderzoeken naar
oogaandoeningen bij cliënten met chronische
ziekten die het risico op oogziekten
vergroten. Denk aan diabetes mellitus,
familiair glaucoom, maar ook de stabiele
of uitbehandelde macula-degeneratie.
(www.optometrie.nl/client)
- Gedragscode OVN (Optometristen Vereniging
Nederland): uitgangspunt van de
gedragscode is dat de optometrist een
onafhankelijke professionele hulpverlener
is en dus onafhankelijk (niet commercieel)
adviseert. Zie website OVN (www.optometrie.nl/relaties/de-optometrist/het-beroep).
Dat betekent dat hij geen financieel belang
mag hebben bij behandeling of verwijzing
naar bepaalde klinieken.
- Vraag uw huisarts waar in uw buurt een
goed opgeleide optometrist werkt.
Ik ben benieuwd hoe het post COVID-19
tijdperk eruit gaat zien, samen met u. Zo
werken we aan zinnige en zuinige zorg op
de goede plek bij u in de buurt!
Aandacht voor bijziendheid
Op 18 mei werd in het televisieprogramma
Dokters van morgen aandacht besteed
aan bijziendheid. Dit is een steeds
groter probleem dat ook op jonge leeftijd
voorkomt.
De helft van de twintigers in ons land is bijziend.
Dat is een verdubbeling ten opzichte
van 40 jaar geleden, en dit aantal zal alleen
maar stijgen. Als er niets aan gedaan wordt,
zal myopie in 2050 de belangrijkste oorzaak
van blindheid en slechtziendheid zijn.
26
Op https://zorgnu.avrotros.nl/uitzendingen/uitzending/item/ogen-dokters-van-
morgen-18-05-2020 kunt u de uitzending
bekijken. Meer informatie over myopie is
te vinden op www.myopie-educatie.nl/.
De eikenprocessierups
Ziekenhuizen hebben vorig jaar veel
patiënten behandeld met oogklachten
als gevolg van de eikenprocessierups.
De haren van de jeukrups zijn minuscuul
en bevatten weerhaakjes waardoor de haren
heel lastig uit het oog of van de huid te
verwijderen zijn. Door te gaan wrijven, duw
je de haartjes alleen maar dieper in het oog,
Het lichaam vertoont een allergische reactie
in de hoop de haartjes weg te krijgen. Dit
kan littekenweefsel op het hoornvlies veroorzaken.
De problemen zijn te verhelpen met medicijnen
die de allergische reactie tegengaan.
Mensen die door een besmet gebied lopen
met klem een bril of zonnebril op te zetten
om de ogen zo goed mogelijk te beschermen.
Liefst eentje die goed aansluit op het
gezicht. Als u al een bril draagt, kunt u een
overzetbril kopen.
Nieuws uit onderzoeksland
Ria Dekker, redactie
Eiwit in bloed zet oogonderzoekers
op nieuw spoor bij MD
Zo is te lezen in een artikel van prof.dr.
Anneke den Hollander, hoogleraar moleculaire
oogheelkunde Radboudumc, dat

De droge vorm is op dit moment nog niet te
behandelen. Mogelijk levert dit onderzoek
aanknopingspunten op voor de ontwikkeling
van nieuwe behandelingsmethoden. In elk
geval hebben de onderzoekers het idee dat
zij een enorme sprong hebben gemaakt
in het doorgronden van deze, vooral voor
ouderen, sterk invaliderende ziekte.
onderzoekers uit Nijmegen en het Verenigd
Koninkrijk een nieuw eiwit gevonden hebben
dat een belangrijke rol speelt bij leeftijdgebonden
macula-degeneratie (LMD). De ontdekking
opent nieuwe mogelijkheden voor
diagnose en behandeling van de ziekte.
In bloed van patiënten met LMD vonden
de onderzoekers hogere niveaus van het
eiwit FHR-4 dan bij mensen zonder LMD.
Dit eiwit komt ook voor in de macula en
kan daar bijdragen aan het ontstaan van de
oogziekte.
Het FHR-4 eiwit speelt een rol in een deel
van het afweersysteem, het zogenoemde
complementsysteem. Dit systeem
beschermt ons tegen infecties en is ook
betrokken bij ontstekingsprocessen. De
onderzoekers hebben een techniek gebruikt
waarmee genetische veranderingen zijn
op te sporen die samenhangen met die
verhoogde eiwitniveaus in LMD-patiënten.
Den Hollander: “Zo vonden we dat
genetische veranderingen in genen van het
complementsysteem een grotere kans op
LMD geven, en ook een hogere concentratie
van FHR-4 in het bloed veroorzaken.
Dat zorgt er dan weer voor dat het
complementsysteem niet voldoende wordt
afgeremd in het oog, waardoor de kans op
LMD toeneemt.”
Er zijn twee vormen van LMD: een natte en
een droge vorm. Voor de natte vorm zijn
enkele behandelingen beschikbaar.
Onzichtbare mutaties bij
Stargardt nu ook op te sporen
Met een nieuwe, relatief goedkope, techniek
is bij 448 patiënten met de ziekte van Stargardt
alsnog de genetische oorzaak van de
aandoening opgespoord. Dat schrijft een
groep internationale wetenschappers onder
leiding van genetici van het Radboudumc.
Stargardt is een oogziekte die ontstaat
door fouten (mutaties) in het gen ABCA4.
De ziekte, die meestal begint op de kinderleeftijd,
tast het centrale deel van het
netvlies (de macula) aan, waardoor scherp
zien steeds moeilijker wordt. ABCA4 is een
vrij lang gen. Fouten op veel verschillende
plaatsen in dat gen leiden tot de ziekte.
In een groot internationaal onderzoek, gecoördineerd
door Claire-Marie Dhaenens
en Frans Cremers van de afdeling Genetica
van het Radboudumc, is bij meer dan
duizend patiënten met Stargardt zonder
duidelijke genetische oorzaak nu naar het
complete gen gekeken. Daarvoor is een
nieuwe next generation sequencing techniek
gebruikt, die half automatisch en kosten-
27

effectief kon worden uitgevoerd. Op deze
manier werd alsnog bij 448 patiënten een
genetische oorzaak gevonden, waarvan
meer dan een kwart buiten de gebruikelijke
locaties vielen.
Het onderzoek maakt duidelijk dat mutaties
die buiten de eiwit-coderende onderdelen
vallen, óók invloed kunnen hebben op de
aanmaak van het eiwit en daarmee op het
ontstaan van de ziekte. Er staan diverse
onderzoeken op stapel om de ziekte van
Stargardt te behandelen. Onder meer via
het gebruik van genetische pleisters, de
zogenoemde antisense oligonucleotiden,
kortweg AONs, maar ook via medicijnen en
gentherapie. Als men de genetische fouten
op een van deze manieren wil corrigeren,
is het essentieel om eerst de juiste oorzaak
vast te stellen.
28
Moleculencocktail geeft blinde
muizen zicht terug
In de Volkskrant schreef Cor Speksnijder
(journalist) het artikel dat Amerikaanse wetenschappers
een snellere en eenvoudiger
manier ontdekt hebben om het gezichtsvermogen
bij muizen deels te herstellen.
Zij ontwikkelden een nieuwe techniek om
lichtgevoelige zenuwcellen op het netvlies
achterin het oog – de staafjes – te maken uit
huidcellen van muizen en mensen. Nadat de
in het lab gefabriceerde lichtgevoelige cellen
in de ogen van de muizen waren geïmplanteerd,
konden ze beter zien.
Tot nu toe gebruiken wetenschappers stamcellen
voor een vergelijkbare ingreep om
het zicht bij blinde muizen terug te brengen.
De onderzoekers zeggen dat ze het mogelijk
hebben gemaakt de tussenstap van de
stamcellen over te slaan en weefselcellen
op chemische wijze om te vormen tot lichtgevoelige
staafjes die in het netvlies kunnen
worden aangebracht. Ze ontdekten dat een
combinatie van vijf moleculen de transformatie
van de huidcellen tot stand kan brengen.
Het her-programmeren van stamcellen
tot bruikbare cellen voor transplantatie
duurt ongeveer een half jaar. Met de nieuwe
methode zijn huidcellen binnen tien dagen
omgetoverd tot lichtgevoelige cellen.
Oogarts Camiel Boon, hoogleraar bij het
LUMC en als bijzonder hoogleraar verbonden
aan de Universiteit van Amsterdam,
prijst de ontdekking dat met een relatief
simpele cocktail van moleculen een mechanisme
in gang kan worden gezet waarbij
bindweefselcellen zich kunnen omvormen
tot staafjescellen. Dat vindt hij het belangrijkste.
Minder overtuigd is hij van de relevantie
voor de klinische praktijk. “De nieuwe route
is eenvoudiger dan de stamcelroute, maar
de vraag is of die ook beter is. De auteurs
geven toe dat ze dat niet weten. Immers,
hoe meet je hoe scherp een muis kan zien?”
Met deze studie is de gereedschapskist
van de oogheelkundige wat uitgebreid, zegt
Boon. “We hebben nieuw gereedschap en
een recept hoe we mooie dingen in elkaar
kunnen sleutelen. Maar een kapotte auto
kunnen we nog niet laten rijden.”
Staafjes kunnen in het lab ook worden
gemaakt van menselijke stamcellen, maar
ze zijn nog nooit bij mensen geïmplanteerd.
Bij mensen met macula-degeneratie is het
geprobeerd met donorstamcellen, maar dat
leverde geen visueel voordeel op voor de
patiënt, aldus Boon.

RECREATIE
De opmars van Running Blind
Op 11 oktober 2007 - World Sight Day -
werd Running Blind opgericht. Toen was
er nog maar een klein groepje slechtzienden
die met een buddy aan hardloopwedstrijden
meedeed. Inmiddels
bestaat de stichting 12,5 jaar en is het
aantal lopers met een visuele handicap
flink toegenomen.
Op 32-jarige leeftijd begonnen voor Joan de
problemen toen ze staar kreeg. Een flinke
klap omdat ze visueel was ingesteld: regelmatig
naar het museum en veel lezen. Na
15 operaties had ze een zeer beperkt gezichtsvermogen.
Aan haar rechteroog is ze
helemaal blind, met haar linkeroog kan ze
alleen nog maar wazig zien. Via een internist
in een Rotterdams oogziekenhuis kwam
ze bij het hardlopen uit.
Deze arts had drie patiënten waarvan ze
wist dat die graag aan hardlopen deden en
daarin beperkt werden omdat ze geopereerd
moesten worden waardoor ze slechter
gingen zien. Joan: “ze heeft ons allemaal
persoonlijk benaderd, bij elkaar gezet en
gevraagd: vinden jullie het een idee om te
kijken of je een groepje kunt vormen?”
Vervolgens werd een trainer gezocht en
uit de kennissenkring vijf buddy’s gekozen
waarna het allemaal kon beginnen.
Hardlopen met een buddy aan je zijde, er
zitten veel haken en ogen aan. Niet iedere
loper heeft dezelfde wensen. Wil je vastgehouden
worden of niet? Wil je met een
lintje lopen? Ook moeten de taken worden
verdeeld: de buddy bepaalt de richting, de
loper neemt het tempo voor haar of zijn
rekening.
Hoewel de sport in de lift zit hebben de
oprichters nog wel wat wensen. Het zou het
enorm helpen als er voor deze sport een
plek zou worden ingeruimd op de Paralympische
Spelen. Dan wordt deze sport nog
aantrekkelijker gemaakt en gaan er nog
meer mensen met een visuele beperking
aan het lopen!
(Bron: radio1.nl - Floris van Hoorn)
Door de maatregelen tegen het coronavirus
moesten de theaters sluiten en
werden alle voorstellingen geannuleerd.
Voor Komt het Zien! betekende dit dat
van het ene op het andere moment de
agenda compleet leeg was en dat de
blindentolken en de rest van het team
sinds half maart thuis zitten. Maar Komt
het Zien! gaat door en heeft Komt het
Zien! THUIS gelanceerd: online theatervoorstellingen
met audiodescriptie.
Komt het Zien! initiatiefnemer Arlette
Hanson: “We zaten midden in een periode
met veel mooie voorstellingen met live
audiodescriptie. Twee dagen voor de lockdown
tolkten we nog voor een grote enthou-
29

siaste groep bij Bert Visscher in Koninklijk
Theater Carré. We zaten in een serie voorstellingen
van Annie en Hendrik Groen.
En we keken uit naar Tineke Schouten, de
Passiespelen en de musical Hello Dolly.”
Nieuw idee
De theaters waren dicht, dus bedacht Komt
het Zien! iets anders. Arlette vertelt verder:
“Ik ben met de producenten gaan bellen en
heb gevraagd of wij bij videoregistraties van
door onze blindentolken eerder beschreven
voorstellingen audiodescriptie mochten
inspreken en online vertonen. Alle producenten
waren enthousiast en we konden
een mooie selectie maken. Zo ontstond
Komt het Zien! THUIS. Het is een cadeautje
van Komt het Zien! en de theatermakers
voor alle theaterliefhebbers met een visuele
beperking.”
De toekomst
Vanaf 1 juni mogen de theaters weer open.
Arlette: “Er zijn helaas nog wel veel beperkingen.
Grote musicals kunnen bijvoorbeeld
nog niet doorgaan, maar er komen wel heel
leuke andere voorstellingen! Ik overleg
regelmatig met de theaters en producenten.
Zodra het veilig kan, zijn we weer met live
audiodescriptie terug in de theaters.
Nu onder andere online
Dave’s Wintervariété: Gastheer Dave van
der Wal brengt samen met zijn internationale
circusvrienden een voorstelling vol comedy,
circus, muziek en Rotterdamse gezelligheid.
De show gaat over dromen. Dave
neemt je in zijn hilarische en oh zo herkenbare
verhalen mee in zijn eigen droomwereld,
afgewisseld met artiesten in mooie en
bijzondere circusacts.
Op hoop van zegen, de musical: Met prachtige
zang van o.a. Bill van Dijk en Mariska
van Kolck als Kniertje. Beperkte periode
beschikbaar!
En nog veel meer! Kijk op
www.komthetzien.nl/agenda voor het
programma-aanbod.
Unieke stadswandeling voor
blinden en slechtzienden
Haarlem heeft sinds kort een stadswandeling
met een reliëfkaart en QR-codes.
Zo kunnen blinden en slechtzienden de
route voelen en locatiebeschrijvingen via
hun telefoon beluisteren, waardoor zij
zelfstandig de wandeling kunnen maken.
Een idee van Dominieke Bos.
“Mijn grote hobby is stadswandelingen
maken,” zegt Dominieke. “Dan ben ik deels
afhankelijk van mijn man. Hij vertelt bijvoorbeeld
hoe een gebouw eruit ziet. Of hij
maakt een foto en vertelt de rest thuis. Ik
wist dat er reliëfkaarten bestaan van een
aantal grote steden in Nederland. Zo is mijn
idee ontstaan voor een Haarlemse stadswandeling
met reliëfkaart.”
30

Sandra Buisman, procesmanager
ontwikkelprojecten van de gemeente
Haarlem: “Ik heb erover nagedacht wat
we over welke gebouwen in Haarlem
willen vertellen. Een deel historie en een
deel uiterlijke beschrijving. “Vervolgens
heb ik teksten geschreven en een
looproute gemaakt. En die met Dominieke
gecontroleerd op veiligheid voor visueel
beperkte wandelaars.”
(advertentie)
VERLICHTING VERGROTING
Bij de VVV op de Grote Markt zijn negen
routekaarten te leen. De borg is € 50. Een
routekaart bestaat uit twee A3-kaarten aan
een ringband. Op de ene kant staat de
reliëfkaart en op de andere kant staan de
QR-codes. Die scan je met je telefoon en
een beeldbeschrijver vertelt over de locatie.
(bron: haarlem.nl - Marieke Serruys)
SPRAAK &
BRAILLE
ADL HULP-
MIDDELEN
Meridiaan 40
2801 DA Gouda
Tip voor een ontspannen stedenbezoek
Door Jeanne Segeren
Voordat ik slechtziend werd, bezocht
ik regelmatig met veel plezier een
stad. Als slechtziende is dit niet altijd
ontspannen en het vergt veel energie.
Maar met een goede voorbereiding kun
je dit voorkomen.
Ik zoek thuis op de computer of tablet de
website van een te bezoeken stad. Vervolgens
maak ik een keus uit gebouwen,
musea, enz. Ook zie je vaak op de site de
beste adressen voor koffie, drankjes en
restaurantjes. Op je iPhone of iPad maak
in in Google Maps een map aan met de
naam van de stad. Hier zet je alle adressen
in die je wilt bezoeken. Ook kun je de
trein of busreis er naar toe thuis plannen.
Tot zover de voorbereidingen. Nu kun je
afreizen naar de stad van je keuze.
Daar aangekomen ga je naar Google
Maps op je iPhone en klikt op een eerder
opgeslagen adres. Vervolgens word je
via spraak begeleid naar dat adres. Op
deze manier hoef je niet meer te letten op
straatnaambordjes en de plattegrond. Zo
kun je op een meer ontspannen manier
een stad bezoeken. Maak het te bezoeken
lijstje niet te lang en bewaar nog wat voor
een volgend bezoek
Veel plezier.
31

Musea bezoeken mag weer
De musea mogen sinds kort weer open
na de lockdown van de laatste maanden.
Maar nog niet volop, er mag voorlopig
slechts een beperkt aantal bezoekers
naar binnen. En iedereen moet zich van
te voren op de website aanmelden voor
een kaartje. In deze MaculaVisie staan
tentoonstellingen die speciale dagen
hebben waarop blinden en slechtzienden
welkom zijn.
Escher in Het Paleis
Museum ‘Escher in Het Paleis’ in
Den Haag is in 2019 gestart met een
serie rondleidingen voor blinden en
slechtzienden. Bij de rondleidingen wordt
gebruik gemaakt van voelobjecten die
bedacht zijn door technasium leerlingen
van het ISW. Dit jaar zijn er nog twee
rondleidingen: op 26 september en 19
december van 09.30-11.00 uur. Kijk voor
meer informatie op escherinhetpaleis.nl
of bel 070-322 77 82 of 06-19 20 01 14
(maandag tot en met donderdag).
Amsterdam Museum
Twee bijzondere rondleidingen voor
blinde en slechtziende bezoekers zijn
in het Amsterdam museum gepland: 13
september Wereld-Stad en 13 december
de tijdelijke tentoonstelling met moderne
kunstwerken over migratie in Amsterdam.
Tijd: 14.00-15.30 uur. De rondleidingen zijn
gratis, exclusief toegang tot het museum.
Locatie: Nieuwezijds Voorburgwal 359,
tel. 020-523 18 22. Aanmelden via
www.amsterdammuseum.nl.
Van Goghmuseum
‘Van Gogh op gevoel’ is een interactief
programma speciaal voor blinden en
slechtzienden én hun ziende vrienden,
familie en begeleiders. Het programma
heeft een permanente plek in het museum
met een 3D replica van het schilderij
Zonnebloemen. Voel daar Van Goghs
verftoets, ruik de zonnebloemen en luister
naar het schilderij.
Door de coronamaatregelen zijn de
tentoonstellingen omgegooid en heeft het
museum opnieuw naar het programma
‘Van Gogh op gevoel’ moeten kijken. Zij
zullen er waarschijnlijk voor kiezen alleen
de rondleidingen in de ‘Van Gogh’s mooiste
brieven’ tentoonstelling door te laten gaan.
Deze tentoonstelling zou in de zomer zijn,
maar is nu dit najaar.
Kijk op www.vangoghmuseum.nl voor de
data en gratis rondleidingen.
Locatie: Museumplein 6, Amsterdam,
tel. 020-570 52 00.
32

BIJEENKOMSTEN
Genoemde data zijn onder voorbehoud
van de maatregelen
betreffende het coronavirus en
het besluit van het bestuur van
de MaculaVereniging. Kijk op
www.maculavereniging.nl voor
het laatste nieuws over de
macula-bijeenkomsten of neem
contact op de coördinator.
Amsterdam
Geen nieuwe huiskamerbijeenkomst
gepland. Zodra er een datum bekend
is, wordt deze vermeld op www.
maculavereniging.nl/agenda.
Assen
Macula-bijeenkomst juli-augustus
‘zomerse’ activiteiten, op dinsdag
8 september, 20 oktober en 17
november van 14.00-16.00 uur in Pand
17, Stelmakerstraat 17, 9403 VB Assen.
Informatie: Frans Strijk,
e-mail fstrijk@home.nl of
tel. 0592-37 21 68. Graag aanmelden.
Wilt u de verslagen van de bijeenkomsten
via de mail ontvangen? Stuur dan een mail
naar fstrijk@home.nl.
Routebeschrijving: Pand 17 is goed
bereikbaar met stadsbus 1 (o.a. vanaf het
NS-station). Er is een bushalte op
200 meter van de ingang. Ook is er
voldoende gratis parkeerruimte.
Bennekom-Wageningen
Geen nieuwe Macula-bijeenkomst gepland.
Zodra er een datum bekend is, wordt deze
vermeld op
www.maculavereniging.nl/agenda.
Nieuwe organisatoren
Hettie de Vringer heeft besloten zich
terug te trekken als organisator van de
maculabijeenkomsten. Uiteraard respecteert
het bestuur van de MaculaVereniging
dit besluit, maar tegelijkertijd betreuren
zij het ook. Met Hettie verliest de
MaculaVereniging een enthousiaste
vrijwilliger die jarenlang haar steentje
heeft bijgedragen aan het organiseren
van de maculabijeenkomst in Bennekom.
Het bestuur is haar daarvoor veel dank
verschuldigd.
Mevrouw C. Stoffer gaat haar vervangen,
maar zoekt daarbij wel een ‘maatje’.
Het bestuur heeft aan de leden in de
omgeving Bennekom een e-mail of brief
gestuurd met de vraag of iemand bereid
is haar te helpen. Daarop heeft mevrouw
M. Borggreve-Phelps uit Lunteren
gereageerd. Het bestuur heeft de dames
met elkaar in contact gebracht en wenst
hen veel succes met de organisatie van de
maculabijeenkomsten.
Bussum
Macula-bijeenkomst op donderdag
24 september en 26 november (vierde
donderdag van de oneven maanden
behalve juli) van 14.00- 16.00 uur. Let op
nieuwe locatie: Wijkcentrum de Palmpit
(de Heul), Koekoeklaan 3a, Bussum. Het
wijkcentrum ligt aan de andere kant van
de gratis parkeergelegenheid en bushalte.
Informatie en aanmelding (gewenst):
Marijke Vierbergen tel. 035-623 38 38
of 06-22 24 86 80.
33

24 september zal Iris Huys een presentatie
met voorlichting over hulpmiddelen verzorgen.
Het is altijd mogelijk om op te geven welk
speciaal onderwerp u in een volgende
bijeenkomst behandeld wilt hebben.
Zo mogelijk schriftelijk.
De toegang is gratis maar consumpties
zijn voor eigen rekening. Ook niet-leden
van de MaculaVereniging en partners of
familieleden zijn ook welkom. Er is ruime
gratis parkeergelegenheid en de bus stopt
voor de deur.
Cuijk
Macula-bijeenkomst op vrijdag 28
augustus, 30 oktober en 27 november
van 14.00-16.00 uur. De zaal is open vanaf
13.30 uur. Wooncentrum De la Salle, Graaf
Hermanstraat 49, 5431 GR Cuijk. Informatie
en aanmelding: Coen Bergman, tel.
0485–31 56 12, e-mail: c.ber7@kpnmail.nl.
In het wooncentrum vindt jaarlijks een zestal
bijeenkomsten plaats voor mensen met
macula-degeneratie. Op de eerste plaats
willen wij een ontmoetingsplek zijn voor de
leden zelf, maar ook partners, familieleden
en vrienden zijn van harte welkom.
Lotgenoten kunnen in een ongedwongen
sfeer praten, ervaringen uitwisselen, hoe
je met de oogkwaal omgaat, informatie
opdoen, enz. Ook wordt regelmatig
aandacht besteed aan actuele thema’s
waarvoor deskundige gastsprekers worden
uitgenodigd en diverse hulpmiddelen
worden gepresenteerd en toegelicht.
Ook wordt ieder jaar een oogarts uit een
ziekenhuis uit de omgeving uitgenodigd om
ons te informeren over de laatste medische
ontwikkelingen. We richten ons op mensen
uit de regio’s Land van Cuijk, Gennip en
omliggende gebieden.
28 augustus - Optometrist Pantein
30 oktober - de heer W. Koetsier over
Voeding
27 november - mevrouw A. Kischner TOA
(technisch oogheelkundig assistent)
De bijeenkomsten zijn gratis toegankelijk
voor iedereen die wat meer van maculadegeneratie
wil weten, maar de koffie moet
u wel betalen.
Doetinchem
Macula-bijeenkomst in samenwerking
met de Oogvereniging op zaterdag
12 september en 12 december van
13.30-15.30 uur, inloop vanaf 13.00 uur.
Bibliotheek ’t Brewinc, IJsselkade 13,
7001 AN Doetinchem. Coördinator: Hans
Becking, tel. 06-53 36 03 58. Aanmelden en
informatie: oogcafe.achterhoek@gmail.com.
Eindhoven
Macula-bijeenkomst op 31 juli, augustus
geen bijeenkomst, 25 september, 30
oktober, 27 november, december geen
bijeenkomst van 14.00-16.00 uur. Archipel
Zuiderpark, Gagelboschplein 200, 5654 KS
Eindhoven. Informatie: Henrike van den
Langenberg, tel. 06-39 75 33 35, e-mail
henrikelangenberg@gmail.com.
De toegang is gratis. Graag aanmelden.
De macula-bijeenkomsten zijn voor
mensen met macula-degeneratie in de
omgeving Eindhoven en omstreken. Een
informeel samenzijn onder het genot van
een kopje koffie. Voor de auto is er ruimte
in de parkeerkelder en in de nabijgelegen
Palestrinastraat. Bus Bravo met de
buslijnen 15 (richting MMC), 16 (richting
MMC, maar stopt niet bij halte Gagelbosch),
18 (richting Bergeijk-Loo), 19 (richting
Bladel) en 319 (richting Reusel).
34

Enschede
Macula-bijeenkomst op vrijdag 11
september en 13 november van 10.00-
12.00 uur, Speeltuin Voortsweg, Voortsweg
225, 7523 CE Enschede. Informatie:
Lidy Barelds, tel. 06-49 32 52 71,
e-mail barelds6@home.nl of Karen
de Wever, tel. 06-23 63 63 61, e-mail
deweverkaren@gmail.com.
Voor de koffie en thee wordt € 1 gevraagd.
Vooraf graag aanmelden.
Interesse? Voor meer informatie kunt u contact
opnemen met Lidy of Karen. U en eventueel
een begeleider zijn van harte welkom.
Bushalte aan de overkant, lijn 2, het Voortman.
Franeker
Macula-bijeenkomst op donderdag
27 augustus, 24 september, 29
oktober, 26 november en 17 december
(kerstbijeenkomst) van 14.00-16.00 uur.
Eetcafé Poort van Franeker, Stationsweg
1, Franeker. Informatie: Joris Groenevelt,
e-mail: j.groenevelt2@upcmail.nl,
tel. 058-844 39 78.
Al meer dan 13 jaar weten mensen met
macula-degeneratie de weg naar Macula-
Café Franeker te vinden! Elke laatste
donderdag van de maand treffen we
elkaar in Poort van Franeker. Kenmerk
van ons café is: elkaar ontmoeten, op een
ontspannen manier er zijn voor elkaar,
ideeën over hulpmiddelen uitwisselen,
ervaringen delen. Maandelijks zijn er
gemiddeld 25 bezoekers.
Het eetcafé is 4 minuten lopen vanaf het
station richting centrum. Met de trein vanaf
Leeuwarden en Harlingen. Per bus: lijn 35
vanaf Sneek, lijn 75 start in Bolsward en lijn
71 rijdt vanaf Harlingen en via Tzummarum
naar het station in Franeker.
Groningen
Macula-bijeenkomst op woensdag 5
augustus, 2 september, 7 oktober, 4
november en 2 december van 14.00-
16.00 uur. Het Heerenhuis, Spilsluizen 9,
Groningen. Informatie: Nel Lettinga,
tel. 050-535 03 26,
e-mail nellettinga@gmail.com.
Het Heerenhuis is vanaf het hoofdstation te
bereiken met lijn 10, halte Korenstraat.
Haarlem
Heerhugowaard
Hoogeveen
Lisserbroek
Middelburg
Geen nieuwe Macula-bijeenkomst gepland.
Zodra er een datum bekend is, wordt deze
vermeld op
www.maculavereniging.nl/agenda.
Rotterdam
Macula-bijeenkomst op woensdag 28
oktober van 14.00- 16.00 uur. Nieuwe
locatie: Buurthuis “De Buurvrouw“,
Larikslaan 200, 3053 LG Rotterdam
Schiebroek. Informatie: Hans van Rijsinge,
hansvanwijn@gmail.com of
tel. 030-298 07 07 (secretariaat
MaculaVereniging).
Bereikbaar met: tramlijn 25 richting
Schiebroek halte Larikslaan.
Metrolijn E, halte Melanchthonweg
beneden. Verder met tram 25 richting
Schiebroek, halte Larikslaan. Vooraan het
perron de rails oversteken, rechtdoor en
links het buurthuis.
35

Beste leden van de MaculaVereniging
Rotterdam e.o.
Door een samenloop van omstandigheden,
met name het niet meer terecht kunnen op
onze huidige locatie in de Geert Goossenflat
en ook privé-omstandigheden, heb ik mijn
taak als coördinator van de macula-bijeenkomsten
moeten stopzetten.
Ik ben heel blij met de bereidheid van Hans
van Rijsinge om als coördinator te willen
zorgen voor de voortzetting van onze bijeenkomsten
zodat leden elkaar kunnen ontmoeten,
informatie kunnen opdoen en ervaringen
kunnen delen. Hij bezocht al een aantal
keren onze bijeenkomsten.
Ik kijk terug op een periode met veel dierbare
en waardevolle ontmoetingen en hoop
dat ook deze plek een trefpunt zal zijn voor
leden en belangstellenden om elkaar te ontmoeten
en informatie op te doen over leven
en omgaan met macula-degeneratie.
Hartelijke groet,
Tiny Langezaal
JMD-netwerkborrels
Ben je ook een Juveniele MD-er met
Stargardt, Best, CACD, Kegeldystrofie,
Myopie, enz.? Kom dan ook naar de
JMD-netwerkborrels. Elkaar ontmoeten,
ervaringen uitwisselen enz. op een
informele netwerkborrel. Voor actuele
data houdt de agenda op de website of
de aankondigingen op Facebook in de
gaten. De netwerkborrels zijn van 17.30
uur tot ongeveer 20.00 uur. Degenen
die dat willen, kunnen ondertussen een
hapje eten. Leuk je daar te ontmoeten.
Amsterdam
Eindhoven
Enschede
Rotterdam
geen netwerkborrel gepland.
Zwolle
Ander Zicht Zwolle, netwerkborrel
op donderdag 17 september en 19
november om 17.30 uur. Bistronomie
Vidiveni, Jufferenwal 15. Let op: locatie kan
wijzigen. Organisatoren Frederike Sleurink
en Anja Hoekzema.
Meld je aan voor de mailinglijst bij
freddysleurink@ yahoo.co.uk zodat je
het juiste adres voor de netwerkborrel
doorkrijgt. Of kijk voor informatie en nieuws
op www.anderzichtzwolle.weebly.com.
36

MACULAONDERZOEK
OOGCONTACT
MaculaFonds maakt onderdeel uit
van het Oogfonds
Help ernstige bijziendheid voorkomen, doe mee 20-20-2
Hoge myopie, ook wel ernstige bijziendheid genoemd,
neemt enorm toe in Nederland. Myopie is deels
erfelijk, maar verandert door de huidige leefstijl van
kinderen in een groot probleem. Als we niets doen,
zal myopie in 2050 de belangrijkste oorzaak van
blindheid en slechtziendheid zijn. Zicht dat eenmaal
verloren is gegaan, kan niet meer worden hersteld.
Deskundigen luiden de noodklok en roepen heel
Nederland op om de 20-20-2 leefregel onderdeel te
maken van de opvoeding.
Oorzaak
Gebrek aan buitenlicht is de belangrijkste
oorzaak en veel dichtbij kijken in de vroege
jeugd draagt bij aan het ontstaan van ernstige
bijziendheid. Kinderen besteden steeds meer
tijd op mobiele telefoons en tablets en spelen
minder buiten. Het is dan ook geen verrassing
dat het aantal bijziende kinderen wereldwijd
stijgt. Het kinderoog past zich aan op het
vele dichtbij kijken en vergroeit, waardoor
veraf kijken lastiger wordt. En er is geen bril
of behandeling die myopie kan voorkomen of
genezen.
Gevolgen
De groei van het oog vindt plaats in de jeugd,
maar de échte problemen ontstaan meestal
pas op latere leeftijd. Complicaties komen
vooral voor bij mensen met hoge bijziendheid
(brilsterkte -6 of meer). Het vergroot de kans
op ernstige slechtziendheid. Het gros door
myopische maculadegeneratie, maar ze lopen
ook meer kans op netvliesloslating en glaucoom.
Preventie
Het Oogfonds roept iedereen op om
verantwoordelijkheid te nemen voor kinderen en
jongeren die de gevolgen niet overzien en raadt
aan om de volgende leefregel te hanteren:
na 20 minuten dichtbij kijken
een onderbreking van 20 seconden om in
de verte te kijken
en minstens 2 uur per dag buiten zijn/spelen
Myopie-educatie.nl
Om iedereen bewust te maken van deze
leefregel, is het Oogfonds met verschillende
partners gestart met de campagne: Doe mee,
20-20-2!
Meer informatie vindt u op
www.myopie-educatie.nl.
Oogfonds - Beschermvrouwe H.K.H. Prinses Beatrix • Catharijnesingel 40, 3511 GC Utrecht
030 - 254 57 11 • info@oogfonds.nl • www.oogfonds.nl • IBAN: NL21 INGB 000 000 3910
Nieuwsbrief, verschijnt minimaal vier keer per jaar in de MaculaVisie
37

MACULAONDERZOEK
- - OOGCONTACT
Gezond eten voor uw ogen
Bent u u zich bewust van van de de invloed van van voeding
op op uw uw ogen? Uit Uit onderzoek blijkt dat dat er er een
verband is is tussen een tekort aan antioxidanten
en en het het krijgen van van leeftijdsgebonden maculadegeneratie.
Het Het blijkt dat dat het het risico op op ernstige
maculadegeneratie tot tot wel wel dertig procent
‘weggegeten’ kan worden door de de juiste
voeding. Bestel onze gratis receptenfolder
met informatie én én exclusieve recepten.
Bestel de de gratis folder via via
www.oogfonds.nl/voeding
Hoe weet ik ik dat mijn donatie goed terecht komt?
Als Als u u maculaonderzoek mogelijk wilt wilt maken,
kunt u u op op verschillende manieren doneren.
Alle donaties via: via:
de de donateursbrieven van van mei en en ber ber aan donateurs van van het het voormalige
MaculaFonds,
novem-
en en via via de de bon in in de de MaculaVisie,
en en via via het het donatieformulier op op
www.oogfonds.nl/maculadegeneratie,
komen ten ten goede aan wetenschappelijk
onderzoek naar maculadegeneratie. Op Op
het het donatieformulier kunt u u aangegeven
dat dat u u lid lid bent van van de de MaculaVereniging.
Dan wordt daar rekening mee gehouden
bij bij het het bestemmen van van de de donatie.
Twee keer per jaar
Leden van van de de MaculaVereniging krijgen niet
vaker dan twee keer per per jaar een informatieve
brief. Misschien wilt wilt u u één keer per per jaar post
of of simpelweg doneren via via een machtiging en en
verder geen post krijgen. Daar heeft het het
Oogfonds uitgebreide mogelijkheden voor.
Geef dat dat bijvoorbeeld door via via de de website
www.oogfonds.nl/contactopmaat, met een
e-mailbericht via via donateur@oogfonds.nl
of of via via telefoon 030-254575711.
11.
MaculaVereniging: aan de de Macula-
Vereniging betaalt u u een jaarlijkse
contributie om om lid lid te te zijn zijn en en informatie te te
ontvangen, zoals de de MaculaVisie.
Oogfonds: aan het het Oogfonds kunt u u
doneren om om zo zo wetenschappelijk onderzoek
naar MD MD mogelijk te te maken.
38

OOGCONTACT -
MACULAONDERZOEK
DONATIEBON
MaculaFonds maakt onderdeel uit
van het Oogfonds
JA, ik maak wetenschappelijk onderzoek naar maculadegeneratie mogelijk.
Daarom machtig ik het Oogfonds om:
éénmalig maandelijks per kwartaal jaarlijks
€ .................. af te schrijven van mijn bankrekening met IBAN-nr.:
U krijgt een bevestiging per
e-mail (of per post als geen
e-mail adres ingevuld).
Dit zijn mijn gegevens:
De machtiging opzeggen
kan eenvoudig via
donateur@oogfonds.nl
030-2545711.
Lid MaculaVereniging
Voornaam .................. Achternaam .......................... M V
Straat ..........................................................................
Huisnummer ..........................................................................
Postcode ..........................................................................
Plaats ..........................................................................
E-mailadres ..........................................................................
Datum ..........................................................................
Handtekening ..........................................................................
Stuur deze bon in een
envelop zonder postzegel
naar Oogfonds,
Antwoordnummer 900,
3500 VB Utrecht
39

(advertentie)
Audi maat e.nl
Specialist in audio hulpmiddelen voor slechtzienden en blinden
In contact met de wereld om je heen…
Voor mensen met een visuele beperking is het vaak een hele opgave om contact met de buitenwereld
te houden. Dankzij de Audiomaatjes zijn allerhande media en actualiteiten eenvoudig
toegankelijk. Het laatste nieuws bijvoorbeeld en de dagelijkse krant, maar ook gesproken boeken,
kranten, tijdschriften, hoorspelen en gesproken ondertiteling.
Er zijn drie Audiomaatjes: het alles-in-één audiomaatje Webbox, de Gesproken Ondertitels app
Go-app die live tv ondertiteling voorleest en de Go-box die alle ondertitels op tv voorleest, ook
opgenomen programma’s en Netflix.
Voor meer informatie en een vrijblijvende kennismaking:
Bel 015 - 26 25 955 of ga naar audiomaatje.nl
Webbox, Go-box en Go-app zijn Audiomaatjes van Solutions Radio,
sinds 2006 specialist in audio hulpmiddelen voor visueel beperkten.